Rynek kapitałowy – definicja
Segment rynku finansowego, którego przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe o terminie zapadalności nie krótszym niż rok. Do najważniejszych z nich należą papiery wartościowe, dlatego też rynek ten nazywamy rynkiem papierów wartościowych.1
Instytucje rynku kapitałowego
Głównymi instytucjami polskiego rynku kapitałowego są Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, która organizuje giełdowy obrót kasowy i terminowy papierami wartościowymi, oraz Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, który dokonuje rozliczeń transakcji zawartych na rynku regulowanym oraz przechowuje papiery wartościowe w formie zapisów komputerowych oraz biura maklerskie, które pośredniczą w zawieraniu transakcji. Bankiem rozliczeniowym, w którym KDPW dokonuje rozliczeń pieniężnych, jest Narodowy Bank Polski. Regulowany rynek pozagiełdowy, organizowany jest przez spółkę MTS-CeTO, gdzie dokonywane są przede wszystkim hurtowe transakcje instrumentami dłużnymi. Spółka MTS-CeTO należy do grupy kapitałowej GPW. Nadzór nad rynkiem kapitałowym sprawuje Komisja Papierów Wartościowych i Giełd.2
Innymi uczestnikami są:
- banki komercyjne - na rynku kapitałowym poszukują dla siebie możliwości inwestycji, zdobycia środków na działalność kredytową i same oferując swoje usługi kredytowe bądź inwestycyjne. Widzimy więc, że sytuacja występująca na rynku pieniężnym ma dla banku olbrzymie, wręcz decydujące znaczenie potwierdzające słuszność prowadzonej polityki w zakresie sposobu funkcjonowania banku.
- instytucje finansowe - wspólną cechą tych instytucji jest fakt posiadania wolnych środków finansowych, które muszą zostać korzystnie ulokowane aby instytucja osiągała zyski lub utrzymała się na rynku (w sensie ogólnym, nie tylko na rynku kapitałowym, ale także na tym na którym zdobywa środki przeznaczone na inwestycje). Do instytucji finansowych działających na rynku kapitałowym zaliczamy :
a)firmy ubezpieczeniowe
b)fundusze emerytalne,
c)fundusze inwestycyjne,
d)fundusze venture capital, czyli fundusze wysokiego ryzyka,
- pozostałe instytucje (niefinsowe) - firmy te mają związek z rynkiem z tytułu kontaktów z bankami, prowadzonej działalności doradztwa finansowego,
- osoby fizyczne - inwestujące własne środki finansowe w papiery wartościowe.
Regulacje prawne
Podstawowym aktem prawnym regulującym działalność rynku kapitałowego w Polsce jest ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (z dnia 21 sierpnia 1997 r. z późniejszymi zmianami). Określa ona zasady i zakres funkcjonowania m.in. takich instytucji rynku kapitałowego jak Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, giełdy papierów wartościowych, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych oraz domy maklerskie. Inne aspekty działania rynku regulują ustawy między innymi o funduszach inwestycyjnych (z 27 maja 2004 r. z późniejszymi zmianami) oraz o obligacjach (z 29 czerwca 1995 r. z późniejszymi zmianami). Komisja Papierów Wartościowych i Giełd jest organem administracji państwowej sprawującym nadzór nad działalnością instytucji rynku kapitałowego, w tym giełdy, domów maklerskich, towarzystw inwestycyjnych, maklerów, doradców inwestycyjnych, instytucji rozliczającej, a także spółek znajdujących się w publicznym obrocie. Nadzór ten ma zapewnić powszechny dostęp do rzetelnych informacji na rynku papierów wartościowych oraz przestrzeganie zasad uczciwego obrotu i konkurencji przez podmioty działające na rynku. KPWiG współdziała z organami administracji rządowej, Narodowym Bankiem Polskim oraz instytucjami i uczestnikami publicznego obrotu. Zadaniem Komisji jest także przygotowywanie projektów aktów prawnych związanych z publicznym obrotem oraz upowszechnianie wiedzy o zasadach funkcjonowania rynku papierów wartościowych.
Rynek kapitałowy w Polsce
Tabela 1 Wielkość poszczególnych segmentów rynku kapitałowego w Polsce w latach 2005-2009 (w mld PLN)
| 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Instrumenty dłużne | 302,9 | 345,4 | 389,3 | 400,5 | 421,7 |
| Obligacje rynkowe Skarbu Państwa | 278,4 | 317 | 350,9 | 360,8 | 391,7 |
| Długoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw | 8,9 | 9,8 | 15,8 | 16 | 13,8 |
| Obligacje komunalne | 3,3 | 3,8 | 4,1 | 4,5 | 5,4 |
| Długoterminowe bankowe papiery dłużne | 2,7 | 5,3 | 8,3 | 8,5 | 7,8 |
| Listy zastawne | 1,8 | 1,7 | 2,4 | 2,9 | 3 |
| Obligacje NBP | 7,8 | 7,8 | 7,8 | 7,8 | 0 |
| Instrumenty udziałowe - akcje | 424,9 | 635,9 | 1080,3 | 465,1 | 685,6 |
Źródło: www.nbp.pl