Finanse publiczne i rynki finansowe Ćwiczenia

Celem przedmiotu jest poznanie funkcjonowania systemu finansowego gospodarki rynkowej, którego integralną częścią jest sektor finansów publicznych. Poznanie funkcji i zadań sektora finansów publicznych i rynkowego systemu finansowego w gospodarce oraz ich wzajemnych powiązań i współzależności.

Podmioty na rynku finansowym

• Instytucje rynku finansowego

• Gospodarstwa domowe

• Instytucje rządowe i samorządowe

• Przedsiębiorstwa

Przepływy finansowe między podmiotami rynku

Istota finansów publicznych

Finanse publiczne są to zjawiska oraz procesy związane z powstawaniem i dystrybucją pieniężnych środków publicznych, zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego.

Ustawowe zasady finansów publicznych

• Jawność finansów publicznych

• Przejrzystość finansów publicznych

• Efektywność finansów publicznych

• Legalność

• Celowość

• Jedność finansów publicznych

• Szczegółowość finansów publicznych

• Nie wiązanie wydatków z dochodami

Jawność finansów publicznych

Obowiązek upubliczniania informacji o wielkości gromadzonych środków publicznych i ich rozdysponowaniu. Te informacje podlegają ocenie publicznej.

Przejrzystość finansów publicznych

Upublicznienie i jasne zdefiniowanie

• ram (zakresu) finansów publicznych

• podziału zadań i kompetencji w sektorze finansów publicznych

• stosowanie w sektorze finansów publicznych procedur i zasady postępowania, w tym zasady prezentacji wyników funkcjonowania poszczególnych instytucji publicznych oraz sektora finansów publicznych jako całości.

• przesłanek i założeń polityki finansowej i ich przewidywalnych skutków

Efektywność finansów publicznych

• Dążenie do osiągnięcia akceptowanej relacji między wielkością wykorzystanych środków publicznych i efektami ich wykorzystania

• Porównywanie nakładów z ich efektami (odczuwalnymi przez „odbiorców” usług publicznych)

Legalność finansów publicznych

• Oparcie procesów gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych na podstawach prawnych w tym zwłaszcza na ustawach.

• Wymóg legalności wynika z Konstytucji RP oraz ustawy o finansach publicznych. Jest realizowany przez ustawy podatkowe oraz inne ustawy o dochodach i wydatkach publicznych.

• Przepisy zawarte w ustawie o finansach publicznych muszą być zgodne z prawem

Celowość finansów publicznych

Gromadzenie i wydatkowanie publicznych środków pieniężnych jedynie dla osiągnięcia wytyczonego celu społecznego, gospodarczego lub politycznego państwa.

• Zakaz wprowadzania takich wydatków publicznych i ciężarów publicznych, które nie są związane z założeniami państwa

Jedność finansów publicznych

Zasada jedności wymaga, by budżet (państwa, samorządu terytorialnego) był ujmowany w jednym dokumencie.

• Zasada jedności ma zapewnić władzy ustawodawczej racjonalne planowanie budżetowe i pełną orientację w zakresie dochodów i wydatków, bez potrzeby badania wielu dokumentów.

Szczegółowość finansów publicznych

Należy dokładnie określić źródła dochodów i przeznaczenie wydatków publicznych

• środki publiczne powinny być wydatkowane w określonym czasie

• wydatki powinny być ponoszone w wysokości ustalonej w budżecie

• Realizacja zasady szczegółowości następuje w praktyce poprzez klasyfikację dochodów i wydatków

• według działów i rozdziałów, określających rodzaj działalności np. administracja państwowa, szkolnictwo wyższe, opieka

• paragrafów określających rodzaj dochodu, przychodu oraz wydatku

Nie wiązanie wydatków z dochodami

Przeciwstawienie się tendencjom różnych lobby politycznych do zagwarantowania środków budżetowych z określonych źródeł na sfinansowanie określonych celów.

• Jeśli racjonalność funkcjonowania środków publicznych wymaga wiązania dochodów z wydatkami, to tworzy się fundusze celowe, które nie podlegają wszystkim rygorom budżetowym.

• Zasada jest stosowana przy uchwaleniu ustawy budżetowej

Podstawowe funkcje finansów publicznych

• Funkcja redystrybucyjna

• Funkcja alokacyjna

• Funkcja kontrolna

• Funkcja stabilizacyjna

Sektory finansów publicznych

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, w szczególności:

1. gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;

2. wydatkowanie środków publicznych;

3. finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

4. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;

5. zarządzanie środkami publicznymi;

6. zarządzanie długiem publicznym;

7. rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

W skład sektora finansów publicznych zalicza się: się

• instytucje szczebla centralnego (rządowe) realizujące swoje dochody oraz wydatki w ramach budżetu państwa;

• państwowe fundusze celowe, z wydzielonym własnym budżetem, realizujące określone cele polityki państwa (np. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych);

• jednostki budżetowe, państwowe szkoły wyższe i agendy rządowe, czyli wydzielone instytucje publiczne realizujące określone działania w zakresie dostarczania dóbr publicznych;

• jednostki samorządu terytorialnego (samorząd wojewódzki, powiatowy i gminny);

• jednostki budżetowe i fundusze celowe działające na poziomie lokalnym (wojewódzkim, powiatowym i gminnym).

Fundusze celowe:

• fundusze tworzone do finansowania wybranych zadań, które mogłyby być finansowane z budżetu, lecz z pewnych względów uznano, iż dla ich realizacji należy stworzyć odrębne budżety,

• fundusze celowe charakteryzuje celowe przeznaczenie gromadzonych w nich dochodów,

• są tworzone na podstawie odrębnych ustaw (ustawa powołuje konkretny fundusz) ich przychody pochodzą z dochodów publicznych,

• fundusze celowe dzielą się na państwowe lub samorządowe,

• fundusz może mieć osobowość prawną (np. NFZ, PFRON) lub funkcjonować jako wyodrębniony rachunek budżetu państwa (np. Fundusz Pracy).

Podstawowym celem funkcjonowania funduszy jest:

• alokacja (administracyjna) środków publicznych,

• redystrybucja dochodów w gospodarce i społeczeństwie –zmiany w proporcjach wykorzystania dochodu narodowego poprzez przymusową ingerencję w dochody osób i podmiotów gospodarczych,

• mobilizacja środków publicznych,

• racjonalizacja wydatków publicznych

Sektory finansów publicznych

• Sektor rządowy

• Sektor samorządowy

• Sektor ubezpieczeń społecznych

Środki publiczne – wpływy

• Dochody publiczne

• Środki pochodzące z budżetu UE

• Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych

• niepodlegające zwrotowi

• Przychody budżetu państwa i budżetów j.s.t.

• Przychody jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych

Środki publiczne – wydatki

• Działalność ogólnopaństwowa

• Obrona narodowa

• Bezpieczeństwo i porządek publiczny

• Sprawy gospodarcze

• Ochrona środowiska

• Gospodarka mieszkaniowa i komunalna

• Ochrona zdrowia

• Organizacja wypoczynku, kultura i religia

• Edukacja

• Ochrona socjalna

Środki publiczne

Dochody budżetu państwa w I kwartale 2011 i 2012 r Struktura wydatków b p w I kwartale 2012 r

Dotacje i subwencje w I kwartale 2012 r (mln zł