1. WOJNY W STAROŻYTNEJ GRECJI

1. Organizacja armii greckiej
   -hoplici – ciężkozbrojna piechota walcząca w falandze (kilka rzędów wojowników. Każdy hoplita osłaniał tarczą swój lewy bok i prawy bok sąsiada.) Byli wyposażeni w tarcze (hoplon – służył także do powalania przeciwnika), włócznie, miecze, hełm, nagolenniki, pancerze.
   -lekka piechota –bez pancerzy, walczyli oszczepami, łukami i procami.
   -oddziały jazdy – najzamożniejsi mogli kupić wyposażenie, dlatego nieliczne
   -flota- triery – zwrotne jednostki żaglowo-wiosłowe, tworzyli je zarówno hoplici, jak i biedni Grecy, którzy służyli jako wioślarze.

2. Tradycja polis spartańskiej
   -społeczeństwo: obywatele, heloci (niewolni chłopi), wolni periojkowie
   -obywatele zajmowali się głownie zwiększaniem sprawności w walce
   -chłopcy: 7 lat- szkolenie wojskowe (agoge)
   20 lat – mogli założyć rodzinę
   20-30 lat – mieszkaja w koszarach
   - potępiano tchórzostwo, ceniono odwagę

3. Zmagania Greków z Persami
   -Azja Mniejsza podbita przez Cyrusa II Wielkiego
   -499r pne – powstanie w Joni (pomoc Greków z Europy, porażka Greków, zburzenie Miletu)
   - 490r pne – Maraton (Miltiades wygrywa)
   -480r pne – Termopile (zdrajca pokazuje drogę, Leonidas zostaje z 300 spartanami 3 dni, klęska)
   -480r pne – Salamina (zwycięstwo trier greckich Temistoklesa)
   -479r pne – pod Platejami (Pauzaniasz, zwycięstwo Greków)
   -479r pne – Mykale (zw.Grecji)
   zmagania trwały jeszcze 30 lat

4. Teoria wojny- „O sztuce wojennej” Sun Tzu; „Wojna peloponeska” Tukidydes;
   „O dowódcy jazdy”, „Sztuka jeździecka” Ksenofont; „Dzieje” Polibiusz; „Krótkie studium o zasadach sztuki wojennej” Flawiusz Wegecjusz;

5. Wojna peloponeska
   - Ateny zwiększają swoją pozycję (zw. Morski)
   -431r pne – wybuch walk ze Spartą, trwała 27 lat, wyrównane siły.
   - Ateny atakują Syrakuzy – przegrywają
   -Ateny odbudowują flotę, Persowie wspierają Spartę.
   -405r pne - Ajgospotamoj – przegrana Aten
   -404r one – kapitulacja Aten podczas oblężenia, hegemonia Sparty
   -371r pne – Sparta pokonana przez Teby, sojusz Aten i Sparty, pokonują Teby.

6. POJĘCIA:
   Nieśmiertelni (Maraton) – elitarne oddziały pieszej armii Perskiej. Każdego zabitego szybko zastępował nowy żołnierz. Nosili pancerze z metalowych łusek, tarcze, łuki, krótkie włócznie, długie sztylety, krótkie miecze.
   Związek Hellenów – jego trzon stanowiły Atena i Sparta. Sojusz zawiązany w celu obrony przez Persani.
   Związek Morski – powstał w 478r pne, skupiał ok. 400 polis, które chciały kontynuować walkę z Persami. Na czele stały Ateny.

7. POSTACI:
   Leonidas- król Sparty, najsłynniejszy bohater spartański. Wsławił się obroną pod Termopilami.
   Miltiades –polityk i wódz ateński, pełnił urząd archonta. Przyłączył się do powstania Jońskiego, Zwycięzca spod Maratonu.
   Temistokles – polityk i wódz ateński, piastujący stanowiska archonta i stratega, przywódca stronnictwa demokratycznego, twórca potęgi morskiej Aten w V wieku p.n.e. Uważany jest za najwybitniejszego polityka w historii starożytnych Aten. Przyczynił się do powstania Związku Morskiego.

1. IMPERIUM ALEKSANDRA WIELKIEGO

1. Falanga macedońska
   -walczyła za pomocą włóczni 3,5-7m (zwanych sarisami) 1rząd poziomo, reszta ku górze
   -1 rząd piechurzy z krótszymi włóczniami i większymi tarczami
   -nosili tylko hełmy i napierśniki (półpancerze – jeśli się odwrócą – zginą, więc nie uciekali)
   -hypaspiści (nosiciele tarcz) byli uzbrojeni podobnie jak hoplici. Za zasługi w bitwie zostawali zawodowymi żoł.
   -hetajrowie (towarzysze) ciężkozbrojna jazda, główna siła uderzeniowa, wywodzili się z arystokracji, dowodził król

2. Podporządkowanie Grecji
   -kryzys Grecji po wojnie peloponeskiej
   -Filip II Macedoński uzależnia od siebie większość polis, zwiększa armię
   -Grecja sprzymierza się z Tebańczykami
   -338r pne Bitwa pod Cheroneją- klęska Greków (konnica dowodzona przez Aleksandra)
   -Filip II chce, aby Grecy walczyli z nim przeciw Persom.

