Wykład 1, 14.02.2013

Egzamin:

• Tematyka wykładów i ćwiczeń.

• Na egzamin przeczytać lektury, wszystkie 11 !!!

• Tokarscy „Uniwersytety w Polsce” Wilno, Kraków, Lwów – kiedy powstały, ich etapy rozwoju

• Julian Dybiec przeczytać rozdział III dotyczący kadry pracującej na uniwersytecie z tej książki tylko ten rozdział, pozostałe w całości !

Zakres:

• dzieje szkół i wychowania- szkoły, system oświatowy, placówki opiekuńczo-wychowawcze; wychowanie poza szkołą, w rodzinie, edukacja kobiet etc.

• dzieje myśli pedagogicznej: najwybitniejsi reprezentanci, teoretycy i praktycy

• zakres chronologiczny: od średniowiecza do okresu powojennego

GENEZA I POWSTANIE HISTORII WYCHOWANIA JAKO DYSCYPLINY NAUKOWEJ

Sztandarowa definicja (Stanisław Kot – profesor UJ, kierował katedrą historii kultury) 1924 r. <- pierwsze wydanie jego publikacji „Historii wychowania”. „ Historia wychowania zajmuje się badaniem tego, w jaki sposób poszczególne społeczeństwa na różnych etapach swojego rozwoju organizowały u siebie procesy wychowania i kształcenia swoich dzieci oraz dlaczego stosowali właśnie takie, a nie inne rozwiązania.” Wyraźna wskazówka, że historyk wychowania ma dwa zadania: jak było, jak kształcono we wszystkich epokach oraz dlaczego tak się działo, dlaczego występowały jakieś różnice. Żeby odpowiedzieć na te pytania musi odwołać się do wiedzy o rozwoju społeczeństw rozwoju kultury, wydarzeń politycznych, ekonomicznych i gospodarczych, czyli na wszystko co wpływa na dany kraj w danym okresie, bo edukacja nigdy nie jest tworem niezależnym. Np. jeśli rozwijała się gospodarka to wtedy kształcenie zawodowe. Jeśli występowały prądy emancypacyjne to musiały pojawiać się szkoły dla dziewcząt. 1897 – dziewczęta mogą studiować od tego roku. Historia wychowania uwzględnia te wszystkie konteksty, by odpowiedzieć dlaczego tak się działo.

Po co na studiach pedagogicznych taki przedmiot? Estkowski E. był nauczycielem w szkole ludowej i bardzo słynnym pedagogiem praktykiem, który poszukiwał nowych metod nauczania i wychowania młodzieży. Opublikował manifest „Po co uczyć historii wychowania w seminariach nauczycielskich?”. W tym tekście pokazał, że niemożliwe jest racjonalne planowanie wychowawstwa bez znajomości poprzednich pokoleń. Istnieje tendencja u młodych ludzi, którzy uważają, że wszystko będą zmieniać. Ale gdy nie będą znali historii to będą wyważać drzwi otwarte na oścież.

ŹRÓDŁA DO BADAŃ HISTORYCZNYCH

- analiza dziejów na podstawie źródeł

- periodyzacja – podział historii wychowania. Tej periodyzacji dokonał Henryk Barycz, on mówił o kilku przełomowych momentach dla rozwoju oświaty w Polsce i źródeł:

• okres walk zakonu jezuitów z Akademią Krakowską, te walki dotyczą objęcia monopolu nad wyższą edukacją w Polsce, w tym okresie dwa podokresy –pierwszy od XVI do połowy XVIII, a drugi to epoka oświecenia XVIII i połowa XIX;

• początek umiejętnych badań – lata 40 XIX wieku, pierwsze badania naukowe oparte na źródłach, analizach, próbach pogłębionych odpowiedzi

• kiedy do Krakowa przybywa grupa badaczy z Wielkopolski – przełom wieku XIX i XX. Dlaczego ta grupa przybywa do Krakowa ? Dlatego, że funkcjonuje UJ i od 1860 podlega autonomii Galicji, zaboru austriackiego, osiągnął niezależność – efektem było to, że Uniwersytet w Krakowie i we Lwowie miały prawo do prowadzenia zajęć w języku polskim , przybywano tam, by podjąć studia, a szczególnie z Wielkopolski, która była pod zaborem pruskim ii nie mieli żadnych uniwersytetów, największe ożywienie badań 1870-1900.

