Politechnika Poznańska
Wydział Budowy Maszyn i Zarządzania

Ergonomia – projekt

Stanowisko pracy:
kierowca samochodu ciężarowego

Prowadzący:
dr inż. Wojciech Łapka

Wykonały:
Małgorzata Magnucka-Blandzi, nr indeksu: 105390

Elżbieta Czarnywojtek, nr indeksu: 99229

Nina Lewicka, nr indeksu: 105304

Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji
rok II semestr 4

STRESZCZENIE

W pracy tej przedstawiłyśmy ergonomiczną ocenę stanowiska pracy kierowcy samochodu ciężarowego. Ukazałyśmy miejsce pracy i scharakteryzowałyśmy jego elementy składowe. Wyszczególniłyśmy także jakie zadania musi wypełnić kierowca samochodu ciężarowego oraz jakie wymagania musi spełniać osoba ubiegająca się o dane stanowisko. Zidentyfikowałyśmy czynniki szkodliwe i zagrożenia, przeanalizowałyśmy i oceniłyśmy obciążenia fizyczne i psychiczne jakim poddany jest kierujący. Dodatkowo wyznaczyłyśmy czas trwania przerw w pracy oraz oceniłyśmy antropometrię i ryzyko zawodowe kierowcy samochodu ciężarowego. Scharakteryzowałyśmy środowisko pracy pod względem różnych aspektów. Dokonałyśmy oceny poprawy warunków pracy i po podsumowaniu wyciągnęłyśmy wnioski z przeprowadzonej oceny.

In this work, we submit an ergonomic evaluation of the position of the driver of the truck. We reveal workplace and describe its components. We also specify what tasks must complete a truck driver, and what are the requirements for an applicant for the position. We identified harmful factors and risks, analyze and estimate physical and mental stress which is subject to control. Additionally we determinate duration of breaks and value anthropometry and the risk of truck driver training. We specify environment in terms of different aspects. We accomplished evaluating the improvement of working conditions and in the summary we made conclusions of the evaluation.

KIEROWCA SAMOCHODU CIĘŻAROWEGO

Rysunek 1. Samochód ciężarowy

OPIS WYBRANEGO STANOWISKA PRACY.

Przedstawione stanowisko znajduje się w przedniej części samochodu ciężarowego. Kierowca spędza w nim większość swojego czasu pracy. Samochód ciężarowy jest pojazdem mechanicznym, silnikowym, przeznaczonym do przewozu towarów, ciągnięcia naczepy, przyczep lub do przewozu ludzi, o masie dopuszczalnej całkowitej powyżej 3500kg.

OPIS STANOWISKA

W samochodach ciężarowych nadwozie nie jest jednolitym, zwartym zespołem. Składa się z dwóch niezależnych części: osobowej, nazywanej kabina kierowcy, i z części ładunkowej w postaci skrzyni lub zamkniętego furgonu. Obie części nadwozia mocowane są do ramy nośnej samochodu.

Współczesne samochody ciężarowe maja kabiny opracowane pod katem zapewnienia kierowcy maksymalnej wygody pracy, która związana jest bezpośrednio z bezpieczeństwem jazdy.

Pomieszczeniem ładunkowym nadwozia samochodu ciężarowego jest skrzynia wykonana z blachy tłocznej. Tylna oraz boczne ściany skrzyni ładunkowej przytwierdzone są na zawiasach, aby można było je otwierać przy załadunku i wyładunku. Skrzynia ładunkowa mocowana jest do kilku poprzecznych belek, a tez z kolei do podłużnic ramy nośnej pojazdu.

1.2.1. WYPOSAŻENIE KABINY SAMOCHODU CIĘŻAROWEGO

• Kabina przymocowana do ramy nośnej za pomocą elementów resorujących;

• Fotel kierowcy z elementami tłumiącymi (kolumny teleskopowo-hydrauliczne);

• Silnik samochodu ciężarowego umieszczony przed kabiną kierowcy;

• Jednolita podłoga bez otworów;

• Leżanka do spania;

• Wydzielone miejsce na garderobę;

• Lodówka, kuchenka;

• Szyba zewnętrzna oraz szyby boczne z nisko poprowadzonymi dolnymi krawędziami oraz lusterka boczne o dużej powierzchni odbicia, które są zamocowane sztywno na wspornikach.

1.3. ZADANIA KIEROWCY

• Jest to pracownik, który prowadzi samochód ciężarowy, tj. pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków w celu transportu materiałów do miejsca przeznaczenia, jak również wykonuje czynności mające na celu utrzymanie samochodu w dobrym stanie technicznym.

• Kierowca samochodu ciężarowego prowadzi samochód ciężarowy w celu transportu ładunków z miejsca załadunku do miejsca przeznaczenia.

• Sporządza protokoły dla odbiorców.

• Odbiera pieniądze za dostarczone towary i opłaty za dowóz.

• Może prowadzić książkę finansową.

• Może kontaktować się telefonicznie lub drogą radiową z bazą w celu otrzymania instrukcji.

• Może ładować i rozładowywać ciężarówkę.

• Może przeprowadzać przegląd wyposażenia ciężarówki m.in. stanu ogumienia, oświetlenia, hamulców, poziom benzyny, oleju, wody.

• Może dokonywać napraw takich jak wymiana kół, żarówek, bezpieczników, zakładać łańcuchy, zmieniać paski klinowe.

• Może umocowywać ładunek dla zabezpieczenia go podczas jazdy.

1.3.1. SPECYFIKA ZADAŃ KIEROWCY

Lokalizowanie adresata, łączenie i rozłączanie, manewrowanie, mierzenie i mieszanie, monitorowanie, napełnianie, ochranianie (towaru),opróżnianie, pakowanie i rozpakowywanie, parkowanie, pisanie, podnoszenie, regulowanie, reperowanie, sprawdzanie, przechowywanie, relacjonowanie, transportowanie, układanie i umocowywanie towaru, umawianie, wydawanie poleceń, zbieranie i wymienianie towaru.

