PSYCHOLOGIA OGÓLNA- mgr T.Gurtowska

(ćwiczenia)

Program nauczania:

1. Wrażeniowo- spostrzeżeniowe odzwierciedlenie świata:

1. Rola wrażeń w orientacji człowieka

• Pojęcie, rodzaje, cechy- WRAŻLIWOŚĆ I CZUŁOŚĆ, PROGI WRAŻLIWOŚCI I CZUŁOŚCI

1. Charakterystyka procesu spostrzegania

• Pojęcie

• Organizacja procesu spostrzegania

1. Czynniki determinujące spostrzeganie

1. Pamięć i nabywanie doświadcz4nia indywidualnego

1. Istota i regulacyjna rola pamięci

2. Fazy pamięci: zapamiętywanie, przechowywanie, odtwarzanie

3. Rodzaje pamięci; sensoryczna, krótkotrwała i długotrwała

4. Czynniki determinujące trwałość zapamiętania

5. Teoria zapamiętania

1. Myślenie jako proces przetwarzania tworzenia nowych informacji

1. Pojęcie myślenia

2. Struktura myślenia

3. Rodzaje myślenia

4. Formy rozumowania: dedukcja i indukcja

5. Pojęcie i rodzaje problemów

6. Fazy rozwiązywania problemów

7. Przeszkody w rozwiązywani problemów

1. Uczenie się i rozwój doświadczenia indywidualnego

1. Uczenie się jako czynność i jako proces

2. Uczenie się a dojrzewanie

3. Rodzaje uczenia się: sensoryczne (warunkowanie klasyczne instrumentalne i werbalne)

4. Czynniki wpływające na nabywanie wprawy

5. Rola nagród i kar w uczeniu się i wychowaniu

1. Procesy emocjonalno- motywacyjne

1. Charakterystyka emocji i motywacji

2. Źródła emocji i motywacji

3. Wpływ procesów emocjonalno-motywacyjnych na procesy poznawcze i na działanie (prawo Yerkesa- Dodsona)

4. Ekspresja emocji

5. Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna, motywacja osiągnięć

6. Konflikty motywacyjne

1. Różnice indywidualne, temperament

1. Pojęcie temperamentu

2. Cechy wg. Pawłowa

3. Regulacyjna teoria temperamentu

4. Temperament a działanie jednostki

LITERATURA:

• Mietzel ,,Wprowadzenie do psychologii’’

• Streaul ,, Psychologia’’ podr. Akademicki tom I

• !!! Tomaszewski ,,Psychologia ogólna’’ tom I-IV

• Zimbardo ,,Psychologia iżycie’’

• Zimbardo, Ruch ,,Psychologia i życie’’

• Saukowski, Gacz ,, Psychologia sportu

• Sybilski ,,Psychologia dla nie psychologów’’

30.10.14r.

PROCESY POZNAWCZE

Podstawowe procesy poznawcze:

• Wrażenia

• Spostrzeżenia

• Pamięć

• Myślenie

Spostrzeżenie składa sięz trzech etapów:

1. Obiór wrażeń

2. Percepcja- spostrzeganie w wąskim ujęciu

3. Identyfikacja i rozpoznanie bodźców- interpretacja obiektów, subiektywna

-I-

Wrażenie- prosty proces poznawczy psychiczny odzwierciedlający tylko jedną cechę przedmiotu czy zjawiska. Aby powstało wrażenie wystarczy jeden odbiór receptora. Aby powstało wrażenie, określony rodzaj energii fizycznej musi w sposób bezpośredni pobudzić receptor. Następnie receptory przekształcają energię fizyczną w impulsy nerwowe i receptory przesyłają te impulsy nerwami______-1-____ do odpowiedniej okolicy w mózgu.

Receptory:

- odbierają energię fizyczną

- przekształcają energię fizyczną ma impulsy nerwowe

- przekazują impulsy do mózgu

Podział wrażeń:

-eksteroreceptory (zew.)

-interoreceptory (wew.)

