wyraz – połączenie określonego znaczenia z określonym zespołem głosek, zdolne do samodzielnego użycia gramatycznego; wg definicji Leonarda Bloomfielda minimalna forma swobodna

Podział wyrazów ze względu na funkcję semantyczną:

• nazywające

• wskazujące

• szeregujące

Podział wyrazów ze względu na zjawisko, które wyrażają:

• nazywające

• określające

• informujące

• relacyjne

sem (cecha semantyczna) – najmniejsza jednostka znaczenia

semem – wiązka cech semantycznych w oderwaniu od reprezentacji językowej

analiza semiczna – analiza biorąca pod uwagę semy, z których składa się dany wyraz

np.

+żywotność

+ osobowość

+ żeńskość

+ dorosłość

…

KOBIETA

składnia (syntaksa) – dział gramatyki zajmujący się badaniem i opisem sposobów łączenia wyrazów w sensowne i poprawne związki

zdanie – jednostka autonomiczna składniowo; realizacja pewnych wymagań, które nakłada czynnik zdaniotwórczy; musi zawierać orzeczenie

równoważnik zdania - zbiór wyrazów równoważny zdaniu, gdzie nie ma orzeczenia (czasownika w formie osobowej)

Relacje pomiędzy elementami zdania:

• relacje współrzędne

• relacje nadrzędno-podrzędne

• związek przynależności – relacja między powiązanymi elementami zdania, w której podrzędnik jest członem nieodmiennym

• związek zgody (kongruencja) – relacja między powiązanymi elementami zdania wymagająca, aby jeden miał taką samą formę jak drugi

• związek rządu (rekcja) – relacja między powiązanymi elementami zdania, w której jeden musi mieć pewną z góry ustaloną formę, niezależnie od formy drugiego

Elementy zdania:

• orzeczenie - część zdania wyrażona czasownikiem w formie osobowej, informująca o czynności wykonywanej przez podmiot

• słowne

• imienne (łącznik + orzecznik)

• podmiot - część zdania, która w zdaniu w stronie czynnej oznacza wykonawcę czynności wyrażonej orzeczeniem

• gramatyczny

• domyślny

• logiczny

• szeregowy

• towarzyszący

• zbiorowy

• dopełnienie – oznaczenie przedmiotu wykonywanej czynności

• bliższe

• dalsze

• okolicznik – określenie jakościowe czasownika, przymiotnika lub przysłówka

• miejsca

• czasu

• warunku

• sposobu

• przyczyny

• celu

• skutku

• przydawka – określenie rzeczownika

tekst – ciąg powiązanych ze sobą zdań

Rodzaje spójności tekstu:

• koherencja – spójność semantyczna; semantyczne powiązanie zdań między sobą

• kohezja – spójność strukturalna; formalne powiązanie składników wypowiedzi

kategoria gramatyczna – zespół cech, pewnych funkcji gramatycznych, które się wzajemnie wykluczają, przysługują pewnym częściom mowy i wyrażane są za pomocą określonych wykładników morfologicznych

• klasyfikacyjne (selektywne) – kategorie przypisana na stałe, ze względu na które można klasyfikować całe leksemy

• modulujące (fleksyjne) – kategorie, ze względy na które leksemy danej części mowy odmieniają się

Kategorie gramatyczne nominalne (odnoszące się do rzeczownika):

• przypadek (casus)

w językach indoeuropejskich:

• nominativus (mianownik)

• genetivus (dopełniacz)

• dativus (celownik)

• accusativus (biernik)

• ablativus (ablatyw)

• instrumentalis (narzędnik)

• locativus (miejscownik)

• vocativus (wołacz)

*casus preapositionalis - zróżnicowanie form przypadka ogranicza się do zaimków

*system dwuprzypadkowy: casus rectus – przypadek niezależny (funkcję podmiotu w zadaniu), casus obliquus - przypadek zależny (funkcja określnika w zdaniu)

• liczba (numerus)

• singularis (liczba pojedyncza)

• pluralis (liczba mnoga)

• dualis (liczba podwójna)

*singulare tantum – rzeczownik występujący jedynie w liczbie pojedynczej

*pluralia tantum - rzeczownik posiadający jedynie liczbę mnogą

*pluralis majestaticus – użycie liczby mnogiej zamiast liczby pojedynczej mające na celu podkreślenie godności, stosowane przez władców w odniesieniu do siebie lub przez innych w odniesieniu do władców