Główne zadania wykonywane przez pracowników tej grupy obejmują:

• prowadzenie ciężarówek wożących towary,

• prowadzenie wozów transportujących pocztę i towary,

• prowadzenie ciężkich pojazdów silnikowych, takich jak platformy z przyczepą lub bez,

• prowadzenie cysterny czy wywrotki przystosowanej do transportu materiałów i towarów na krótkim lub długim dystansie,

• wykonywanie w razie konieczności drobnych napraw pojazdów.

Podstawowe czynności wykonywane przez kierowcę samochodu ciężarowego:

• asystowanie,

• czyszczenie (ciężarówki), doglądanie i dokumentowanie,

• dostarczanie, dystrybuowanie oraz dzielenie,

• kierowanie pojazdem,

• komunikowanie się (z bazą),

• kontrolowanie,

1.4. PRZYGOTOWANIE KIEROWCY

• Ukończone 18 lat;

• Posiadanie odpowiedniej kategorii prawa jazdy – C lub C1 oraz E;

• Niekaralność;

• Świadectwo kwalifikacji na przewóz rzeczy (w tym: materiałów niebezpiecznych) i osób;

• Przejście jednorazowej kwalifikacji wstępnej;

• Szkolenie okresowe – 5 lat;

• Kursy z zakresu czasu pracy kierowcy i obsługi tachografu;

• Poddanie się badaniom i psychotestom – co 5 lat;

• W przypadku prowadzenia prywatnej działalności gospodarczej – zdobycie certyfikatu kompetencji.

1.5. STRÓJ ROBOCZY

W czasie trasy kierowca tira musi być odziany w dowolnie wybrany przez siebie strój, jedynymi wymogami dotyczącym specyficznego ubioru są buty z zakrytą piętą i palcami o twardej podeszwie oraz koszulka zabezpieczająca tułów kierowcy od ewentualnych przetarć spowodowanych jazdą z zapiętymi pasami bezpieczeństwa. W czasie rozładunku towarów znajdujących się na naczepie, kierowca musi być ubrany w kask chroniący jego głowę przed urazami, w kamizelkę, aby inni pracownicy magazynu zauważali jego osobę na tle naczepy oraz buty o twardej podeszwie z zakrytymi palcami i piętą, które ochronią stopy kierowcy przed ewentualnym uszkodzeniem.

IDENTYFIKACJA CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH

2.1. CZYNNIKI SZKODLIWE

• Drgania, wstrząsy

• Hałas

• Pozycja siedząca przez cały czas pracy

• Spaliny

• Zmienny mikroklimat

• Ograniczona przestrzeń

• Oświetlenie miejsca pracy

• Stres

• Nieostrożne prowadzenie ciężarówki

• Ograniczone pole widzenia

2.2. ZAGROŻENIA

• Hałas

• Wypadki samochodowe – urazy

• Wypadki spowodowane złym oświetleniem drogi

• Wypadki spowodowane złymi warunkami atmosferycznymi lub drogowymi

• Urazy spowodowane podczas naprawy samochodu, wchodzenia lub wychodzenia z kabiny

• Długotrwałe siedzenie w wymuszonej pozycji

• Nadmierny wysiłek fizyczny towarzyszący podnoszeniu i przenoszeniu ciężkich ładunków

• Ofiara napaści w czasie postoju

ANALIZA I OCENA OBCIĄŻENIA FIZYCZNEGO PRACĄ KIEROWCY SAMOCHODU CIĘŻAROWEGO

3.1. WYDATEK ENERGETYCZNY

Tabela 1. Wydatek energetyczny.

	TYP	CZAS (min)	WYDATEK ENERGETYCZNY (kJ x min)
POZYCJA CIAŁA	Siedzenie	380	1,3
	Stojąca	60	2,5
	Stojąca pochylona	40	2,5
	Chodzenie	60	8,5
	RAZEM	1141,3
RODZAJ PRACY	Praca palcami, dłonią i przedramieniem	360	3,2
	Praca jedną ręką	20	4,2
	Praca dwiema rękami	60	10,5
	Praca całym ciałem	100	18,3
	RAZEM	3696

3.2. OCENA WYDATKU ENERGETYCZNEGO

Tabela 2. Wydatek energetyczny

Ocena wydatku energetycznego kierowcy samochodu ciężarowego wynosi: 4837,3.
Jest to wydatek średni o wartości punktowej 38.

3.3. WYSIŁEK STATYCZNY

Tabela 3. Wysiłek statyczny

Ocena stopnia obciążenia statycznego	Pozycja ciała przy pracy	Przykłady
słownie	punkty
	1 - 10	siedząca niewymuszona
mały 1 - 30	11 - 20	stojąca niewymuszona z możliwością okresowej zmiany na siedzącą
	21 - 30	siedząca lub stojąca na przemian z chodzeniem
średni 31 - 60	31 - 40	siedząca wymuszona, niepochylona bądź nieznacznie pochylona
	41 - 50	stojąca niewymuszona, bez możliwości okresowej zmiany pozycji na siedzącą
	51 - 60	stojąca wymuszona, niepochylona z możliwością okresowej zmiany pozycji na siedzącą
duży 61 - 90	61 - 70	siedząca wymuszona, bardzo pochylona
	71 - 80	stojąca wymuszona, niepochylona bez możliwości okresowej zmiany pozycji na siedzącą
	81 - 90	stojąca wymuszona, pochylona, niezależnie od możliwości zmieniania pozycji
bardzo duży 91 - 100	91 - 100	klęcząca, w przysiadzie i inne nienaturalne pozycje

Ocena wysiłku statycznego kierowcy samochodu ciężarowego jest średnia o wartości 36.

3.4. OCENA MONOTYPOWOŚCI RUCHÓW ROBOCZYCH

Tabela 4. Ocena monotypowości ruchów roboczych

Liczba powtórzeń ruchów stereotypowych na zmianę roboczą	Stopień uciążliwości
Wywierana siła	słownie
do 100 N	ponad 100 N
do 800	do 300
800 – 1600	300 - 800
ponad 1600	ponad 800

Ocena monotypowości ruchów roboczych kierowcy samochodu ciężarowego jest duża i ma wartość punktową 77.

3.5. CAŁKOWITA OCENA UCIĄŻLIWOŚCI PRACY FIZYCZNEJ

Tabela 5. Całkowita ocena uciążliwości pracy fizycznej

Ocena wysiłku
Ogólna
bardzo lekki
lekki
średni
ciężki
bardzo ciężki

Całkowita ocena uciążliwości pracy fizycznej na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego jest ciężka i wynosi 151.