-fotoreceptory (światło, wrażenia wzrokowe)

-mechanoreceptory (odbierają ruch, słuch, dotyk)

-chemoreceptory (bodźce chemiczne, wrażenia smakowe, zapachowe)

-termoreceptory (energia cieplna, wrażenia ciepła, zimna)

Każde doznanie zmysłowe oznacza się dwoma cechami:

1. Wrażliwość- zdolność do odbierania wrażeń

2. Czułość- zdolność do odczuwania niewielkich zmian obrazów tego samego rodzaju, które wywołują odrębne wrażenia

Próg absolutny( wrażliwości)-najmniejsza dawka energii, która______-2-______

1. Progi wrażliwości są różne dla różnych receptorów

2. Progi absolutne mogą zmieniać się w obrębie tego samego receptora

3. Progi absolutne mogą zmieniać się na skutek adaptacji zmysłowej (zmniejszenie wrażliwości sensorycznej na długo działające bodźce)

-II-

Percepcja- grupowanie, łączenie wszystkich wrażeń w spójny spostrzeżeniowy obraz danego obiektu

Spostrzeżenie- proces poznawania psychicznego odzwierciedlający wszystkie cechy jakiegoś przedmiotu, zjawiska. Musi być pobudzony więcej niż jeden rodzaj receptora.

Prawa spostrzegania:

a) I prawo różnicowanie bodźców na figury i tło

- mamy tendencje do spostrzeganie figury a nie tła

-figura jest na pierwszym planie, bardziej nasycona w barwie, ściśle określony kształt, przypomina nam znane przedmioty z życia codziennego

b) II prawo podobieństwa

-jeżeli któreś elementy są do siebie podobne mamy tendencje do postrzegania ich jako należące do siebie nawzajem

1. III prawo bliskości

- jeżeli jakieś elementy leżą blisko siebie to mamy tendencje do spostrzegania ich jako należących do siebie nawzajem

12 12 12

1. IV prawo zamykania

- jeżeli figura jest niepełna to uzupełniamy braki informacjami zgodnie z własną wiedzą i doświadczeniem, czyniąc tę figurę pełną i kompletną

1. V prawo wspólnego losu

-jeżeli elementy poruszają się w tym samym kierunku i tempie mamy tendencje do spostrzegania ich jako należące do siebie np. ławica ryba a nie ryba, korek samochodowy a nie pojedyncze samochód

f) VI prawo dobrej figury

-wiemy jak wygląda dany obiekt, nie wiemy jeszcze czym jest ten obiekt?

Po I i II etapie spostrzegania wiemy jak wygląda dany obiekt, nie wiemy nie wiemy jeszcze czym jest ten obiekt.

(II i III etap nakładają się na siebie)

W III etapie spostrzegania wiemy już czym jest dany obiekt, potrafimy przypisać mu nazwę, włączyć do poszczególnej kategorii i wiemy do czego służy i jaką funkcję pełni.

Czynniki determinujące spostrzeżenie:

- UWAGA- skierowanie świadomości w odpowiednim kierunku, jest narzędziem selekcji bodźców.

-spostrzegamy obiekty które są intensywne np. barwa, ruch, kształt, wielkość, bodźce wyróżniające się z tła, bodziec nieoczekiwany, nagłe

-NASTAWIENIE- przygotowanie do spostrzegania ściśle określony sposób. Nastawienie może być chwilowe, krótko-/ długo- trwałe (postawy)

-ZAINTERESEOWANIE- szybciej spostrzeżemy obiekt naszych zainteresowań

13.11

- EMOCJE I MOTYWACJA- powoduje, że niektóre informacje są maksymalizowane, powiększane a inne minimalizowane/ pomniejszane bądź w ogóle niepostrzegane

Obronność percepcyjna- chcąc odczuwać np. lęk nie postrzegamy pewnych informacji (palacz nie widzi tekstu , palenie powoduje raka)

-WIEDZA I DOŚWIADCZENIE- możemy adekwatnie spostrzegać rzeczywistość; możemy trafnie, obiektywnie skategoryzować – dobrać nazwę, potrafimy po fragmencie rozpoznać obraz.

Poza tym dzięki wiedzy i doświadczeniu wszystkie obiekty postrzegamy stale i niezmiennie i niezależnie od ich odległości od nas, niezależnie od ich położenia i oświetlenia

-KONTEKST

Efekt kontrastu- polega na wyolbrzymianiu różnic między bodźcami tego samego rodzaju

Spostrzeżenie- subiektywne odzwierciedlenie rzeczywistości; spostrzegamy nie tylko obiektywne cechy bodźca. Mają wpływ na nasze poznawczo- osobowościowe cechy.

Pamięć (zdolność)- cecha indywidualna każdego człowieka, inna pojemność pamięci, trwałość, wierność, gotowość pamięci

Pamięć (proces)-odpowiedzialna za zapamiętywanie, przechowywanie i odtwarzanie poprzednich doświadczeń

Zapamiętywanie- kodowanie, nabywanie informacji

• Samorzutna- bodźce swoimi cechami przyciągają……………..; pamięć mimowalona, materiał przez swoje cechy jest dla nas interesujący

• Intencjonalne- celowe; pamięć dowolna, wysiłek wolne, nastawiamy się na zapamiętywanie i przechowywanie materiału mimo woli

…………………………….??????

