Słowo „socjologia" greckie socjetas (zbiorowość, społeczeństwo) logos (słowo, nauka, wiedza, mądrość)
Socjologia – to nauka o powstawaniu, funkcjonowaniu, przekształcaniu i rozpadzie zbiorowości ludzkich, a także funkcjonowaniu jednostki w tych zbiorowościach.
Socjologia bada:
* bada bezpośrednie relacje międzyludzkie .
*Analizuje organizacje formalne.
* analizuje funkcjonowanie całych społeczeństw, związki miedzy społeczeństwami.
*zbiorowości np. grupy społeczne, zawodowe
*Bada problemy współczesnego świata, pozwala zinterpretować pewne problemy społeczne
*podejmuje problemy natury egzystencjalnej, moralnej, kulturowej
*Bada zachowania człowieka w środowisku
*zajmuje się analizą ludzkich zachowań
Definicja życia społecznego Kosińskiego sprecyzowana przez Barbarę Szacką: „Życie
społeczne, to wszelkie postacie bytowania zbiorowego, właściwe nie tylko gatunkowi
ludzkiemu, bo znacznie wykraczające poza jego granice”. Socjologia natomiast jest nauką o
zjawiskach zachodząc w świecie człowieka.
I. Warunki przyrodnicze wywierają istotny wpływ na funkcjonowanie społeczeństwa.
Można wyróżnić 3 rodzaje tych czynników:
1.Biologiczne podstawy życia społecznego:
- cechy autonomiczne
- cechy procesów fizjologicznych
- skłonności, potrzeby, odruchy, popędy
- mechanizm dziedziczenia cech
2.Geograficzne podstawy życia społecznego:
- ukształtowanie terenu: różnie ukształtowany teren wpływa m.in na różnice w architekturze,
tzn inne domu zobaczymy w górach, inne na nizinach
- gleba
- flora i fauna
- dostęp do mórz i rzek
- zasoby naturalne, np surowce powodują że domy buduje się z różnych materiałów, przez co
różnią się od siebie w poszczególnych zakątkach świata
- klimat, który wpływa na przykład na więzi między mieszkańcami, np w Norwegii wszyscy
sobie pomagają zimą, bo zimy są bardzo mroźne.
- temperatura, która wpływa na zdrowotność, rozrodczość, choroby, sposób transportu,
ustrój polityczny (kraje które mają naturalne granice np morza, wybierają demokracje, mogą
podbijać tereny innych państw, bo ich chroni ta naturalna granica, np w Skandynawii)
3.Determinizm geograficzny jest to pogląd, jednokierunkowa zależność, że cechy świata
geograficznego, mają wpływ na ludzi, ale ludzie na środowisko już nie.
Demograficzne podstawy życia społecznego:
- liczba urodzeń
- liczba zgonów, śmiertelność
- zagęszczenie ludności
- ilość i wiek zawieranych małżeństw
- ilość mężczyzn przypadająca na 100 kobiet
- wiek: młode społeczeństwa będą się rozwijały szybciej, będą miały też inne problemy niż
społeczeństwa starzejące się. Państwo będzie inwestowało w edukację, gospodarkę i medycynę.
- gęstość zaludnienia: powstaje konkurencja, która może sprzyjać rozwojowi, bądź też przez dużą liczbę ludzi na danym terenie powstają klęski głodu, nędza, bieda
II. Ekonomiczne podstawy życia społecznego
Warunki ekonomiczne stanowią bardzo ważną podstawę egzystencji ludzkiej i życia zbiorowego. Na te czynniki składają się m.in. sposób użytkowania zasobów środowiska geograficznego, narzędzi i maszyn niezbędnych do wykonywania pracy a także organizacja pracy. Znajomość zagadnień ekonomicznych jest niezbędna do zrozumienia typowych zjawisk i procesów społecznych jak i procesów zachodzących w społeczeństwie czyli procesów demograficznych, kulturowych, oświatowych, politycznych, technicznych itp.