ANALIZA I OCENA OBCIĄŻENIA PSYCHICZNEGO PRACĄ KIEROWCY SAMOCHODU CIĘŻAROWEGO

4.1. OCENA OBCIĄŻENIA PSYCHICZNEGO

Podstawą oceny obciążenia psychicznego jest określenie wszystkich czynności mogących w znaczący sposób wpływać na stopień obciążenia psychicznego na stanowisku. Badanie obciążenia psychicznego jest bardzo trudnym i złożonym zjawiskiem. Nie ma tutaj jednoznacznych mierników jak przy ocenie obciążenia praca fizyczną. W badaniach mogą być stosowane metody oparte na wskaźnikach fizjologicznych lub psychologicznych. Badania fizjologiczne dotyczą tak małych zmian wartości, że sprawiają trudności w powszechnym użyciu, dlatego też raczej stosuje się psychologiczne takie jak: liczba wysyłanych informacji w jednostce czasu - analiza ilościowa, liczba błędów - analiza jakościowa pracy, czas reakcji, w tzw. Zadaniu dodatkowym, co jest miarą rezerwowej zdolności do pracy.

Tabela 6. Ocena obciążenia psychicznego

Etap	odbiór informacji	podejmowanie decyzji	wykonywanie czynności
Cecha informacji:
częstość napływu informacji	4	4	4
zmienność informacji	3	4	4
niepewność informacji	2	2	2
złożoność informacji	1	2	2
niedokładność informacji	2	3	2
ważność informacji	5	4	4
stres czasowy	1	3	5
RAZEM:	18	22	23
		OCENA ŁĄCZNA:	63

Ocena łączna dla 3 etapów obciążenia wyniosła 63 punkty, czyli jest to obciążenie średnie.

4.2. OCENA OBCIĄŻENIA MONOTONIĄ

Monotonia może być powodem znacznej uciążliwości psychicznej, zawiera bowiem element niedociążenia emocjonalnego, spowodowanego brakiem lub jednostajnością bodźców i działań oraz niezmienną sytuacją. W najbardziej rozpoznawalnej formie występuje w stanach bezczynności, długotrwałego oczekiwania, np. przy obserwacji wskaźników na ekranie monitora, pulpitu sterowniczego, czy podczas wielogodzinnego prowadzenia pojazdu na autostradzie (gdzie nie oczekuje się przeszkód). Typ monotonii, wywołanej brakiem aktywizujących bodźców wzrokowych czy słuchowych, zwany monotonią sensoryczną, zmniejsza znacznie aktywność funkcji psychomotorycznych, widoczną w spowolnieniu czynności układu krążenia, oddechowego, wystąpieniu senności, zmniejszeniu aktywności ruchowej i czujności, czego skutkiem jest spadek wydajności pracy i wzrost liczby popełnianych błędów.

Tabela 7. Ocena obciążenia monotonią

Składnik monotonii	pkt
jednostajność procesu pracy	5
jednostajność warunków otoczenia	2
konieczność stałego napięcia uwagi	4
duża łatwość pracy, nie angażująca intelektu	3
RAZEM:	14

4.3. CAŁKOWITE OBCIĄŻENIE PSYCHICZNE

Tabela 8. Ocena obciążenia psychicznego

	pkt	pkt	OCENA CAŁKOWITA
Obciążenie informacjami	63	1-35	obciążenie małe
Obciążenie monotonią	14	36-82	obciążenie średnie
RAZEM:	77	83-107	obciążenie duże
	108-125	obciążenie bardzo duże

Podsumowując całkowite obciążenie psychiczne pracą kierowcy samochodu ciężarowego wyniosło 77 punktów, co w porównaniu z tabelą oceny całkowitej obciążenia psychicznego oznacza, iż należy ono do grupy obciążeń średnich.

WYZNACZANIE CZASU TRWANIA PRZERW W PRACY

Przerwa w pracy to planowane lub nieplanowane zaprzestanie procesu pracy w czasie dnia pracy. Podstawowym celem organizowania przerw w pracy jest usunięcie objawów zmęczenia. Długość przerw w pracy zależy głównie od charakteru pracy (praca lekka, praca ciężka) oraz tempa pracy.

Zasady wyznaczania przerw w pracy: suma przerw w pracy nie powinna przekraczać 15% całkowitego czasu pracy, a przy pracach ciężkich powinna wynosić 20 - 30% całkowitego czasu pracy, planując jedną przerwę należy ją umiejscowić pomiędzy a całkowitego czasu pracy, w przypadku dwóch przerw powinny one dzielić całkowity czas pracy na trzy równe części przy jednoczesnym założeniu, że przerwa pierwsza jest krótsza od przerwy drugiej, w przypadku ciężkich prac fizycznych liczba przerw powinna przekraczać dwa, zaleca się stosowanie przerw częstszych lecz krótszych - wynika to z zależności pomiędzy efektem wypoczynku a czasem trwania przerwy – efekt wypoczynku spada wraz z czasem trwania przerwy.

Stosowanie przerw w pracy ma duży wpływ na efektywność pracy. Celowe przerwanie procesu pracy zwiększa wydajność pracy po przerwie. Częste, zaplanowane przerwy w pracy zmieniają nastawienie pracownika do pracy oraz wpływają na odprężenie i odpoczynek podczas przerwy. W wyznaczonym czasie przerwy może on opuścić stanowisko pracy bez żadnych konsekwencji. Zaplanowanie przerw pozwala również zniwelować ilość przerw dowolnych.

