Stosownie do przepisów ustawy o rachunkowości sporządzanie rachunku przepływów pieniężnych nie dotyczy wszystkich jednostek gospodarczych1, a jedynie podmiotów wymienionych z nazwy w ustawie2, czyli podmiotów, które podlegają corocznemu obowiązkowemu badaniu sprawozdania finansowego.
W przedstawionych w Ustawie o rachunkowości wzorcowych rachunkach przepływów pieniężnych, podobnie jak w obowiązujących standardach rachunkowości, wyodrębnia się trzy rodzaje częściowych przepływów pieniężnych, tj. dotyczących działalności:
operacyjnej,
inwestycyjnej
finansowej.
Działalność operacyjna to sfera działalności przedsiębiorstwa, do której realizacji zostało ono utworzone. Jest to również każdy rodzaj działalności, który nie jest działalnością finansową i inwestycyjną.
Działalność inwestycyjna polega na odbudowywaniu i nabywaniu nowych składników rzeczowych aktywów trwałych w celu utrzymania i rozwoju potencjału produkcyjnego.
Działalność finansowa opiera się na pozyskiwaniu i spłacaniu kolejnych źródeł finansowania działalności inwestycyjnej. Każdy z rodzajów działalności może mieć ujemny lub dodatni przepływ środków pieniężnych, co ma wpływ na ostateczny wynik rachunku przepływów pieniężnych.
Ustawa o rachunkowości dopuszcza możliwość sporządzania rachunku w dwóch wariantach: metodą bezpośrednią i metodą pośrednią, dotychczas jedyną dopuszczalną. Różnica między obydwoma wariantami polega na innym ujmowaniu środków pieniężnych z działalności operacyjnej, przy stałej konstrukcji dalszej części sprawozdania.
W przypadku metody bezpośredniej w działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej ujmuje się osobno wpływy i wydatki dotyczące tych działalności.
W przypadku metody pośredniej przepływy środków z działalności operacyjnej ujmowane są jako zmiany stanów pozycji bilansowych i rachunkowych na początek i koniec roku. W pierwszej kolejności wynik finansowy koryguje się o wartość amortyzacji, jako kosztu niepieniężnego, a pomniejszającego wynik.
| METODA POŚREDNIA | METODA BEZPOŚREDNIA |
|---|---|
| A | Przepływy środków z działalności operacyjnej |
| I | Zysk (strata) netto |
II |
Korekty |
| 1 | Amortyzacja |
| 2 | Zysk (strata) z tytułu różnic kursowych |
| 3 | Odsetki i udziały w zyskach |
| 4 | Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej |
| 5 | Zmiana stanu rezerw |
| 6 | Zmiana stanu zapasów |
| 7 | Zmiana stanu należności |
| 8 | Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych (oprócz pożyczek i kredytów) |
| 9 | Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych |
| 10 | Inne korekty |
| III | Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej |
| B | Przepływy środków z działalności inwestycyjnej |
| I | Wpływy |
| II | Wypływy |
| III | Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej |
| C | Przepływy środków z działalności finansowej |
| I | Wpływy |
| II | Wypływy |
| III | Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej |
W załącznikach do Ustawy o rachunkowości czytamy informację, że dodatkowa informacja i objaśnienia do rachunku przepływów pieniężnych obejmują również „wyjaśnienie struktury środków pieniężnych przyjętych do rachunku przepływów pieniężnych, a w przypadku gdy rachunek sporządzony jest metodą bezpośrednią, dodatkowo należy przedstawić uzgodnienie przepływów pieniężnych netto z działalności operacyjnej, sporządzone metodą pośrednią”.
Wynika stąd, że jednostki mają dwie opcje do wyboru:
rachunek przepływów pieniężnych sporządzany tylko metodą pośrednią,
rachunek przepływów pieniężnych sporządzany metodą bezpośrednią wraz z uzgodnieniem przepływów z działalności operacyjnej metodą pośrednią (w efekcie stosujemy obie metody).