• Ślad pamięciowy- engram (hipotetyczna jednostka zapamiętania)

• Krzywa zapomnienia- najszybciej zapominamy materiał zaraz po jego przyswojeniu, później także ale o wiele wolniej

Aby nie zapomnieć należy w miarę szybko przystąpić do pierwszej powtórki.

Odtwarzanie- wydobywanie przechowywanego materiału z magazynu pamięci

1. Sposób przypominania- polega na samodzielnym wydobywaniu inf. z magazynu pamięci wcześniej zapamiętanego, z którymi nie mamy już spostrzeżeniowego kontaktu

*reprodukcja- np. słowa, muzyka, taniec

*wspomnienie- mniej dokładne odtwarzanie zdarzeń z przeszłości

Pamięć ma charakter twórczy, inaczej wytwórcza odpowiedzialne są za to procesy:

*wyrównywanie- uproszczenie opowiadań, pomijanie szczegółów

* wyostrzenie- uwypuklenie, koloryzowanie, opowiadanie

*asymilowanie- zmiana niektórych informacji, tak aby odpowiedź była naszym aktem wiedzy i doświadczenia

2.identyfikacja wcześniej zapamiętanego bodźca, który obecnie ponownie znajduje się w naszym polu spostrzeżenia

*proces percepcji- ponownie w polu spostrzeżenia

*proces podejmowania decyzji

Rozpoznawanie jest bardziej efektywnym sposobem odtwarzania niż przypominanie. 27.11.14

Pamięć sensoryczna- zmysłowa( tyle ile zmysłów-ikoniczna wzrokowa; echo- słuchowa), ultrakrótka; pamięć ta działa po wystąpieniu bodźca ale przed jego kategoryzacja; przechowujemy kopię wzorca (nie potrafimy jeszcze przypisać znaczenia); pojemność dość duża; czas przechowywania do ok. 1 sekundy.

Bodziec z pamięć sensorycznej przejdzie do dalszej obróbki gdy zwrócimy na niego uwagę.

Pamięć krótkotrwała STM- operacyjna, robocza; jedyny rodzaj pamięci, gdzie świadomie przetwarzamy informacje; przetwarzamy, opracowujemy; pojemność 7 +/- 2 porcje (porcją może być wyraz, całe zdania) nigdy nie przetwarzamy więcej niż 9 porcji; istnieją dwie metody poszerzania pamięci poprzez porcjowanie materiału lub powtarzania; czas przechowywania do 20 sekund, ale pod warunkiem że materiał nie jest przetwarzany

Pamięć krótkotrwała czerpie informacje z pamięci sensorycznej i przede wszystkim pamięci długotrwałej.

Porcjowanie- polega na łączenie poszczególnych mający większe sens

19451939-jedna porcja 1945 1939- dwie porcje

Powtarzanie podtrzymujące- wielokrotne powtarzanie materiału bez wnikania w jego sens

Powtarzanie opracowujące (elaboracyjne)- świadome analiza, kojarzenie nowej informacji z informacjami które już mamy; szybciej zapamiętamy materiał i na dłużysz okres czasu i mniejszą ilość porcji

Pamięć długotrwała LTM- pojemność nieograniczona; czas przechowywania przez całe życie;

Wszystkie informacje jakie posiadamy stanowią dobrze zorganizowaną siatkę, które są dobrze zorganizowane

Struktura pamięci długotrwałej dzieli się na:

a) deklaratywną- zawiera wiedze typu ,,wiem że….’’, zawiera całą ogólno pojęciową wiedze o nas samych i świecie; jest bezosobowa i ponad czasowa

*semantyczna- bezosobowa i nie jest związana z czasem; ogólne znaczenie słów pojęć, reguły, wzory, daty np. uje się nie kreskuje; nasza encyklopedia

*epizodyczna- nasze wspomnienia, przeżycia, epizody z naszego życia; wiązane z konkretną osobą, miejscem, czasem; nasz pamiętnik, autobiografia

b) proceduralna, nie deklaratywną- zawiera wiedzę typu ,,wiem jak…’’, różnorodne procedury wykonywania różnorodne procedury np. jak naprawić kran; wykonywane w sposób zautomatyzowany bez wysiłku; nabywamy przez trening i ćwiczenie ; bardzo trudno ją zapomnieć