Tabela 9. Ocena długości przerwy

Okres napięcia uwagi (% ogólnego czasu pracy)	0-19	20-39	40-59	60-79	80-99
Współczynnik podstawowy:	3	3	3	3	3
Dodatek za pozycję stojącą	0.5	1	1.5	2	2.5
Dodatek za uwagę: uwaga wzrokowa i słuchowa konieczność przebywania tuż przy urządzeniu konieczność utrzymywania ręki na urządzeniu manipulowanie urządzeniem manipulowanie i ryzyko powstania dużej szkody w razie braku uwagi manipulowanie i ryzyko wypadku (zranienia) w razie braku uwagi	0 0 0 0.5 0.5 0.5	0 0 0.5 1 1 1	0 0.5 1 1.5 2 2.5	0.5 1 1.5 2 3 4	1 1.5 2 3 5 7
Dodatek za złe warunki środowiska: warunki złe (ryzyko, pył, hałas, gorąco, wyziewy itp.) warunki bardzo złe (w/w czynniki bardzo intensywne)	0 0.5	0.5 1	1 2	1.5 3	2 4

Czas pracy naszego kierowcy samochodu ciężarowego to 540 minut, w tym czasie ma on zapewnioną 60 minutową przerwę.

Po przeanalizowaniu danych zamieszczonych w tabeli ustaliłyśmy że nasz kierowca powinien mieć zapewnioną przerwę będącą 16,5% ogólnego czasu pracy, co daje nam około 89 minut.

OCENA ANTROPOMETRYCZNA STANOWISKA PRACY:

Do kształtowania stanowiska pracy pod kątem wygody użytkownika i funkcjonalności projektowanych elementów niezbędna jest znajomość wymiarów człowieka, zwanych wymiarami antropometrycznymi. Ich wykorzystanie umożliwia ustalenie wielkości przestrzeni pracy, adekwatnych rozmiarów powierzchni pracy i jej wysokości, rozmiarów siedzisk i urządzeń pracowniczych oraz optymalne rozmieszczenie wymienionych elementów, urządzeń sygnalizacyjnych i sterowniczych względem siebie i względem użytkownika.

6.1. PRZESTRZEŃ PRACY, WYMIARY CZŁOWIEKA W POSTAWIE SIEDZĄCEJ

Rysunek 5. Sposób wymiarowania

Tabela 10. Wymiary kierowcy

Nr wymiaru	[mm]
112	870
121	810
122	1030
123	470
124	650
125	930
127	270
128	240
129	640
133	700
135	350
200	540

6.2. WYMIARY ZASIĘGU RĄK PRZY POSTAWIE SIEDZĄCEJ

Rysunek 6. Sposób wymiarowania

Tabela 11. Wymiary kierowcy

Nr wymiaru	1	2	3	4	5	6
[mm]	68	78	23	46	68	82

6.3. POZYCJA GŁOWY:

Kąt między kierunkiem patrzenia a kierunkiem poziomym: 35⁰

6.4. ODLEGŁOŚĆ PŁASZCZYZNY PRACY OD OCZU

Odległość płaszczyzny pracy od oczu wynosi 900mm.

7. OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

Prowadzenie samochodu jest czynnością niebezpieczną, tym bardziej im większa jest jego prędkość. W przypadku prowadzenia samochodu można zidentyfikować następujące zagrożenia:

• osoby przechodzące lub przebiegający przez drogę,

• inni użytkownicy drogi zmieniający nagle pas jazdy,

• samochody z przodu, które mogą nagle zahamować,

• samochody z tyłu mogące przyśpieszyć lub niezwracające uwagi na czerwone światła,

• niesprawność samochodu, - brudne szyby i lusterka,

• niedyspozycja kierowcy (zmęczenie, wpływ alkoholu lub leków),

• trudne uwarunkowania atmosferyczne.

Nikt nie chce polegać jedynie na tzw. łucie szczęścia, aby chronić się przed wypadkiem drogowym. Wykonuje się wiele czynności dla zmniejszenia ryzyka takiego wypadku, np.:

• uczestniczy się w kursie na prawo jazdy i zdaje stosowny egzamin,

• zapewnia się, że samochód jest w dobrym stanie (sprawne hamulce, bezpieczne opony), a szyby i lusterka są czyste,

• dba się o zdolność do bezpiecznej jazdy (żadnego alkoholu, zakazanych lekarstw czy prowadzenia samochodu gdy jest się zmęczonym lub śpiącym),

• zapina się pasy bezpieczeństwa (upewniając się, że to samo zrobili pasażerowie pojazdu, coraz częściej także na tylnych siedzeniach),

• unika się jazdy w niesprzyjających warunkach atmosferycznych,

• na dłuższych dystansach robi się okresowe przerwy w prowadzeniu samochodu i odpoczywa się,

• przestrzega się ograniczeń prędkości, unika niebezpiecznego wyprzedzania (np. "na trzeciego") itp.

Wszystkie wymienione wyżej środki to środki o charakterze prewencyjnym, które prowadzą do zmniejszenia ryzyka wypadku (odniesienia urazów, śmierci, uszkodzenia samochodu).

7.1. METODA OCENY RYZYKA WG POLSKIEJ NORMY PN-N-18002.

Stanowisko pracy: kierowca samochodu ciężarowego, dla zagrożenia wypadkiem komunikacyjnym:

• Ciężkość następstw DUŻA (ewentualność ciężkich dolegliwości, a nawet śmierci);prawdopodobieństwo MAŁE;

• Oznacza to ryzyko zawodowe na poziomie ŚREDNIM, czyli dopuszczalne lecz wymagające planowania i realizacji działań ukierunkowanych na jego zmniejszenie.

7.2. METODA WSTĘPNEJ ANALIZY ZAGROŻEŃ

Metoda pozwala na jakościowe oszacowanie ryzyka i korzysta również z dwóch parametrów:

S - wielkości (stopnia) ewentualnej szkody

P - prawdopodobieństwa powstania takiej szkody.

Parametr wielkość szkody (S) przyjmuje wartości 1 - 6 według następującego zestawienia:

1. niewielka, znikome urazy, szkody nieznaczne,

2. lekkie obrażenia, szkody wymierne,

3. ciężkie obrażenia, szkody znaczne,

4. wypadek śmiertelny jednej osoby, szkody ciężkie,

5. wypadek śmiertelny zbiorowy, bardzo ciężkie szkody na terenie przedsiębiorstwa,

6. wypadek śmiertelny zbiorowy, bardzo ciężkie szkody poza terenem przedsiębiorstwa.

