TEORIA MITU CLAUDE´A LÉVI-STRAUSSA Słownik: Słownik wiedzy o literaturze

- → Mit stał się przedmiotem zainteresowania etnologii, religii, literaturoznawstwa, psychologii, socjologii, tym samym zrodziło się wiele jego interpretacji. Badacze, zdaniem Lévi-Straussa, wysuwają sądy woluntarystyczne, ponieważ rozważają mit tylko w kategoriach opowieści, mającej na celu wytłumaczenie niezrozumiałych zjawisk natury; czy też widzą w nim narrację, wyrażającą wspólne uczucia jakieś zbiorowości. Sama zaś mitologia ma - zwłaszcza w ujęciach psychologicznych - pełnić funkcje kompensacyjne, dając ujście uczuciom rzeczywistym, a stłumionym przez kulturę.
W polu zainteresowań Lévi-Straussa znalazły się mity pochodzące z całego świata. Badacz zauważył, iż niezależnie od pochodzenia mitu, odnaleźć w nim można cechy podobne do innych opowieści mitycznych. Szuka zatem w micie przejawów uniwersalnych zasad myślenia i doświadczenia ludzkiego, rezygnując z traktowania mitu jako odbicia pewnej rzeczywistości społeczno-historycznej (odmiennie od funkcjonalizmu).
Lévi-Strauss jako twórca antropologii strukturalnej buduje teorię mitu, zakładając, że jest on strukturą zbudowaną analogicznie do języka i składa się ze znaków. Powołuje się na teorię de Saussure´a (por. Kurs językoznawstwa ogólnego F. de Saussure´a), która zburzyła zakorzenione od starożytności powiązanie dźwięku ze znaczeniem, a odkryła, że funkcja znaczeniowa języka jest związana ze sposobem, w jaki łączą się dźwięki pomiędzy sobą (zasada arbitralności znaków językowych). Wysuwa tezę, iż mit jest swoistym językiem, a jego poznanie możliwe jest dzięki mówieniu, słownej realizacji kolejnej wersji mitu. Mit zatem jest równocześnie w języku naturalnym i poza nim. Powoduje to, iż systemowi mitycznemu towarzyszy czas odwracalny, zaś mówienie i analizowanie przebiega na płaszczyźnie mowy, której przyporządkowany jest czas nieodwracalny. Badacz uważa, że mit istnieje równocześnie w trzech przestrzeniach czasowych: czasie teraźniejszym, przeszłym i przyszłym, ponieważ jako konstrukcja słowna jest wypowiadany tu i teraz, opowiada natomiast o historii, która wydarzyła się na początku istnienia oraz ma wpływ na to, co nastąpi. Jest równocześnie historyczny i ahistoryczny. Język stanowi aspekt strukturalny, jednorazowa realizacja słowna - aspekt statystyczny. Lévi-Strauss podkreśla, że mit jest specyficznym faktem językowym, w którym formuła traduttore, traditore równa się zeru (przeciwieństwo poezji); mit zawsze bowiem zachowuje swe właściwości strukturalne. Istota mitu tkwi w opowiedzianej historii. Opowieść mityczna jest mową, w której znaczenie odrywa się od podstawy językowej. Ważny zatem jest sposób połączenia elementów opowiadanej historii nie zaś one same. Mit jako twór językowy realizuje się na trzech poziomach języka (fonologicznym, morfologicznym i składniowym) i jest utworzony z fonemów, morfemów i semantemów, które pozostają względem siebie w relacjach. Mit posiada ponadto jednostki konstytutywne, będące wiązkami relacji - mitemy.
Znaczenie mitu zależy od sposobu połączenia poszczególnych elementów językowych. Mit posiada porządek synchronii (relacje następujące po sobie) i diachronii (wewnątrz opowiadania da się wyodrębnić relacje należące do jednego mitemu, oddalone znacznie od siebie w toku narracji).
Lévi-Strauss stwierdza, że mit posiada strukturę wielopoziomową, którą ujawnia metoda powtórzeń. Stąd dokonując analizy mitu, nie należy szukać jego wersji pierwotnej (prawdziwej), ponieważ taka nie istnieje - wszystkie wersje mitu są równoważne. Mit składa się z zespołu swoich wariantów (zespół wszystkich swoich wersji), które odsłaniają prawdziwe jego znaczenie.
Struktura mitu jest nieciągła, natomiast ciągłe jest jego wzrastanie.
Analiza mitu obejmuje następujące etapy:
1. gromadzenie wszystkich dostępnych wersji mitu;
2. poddanie każdej wersji odrębnej analizie, która obejmuje: podział wersji na zdania, redukcję sensów, znalezienie wspólnego znaczenia pomiędzy zdaniami, zgromadzenie podobnych sensów w grupy, utworzenie grupy relacji, ułożenie relacji tak, aby można było odczytać treść mitu, czytając go diachronicznie, oraz jego strukturę, czytając go synchronicznie - schemat dwuwymiarowy;
3. poddanie analizie wszystkich dostępnych wersji mitu (dają schemat trójwymiarowy), co pozwala odkryć ukryty sens mitu. AA