3. Podboje Aleksandra Wielkiego (od 336r pne)
   -Grecy chętni walczyć z nim przeciw Persom (oprócz Spartan)
   -334r pne bitwa pod Granikiem (Dariusz III przegrywa)
   -Bitwa pod Issos – (Dariusz III ucieka, Persowie przegrywają)
   -Aleksander zajmuje Palestynę, Fenicję, Egipt i Tyr.(Dariusz odbudowuje armię)
   -331r pne – Gaugamela (wygrana Aleksandra, zajmuje stolicę imperium Persów Persepolis, Dariusz zamordowany)
   --326r pne- wyprawa na Indie, wyczerpani żołnierze odmawiają marszu)
   - podczas przygotowań do wypawy na Arabię umiera

4. Strategia wobec podbitych obszarów
   -na dwór wprowadza część perskich zwyczajów (pokłony czołobitne) – nie podobało się to macedońskim dowódcom
   -dążenie do stworzenia nowej grecko-perskiej elity
   -ogłoszenie zgody pomiędzy Macedończykami a Persami
   --uczenie młodzieży macedońskiego sposobu prowadzenia wojen
   --współistnienie obyczajów doprowadziło do powstania kultury hellenistycznej.

5. Rozpad imperium Aleksandra
   -po śmierci brak następcy
   - władzę przejmują najwyżsi ranga dowódcy wojskowi diadochowie
   -dzielą się Imperium (Kassander i Lizymach – część europejska; Ptolemeusz I Soter – Egipt;
   Antygon I Jednooki – Azja Mniejsza; Seleukos I Nikator – Babilonia
   - konflikty wewnętrzne, imperium legło w gruzach

6. POSTACI
   -Aleksander III Wielki- syn Filipa II, król Macedonii, jeden z najwybitniejszych wodzów w historii, uczeń Arystotelesa.. Podbił imperium Persów (nie przegrał ani jednej bitwy), „rozwiązał” węzeł gordyjski (mieczem).
   -Seleukos I Nikator – diadoch (wysoki rangą dowódca wojskowy), dowodził hypaspitami, w 321 objął namiestnictwo w Babilonii. Po kilku latach musiał uciekać do Egiptu, później odzyskał Babilonię i większość ziem dawnego Imperium. Zamordował go syn Ptolemeusza I.

1. Ekspansja Rzymu w czasach Republiki

1. Organizacja armii Rzymskiej + flota rzymska
   -służba od 17 do 46 roku zycia
   -velites – najmłodsi, najubożsi, walczyli za pomocą oszczepów
   -ekwici – jeźdźcy wyposażeni w długą włócznię, tarczę, skórzany pancerz i hełm. W legionie 300 ekwitów
   -hastati – włócznicy, mało doświadczeni, wyposażeni w dwa oszczepy zakończone metalowymi grotami (po niecelnym rucie łamały się, alby przeciwnik ich nie przejął)
   -triarii – weterani, najstarsi, najbardziej doświadczeni, ostatni rząd. Używali długich włóczni.
   -LEGION=30 MANIPUŁÓW; MANIPUŁ= 2 CENTURIE (po 30 lub 60 żołnierzy); LEGION ~ 4.2 tys piechoty + 300 jeźdźców
   -Abordaż – ruchome pomosty opuszczane na pokład przeciwników. Haki uniemożliwiały odpłyniecie.-

2. Jak doszło do podboju Italii?
   -pokojowe zjednoczenia lub zbrojne aneksje sąsiednich terytoriów (Płw. Apeniński)
   -493r pne – sojusz miastami latyńskimi
   -396r pne zdobyli Weje
   - 390r pne Galia najeżdża na Rzym, zajmuje miasto, dostaja okup – opuszczają miasto
   -walki z Samnitami – początkowe klęski (wykorzystują to miasta latyńskie, występują przeciw Rzymowi, przegrywają), ostateczne podporządkowanie ziem Rzymowi
   - III w pne Walka z Grekami
   -264r pne – zakończenie podboju Italii zdobyciem Volsinii

3. Wojny punickie
   -264r pne – Rzym wyrusza na podbój Kartaginy (Punijczycy)
   -zwycięstwa na lądzie, jednak zbyt słaba flota
   -zastosowanie piechoty morskiej i abordażu (wykorzystanie przewagi lądowej na morzu)
   -260r pne bitwa pod Mylae – dzięki abordażowi Rzym wygrywa
   -256r pne – pod Eknomos – tak samo
   -241r pne – zakończenie I wojny punickieej zwycięstwem Rzymu
   
   -218r pne – Hannibal wygrywa nad Trebbią
   -217r pne – nad Jeziorem Trazymeńskim Rzym poległ
   -216r pne – pod Kannami – porażka Rzymu
   -209r pne – Rzym odbudował armie i zdobył Nową Kartaginę
   -202r pne – pod Zammą – Rzym wygrywa
   -201r pne – pokój (Kartagina płaci kontrybucję, rezygnuje z floty, oddaje posiadłości zamorskie)
   -Rzym chce całkiem zniszczyć Kartaginę, szuka pretekstu
   -Zatarg między Kartagina a Numidyjczkami – wybucha III WP (149-146), zdobycie Kartaginy.

4. Dalsza ekspansja Rzymu i jej skutki
   -zniszczenie Macedonii
   --divide et impera – dziel i rządź – ingerowali w spory podbitych ludów podsycając je – osłabiali potencjalnych rywali
   -Reforma legionów Gajusza Mariusza: zwiększenie liczebności (dopuszczenie tych których nie stać na zbroję), wypłacanie żołdu (mogli porzucić pracę na roli), po służbie dostawali przydział ziemi, zlikwidował manipuły, legion podzielił na 10 kohort, każda z nich składała się z10 centurii. zmniejszono liczbę taborów, rozwiązano velites.

5. POSTACI
   -Pyrrus- władca Epiru, z którego został wygnany. Przeprowadził reforme wojskową na zwór macedoński, Zginął podczas walk w Argos.
   -Hannibal – wybitny dowódca Kartaginy, przyczynił się do wybuchu II wojny punickiej, Wygrał nad Jez. Trazymeńskim i pod Kannami.