Prawdopodobieństwo powstania szkody (P)  przyjmuje wartości 1 - 6 według następującego zestawienia:

1. nieprawdopodobne

2. mało prawdopodobne, szkoda powstaje raz na 10 lat

3. szkoda może się wydarzyć raz w roku

4. dosyć częste, szkoda może się wydarzyć raz w miesiącu

5. częste, szkoda może się wydarzyć raz na tydzień

6. bardzo prawdopodobne

Po oszacowaniu parametrów S i P ryzyko określane (wartościowane) jest według poniższej tabeli:

Tabela 14. Analiza wstępna zagrożeń

Ryzyko określane jest na trzech poziomach:

• 1 - 3 akceptowalne,

• 4 – 9 dopuszczalna akceptowalność ryzyka po przeprowadzeniu oceny,

• powyżej 10 ryzyko niedopuszczalne.

Stanowisko pracy: kierowca samochodu ciężarowego, dla zagrożenia wypadkiem komunikacyjnym: S = 6 P = 4.

Oznacza to ryzyko na poziomie 24, czyli niedopuszczalna jest akceptacja ryzyka po przeprowadzeniu oceny.

METODA RISK SCORE

R = S x E x P

R – wskaźnik poziomu ryzyka,

S – potencjalne skutki zagrożenia – straty,

E – ekspozycja na zagrożenie,

P – prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia.

Tabela 15. Straty

Wartość S	Rodzaj skutków	Charakterystyka strat
		Ludzkich
100	Poważna katastrofa	Wiele ofiar śmiertelnych
40	Katastrofa	Kilka ofiar śmiertelnych
15	Bardzo duże	Ofiara śmiertelna
7	Duże	Ciężkie uszkodzenie ciała
3	Średnie	Absencja (nieobecność) w pracy
1	Małe	Udzielenie pierwszej pomocy

Tabela 16. Ekspozycja

Wartość E	Poziom ekspozycji
10	Stała
6	Częsta (codzienna)
3	Sporadyczna (raz w tygodniu)
2	Okazjonalna (raz w miesiącu)
1	Minimalna (kilka razy w roku)
0,5	Znikoma (raz w roku)

Tabela 17. Prawdopodobieństwo

Wartość P	Opis	Szansa w %
10	Bardzo prawdopodobne	50
6	Całkiem możliwe	10
3	Mało prawdopodobne, ale możliwe	1
1	Tylko sporadycznie możliwe	0,1
0.5	Możliwe do pomyślenia	0,01
0.2	Praktycznie niemożliwe	0,001
0.1	Tylko teoretycznie możliwe	0,0001

R = 7 x 6 x 6 = 252

Tabela 18. Wskaźnik ryzyka

Wartość R	Kategoria ryzyka	Profilaktyka	Ocena ryzyka
R < 1,5	Znikome	Działania zbędne	Akceptowalne (a)
1,5 < R < 48	Małe	Działania profilaktyczne nie są konieczne	Akceptowalne (a)
48 < R < 270	Istotne	Działania profilaktyczne wskazane, potrzebna poprawa	Tolerowane (T)
270 < R < 1440	Duże	Potrzeba natychmiastowej poprawy	Nietolerowane (n)
R > 1440	Bardzo duże	Należy wstrzymać pracę	Nietolerowane (n)

OGRANICZENIE KONSEKWENCJI WYPADKU SAMOCHODOWEGO

Kierowca samochodu jadącego z prędkością sześćdziesięciu paru kilometrów na godzinę, po jego kolizji z samochodem stojącym na poboczu, poniesie nieznaczne urazy - dzięki temu, ze miał zapięte pasy bezpieczeństwa. Jeśli natomiast dojdzie do wypadku, w którym kierowca poniesie poważne urazy, to ich konsekwencje mogą zostać ograniczone np. dzięki sprawnemu funkcjonowaniu służby zdrowia - szybki przyjazd karetki pogotowia ratunkowego i szybkie udzielenie fachowej pomocy medycznej mogą nawet uratować życie. Zasadniczo wszelka działalność człowieka wiąże się dla niego z pewnym ryzykiem - występują zagrożenia, których nie zawsze można uniknąć, ale którym można przeciwdziałać.

RYZYKO ZAWODOWE.

Co to jest? Ryzyko zawodowe jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących starty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. Zakłada się możliwość powstania wypadku i szacuje jakościowo parametry ryzyka , którymi są możliwe spowodowane zdarzeniami ciężkości następstw (skutki) i prawdopodobieństwo z jakim następstwa te mogą wystąpić. Ciężkość następstw i prawdopodobieństwo ich wystąpienia szacowane są na trzech poziomach, ryzyko zawodowe wartościowane jest w skali trójstopniowej na trzech poziomach.

8.1. CHARAKTERYSTYKA STANOWISKA PRACY.

W zakresie obowiązków naszego kierowcy samochodu ciężarowego jest:

• Odbiór towaru

• Przewiezienie go z miejsca docelowego

• Przekazanie towaru odbiorcy

• Kierowca wykonuje obsługę codzienną pojazdu.

• Podczas niej jest on zobowiązany do posprzątania kabiny i sprawdzenia podstawowych zespołów.

Nie jest on zaś upoważniony do napraw jaki też do zmiany kół w pojeździe. Kierowca jest odpowiedzialny za przewożony towar, a jego samochód jest wyposażony zgodnie z normami
i przepisami.

