Językoznawstwo ogólne, wykład 1, 08.03.2013r.
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, pod red. K. Polańskiego, Wrocław 1993.
Furdal, Językoznawstwo otwarte, Wrocław 1990, 2000.
A. Heinz, Dzieje językoznawstwa w zarysie, Warszawa 1993,
A. Heinz, Historia językoznawstwa, Wrocław 1999.
M.Jurkowski, Od wieży Babel do języka kosmitów, Białystok 1986.
M. Jurkowski, Języki obrazkowe, migowe, komputerowe i kosmiczne.
Majewicz, Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa 1989.
Mańczak, Wieża Babel, Wrocław 1999 (języki indoeuropejskie).
T. Milewski, Językoznawstwo, Kraków.
Tabakowska, Gramatyka i obrazowanie. Wprowadzenie do językoznawstwa kognitywnego, Kraków 1995.
Grzegorczykowa, Wstęp do językoznawstwa,
E. Łuczyński, J. Maćkiewicz, Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia
Językoznawstwo – nauka o języku zajmująca się badaniem budowy i rozwoju, poznaniem języka samego w sobie, by poznać człowieka, jego stosunek do rzeczywistości. Przedmiotem badania jest język naturalny (nie komputerowy, symboli matematycznych – języki sztuczne). Nauka humanistyczna, w centrum zainteresowania jest człowiek postrzegany przez pryzmat używania języka (tylko człowiek ma te zdolności).
W starożytności język był uważany za dar bogów. Człowiek poprzez język był wyróżniony spośród innych istot. Język to nie tylko właściwość, ale też siła człowieka.
Język naturalny spontaniczny posiada swoją historię. Może być badany ze względu na stosowane metody, cel badań.
Rodzaje językoznawstwa:
Językoznawstwo opisowe – ma charakter empiryczny. Bada teksty powstałe w danym języku, aby go dokładnie opisać na wszystkich poziomach jego budowy. Odwołuje się do ustaleń teoretycznych proponowanych przez językoznawstwo teoretyczne.
Językoznawstwo ogólne – teoretyczne – bada wszystkie języki aby zbudować wspólną teorię języka i na jej podstawie opisywać szczegółowo poszczególne jęzki. Teorie wypracowane na gruncie tego językoznawstwa są sprawdzane w opisie konkretnych języków.
Językoznawstwo synchroniczne – bada sstem językowy w określonym momencie historycznym i jest ono statyczne. Interesuje się tym, co tu i teraz.
Językoznawstwo diachroniczne – historyczne. Bierze pod uwagę język w jego rozwoju. Interesuje się zmianami w systemie językowym, ustala ich przebieg oraz przyczyny i jest dynamiczny. Obserwuje przechodzenie języka z jednej fazy rozwojowej do drugiej. Pyta dlaczego doszło do zmiany, jak było wcześniej, co się zmieniło?
Językoznawstwo porównawcze – porównuje różne języki, kładzie nacisk na aspekt diachroniczny. Ujmuje podobieństwa i różnice na tle rozwoju i przemian porównywanych systemów językowych np. w czeskim – trg, w polskim – targ.
Językoznawstwo kontrastywne – ma charakter synchroniczny. Porównuje języki takie, jakie są w danym momencie historycznym.
Podział językoznawstwa:
Językoznawstwo wewnętrzne – skupia się na badaniu samej budowy języka.
Językoznawstwo zewnętrzne – bada język w stosunku do kultury, innych zjawisk, społeczeństwa (socjolingwistyka, dialektologia, psycholingwistyka, glottodydaktyka).
Socjolingwistyka – bada język w stosunku do społeczeństwa, tworzenie społecznych odmian językowych (socjolekty, profesjolekty, biolekty). Opisuje procesy interferencji odmian językowych np. gwara i język literacki.
Socjolekt – języki miast
Profesjolekty – języki grup zawodowych
Biolekty – język kobiet i mężczyzn
Psycholingwistyka – bada zjawiska psychologiczne i fizjologiczne, które zachodzą u człowieka podczas komunikacji. Bada procesy opanowywania procesy opanowywania języka ojczystego przez dziecko, procesy rozwoju języka jednostki, uczenia się języków obcych.
Etnolingwistyka –lingwistyka antropologiczna, kulturowa. Bada język w aspekcie do kultury. Poprzez badania języka zmierza do odsłonięcia zawartego w nim tzw. językowego obrazu świata np. tabu w małych środowiskach, klątwy, zaklinania, obrzędy ludowe.
Inny podział
Językoznawstwo:
Teoretyczne – budowanie teorii języka.
Stosowane – teoretyczna wiedza o języku. Znajduje różne zastosowania praktyczne. Dziedziny – logopedia, glottodydaktyka (nauka zajmująca się nabywaniem, uczeniem języków obcych), metodyka nauczania języka ojczystego, kultura języka (nauka o poprawności językowej), teorie przekładu, tłumaczenia, udoskonalanie przekazywania informacji w systemach telekomunikacyjnych.
Działy językoznawstwa:
Fonetyka – bada dźwięki języka ,fonetyka artykulacyjna – powstawanie dźwięków, audytywna – odbieranie i słyszenie dźwięków, akustyczna – fizyczna strona dźwięków wytwarzanych przez człowieka.
Fonologia – funkcje dźwięków mowy w porozumiewaniu się. Opracowuje inwentarz fonemów w języku naturalnym, ustala fonologiczne cechy dystynktywne.
Morfologia – zajmuje się alternacjami (obocznościami), wymianami fonologicznymi w obrębie morfemów. Ustala ich zakres, stopień regularności, typy uwarunkowań poszczególnych wymian. Alternacje ilościowe (e do zera) i jakościowe(e po miękkiej do o po miękkiej). Opisuje budowę wyrazów , a dokładniej leksemów. W obrębie morfologii mamy fleksję (odmiana wyrazów, wyróżnia ich temat, końcówki)
Słowotwórstwo – wyróżnia podstawę słowotwórczą i formant.
Słownictwo
Składnia – bada sposoby tworzenia związków zdaniowych. Zajmuje się funkcjami składniowymi, opisem szyków wyrazów w zadniu.
Semantyka – bada relację znaków językowych prostych i złożonych i ich relację do rzeczywistości. Semantyka leksykalna – jednostki leksykalne, frazeologizmy. Semantyka zdaniowa – opisuje stosunki między wyrażeniami zdaniowymi, a rzeczywistością (Marysia ma brudne ręce – brudne i symbolicznie brudne).