Wydzielina gruczołu mlekowe, pojawiająca się w okresie laktacji. Mleko jest substancją składającą się z ponad 700 składników. Do najważniejszych należą:
Tłuszcze.
Białka.
Laktoza.
Sole mineralne.
Witaminy.
Enzymy.
Hormony.
Ich zawartość wpływa na
Jakość mleka
Przydatność do przetwórstwa i spożycia.
Zysk z produkcji.
Krowy z wysoką ilością komórek somatycznych powinny być eliminowane.
Przygotowanie pomieszczenia i zwierząt (wietrzenie, sprzątanie, oczyszczenie).
Przygotowanie do dojenia (mycie rąk, odzież).
Przygotowanie sprzętu.
Mycie i wytarcie wymienia.
Masaż wymienia (przeddojowy).
Zdojenie i kontrola pierwszej porcji mleka,
Dój właściwy.
Masaż podojowy wymienia.
Dodajanie.
Kąpiel strzyków – dezynfekcja (specjalne kremy).
Mycie urządzeń.
Mleko powinno być jednolitym płynem o białym kolorze z odcieniem kremowym, bez zanieczyszczeń mechanicznych.
Smak – delikatny, słodko-słony bez obcych posmaków.
Zapach – naturalny, świeży.
Obecność wody – niedopuszczalna.
Świeżość (kwasowość) – 6,5- 6,8 pH.
Higiena chemiczna – brak przemian tłuszczów i procesów lipolizy.
Higiena mikrobiologiczna – zapewniona dzięki odpowiedzialnemu schładzaniu.
Odpowiednia zawartość komórek somatycznych w mleku (400 000 LKS).
Żywienie krów.
Higiena zwierząt.
Sposób i przebieg doju.
Stadium laktacji.
Stan zdrowia gruczołu mlekowego.
Higiena doju i legowisk, aparatów udojowych, instalacji mlecznych.
Higiena wody.
Warunki higieniczne pomieszczeń.
Sposób schładzania mleka, czas przechowywania i transport.
Wiek.
Uwarunkowania genetyczne.
Powodem obecności bakterii patogennych są: choroba zwierzęcia, kontakt zwierzęcia z chorym człowiekiem, brak higieny doju i przechowywania mleka. Bakterie patogenne to: salmonella, gronkowce, shigella, listeria, yersinia i wirusy.
Alergie na białka mleka.
Nietolerancja laktozy.
Nietolerancja galaktozy.
Niektóre pasze jak buraki czy rzepak, kapusta, mączka rybna i chwasty (np. dziurawiec zwyczajny, jaskier, skrzyp, szczaw) mogą zmieniać skład, smak i zapach mleka, co może pogarszać jego wartość przetwórczą. Tylko w czystych pomieszczeniach można produkować czyste mleko. Według norm obowiązujących w Unii Europejskiej, każda obora musi uzyskać certyfikat przyznawany przez lekarza weterynarii, zezwalający na produkcję mleka towarowego. Uwzględnia on między innymi zdrowie zwierząt, warunki utrzymania, warunki doju i postępowania z mlekiem, jakość wody technologicznej i konsumpcyjnej.
Przeprowadza się na 6-8 tygodniem przed porodem w celu odciążenia organizmu od produkcji mleka, lepszego rozwoju płodu, regeneracji gruczołu mlekowego oraz gromadzenia substancji zapachowych na następną laktację.
Po porodzie należy podać krowie mieszankę z otrąb pszennych z dodatkiem siemienia lnianego i bardzo dobrego siana.
Tworzenie się mleka trwa nieprzerwanie
Identyfikacja zwierzą: ustawa o systemie identyfikacji zwierząt i rejestracji zwierząt 2,04.2004. Ustawa o zmianie ustawy systemów identyfikacji zwierząt 25.06.2009.
Dokumentację weterynaryjną/hodowlaną przechowuje się przez 3 lata.