• początek XX wieku i lata II RP 1918-1939

Od kiedy możemy mówić o rozwoju oświaty instytucjonalnej ?

Przejęcie przez Polskę chrześcijaństwa 966r - Polska wkroczyła w krąg kultury zachodnio-europejskiej, w krąg kultury języka łacińskiego, pisma, organizacji sieci parafialnej. W średniowieczu całość procesów edukacyjnych była nadzorowana przez Kościół (katedralne, kolegiackie), większość szkół były związane z Kościołem, więc zaczęły pojawiać się szkoły wraz z przyjęciem przez Polskę chrześcijaństwa. Biskup był zazwyczaj opiekun szkoły. Około roku 1000 pojawiła się szkoła katedralna w Gnieźnie (najstarsze wzmianki o tego typu placówce) .Rozwijały się szkoły zakonne, kościelne.

Utworzenie pierwszego Uniwersytetu - Akademia Krakowska 1364, którą otwiera Kazimierz Wielki. Ta akademia funkcjonowała początkowo tylko kilka lat, na front wkracza Królowa Jadwiga i rozpoczyna się okres rządów Jagiellonów – wtedy ten Uniwersytet podupada. Jadwiga postanawia reaktywować uczelnię, w 1400 następuje drugi akt, dzięki któremu Uniwersytet zaczyna działać prężnie – to daje bodziec do rozwoju edukacji wyższej w Polsce, powołanie takiej placówki powoduje, że trzeba prowadzić różnego rodzaju dokumenty – katalogi studentów, księgi z problematyką wykładu, spisy książek z biblioteki uniwersyteckiej, więc powstają ważne źródła. Ten uniwersytet i jego powstanie jest bardzo ważny!

ODRODZENIE

Zaczyna powstawać literatura pedagogiczna w języku polskim – „Traktat o wychowaniu syna królewskiego” – XVI wiek – dzieło powstało na zamówienie królowej, dla syna i synowej, żeby wiedzieli jak wychowywać dzieci. Powstają dzieła, w języku łacińskim, które poruszają tematykę wychowywania – Szymon Marycjusz, Modrzewski. Pierwszym dziełem pedagogicznym w języku polskim jest dzieło Erazma Klicznera Skrzetuskiego, który wydaje przewodnik dla rodziców, „Książki o wychowaniu dzieci”. Prekursor tego typu poradników przeznaczonych dla rodziców. Jest to również epoka powstawania szkół – reformacja, czyli osłabienie Kościoła – powstawanie odłamów( kalwini, bracia czescy), które prowadzą własne szkoły, zmienia się mentalność. Pojawiają się żądania od szlachty, aby powstawały nowe typy szkół, bo szkoły duchowne nie są przeznaczone dla mieszczan. Powstają nowe typy szkół np. akademie szlacheckie – 1519 w Poznaniu Akademia Lubrańskiego, 1595 Akademia w Zamościu, funkcjonują szkoły innowiercze – ariańskie, kalwińskie, luterańskie.

Epoka odrodzenia to także pojawienie się pierwszych prób wprowadzania systemu szkolnictwa, hierarchii szkół. Powstaje typ nowożytnej typ szkoły średniej, jest sformułowany system klasowy – według wieku podzieleni, wprowadzane egzaminy, z chaosu wyłaniany porządek. Rozwija się literatura pedagogiczna. W 1621 Akademia Krakowska zaczyna rozumieć wagę swojego funkcjonowania w 1621r powołuje etat historiografa – kronikarza – zaczyna wydawać swoje kroniki, które są kopalnią wiedzy na temat tego jak ta uczelnia wyglądała. Dzieła te informują nas tylko jak było, ale nie próbują odpowiedzieć na pytania dlaczego tak było - dominowała postawa idiograficzna – opisowa- nie poszukujemy przyczyn , lecz tylko opisujemy fakty, zamiast interpretacji.