Efekt pierwszeństwa- najszybciej i najtrwalej zapamiętujemy te informacje te które otrzymujemy na początku

Efekt świeżość- informacje które otrzymujemy na końcu, zostają najdłużej i najszybciej zapamiętane

Teoria zacierania śladów pamięciowych- ślady pamięciowe staja się coraz słabsze aż w końcu całkowicie zanikają ; nie zapominamy informacji zachowany w pamięci proceduralnej

!! Teoria interferencji- informacje nakładają się na siebie i zakłócają przechowywanie i odtwarzanie;

*Interferencja proaktywna- działa do przodu; wcześniej wyuczony materiał zakłóca przechowywany w pamięci i odtwarzanie materiału który uczyliśmy się później

Materiał A (uczymy się wcześniej) materiał B (uczymy się później)

* Interferencja retroaktywna- działa wstecz; później wyuczony materiał zakłóca przechowywany w pamięci i odtwarzanie materiału który uczyliśmy się wcześniej

Materiał A materiał B

Aby wyeliminować zakłócenia interferencji należy:

-stosować kojarzenie

-stosować przerwy

-nie należy uczyć się podobnych treści

-nie przechodzimy do następnej partii materiału aż nie utrwalimy wcześniejszej

Teoria utratą dostępu, nieskuteczne wydobywanie- zapamiętanie nie jest utracona, tylko brakuje nam pewnej wskazówki do tej właściwej informacji aby ją wydobyć; taką wskazówka jest kontekst jaką zapamiętujemy i odtwarzamy materiał; kontekst jaki zapamiętujemy materiał powinien być najbardziej zbliżone do tego który odtwarzamy ;

Dwa rodzaje kontekstu:

*zewnętrzny- warunki w jakim zapamiętujmy

*wewnętrzny - podczas zapamiętanie i odtwarzania powinny takie samo skupienie, emocje

Teoria motywacyjne- Zygmunt Freud; nie chcemy czego pamiętać-np. złe sytuacje poczucie wstydu, lęku, strachu; wypieranie- mechanizm obrony, ze świadomości kierowany do podświadomości

Spostrzeganie pobierani informacje z otocznia zapamiętaniu kodujemy i zapamiętamy myśleniu przetwarzamy informacje

Myślenie –najbardziej złożonym procesem poznawczym ; w sposób pośredni za pomocą rozumowania, całe klasy, grupy przedmiotów, zjawisk

Spostrzeżenie- poznajmy świat; za pomocą spostrzegania poznajemy świat dzięki zmysłom poznajmy świat w bezpośredni sposób; poznajmy jednostkowe obiekty czy zjawiska

KOŁO:

Uwarunkowanie klasyczne, instrumentalne

Uczenie się

Prawidłowości wygaszanie, wzmacnianie generalizacja np. (zimbardo) (nagroda i kara błąd)

Bodziec warunkowy bezwarunkowy

Reakcja warunkowa bezwarunkowy

-Za pomocą spostrzegania poznajemy świat bezpośrednio

-myślenie poznajemy świat pośredni sposób- rozumienia

-dzięki spostrzeganiu poznajemy jednostkowe przedmioty, natomiast dzięki myśleniu poznajemy świat w sposób uogólniony-poznajemy całą klasę, zbiór przedmiotów, wystarczy że przyswoimy sobiepojęcie przedmiotu

Myślenie- umysłowa czynność przetwarzania informacji zakodowanych w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach. Umożliwia ona worzenie oryginalnych pomysłów lub zastosowanie wyuczonej wiedzy w nowych okolicznościach.

Myślenie produktywne- czynność ukierunkowana na tworzenie informacji nowych dla podmiotu. Zachodzi ona w procesie rozwiązywania problemów.

Myślenie reproduktywne- czynność polegająca na zastosowanie uprzednio zdobytej wiedzy w nowych warunkach.