Po porodzie gruczoł y mlekowe produkują mleko, które jest dla noworodka źródłem składników odżywczych, niezbędnych do wzrostu i rozwoju.
Samice niektórych gatunków zwierząt, wskutek prowadzonej selekcji i odpowiedniej żywienia, wytwarzają mleko w ilości dużo większej niż wynika to z potrzeb ich potomstwa.
Mleko jest cennym produktem wykorzystywanym w żywieniu człowieka.
Wzrost i rozwój gruczołu mlekowego.
Od momentu osiągnięcia dojrzałości płciowej, u samic rozwijają się tylko przewody mleczne.
Największy rozwój gruczołu mlecznego następuje podczaj ciąży, szczególnie w jej końcowym okresie, kiery rozwijają się pęcherze mlekotwórcze.
Rozwój gruczołu mleko twórczego jest kontynuowany w początkowym okresie laktacji, następuje wtedy namnażanie oraz różnicowanie komórek nabłonka mleko twórczego.
Gruczoł mlekowy - przekształcony gruczoł potowy skóry, przystosowane do wytwarzania mleka.
Proces wzrostu i rozwoju gruczołu mleko twórczego jest kontrolowany przez układ hormonalny.
Estrogeny są odpowiedzialne za rozwój kanalików i przewodów mlekowych.
Progesteron stymuluje rozwój pęcherzyków mlekowych.
Do kompletu rozwoju gruczołu mlekowego niezbędne są hormony tarczycy, kory nadnerczy, przysadkowy hormon wzrostu i prolaktyna.
Zwierzęta gospodarcze mają parzystą liczbę gruczołów mlekowych.
Owce, klacze, kozy – 2 gruczoły.
Krowa – 4 gruczoły.
Świnia – 10-14.
U przeżuwaczy i klaczy umieszczone są pomiędzy tylnymi kończynami, u świni są rozmieszczone symetrycznie na całym podbrzuszu.
U przeżuwaczy i klaczy – wymię.
Poszczególne gruczoły oddzielone są tkanką łączną i każdy z nich stanowi strukturalną funkcjonalną całość.
Zrąb gruczołu stanowi tkanka łączna.
Gruczoł mlekowy składa się z:
Części gruczołowej (zbudowanej z pęcherzyków i małych kanalików).
Części składającej się z dużych przewodów, zatoki mlekotwórcze i strzykowej.
Najistotniejszą częścią wymienia jest miąższ wypełniający ćwiartkę wymienia tkanką gruczołową -> budowa zrazikowa.
Gruczoł mlekowy jest bardzo dobrze ukrwiony.
Na 1 litr mleka potrzeba 400l przepływu krwi.
Krew dopływa do gruczołu mlekowego tętnicami krokową, sromową i podskórną brzuszną.
Krew tętnicza dostarcza do gruczołu mlekowego składniki niezbędne do syntezy mleka oraz tlen warunkujący prawidłowy przebieg procesów metabolicznych związanych z jego wytworzeniem.
Krew żylna zawierająca produkty metabolizmu, w tym CO2, odpływa żyłami podbrzuszną wymienia, krokową i sromową.
Proces zapoczątkowania wytwarzania mleka rozpoczyna się u zwierząt gospodarczych zaraz po porodzie.
Podczas ciąży wysoki poziom progesteronu hamuje uwalnianie prolaktyny i przedniego płata przysadki mózgowej.
Przed porodem dochodzi do obniżenia poziomu progesteronu oraz wzrostu koncentracji prolaktyny, glikokortykoidów i estrogenu w osoczu krwi.
Najważniejszym hormonem, który zapoczątkowuje laktację jest prolaktyna.
Na wytwarzanie mleka mają wpływ:
Hormony przysadki mózgowej -> prolaktyna, hormon wzrostu, kortykotropina, tyreotropina.
Hormony nadnerczy -> mineralokortykoidy, glikokortykoidy.
Hormony tarczycy -> trijodotrynina, tyroksyna.
Insulina.