III. Kulturowe uwarunkowania życia społecznego
Ujawniają się w następujących procesach życia społecznego:
Kultura stanowi trzecią z kolei podstawę życia społecznego i wiąże się z czynnikami ekonomicznymi. Współcześnie „kultura” należy do najbardziej wieloznacznych i trudnych do zdefiniowania pojęć. Przez kulturę najczęściej rozumie się wszystko to co nie jest przyrodą. Jednak oprócz tego szerokiego pojęcia można ją określić węziej jako termin obejmujący jedynie wytwory działalności ludzkiej zwane „wyższymi” do których można zaliczyć sztukę, literaturę, idee polityczne i społeczne czy religię. Każda kultura charakteryzuje się typowymi elementami zwanymi cechami kultury. Natomiast każdy element kultury wraz z powiązanymi z nim innymi przedmiotami nazywa się kompleksem kulturowym.
Podsumowanie:
Człowiek jest istotą społeczną i nie może się w pełni realizować bez obecności innych ludzi.
Rodzaj relacji międzyludzkich, ich realizacji i rządzące nimi zasady oraz wynikający z tego
sposób, w jaki ludzie odnoszą się do siebie, określa charakter i strukturę społeczeństwa.
Społeczeństwo, w którym żyjemy, narzuca określone normy zachowania, przyjęte przez
konkretną wspólnotę. Poprzez interakcje z innymi uczymy się języka i przyjmujemy
podstawowe role życiowe.
Socjalizacja: Socjalizacja i kształtowanie osobowości jednostki przejawiają się wielostronnym wchodzeniem młodej istoty ludzkiej do życia zbiorowego. Socjalizacja to uspołecznienie. Sens socjalizacji tkwi w „uczłowieczaniu” organizmu ludzkiego. Mechanizm ten wskazuje jak człowiek z istoty biologicznej przeobraża się w istotę ludzką. To w wyniku procesu socjalizacji człowiek poznaje nawyki i wzory zachowania się w różnych sytuacjach społecznych.
Znaniecki wskazali, że socjologia praktyczna przyjmuje trzy mylne założenia:
Pierwszy błąd to założenie, że znamy rzeczywistość, ponieważ w niej żyjemy, i że na tej podstawie możemy przyjąć jako pewne nasze wiadomości o stosunkach społecznych. Jednakże praktyk zna tylko pewną niewielką część rzeczywistości społecznej, a o selekcji tych fragmentów, które zna, decydują względy przypadkowe i jego cechy subiektywne (jak zainteresowania itp.).
Drugi błąd polega na stosowaniu niewłaściwej metody, gdyż jej uwaga skupia się zawsze na osiągnięciu jakiegoś praktycznego celu. Praktyk stosuje pewne normy, zakłada, że rzeczywistość się do nich stosuje, a w okresach szybkich przemian społecznych, kiedy normy zawodzą, staje się bezradny (np. bezradność polityków wobec niespodziewanych ruchów rewolucyjnych).
-Trzecim błędem tej socjologii praktycznej jest rozpatrywanie faktów w izolacji od szerszych całości społecznych. Praktyk, znający tylko swoją dziedzinę, nie szuka przyczyn i wyjaśnień w zjawiskach wykraczających poza praktyczną sferę jego działalności. Np. prawnik skłonny jest szukać przyczyn przestępczości w niedostatkach systemu prawa
Ludzie reagują w ten sam sposób na te same wpływy, bez względu na swą indywidualną przeszłość w życiu zbiorowym i dlatego jest możliwe wywoływanie identycznego zachowania u różnych osobników przy pomocy identycznych środków,
Ludzie rozwijają spontanicznie, bez wpływu z zewnątrz, pewne tendencje, które czynią ich zdolnymi do korzystania w pełni i w jednolity sposób z danych warunków, i dlatego wystarcza stworzyć warunki sprzyjające lub usunąć niesprzyjające, ażeby wywołać lub stłumić te tendencje.
Osobowość społeczna jest elementem osobowości współtworzonym przez wartości i postawy, czyli posiadane przez jednostkę przekonania.
Elementy składowe:
1.Elementy Biogenne: obejmuje czynniki, które są uwarunkowane genetycznie (fizjologia człowieka, anatomia: wzrost, waga, etc.
2.Elementy Psychogenne: wyposażenie psychiczne człowieka (pamięć, wola, wyobraźnia, uczucia, inteligencja, spostrzegawczość, temperament, zamiłowania, charakter).
