CHARAKTERYSTYKA CYKLU

• Suki dojrzewają płciowo w wieku 6-12 miesięcy, suki ras małych dojrzewają szybciej.

• Suka jest mono- lub diestralna, to znaczy, że w roku występują 1 lub 2 cykle płciowe.

• Cykl płciowy trwa średnio od 6 do 8 miesięcy. Zdarzają się cykle zarówno krótsze niż 5 miesięcy, jak i dłuższe niż 8 miesięcy.

• Długość trwania cyklu płciowego jest cechą rasową i osobniczą, a zależy głównie od czasu trwania tzw. Spokoju hormonalnego lub spoczynku płciowego.

• Możemy wyróżnić 4 fazy cyklu płciowego:

  • Okres przedrujowy (proestrus) – około 9 dni (3-16).

  • Okres rui (estrus) – około 9 dni (3-15 dni), niekiedy tylko 3-5 dni.

  • Okres porujowy (metestrus) - około 60-80 dni, niektórzy zaliczają jeszcze okres regeneracji endometrium i wtedy 140 dni.

  • Okres spoczynku płciowego (anoestrus) – długość zróżnicowana.

Cieczką nazywamy okres przedrujowy (cały okres plamienia) oraz okres rui (koniec plamienia, odruch tolerancji dla samca). Długość okresów międzyrurowych:

• Boston terier – 242 dni.

• Beagle, pekińczyk, bokser – 230 dni.

• Cocker spaniel – 186 dni.

• Owczarek niemiecki – 149 dni.

• Długie proestrus i estrus (około 3 tygodnie) oraz mat estrus (8-10 tygodni).

• Specyficzny okres około owulacyjny – owulacja występuje 36-48 po piku LH, przy wysokiej zawartości progesteronu.

• Owulacja niedojrzałego oocyty (I rzędu) i jego dojrzewanie w jajowodzie.

SUKA W OKRESIE RUI

• Pierwszy objaw: obrzęk sromu, początkowo wyciek kilku kropel lekko różowego śluzu. Około 5-6 dnia przybiera on intensywną barwę.

• Przed jajeczkowaniem, w około 8-9 dniu cieczki (nie zawsze!) znika krwiste zabarwienie, śluz owulacyjny jest ciągliwy, wodnisty, jasny, zwisa w postaci lepkiej nitki.

• Znajdują się tu substancje wabiące psy.

• Zmianie ulega zachowanie suki, robi się niespokojna, interesuje się psami.

• Czas od około 9 do 13 dnia (nie zawsze!) nazywamy okresem tolerancji – w tym okresie suka odstawia ogon, stoi nieruchomo, pozwana na pokrycie przez każdego psa.

• Jeśli hodowca nie chce kryć, powinien izolować ją od psów. Ścisła opieka osoby dorosłej na spacerach jest może uciążliwa, ale bardzo pewnym sposobem na zabezpieczenia przed niepożądanym pokryciem.

• Inne metody to np. specjalne majtki dla suki lub stosowanie środków zapachowych o nieprzyjemnym dla samców zapachu ( nie są one w 100% skuteczne).

• W przypadku, gdy właściciel zdecyduje się podawać środki antykoncepcyjne, powinien robić to pod kontrolą doświadczonego lekarza weterynarii, który ma obowiązek uprzedzić go o niekorzystnych skutkach stonowaniach typ preparatów.

ANTYKONCEPCJA U SUK

Metody:

• Chirurgiczna (sterylizacja).

• Farmakologiczna (hormonalne)

Możliwa we wszystkich fazach cyklu reprodukcyjnego:

• Anestrus – długotrwałe blokowanie cyklu.

• Ruja – przesunięcie lub wyciszenie cieczki.

• Po kryciu – zapobiegniecie niwacji (niechciana ciąża).

• Ciąża – przerwanie ciąży.

• Wszystkie fazy – sterylizacja operacyjna. Z reguły u suk nieciężarnych.