Hormony te wpływają na ogólną przemianę materii samicy i tym samym na syntezę mleka.
Prolaktyna reguluję syntezę białek, tłuszczów, laktozy (immunoglobiny oraz odpowiada za utrzymywanie odpowiedniej koncentracji jodów sodu, potasu i chlorku).
Utrzymanie laktacji jest uzależnione od bodźców hormonalnych towarzyszących ssaniu.
Wzbudzane w czasie ssania impulsy nerwowe, po dotarciu do podwzgórza stymulują uwalnianie prolaktyny, kortykoidów i oksytocyny.
Wytworzone w gruczole mlekowym mleko jest wydalane w czasie ssania lub udoju.
Mleko jest zgromadzone w zatokach strzykowych i gruczołowych, dużych przewodach mlekowych, przewodnikach oraz w pęcherzach mleko twórczych.
Większość mleka jest wydalana na zasadach odruchu neurohumoralnego, w czasie którego dochodzi do wydalenia hormonu oksytocyny z tylnego płata przysadki mózgowej.
Czas działania oksytocyny wynosi kilka minut.
Pojawia się krótko przed porodem i w ciągu pierwszych kilku dni okresu poporodowego.
Wydziela ją gruczoł mlekowy.
Zawartość suchej masy wynosi 25-28%, jest dużo wyższa niż w mleku.
Charakterystyczną cechą siary jest wielokrotnie zwiększona zawartość białej (głównie immunoglobiny i albuminy.
Immunoglobiny siary:
IgH.
IgA
IgG.
Dzięki immnoglobinom noworodek zyskuje odporność bierną.
Skład siary:
Gatunek | Białko | Udział procntowy |
---|---|---|
tłuszcz | ||
Krowa | 10-18 | 3,7-6,6 |
Świnia | 18 | 7,2 |
Owca | 13 | 12,4 |
Klacz | 19 | 0,7 |
Mleko krowy | 3,4 | 3,5 |
Białka zawarte w siarze nie ulegają denaturacji w żołądku, gdyż siara ma zdolność neutralizacji soku żołądkowego.
Siara jest źródłem witamin oraz karotenu.
Zawartość składników mineralnych jest znacznie wyższa niż w mleku (wapnia, fosforu, potasu, chloru, magnezu, sodu).
Jony magnezowe zawarte w siarze działają przeczyszczająco na przewód pokarmowy oseska – usunięcie złożonego nabiału jelitowego i składników żółci (nagromadzonych w okresie życia płodowego – usunięcie smółki).
Gatunek | Udział procentowy |
---|---|
woda | |
Krowa | 87,8 |
Świnia | 80 |
Owca | 82,5 |
Klacz | 90 |
W mleku zawarte są składniki odżywcze niezbędne noworodkowi do wzrostu i rozwoju.
Zawiera dużo wapnia, fosforu i potasu (kilkanaście razy więcej w osoczu krwi).
Zawiera witaminy A, D, E, K, mleko przeżuwaczy zawiera dodatkowo witaminy z grupy B.
Witaminy obecne w mleku pochodzą z krwi, ich zawartość zależy od pory roku i żywienia.
Białka:
Kazeiny, laktoalbuminy, laktoglobuliny.
Cukier:
Laktoza (glukoza + galaktoza).
Mleko krowy – 4,5% laktozy.
Tłuszcze:
Acyloglicerole.
Fosfolipidy (około 2%).
Z krwi do mleka przenikają niewielkie ilość albumin i immunoglobiny.
Wartość odżywcza białek mleka jest bardzo duża (zawiera aminokwasy egzogenne i dużo fosforu.
Zawartość żelaza i miedzi w mleku jest niewystarczająca dla szybko rosnących osesków niektórych zwierząt (np. prosięta), ich niedobór może prowadzić do niedokrwistości.
Tłuszcz | 3,8 % |
---|---|
Białko | 3,3 % |
Laktoza | 4,8 % |
Związki mineralne | 0,65 % |
Sucha masa | 12 % |