Postacie leków
Rozróżniamy leki:
gotowe (produkowane fabrycznie)
recepturowe (przygotowywane w aptece)
Formy leków gotowych
Tabletka
Powstaje przez sprasowanie leku zmieszanego z tzw. masą tabletkową. Masa tabletki wynosi: 0,1 do 1 g
Przy zażywaniu najwłaściwsze jest aby rozpad tabletki nastąpił jeszcze przed połknięciem (zwilżenie wodą, pogryzienie)
Drażetki
Są to tabletki powleczone specjalną otoczką, uniemożliwiającą zażycie leku bez przykrości spowodowanej przykrym smakiem.
Substancje rozpadające się w żołądku, są produkowane w postaci drażetek jelitowych (chronione przed działaniem soku żołądkowego).
Drażetki duplex – składają się z 2 warstw:
wewnętrzna – rozpada się w jelicie
zewnętrzna – rozpada się w żołądku
Dzięki temu 2 porcje nie powodują silniejszego działania lecz przedłużone.
Kapsułka
Składa się z otoczki (najczęściej żelatynowej) w której znajduje się lek w postaci sproszkowanej lub płynnej.
Do kapsułek zaliczamy też spansule – lek znajduje się w postaci różnokolorowych ziarenek powleczonych różnymi substancjami rozpadającymi sie w różnych odcinkach przewodu pokarmowego.
Granulaty
Nieregularne grudki. Zawierają słabo działający lek. Zażywa się odmierzając dawkę łyżeczką.
Ampułki
W nie są opakowane substancje do wstrzyknięć.
Nie wolno podawać leków ampułkowych doustnie. Należy zwrócić uwagę z czy miesza się dany lek i jaką drogą należy podać lek przygotowany w ampułce.
leki ampułkowane w postaci suchej – do rozpuszczenia ex tempore (używać odpowiedniego rozpuszczalnika)
ampułki wielokrotnego użytku – zamknięte gumowym korkiem zakapslowanym blachą aluminiową
Aerozole
Lek rozpuszczony w zawieszonej lub sproszkowanej – z łatwo parującego nośnika. Uwalnia sie w postaci bardzo rozdrobnionych kropli cieczy, zawiesiny lub piany
aerozole do inhalacji (dozowane – jedno przyciśniecie = odpowiednia ilość leku. Łatwo można przedawkować z niewiedzy, gdyż spora dawka leku dozowana jest w sposób bardzo niewinny)
do użytku wewnętrznego – na skórę
Leki recepturowe
Proszki
Lek sproszkowany – wielkość ziarna < 0,5 mm.
proszki dzielone (0,3 – 1,0g)
wieloskładnikowe, do podania doustnego, opakowane w opłatek
niedzielone
zwykle w torebce, chory sam dozuje sobie odpowiednią ilość leku (dlatego tylko leki o słabym działaniu i nie grożące przedawkowaniem)
do użytku zewnętrznego
najczęściej jako zasypki, niekiedy jako roztwory
Pigułki
Uformowana kulka o masie 0,1 – 0,3g. Lek + masa pigułkowa. Przygotowywana w aptece.
Czopki
Przeznaczone dopochwowo lub doodbytniczo.
doodbytnicze (2-3g)
Są powlekane masłem kakaowym(apteczne) lub substancjami syntetycznymi(fabryczne). W temp. pokojowej muszą być w formie stałej, natomiast w temp. 35-37°C się rozpuszczają.
dopochwowe (in. globulki dopochwowe)
Roztwory
Jest to rozpuszczalnik (woda destylowana, alkohol etylowy, glicerol, oleje) + substancja lecznicza.
Roztwór powinien być klarowny. Jego zmętnienie świadczy o nieużyteczności.
do użytku wewnętrznego
do użytku zewnętrznego
Krople
Mieszanka
Mieszanina leku z roztworem. Najczęściej postać mętna. Należy ją wstrząsnąć przed użyciem.
Jeśli jest osad – można używać (wstrząsnąć); jeśli pojawią się kłaczki – nie można używać.
Zawiesina
Drobno sproszkowany lek zawieszony jest w płynnym rozpuszczalniku. Należy przed podaniem wstrząsnąć.
Maść
Do stosowania zewnętrznego. Lek + obojętne podłoże. Maści mogą działać: wyłącznie na powierzchnie skóry lub na głębsze warstwy skóry. Mogą się wchłonąć i działać miejscowo lub ogólnie.
Maść do oczu powinna być opisana. Nie wolno maści zewn. stosować do oczu.
pasty – to maści które posiadają >25% leku
Leki galenowe
Leki pochodzenia roślinnego, przygotowane w odpowiedni sposób z: kory, owoców, liści, nasion, korzeni itp.
Ziółka
Wysuszone części roślin przygotowane do sporządzenia roztworu wodnego
Odwar
Zalewa się surowiec roślinny wodą o temp. pokojowej
następnie ogrzewa się w temp. wrzenia przez 30 min.
Napar
Zalewa się surowiec wrzącą wodą
ogrzewa się (bez wrzenia) przez 15 min
Nalewka
Surowiec rośliny zalewany alkoholem
Wyciąg
Zalanie surowca odpowiednim rozpuszczalnikiem, a następnie odparowanie rozpuszczalnika
płynny
gęsty
suchy
Źródła informacji o leku
Farmakopea – zbór norm leków stosowanych w danym kraju.
Leki podzielone są na 4 grupy:
bardzo silnie działające - A
silnie działające - B
odurzające - N
o słabym działaniu
Leki z pierwszych 3 grup jedynie na receptę.
Recepta – dokument na podstawie którego apteka przyrządza i/lub wydaje lek.
Obecnie są 2 rodzaje blankietów recept:
Zwykłe
Na leki odurzające
W recepcie musi się znaleść:
imie, nazwisko, wiek i adres
odpłatność
data wystawienia recepty
podpis lekarza z pieczątką
pieczątka zakładu służby zdrowia