8.2. ZAGROŻENIA ZWIĄZANE ZE STANOWISKIEM KIEROWCY SAMOCHODU CIĘŻAROWEGO

Tabela 19. Zagrożenia związane ze stanowiskiem pracy

ZAGROŻENIE	ŻRÓDŁO ZAGROZENIA (przyczyna)	MOŻLIWE SKUTKI ZAGROŻENIA	ŚRODKI OCHRONY PRZED ZAGROŻENIAMI
Wypadek drogowy	Jazda samochodem	Ogóle potłuczenie ciała, złamanie kości , śmierć	Postępowanie zgodnie z przepisami, wzmożona uwaga
Napad	Przewożenie towaru o dużej wartości	Ogóle potłuczenie ciała, śmierć	Przestrzeganie procedur i instrukcji, Telefon komórkowy, radio CB, szkolenia
Przygniecenie	Ładowany towar , jego nieprawidłowe rozmieszczenie	Ogóle potłuczenie ciała, złamanie kości, ciężkie urazy	Przestrzeganie instrukcji , wzmożona uwaga
Hałas	Hałas w kabinie, odgłosy ruchu drogowego	Zmęczenie hałasem, uszczerbek słuchu	Dobry stan techniczny pojazdu, Wygłuszenie kabiny
Wibracje	Drgania układu napędowego, drgania powodowane nierównościami dróg	Zmęczenie drganiami, choroby wibracyjne	Dobry stan techniczny pojazdu, Tłumienie drgań przez zawieszenie kabiny i fotela kierowcy
Przeciążenie układu ruchu	Prowadzenie samochodu	Długotrwałe i nawracające dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego	Ergonomiczne siedzisko, Przerwy w pracy
Skaleczenia	Obsługa codzienna pojazdu	Rany cięte dłoni	Wzmożona uwaga rękawice
Upadek na tym samym poziomie	Dojście do samochodu, warunki atmosferyczne	Ogólne potłuczenie ciała	Zachowanie uwagi, odpowiednie obuwie
Upadek z pojazdu	Wsiadanie i wysiadanie z pojazdu,	Ogólne potłuczenie ciała, złamanie kości kończyn dolnych, dysfunkcja	Zachowanie uwagi, odpowiednie obuwie
Uderzenie o przedmioty	Obsługa codzienna pojazdu	Ogóle potłuczenie ciała , siniaki, guzy	Zachowanie uwagi
Pożar	Zapalenie się paliwa, niesprawdzony układ hamulcowy	Poparzenie termiczne, śmierć	Postępowanie zgodnie z procedurą, dobry stan techniczny
Wybuch	Zapalenie się paliwa	Poparzenie termiczne, śmierć	Postępowanie zgodnie z procedurą, dobry stan techniczny
Stres	Niebezpieczne sytuacje w ruchu drogowym, odpowiedzialność materialna, możliwość napadu	Nerwice, psychozy, choroby układu pokarmowego	Wypoczynek, szkolenia
Mikroklimat	Wysoka temperatura w lecie, niska w zimie	Udar cieplny, przeziębienia	Odpowiednia odzież, klimatyzacja kabiny, zimne lub gorące napoje
Pochwycenie przez obracające się przedmioty	Nieosłonięte elementy silnika, obsługa codzienna pojazdu	Zmiażdżenie końców palców, rozcięcia, zerwanie paznokci	Postępowanie zgodne z instrukcją , w zmożona uwaga

8.2.1. DANE DOTYCZĄCE STANOWISKA KIEROWCY SAMOCHODU CIĘŻAROWEGO

• Wartość ryzyka: Szacowanie szkód i prawdopodobieństwa szkód jak i wartościowanie ryzyka wykonaliśmy w skali trójstopniowej.

• Ciężkość następstw: mała, średnia, duża

• Prawdopodobieństwo następstw: mało prawdopodobne, prawdopodobne, wysoce prawdopodobne

• Ryzyko zawodowe: małe, średnie, duże

Zestawienie powyższych danych.

Tabela 20. Ocena zagrożeń

ZAGROŻENIE	CIĘŻKOŚĆ NASTĘPSTW	PRAWDOPODOBIEŃSTWO	RYZYKO
Przeciążenie układu ruchu	Duża	Małe	Średnie
Skaleczenia	Duża	Małe	Średnie
Upadek na tym samym poziomie	Średnia	Małe	Małe
Upadek z pojazdu	duża	Małe	Średnie
Uderzenie o przedmioty	Duża	Małe	Średnie
Pochwycenie przez obracające się przedmioty	Średnia	Prawdopodobne	Średnie
Przeciążenie układu ruchu	Mała	Prawdopodobne	Małe
Skaleczenia	Mała	prawdopodobne	małe
Upadek na tym samym poziomie	Mała	Prawdopodobne	Małe
Upadek z pojazdu	Średnia	Prawdopodobne	Średnie
Uderzenie o przedmioty	Mała	Prawdopodobne	Małe
Pochwycenie przez obracające się przedmioty	Średnia	Małe	Małe
Pożar	Duża	Małe	Średnie
Wybuch	Duża	Małe	Średnie
Stres	Średnia	Prawdopodobne	Średnie
Mikroklimat	Średnia	Małe	Małe

Co chciałybyśmy zmienić?

• Wprowadzić kontrolę przestrzegania porządku prawnego przez firmy dostawcze i prze osoby wykonujące przewóz drogowy

• Poprawić jakość świadczeń usług w transporcie drogowym

• Wprowadzić ochronę rynku transportowego przed nieuczciwą konkurencją

• Poprawić bezpieczeństwo ruchu drogowego poprzez kontrolę przestrzegania zasad bezpieczeństwa w transporcie i ruchu drogowym

• Poprawić warunki pracy kierowców

• Wprowadzić ochronę środowiska naturalnego poprzez eliminację pojazdów , których stan techniczny stanowi potencjalne zagrożenie dla środowiska

• Zwiększyć świadomość przewoźników drogowych

Działania profilaktyczne:

• Należy stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie i przenoszenie.

• Należy unikać wdychania spalin. Należy wyłączyć silnik, kiedy pojazd jest zaparkowany pod dachem oraz zainstalować urządzenie kontrolujące emisję spalin (np. konwertor katalityczny).

• Należy stosować środki ochrony oczu przed promieniowaniem ultrafioletowym.

• Należy zainstalować ergonomiczne siedzisko kierowcy. Należy przerywać okresowo jazdę w celu zjedzenia posiłku, odpoczynku, ćwiczeń oraz nauczyć się wykonywania ćwiczeń relaksacyjnych podczas długiego prowadzenia pojazdu.

• Należy uczyć kierowców sposobów rozpoznawania i unikania napaści, zainstalować urządzenia alarmujące na wypadek ataku. W szczególnych przypadkach (cenny ładunek) niezbędna jest eskorta.

KSZTAŁTOWANIE ŚRODOWISKA PRACY.