Struktura czynności myślenie:

- informacje o świecie (tworzywo do przetwarzania):

*spostrzeżenia- myślenie sensoryczno-motoryczne, myślenie konkretne w działaniu, za jego pomocą wykonujemy zdania praktyczne; dla małych dzieci do ok 2 r.ż., zwierząt

*wyobrażenia-umysłowy obraz obiektu, umysłowy obraz przedmiotu który spostrzegaliśmy kiedyś w przeszłości a teraz nie mamy go w polu spostrzeżenia

*odtwórcze- wierne i dokładne umysłowe obrazy które widzieliśmy wcześniej

*wytwórcze- umysłowe obrazy przedmiotów, których nie widzieliśmy, ale elementów kiedyś spostrzeżonych

*pojęcia-reprezentacja poznawcza, zawierająca najbardziej istotne cechy wspólne, dla całego zbioru przedmiotów czy zjawisk; myślenie abstrakcyjno-pojęciowe, myślenie pojęciowe ; najczęściej posługiwanie myślenie przez dorosłych

-operacje umysłowe-podstawowe transformacje za pomocą których przetwarzamy materiał:

*analiza- polega na myślowym podziale całości na części lub na wyodrębnieniu cech przedmiotów lub zjawisk np. wyodrębnienie różnych wątków w utworze literackim

*synteza- zaś to łączenie w myśli różnych wątków w nowe całości.

*porównywanie- polega na koncentrowaniu się na dwóch lub więcej obiektów i wyłuskiwanie podobieństw i różnic;

*abstrahowanie

*uogólnienie

-reguły algorytmiczne i heurystyczne-

*algorytmy- dokładny, niezawodny przepis gwarantujący rozwiązanie zadania pod warunkiem że krok po kroku wykonamy jego zalecenia; dobrze określone przepisy; algorytmy są czaso i praco chłonne

*heurystyki- zawodne przepisy, nie dające gwarancji na sukces ale zwiększające prawdopodobieństwo tego sukcesu; mniej określone przepisy; myślenie jest czynnością głównie heurystyczną; są to drogi na skrót

Rozumowanie:

*dedukcyjne- polega na wychodzeniu od ogólnej posiadanej na danej temat wiedzy i przechodzeniu do bardziej szczegółowego wniosku, wniosek bardziej prawdziwy gdy przesłanki będą prawdziwe a rozumowanie będą zgodne z prawami logiki

*indukcyjne- polega na zestawieniu ze sobą dostępnych szczegółowych faktów i na tej podstawie wyciągnięciu ogólnego wniosku

Porównanie:
-rozumowanie dedukcyjne: wnioski są prawdziwe; dzięki rozumowaniu dedukcyjnym nie dowiadujemy się niczego nowego poza tymi informacjami poza tym którymi są zawarte w przesłankach

-rozumowanie indukcyjne: wnioski prawdopodobne, nie zawsze pewne; dzięki rozumowaniu indukcyjnemu dowiadujemy się, zyskujemy nowe informacje o świecie

Problem dywergencyjny- zadanie problemowe, którego cel dopuszcza wiele poprawnych wartościowych rozwiązań. Tak wie dwa zupełnie różne wynalazki techniczne mogą w równym stopniu zaspokajać ludzkie potrzeby.

Problem konwergencyjny- zadanie problemowe, którego cel dopuszcza tylko jedno rozwiązanie. Zadania logiczne czy łamigłówki mają z reguły taką sytuację.

Fazy rozwiazywania problemów:

1. Dostrzeganie problemów- podmiot dostrzega problem, czyli odkrywa go; uświadamia sobie że zasób jego wiedzy nie wystarcza do osiągnięcia planowanych celów.

2. Analiza sytuacji problemowej- w tej fazie człowiek analizuje informacje zawarte w sytuacji problemowej oraz strukturę celu, który ma osiągnąć. Bada, jakiesą rozbieżności i luki między tym, co jest dane, a tym, co jest pożądane.

3. Wytwarzanie pomysłów rozwiązania- w fazie tej zwaną fazą produktywną, podmiot wytwarza nowe informacje, takie jak: hipotezy, metody itp. Wszelkie rezultaty myślenia produktywnego będziemy nazywać pomysłami i rozwiązaniem. Wytwarzanie pomysłów jest kluczową fazą rozwiązania problemów. Olśnienie- znajdujemy rozwiązanie w sposób nagły.

4. Weryfikacja pomysłów- celem tej fazy, zwanej również oceną lub ewolucją pomysłów, jest sprawdzenie ich wartości. W wyniku weryfikacji człowieka albo przyjmuje pomysł jako rozwiązanie ostateczne albo go odrzuca.

Weryfikacja sukcesywna- polega na tym że wysuwamy pomysł i oceniamy go od razu

*efekt emocjonalny- twórca przywiązuje się do pierwszego pomysłu, może naginać fakty aby pomysł przeszedł dalej

*efekt pierwszeństwa- przecenienie informacji które docierają do nas w pierwszej kolejności

Weryfikacja jednoczesna- polega na tym ze wysuwamy szereg pomysłów a dopiero później oceniamy, weryfikujemy ich przydatność