3.Elementy Socjogenne:
* kulturowy ideał osobowości
* role społeczne
test socjometryczny dane o grupie
1.Pozycja osoby ze wzg. na liczbę wyborów
Pwi= liczba osób wybieranych/ N-1
N-liczba osób w populacji badawczej
2.Ze wzg. na liczbę odrzuceń
Poi=liczba osób odrzucających/N-1
3.Pozycja osoby w grupie
Pt=Pwi – Poi
4.Pozytywna ekspansywność
Pei=liczba wyborów dokonywanych przez x / N-1
5.Eksmansywność
E=ogólna l.wyborów dokonywanych przez grupę/ N
6.Spójność grupy S
S= l.par o odwzajemnionym wyborze/ C2
C2= oznacza ogólną l.par
C2= N(N-1)/2
definicja społeczeństwa, klasyfikacja
Społeczeństwo to zbiorowość, w której więzi i stosunki społeczne, tworzą w miarę uporządkowany i kompletny układ. Możemy mówić o kilku rodzajach społeczności:
*Lokalnej (obejmującej wszystkich, którzy mieszkają na określonym terenie (np. w mieście, na wsi, dzielnicy)
*Regionalnej (obejmującej ludzi mieszkających w pewnym rejonie administracyjnym 9np. gminie, województwie, powiecie)
*Państwowej (obejmującej wszystkich ludzi, którzy mieszkają na terytorium i w granicach jednego państwa)
*Światowej ( obejmującej ludzi z różnych rejonów świata, którzy jednak posiadają wspólne interesy np. z dziedziny ekonomii, czy gospodarki.
Merton wymienia typy indywidualnego przystosowania jednostek społeczeństwie:
* konformizm - charakterystyczny dla społeczności amerykańskiej
* innowacja - związana z chęcią osiągnięcia określonego kulturowo celu nie zawsze zgodnie z panującymi zasadami. Ma to na celu zdobycia najbardziej pożądanych celów (dóbr) - bogactwa i władzy
* rytualizm - odrzucenie kulturowych celów wielkiego sukcesu finansowego szybkiego społecznego awansu bądź też sprowadzenie ich do takiego poziomu gdzie jednostka nie będzie czuła, że może osiągnąć więcej a jej aspiracje zostaną zaspokojone.
* wycofanie- jak twierdzi Merton "ludzie są w społeczeństwie, ale do niego nie należą"
* bunt - ten rodzaj "przystosowania" wyprowadza jednostkę poza otaczającą strukturę społeczną. Zakłada on wyobcowanie z panujących celów i wzorców, które uznawane są przez większość jako główne i nie podlegające dyskusji.
Marks i Max Weber
Marks za najistotniejszy kontekst życia człowieka uważał pracę, a własność środków produkcji za czynnik najmocniej decydujący o ekonomicznej, a w konsekwencji o ogólnospołecznej, pozycji ludzi. To właśnie posiadanie lub nieposiadanie dóbr kapitałowych decydowało o przynależności klasowej jednostek. Dla Marksa klasami były zbiorowości ludzi znajdujących się w podobnym położeniu ekonomicznym i mających w związku z tym zbieżne interesy. Wskazał dwie duże klasy: posiadaczy środków produkcji (czyli np. właścicieli fabryk) i jednostki pozbawione środków produkcji (czyli przede wszystkim robotników pracujących w tychże fabrykach).
Max Weber natomiast wyróżnił trzy wielkie grupy zbiorowości: klasy, stany i partie Każdy ze wspomnianych podmiotów stanowiła dla Webera przejaw podziału władzy we wspólnocie. Klasy należą do porządku ekonomicznego i dzielą się według stosunków do środków produkcji i nabywania dóbr. Stany związane są z pojęciem honoru i prestiżu, a ich podział przebiega wedle zasad konsumpcji dóbr i uwarunkowanych tym stylów życia. Natomiast naturalnym „środowiskiem” partii jest sfera władzy: wywieranie wpływu na wspólnotowe działanie, promowanie swojego programu i osiąganie pewnego celu.
Zbiór i kategorie
Zbiór społeczny – jest to agregat ludzi o podobnych charakterystycznych posiadających jakąś ceche wspólną, wyróżniona przez obserwatora zewnętrznego, bez względu na to czy ludzie uświadamiaja sobie posiadanie tej cechy.
Kategorie: para, krąg społeczny, tłum