9.1. MATERIALNE ŚRODOWISKO PRACY

Miejscem pracy kierowcy jest kabina środka transportu. Z zawodem tym związanych jest szereg uciążliwości. Należy do nich przede wszystkim konieczność wielogodzinnego przebywania w pozycji siedzącej. Długotrwałe prowadzenie pojazdu, w wymuszonej pozycji ciała, często na niewygodnym siedzisku, czasami po wyboistych drogach może wywołać dolegliwości bólowe wynikające z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego. Praca kierowcy łączy się ze szczególnym rodzajem ryzyka. Poza potencjalną możliwością uczestniczenia w wypadku drogowym, w przypadku pewnych kategorii kierowców, istnieje dodatkowe zagrożenie dla życia i zdrowia wynikające na przykład z faktu przewożenia ładunków niebezpiecznych.

9.2. SPOŁECZNE ŚRODOWISKO PRACY

Kierowca samochodu ciężarowego, zwłaszcza na trasach międzynarodowych, ma znacznie ograniczony kontakt z ludźmi. Ponadto zmuszony jest do częstego przebywania poza domem przez dłuższe okresy czasu. Narażony jest na monotonię w czasie dalszych tras, na problemy przy załatwianiu formalności celnych oraz długie postoje na granicach. Ponadto narażony jest na zmienne warunki atmosferyczne, niską lub wysoką temperaturę. Łączne działanie temperatury, wilgotności i wiatru oraz nagłe zmiany temperatur po wyjściu z klimatyzowanej kabiny powodują możliwość udaru cieplnego, odmrożeń, chorób układu oddechowego i chorób reumatycznych.

9.3. ORGANIZACYJNE ŚRODOWISKO PRACY

Kierowca ciężarówki dostaje do wykonania określone zadanie, które często zmusza go do jazdy w nocy, zwłaszcza w przypadku transportu międzynarodowego. Długotrwałe prowadzenie pojazdu, szczególnie nocą, w niesprzyjających warunkach atmosferycznych i drogowych, w ulicznych korkach zwiększa ryzyko urazów w wyniku wypadków drogowych. Zawód ten wiąże się przede wszystkim z odpowiedzialnością za bezpieczny i terminowy transport towarów i usług. Istnieje możliwość odebrania przez władze prawa jazdy za różnego rodzaju wykroczenia. W przypadku przewozu towarów, zwłaszcza tych o dużej wartości, kierowca odpowiada za stan i jakość przewożonego ładunku. Wibracje ogólne, których źródłem jest pojazd, stwarza możliwość zaburzeń w funkcjonowaniu narządów wewnętrznych klatki piersiowej i jamy brzusznej oraz dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego. Wykonywanie takich funkcji kierowcy samochodu ciężarowego, jak naprawy w terenie, zmiana kół, luzowanie pasów i lin mocujących naraża kierowcę na urazy ciała lub pojawienie się przepukliny.

9.4. MIKROKLIMAT

Do podstawowych czynników kształtujących mikroklimat środowiska należy zaliczyć:

• temperaturę powietrza

• wilgotność

• ruch powietrza

• promieniowanie cieplne

• ciśnienie atmosferyczne.

Wszystkie części składowe mikroklimatu wywierają wpływ na samopoczucie człowieka, jego sprawność fizyczną i umysłową, na wydajność pracy oraz zachowanie dobrego stanu zdrowia. Mikroklimat decyduje także o gospodarce cieplnej organizmu.

9.5. TEMPERATURA

Nowoczesne samochody ciężarowe są wyposażone w klimatyzację. Dana temperatura zależy od indywidualnego upodobania. Temperatura powinna być od około 20 st. do ok. 23 st.

9.6. WYMUSZONA POZYCJA CIAŁA

Kierowca samochodu ciężarowego jest zmuszony do przebywania w pozycji siedzącej przez większość swojej pracy. Pozycja siedząca może powodować m. in. zmęczenie ogólne; bóle pleców, karku; znużenie. Skutkami takiego samopoczucia może być uśnięcie a co za tym idzie wypadek lub kolizja.

9.7. MONOTONIA RUCHÓW

Kierowca samochodu ciężarowego z powodu ograniczonej przestrzeni w kabinie oraz rodzaju pracy jest zmuszony do wykonywania praktycznie tych samych czynności podczas jazdy. Do tych czynności należą m. in.: zmiana biegów, trzymanie kierownicy, manipulowanie pedałami. Zalecane są przerwy w czasie jazdy.

9.8. HAŁAS

Dźwięki zazwyczaj o nadmiernym natężeniu (zbyt głośne) w danym miejscu i czasie, odbierane jako: "bezcelowe, następnie uciążliwe, przykre, dokuczliwe, wreszcie szkodliwe”. Hałas może być szkodliwy dla kierowcy samochodu ciężarowego, ponieważ jego zbyt duże natężenie może prowadzić do uszkodzenia narządu słuchu. Im dokuczliwość dźwięku jest większa i dłuższa tym poważniejsze są konsekwencje: od zdenerwowania, poprzez agresywność, po depresje i zaburzenia psychiczne.

9.9. DRGANIA

Przenoszone drogą bezpośredniego kontaktu z drgającym źródłem do organizmu człowieka mogą też wywierać ujemny wpływ na zdrowie pracowników i doprowadzać niejednokrotnie do trwałych zmian chorobowych. Zatem z punktu widzenia ochrony i bezpieczeństwa człowieka w środowisku pracy, drgania mechaniczne są szkodliwym czynnikiem fizycznym, który należy eliminować lub przynajmniej ograniczać.

9.10. PYŁY

Kierowca samochodu ciężarowego jest narażony na wdychanie pyłów, które mogą się przedostać do kabiny poprzez układ wentylacyjny.

9.11. STRES

Stres jest wywołany poprzez różne czynniki zewnętrzne na drodze takie jak objazdy, korki (w mieście jak i na autostradach) czy niebezpiecznych i niepewnych kierowców.

POPRAWA WARUNKÓW PRACY

Może być ona realizowana pod kontrolą związku zawodowego, przez zaangażowanie zarządu okręgowego a następnie zarządów terenowych w proces wydatkowania środków na nią przeznaczonych. Poprawa warunków pracy to nie tylko tych ergonomicznych czy też technologicznych ale również psychospołecznych oraz zastosowanie określonych metod prewencji . Odpowiednie zmiany organizacyjne uwarunkowane na obniżenie poziomu stresu zawodowego czy poziomu zmęczenia wśród kierowców powinny być działaniami priorytetowymi, gdyż mają one decydujący wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego.

