notatka lukaszewski od pamieci

Wykład 1 ODMIANY PSYCHOLOGII

1.Psychologia Zdrowego Rozsądku, psychologia potoczna

2.Psychologia Humanistyczna (co jest lepsze, co warto i dlaczego), zbior roznych zalecen dot zdrowia psychicznego, ktore nie maja teoretycznego znaczenia, np "mysl pozytywnie, to wiecej osiagniesz". Jest zbiorem rekomendacji zapewniajacych rzekomo osiagniecie dobrostanu, zacheca do koncentracji na wlasnych emocjach, wgladu w to co sie przezywa, odlaczania przyszlosci i przeszlosci (liczy sie to co tu i teraz). W ujeciu humanistycznym celem psychologii jest gromadzenie danych ukazujacych sposoby polepszania ludzkiego indywidualnego losu.

3.Psychologia Naukowa (co jest, jakie jest i dlaczego jest takie z naciskiem na regularność i powtarzalność zjawisk)

PSYCHOLOGIA POTOCZNA

Garth Fletcher (1984) : w obrębie psychologii potocznej obecne są trzy rodzaje

potocznych przekonań:

1. Powszechne przyjmowane założenia co do natury świata (..że istnieje, że regularne zachowania są trwałe, że każdego dnia jesteśmy tą samą osobą)

2. Zbiór maksym, przypowieści, przysłów i reguł („nie mów hop, póki nie przeskoczysz”..)

3. Rozpowszechniony sposób myślenia o świecie (swój lepszy niż obcy, świat jest lub nie jest sprawiedliwy)

Przykłady potocznych przekonań psychologicznych:

► Jakie cechy posiada człowiek mający duże zdolności?

(Czy jest- wybierz jedno)

- cierpliwy

- pracowity

- szybki

- leniwy

► Jakie cechy posiada człowiek mało zdolny?

- cierpliwy

- pracowity

- szybki

- leniwy

► Jakie cechy posiada człowiek pracowity?

- tępy

A. Szmajke mówi: „Nie mów nauczycielowi, że jesteś pracowity, bo pomyśli, że jesteś tępy”. Pracuj, a mów, że jesteś leniwy:)

Opisując inne osoby, ludzie mają skłonność do kojarzenia pozytywnych cech

z innymi cechami o tym samym znaku w stopniu większym niż to wynikałoby

z doświadczenia i obserwacji faktów, co Thorndike (1920) określił mianem zjawiska

aureoli. Zjawisko aureoli jest więc tendencją do oceniania jakiejś nowej

cechy A pod wpływem wartości już znanej cechy B tej samej osoby, przy czym

obie te cechy nie pozostają ze sobą w żadnym obiektywnym związku (a mają

jedynie ten sam znak). Założyć więc można, że w takim przypadku bezpośrednia

miara ocena cechy A odzwierciedla utajoną postawę wobec cechy B.

Rolę obiektywnie nie powiązanej cechy (B), wpływającej na różnego rodzaju

sądy oceniające (A), pełniła w wielu badaniach atrakcyjność fizyczna spostrzeganej

osoby. Np. Dion, Berscheid i Walster (1972) stwierdzili, że osoby atrakcyjne

obojga płci oceniane są jako uprzejmiejsze, szczęśliwsze, silniejsze, a także

bardziej interesujące i towarzyskie oraz mające lepszy charakter i większe

szanse na sprawowanie prestiżowych stanowisk. Podobnie Landy i Sigall

(1974) stwierdzili, że wypracowania napisane przez studentkę ładną oceniane

były przez jej kolegów studentów jako lepsze, niż te same wypracowania przypiA.

G. GREENWALD, M. R. BANAJI

sane studentce mniej urodziwej (informacją o urodzie manipulowano za pomocą

stosownych fotografii rzekomych autorek). Fizycznie atrakcyjni oskarżeni

otrzymują też niższe grzywny i obciążani są niższą kaucją w przypadku popełnienia

wykroczenia (zależność ta jest słabsza lub nie występuje w przypadku

przestępstw - Downs i Lyons, 1991).