STERYLIZACJA CHIRURGICZNA

• Usuniecie macicy nie blokuje cyklu jajnikowego.

• Wczesna sterylizacja – w USA – u suk młodych (6-14 tygodni życia) łatwość zbiegu, ale upośledzenie zdolności uczenia się, opóźnienie zamknięcia nasad kości, nie wolno stosować wcześnie u psów użytkowych (przewodnicy niewidomych, ratownicy, policja) - macica ulega atrofii – niektórzy kwestionują te poglądy.

• Zalety: brak kłopotu z cieczkami, zapobieganie ropomaciczu, ciąży urojonej, nowotworom gruczoły mlekowe, brak ewentualnych wyłysień na tle hormonalnym.

Opieka przed i po sterylizacji:

• Głodówka przez 12 godzin po zabiegu, woda do picia do woli.

• Ochrona rany przed lizaniem.

• Podawanie zaleconych antybiotyków i leków przeciwbólowych.

• Utrzymywanie kontaktu z kliniką na wypadek niepokojących objawów.

• Kontrola rany pooperacyjnej 10-14 dni po zabiegu.

Powikłania sterylizacji:

• Ryzyko samej narkozy – sterylizacja jest zabiegiem prowadzonym w pełnym znieczuleniu ogólnym (narkozie) i wymaga otwarcia jamy brzusznej, stąd istnieje ryzyko wystąpienia komplikacji, zarówno w trakcie, jak i po zabiegu.

• Nieodwracalność zabiegu można uznać zarówno za wadę, jak i zaletę. Po usunięciu narządów rozrodczych suka już nigdy nie będzie mogła zajść w ciążę.

• Nietrzymanie moczu – jest wynikiem zbyt niskiego poziomu estrogenów we krwi, a w konsekwencji zbyt słabego napięcia zwieracza pęcherza moczowego, zaniku nabłonka cewki moczowej i spadku wrażliwości cewki moczowej na stymulację adrenergiczną.

• Przejawianie objawów cieczki mimo sterylizacji u suk.

• Otyłość. Po sterylizacji suka może mieć przez kilka miesięcy większy apetyt i należy uważać, aby nie podawać jej więcej jedzenia niż zwykle. Jeśli widać tendencję do tycia (ważyć sukę raz w tygodniu), to warto kupić jej specjalną karmę o obniżonej ilości kalorii.

• Zmiany w okrywie włosowej – nadmierny wzrost włosów wełnistych.

DŁUGOTRWAŁE BLOKOWANIE CYKLU

• Preparaty estrogenowe o przedłużonym działaniu (hamują uwalnianie gonadotopin).

• Stosować w anetrus (3 m-ce po cieczce, 1 m-c przed).

• U młodych suk dopiero po 2 cieczce.

• Nie stosować dłużej niż 3-3,5 roku.

• Przy dłuższym stosowaniu komplikacje: ropomacicze, guzy gruczołu mlekowego, akromegalia, cukrzyca, występowanie cieczki pomimo terapii, wyłysienia w miejscu iniekcji.

• Nie stosować w pro estrus i estrus (ropomacicze!), ciąży, przy wypływach z dróg rodnych.

Zalety i wady antykoncepcji farmakologicznej:

Zalety:

• Metoda odwracalna (ale tylko do pewnego czasu przy długotrwałym stosowaniu dochodzi do niepłodności).

• Suka ma cieczki, ale nie ma możliwości zajścia w ciążę.

• Nie ma ryzyka związanego z narkozą i operacją.

Wady:

• Może doprowadzić do ropomacicza, cukrzycy, zaburzeń w wydzielaniu hormonu wzrostu.

• Kłopotliwa dla właściciela.

• W przypadku iniekcji czasem dochodzi do „przełamania bariery hormonalnej” u pojawia się cieczka.

• W przypadku tabletek – konieczna systematyczność, niekiedy jest kłopot z ich podawaniem.