Uzyskane przepływy na poszczególnych rodzajach działalności kształtować się mogą w następujących wariantach:
| + | - | + | + | + | - | - | - |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| + | - | - | - | + | + | - | + |
| + | - | - | + | - | + | + | - |
Zadanie 7:
Do której z działalności zaliczyłbyś następujące operacje gospodarcze:
| Zdarzenie gospodarcze | Operacyjna | Inwestycyjna | Finansowa |
|---|---|---|---|
| Dywidenda otrzymana od spółki, której akcji jestem właścicielem | |||
| Dywidenda wypłacona spółce, która jest właścicielem naszych akcji | |||
| Pobrane przez bank odsetki od kredytu obrotowego | |||
| Naliczenie odsetek kontrahentowi od nieterminowej zapłaty | |||
| Ujemne zrealizowane różnice kursowe od należności handlowych | |||
| Kwoty otrzymane za sprzedaż nieużywanego środka trwałego | |||
| Cena sprzedaży otrzymana ze sprzedaży posiadanych akcji obcych | |||
| Dodatnie zrealizowane różnice kursowe od kredytu walutowego | |||
| Wypłata wynagrodzeń gotówką z kasy | |||
| Zapłata zaliczki miesięcznej na podatek dochodowy | |||
| Spłata raty kredytu inwestycyjnego | |||
| Wydatki na zakup nowych urządzeń produkcyjnych |
Zadanie 8:
Na podstawie poniższych danych sporządź rachunek przepływów pieniężnych metodą pośrednią dla przedsiębiorstwa „Pętelka”:
| Aktywa | Stan na początek roku | Stan na koniec roku |
|---|---|---|
| A. Aktywa trwałe | 328 681,10 | 458 033,52 |
| II. Rzeczowe aktywa trwałe | 328 681,10 | 458 033,52 |
| B. Aktywa obrotowe | 1 519 870,47 | 132 347,82 |
| II. Należności krótkoterminowe | 71 254,97 | 62 371,35 |
| III. Inwestycje krótkoterminowe | 1 447 464,54 | 68 650,51 |
| IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe | 1 150,96 | 1 325,96 |
| Suma bilansowa | 1 848 551,57 | 590 381,34 |
| Pasywa | Stan na początek roku | Stan na koniec roku |
| A. Kapitał własny | 404 057,64 | 453 794,86 |
| I. Kapitał podstawowy | 500 000,00 | 500 000,00 |
| II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy | -30 500,00 | |
| VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych | - 88 894,36 | -65 442,36 |
| VIII. Zysk (strata) netto | 23 452,00 | 19 237,22 |
| B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania | 1 444 493,93 | 136 586,48 |
| III. Zobowiązania krótkoterminowe | 1 440 920,06 | 134 536,16 |
| IV. Rozliczenia międzyokresowe | 3 573,87 | 2 050,32 |
| Suma bilansowa | 1 848 551,57 | 590 381,34 |
Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi |
196 764,31 | 767 636,54 |
|---|---|---|
| Przychody ze sprzedaży usług | 198 949,74 | 765 937,99 |
| Zmiana stanu produktów | - 2 185,43 | 1 698,55 |
| Koszty działalności operacyjnej | 174 304,10 | 759 693,92 |
| Amortyzacja | 41 052,70 | 39 210,58 |
| Zużycie materiałów i energii | 42 474,70 | 40 154,34 |
| Usługi obce | 79 149,73 | 617 990,18 |
| Podatki i opłaty | 1 876,95 | 8 350,57 |
| Wynagrodzenia | 5 400,00 | 26 552,01 |
| Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia | 1 199,66 | 5 437,75 |
| Pozostałe koszty | 3 150,36 | 29 983,43 |
| Zysk (strata) ze sprzedaży | 22 460,21 | 7 942,62 |
| Pozostałe przychody operacyjne | 2,86 | 2 506,96 |
| Pozostałe koszty operacyjne | 224,20 | 2,21 |
| Zysk (strata) z działalności operacyjnej | 22 238,85 | 10 447,37 |
| Przychody finansowe | 1 346,51 | 10 065,73 |
| Koszty finansowe | 133,36 | 1 275,88 |
| Zysk (strata) z działalności gospodarczej | 23 452,00 | 19 237,22 |
| Wynik zdarzeń nadzwyczajnych | ||
| Zysk (strata) brutto | 23 452,00 | 19 237,22 |
| Podatek dochodowy | ||
| Zysk (strata) netto | 23 452,00 | 19 237,22 |
Dodatkowe informacje i objaśnienia:
168 563,00 – zakupy środków trwałych w ciągu roku
należne wpłaty na kapitał podstawowy – wpłata gotówkowa
| A. | Przepływy netto z działalności operacyjnej | |
|---|---|---|
| I. | Wynik netto | |
| II. | Korekty razem: | |
| Amortyzacja | ||
| B. | Przepływy netto z działalności inwestycyjnej | |
| I. | Wpływy | |
| II. | Wypływy | |
| C. | Przepływy netto z działalności finansowej | |
| I. | Wpływy | |
| II. | Wypływy | |
| D. | Środki pieniężne na początek okresu | |
| E. | Zmiana stanu środków pieniężnych | |
| F. | Środki pieniężne na koniec okresu |