Jezuici – armia papieża, utworzeni w czasie kontrreformacji (odpowiedz Kościoła katolickiego na reformację, by odzyskać wpływy) - na czele – Ignacy Loyola. Jezuici zajmują się szkolnictwem średnim i przez następne dwa stulecia wyeliminują wszystkie formy konkurencji w Europie. Przyjmowali do szkół wszystkich chętnych i bardzo często odbywała się zmiana wiary na katolicką. Jezuici nabrali ochoty na przejęcie szkolnictwa wyższego. Konflikt trwał wiele lat – konflikt na pióra – jedna i druga strona broniąc stanowiska wytwarzała literaturę na ten temat, która jest świadectwem tej walki. Ostatecznie Akademia Krakowska postawi ła na swoim i nie dopuścił Jezuitów.

Oświecenie

Zaczynają powstawać badania naukowe, postawa idiograficzna przestaje być wystarczająca – Hugo Kołłątaj – czyny uczestnik życia społecznego i politycznego, napisał książkę wspomnieniową, parapamiętnikiem, próba spojrzenia na Polskę, na edukację i wychowanie w czasie panowania Augusta II – „Stan oświecenia w ostatnich latach panowania Augusta II”- jedna z pierwszych prac, w kutej autor opisuje istnienie szkół, ale też pisze dlaczego one powstają, i zwraca uwagę na wszystkie aspekty, które mają na to wpływ (gospodarka, ekonomia).

Epoka oświecenia to Komisja Edukacji Narodowej, (1773 październik 14) –pierwszej jej posiedzenie, Komisja Edukacji uważana jest za pierwszą świecką instytucję – pozostawiła po sobie mnóstwo dokumentów, można dziś badać jej wszystkie projekty. Epoka oświecenia to także nowe wzorce prac biograficznych – model nowożytnej biografii prof. Jan Śniadecki – astronom związany z Uniwersytetem w Wilnie. Autor pracy biograficznej „O Mikołaju Koperniku” - nowy model, który Śniadecki pokazuje Kopernika na tle epoki, w której on żył, na tle zdarzeń społecznych, politycznych, rozwoju nauki. Rozwijają się też nauki historyczne, w roku 1815 pojawia się publikacja, która podsumowuje, jakie zasady powinien historyk powinien przestrzegać Joachim Lelewel „Historyka” – przewodnik metodologiczny do badań historycznych

Początek umiejętnych badań

Lata 40. XIX wieku. Bronisław Ferdynand Trentowski – „Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej” – chowanna – serbska boginią opiekująca się dziećmi. Ukazała się 1842 roku. Pierwsza synteza historii wychowania na tle europejskim. Podzielił na trzy części: m, dydaktyka (nauczyciel), epika (historia szkół). Józef Łukaszewicz – bibliotekarz, historyk, archiwista; „Historia szkół w koronie i wielkim księstwie litewskim od najdawniejszych do roku 1794” – spisanie dokładnego funkcjonowania szkół na terenie polski. Chciał przygotować wiedzę przygotowawczą dla historyków – kompendium. Józef Buczkowski – dyrektor biblioteki, dzięki jego kwerendom mogły powstać prace dotyczące strojów, obyczajów studentów.

Lata rozkwitu

1870-1900 – rozwija się krytyka wewnętrzna i zewnętrzna źródeł. Zaczynają powstawać instytucje naukowo- badawcze, które koordynują rozwój badań, w 1872 roku powstaje Akademia Umiejętności w Krakowie, później Polska Akademia Umiejętności, Polska Akademia Nauk. Te instytucje powodują, że rozwój nauki zaczyna być bardziej intensywny, są tworzona komisje naukowe – np. badaczy dziejów edukacji.