Zespół endometritis - pyometra

Zespół ten tworzą:

• Ropomacicze.

• Przewlekłe zapalenie błony śluzowej macicy.

• Torbielowaty rozrost gruczołów endometrium.

• Przyczyna: czynniki hormonalne i zakaźne, często po stosowaniu estrogenów w celu zapobieganiu niwacji, po nieumiejętnym podawaniu progesteronów (zbyt późno w pro estrus).

• Ropomacicze – schorzenie macicy przebiegające z nagromadzeniem ropy w jej świetle.

• U starszych suk (4-8 lat) lub u młodych po nieumiejętnym stosowaniu hormonów, po kryciu naturalnym (np. przekazanie mykoplazm przez samca).

• Infekcja – pałeczki okrężnicy, gronkowce, paciorkowce, pałeczki odmieńca, klebsielle.

ROPOMACICZE

Objawy:

• Nadmierne pobieranie wody.

• Nadmierne oddawanie moczu.

• Brak apetytu.

• Wymioty.

• Niedowład kończyn tylnych.

• Ropny lub kakao podobny wypływ z pochwy (forma otwarta).

• Wewnętrzna temperatura ciała podwyższona (60%), normalna (35%), obniżona (5%).

• Toksyny wchłaniają się do krwi – uszkodzenie narządów wewnętrznych (wątroba, nerki, śledziona, szpik kostny).

Terapia zachowawcza

1. Naturalna prostaglandyn F2α (dinolytin, Lutalyse) + antybiotyki.

   1. Tylko otwarta forma ropomacicza, dobry stan ogólny, możliwe recydywy.

   2. Powodują luteolinę ciałek żółtych, ale przede wszystkim wzrost kurczliwości ścian macicy i wpływ na otwarcie szyjki macicy.

   3. Występują znaczne objawy uboczne! – ślinienie, nudności, wymioty.

2. Aglepriston (alizine) – antygestagen.

   1. Stosować u suk z wysokim poziomem progesteronu.

   2. Podawany 1., 2., 7. dnia (w razie potrzeby także 14. dnia).

   3. Ogólna antybiotykoterapia (lub lokalna).

   4. Otwarcie szyjki macicy, wzrost kurczliwości macicy, opróżnienie macicy, poprawa stanu ogólnego, powrót cykli płciowych, ciąża (około 60% przypadków), recydywy.

   5. Szansa wyleczenia u zwierząt młodych z krótko trwającym procesem chorobowym.

CIAŻA UROJONA/RZEKOMA

• Zjawisko fizjologiczne, podatne są małe rasy np. jamniki.

• Sygnałem wyzwalającym laktację – zmniejszenie poziomu progesteronu od około 30 dnia cyklu – powoduje to wzrost koncentracji PRL.

• Czasem także po kastracji w fazie lutealnej.

• Objawy występują 4-8 tygodni po cieczce i trwają około 2-3 tygodnie.

• Objawy: spadek lub zwiększony apetyt, nerwowość, budowanie gniazda, rozwój gruczołów mlekowym i wydzielanie mleka u nieszczelnych suk.

Terapia:

• Ograniczenie żywienia (mniej białka, zmniejszenie ilości podawanych płynów.

• Usunięcie zabawek.

• Smarowanie gruczołów mlekowych jodyną – hamuje wydzielanie mleka.

• Łuszczenie skóry – wazelina.

• Nie odciągać mleka z powiększonego gruczołu.

• Inhibitory prolaktyny:

  • Bromokryptyna (BKR) – pochodna alkaloidów sporyszu, hamuje uwalnianie prolaktyny przez pobudzenie dopaminy: przez 5-7 dni (tabletki). Objawy uboczne: wymioty, osowiałość.

  • Kabergolina (Galastop) – preparat nowocześniejszy w postaci oleistego roztworu.

• Progestageny – proligeston jak przy blokadzie cyklu.