Drgania - zjawiska, w których pewne wielkości charakterystyczne są funkcjami czasu, zazwyczaj na przemian rosnącymi i malejącymi w następujących po sobie kolejno podziałach czasu.
Drgania mechaniczne - wibracje - polegają na przenikaniu energii ze źródła drgań do organizmu pracownika przez określoną część organizmu będąca w bezpośrednim kontakcie ze źródłem.
Drgania można podzielić na:
1. Drgania mechaniczne (ruch drgający): wahadło matematyczne, ciało na sprężynie, wahadło fizyczne, drgania cząsteczek sieci krystalicznych, drgania strun instrumentów muzycznych, drgania powietrza itp.
2. Drgania elektryczne: okresowe zmiany natężenia prądu np. w układzie kondensatora i cewki itp.
3. Drgania elektromechaniczne: np. drgania krystalicznych sieci jonowych, drgania plazmy w polu magnetycznym lub elektrycznym itp.
Drgania należą do tej samej klasy zjawisk co hałas, a różnice polegają na:
• braku ośrodka pośredniczącego między źródłem a organizmem człowieka (w przypadku hałasu jest to powietrze);
• braku w organizmie jednego wyspecjalizowanego zmysłu czułego na drgania (w przypadku hałasu jest to ucho).
Hałas jest zjawiskiem towarzyszącym procesom technologicznym, natomiast drgania mechaniczne są często ich czynnikiem roboczym.
Podstawowe źródła drgań w środowisku pracy:
Wymuszenie kinetyczne - polega na wprawianiu w ruch okresowy (drgający) punktów podparcia obiektu obserwacji. Występuje w przypadku gdy ludzie, maszyny itp. wprawiane są w drgania przez źródło znajdujące się w znacznej odległości, np. drgania budynku wywołane przez kafar pracujący w znacznej odległości.
Wymuszenie siły - siły wymuszające są to siły bezwładności poruszających się elementów maszyn. Powstają w wyniku ruchów posuwisto - zwrotnych np. maszyny pneumatyczne.
Skutek narażenia na drgania miejscowe (choroba wibracyjna):
napadowe zaburzenia krążenia krwi w palcach rąk (blednięcie palców rąk, utrata czucia dotyku oraz utraty sprawności manualnej, zmiany troficzne skóry w obszarze opuszek palców),
zmiany w układzie nerwowym (zaburzenia czucia dotyku, czucia wibracji, temperatury, drętwienie czy mrowienie palców i rąk),
zniekształcenia szpar stawowych, zwapnienia przyczepów ścięgien mięśni i torebek stawowych oraz zmiany okostnej.
Kryteria oceny drgań mechanicznych
Pasmo częstotliwości, w którym przeprowadza się badania drgań jest dzielone na 3 podzakresy:
niskich częstotliwości do 2 Hz. Do tej wartości ustrój reaguje jak zwarta masa występują objawy ze strony błędnika tzw. choroba lokomocyjna,
2 ÷ 18 Hz w tym zakresie znajdują się prawie wszystkie narządy rezonansowe człowieka,
18 ÷ 100 Hz oprócz częstotliwości drgań własnych mniejszych narządów np. gałek ocznych maleje subiektywne odczucie drgań. Wzrasta pochłanianie energii drgań przez tkanki miękkie organizmu.
Hałasem przyjęto określać wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe, uciążliwe lub szkodliwe drgania ośrodka sprężystego, oddziałujące za pośrednictwem powietrza na narząd słuchu i inne zmysły oraz elementy organizmu człowieka.
Hałas jest zjawiskiem niepożądanym, przeszkadzającym, szkodliwym nie tylko dla słuchu.
Im wyższy poziom wrażliwości psychicznej tym większa wrażliwość na dźwięki.
Infradźwięki to dźwięki lub hałas o częstotliwości 2-6 Hz,
Źródła hałasu infradźwiękowego to:
- maszyny i urządzenia przepływowe,
- silniki wysokoprężne, transport wodny, powietrzny itp.
Ultradźwięki (od 10 do 100 kHz) – w środowisku naturalnym nie występują ultradźwięki szkodliwe dla organizmu. Są pochłaniane przez powietrze .
Stopień szkodliwości uzależniony jest od:
Wielkości dawki i jej zakresu częstotliwości
Czasu ekspozycji
Rodzaju tkanki i wielkości powierzchni ciała