10.1. NORMOWANIE CZASU PRACY

• Nie zmuszanie do pracy po godzinach, gdyż jest to niebezpieczne, nie tylko dla kierowcy ale również dla innych uczestników ruchu drogowego,

• Testy na trzeźwość i obecność narkotyków w organizmie, aby nie stworzył zagrożenia poprzez nadpobudliwość czy senność,

• Nie przekraczanie masy dopuszczalnej i stanu przewożonego ładunku,

• Odpowiednia pomoc przy załadunku i wyładunku,

• Kontrole stanu technicznego pojazdu przed każdym wyjazdem w trasę,

• Kwalifikacje kierowcy – przeprowadzenie dodatkowych szkoleń przygotowujących kierowcę na różne sytuacje losowe.

10.2. ZESTAWIENIE CZYNNOŚCI ZAPOBIEGAWCZYCH POSZCZEGÓLNYM ZAGROŻENIOM

Tabela 21. Czynności zapobiegawczych poszczególnym zagrożeniom (1)

ZAGROŻENIE	ŚRODKI OCHRONY PRZED ZAGROŻENIAMI
Pożar	Postępowanie zgodnie z procedurą, dobry stan techniczny
Wybuch	Postępowanie zgodnie z procedurą, dobry stan techniczny
Stres	Wypoczynek, szkolenia
Mikroklimat	Odpowiednia odzież, klimatyzacja kabiny, zimne lub gorące napoje

Tabela 22. Czynności zapobiegawczych poszczególnym zagrożeniom (2)

ZAGROŻENIE	ŚRODKI OCHRONY PRZED ZAGROŻENIAMI
Wypadek drogowy	Postępowanie zgodnie z przepisami, wzmożona uwaga
Napad	Przestrzeganie procedur i instrukcji, Telefon komórkowy, radio CB, szkolenia
Przygniecenie	Przestrzeganie instrukcji , wzmożona uwaga
Hałas	Dobry stan techniczny pojazdu, Wygłuszenie kabiny
Drgania	Dobry stan techniczny pojazdu, Tłumienie drgań przez zawieszenie kabiny i fotela kierowcy

Tabela 23. Czynności zapobiegawczych poszczególnym zagrożeniom (3)

ZAGROŻENIE	ŚRODKI OCHRONY PRZED ZAGROŻENIAMI
Przeciążenie układu ruchu	Ergonomiczne siedzisko, Przerwy w pracy
Skaleczenia	Wzmożona uwaga rękawice
Upadek na tym samym poziomie	Zachowanie uwagi, odpowiednie obuwie
Upadek z pojazdu	Zachowanie uwagi, odpowiednie obuwie
Uderzenie o przedmioty	Zachowanie uwagi
Pochwycenie przez obracające się przedmioty	Postępowanie zgodne z instrukcją , w zmożona uwaga

PODSUMOWANIE

Po dogłębnej analizie stanowiska kierowcy samochodu ciężarowego ustaliłyśmy , że wydatek energetyczny , który ponosi wynosi4837,3 kJ/ 8h, czyli jest to wydatek średni o wartości punktowej 38.

Wartość wysiłku statycznego jest średnia i wynosi ona dla niego 36. Monotoniczność ruchów roboczych na jaką jest narażony jest duża i ma wartość punktową 77. Całkowita ocena uciążliwości pracy fizycznej na tym stanowisku jest ciężka i wynosi 151. Ocena łączna dla obciążenia monotonią wyniosła 14 punktów, czyli jest to obciążenie duże.

Podsumowując całkowite obciążenie psychiczne pracą kierowcy samochodu ciężarowego należy do grupy obciążeń średnich.

Czas pracy naszego kierowcy samochodu ciężarowego to 540 minut, w tym czasie ma on zapewnioną 60 minutową przerwę. Nasz kierowca powinien mieć zapewnioną przerwę będącą 16,5% ogólnego czasu pracy, co daje nam około 89 minut.

Stanowisko pracy: kierowca samochodu ciężarowego, dla zagrożenia wypadkiem komunikacyjnym:

• ciężkość następstw DUŻA (ewentualność ciężkich dolegliwości, a nawet śmierci);

• prawdopodobieństwo MAŁE;

Oznacza to ryzyko zawodowe na poziomie ŚREDNIM, czyli dopuszczalne lecz wymagające planowania i realizacji działań ukierunkowanych na jego zmniejszenie.

Ryzyko określane jest na trzech poziomach:

• 1 - 3 akceptowalne

• 4 - 9 dopuszczalna akceptowalność ryzyka po przeprowadzeniu oceny

• powyżej 10 ryzyko niedopuszczalne

Stanowisko pracy: kierowca samochodu ciężarowego, dla zagrożenia wypadkiem komunikacyjnym:

S = 6 P = 4

Oznacza to ryzyko na poziomie 24, czyli niedopuszczalna jest akceptacja ryzyka po przeprowadzeniu oceny.

By zmniejszyć ryzyko powstawaniu zagrożeniom na tym stanowisku pracy należało by zadbać o wprowadzenie kontroli przestrzegania porządku prawnego przez firmy dostawcze i prze osoby wykonujące przewóz drogowy oraz zadbać o poprawę bezpieczeństwo ruchu drogowego poprzez kontrolę przestrzegania zasad bezpieczeństwa w transporcie i ruchu drogowym.

BIBLIOGRAFIA

• Skrypt "Ergonomia"; Maria Wykowska; Kraków

• Ergonomia : skrypt dla studentów; Małgorzata Wróblewska; Opole 2004r

• http://www.pip.gov.pl/html/pl/prewencja/ocena_ryzyka_zawodowego/90000000.php (13.05.2013r)

• http://www.bhp.abc.com.pl/czytaj/-/artykul/obciazenia-psychofizyczne-na-stanowisku-pracy (16.03.2013r)

• http://www.ergonomia.agh.edu.pl/Skrypt_Ergonomia-M.Wykowska/ergonomia/nr_7.htm (02.04.2013r)

• http://www.ciop.pl/14701.html (27.05.2013r)