Najsilniejszy i najbardziej zastanawiający związek wykryto między wyglądem fizycznym a przypisywaniem dobroci i zła. Ludzie ładni traktowani są jako dobrzy, a brzydcy jako źli ("ładny=dobry", "brzydki=zły"). Skłonność do przypisywania ludziom urodziwym dobroci jest potwierdzona przez wiele eksperymentów. Jest ona także znacznie silniejsza niż tendencja do przypisywania ludziom brzydkim złych cech moralnych- uroda i dobry charakter (Dion, Brescheid i Walster, 1972)

Eksperyment. Nauczyciele proszeni byli o ocenę zachowania dziecka przedstawionego na zdjęciu. Dostarczono im krótki opis bójki, w którym dziecko przedstawione było jako prowokator. Niektórym nauczycielom wręczono zdjęcie ładnego, innym brzydkiego dziecka. Jeśli dziecko na zdjęciu wyglądało ładnie, nauczyciele przekonani byli, że bójka była jednorazowym wyskokiem, który prawdopodobnie był spowodowany przez sytuację (atrybucja sytuacyjna). Przewidywali także, że w przyszłości nie będzie się to powtarzać i deklarowali, że mogliby uczyć to dziecko w swojej klasie. Gdy do opisu bójki dołączone było zdjęcie brzydkiego dziecka, nauczyciele szukali przyczyn jego zachowania w złych i trwałych cechach charakteru (np. agresywności), czyli dokonywali atrybucji dyspozycyjnej – wewnętrznej). Sądzili także, że dziecko będzie powtarzać swoje zachowania w przyszłości i prawdopodobnie "źle skończy". Zdecydowanie nie chcieli widzieć go w swojej klasie

Eksperyment Steward, 1980. Wiedząc o tym, że ludzie mają skłonność oceniać innych jako dobrych lub złych w zależności ich wyglądu, badacze sprawdzali, czy ma to wpływ na sędziów i ławę przysięgłych. Okazało się, że za te same przestępstwa przystojni przestępcy dostają przeciętnie dwa razy niższe wyroki. Są także dwa razy częściej zwalniani warunkowo niż przestępcy brzydcy. W innym badaniu okazało się, że przestępcy, których poddano operacji plastycznej przed opuszczeniem więzienia, znacznie rzadziej wracają do celi (nie stawali się recydywistami) niż ci, którzy przeszli tylko resocjalizację lub nie poddano ich żadnym zabiegom profilaktycznym (na marginesie: nie było istotnych różnic w odsetkach więźniów po resocjalizacji i tych, którzy jej nie przeszli

→ Jakie są dzieci wg. nauzycieli? (wg. J. Krosny- Wekselberg, 1982)- okazuje sie, ze jezeli dziecko zrobi dobry uczynek, np da kolezance pobawic sie swoja lalka, to traktuje sie to jako efekt wychowania, czyli cos zewnetrzego (bo mama nauczyla), natomiast jesli nie da sie pobawic, to znaczy ze to jej wewnetrzna cecha. Jezeli dziecko popelni zly uczynek to nie traktuje sie tego jako motyw zewnetrzny tylko wewnetrzna (to z powodu jej charakteru, taka juz jest)

Zły człowiek robi złe rzeczy z wyboru, a dobre z konieczności. Dobry człowiek robi złe rzeczy z konieczności a dobre z wyboru.

▼

Ludzie są źli.

Cechy potocznych przekonań:

- kategoryczne – błąd powszechnej zgodności, ja tu zawsze skręcam, im bardziej jesteśmy do czegoś przekonani tym bardziej wierzymy, że inni myślą podobnie.

- pewność – ponad wszelką wątpliwość wiem

- skrajność – brak środka, jest za a nawet przeciw – myślenie dogmatyczne.

- aprzyczynowe – przesądy – sznurówki matematyka

- wewnętrznie sprzeczne – ludzi są źli ja jestem dobry

PSYCHOLOGIA NAUKOWA

odosobniony przypadek vs regularność

Psychologia naukowa zawiera się w trzech nie równoważnych elementach:

1. Opis (jakie to jest)- opis cech

2. Wyjaśnienie (przypisuje się temu większą wagę)

3. Przewidywanie

Najważniejsze pytania psychologii naukowej:

→ Co on robi? (do czego zmierza, jaka jest struktura jego czynności)

→ Czy robi to często, a nawet regularnie, czy raczej sporadycznie?

→ Czy robi to w wybranych sytuacjach lub wobec wybranych obiektów, czy też w

każdej sytuacji i wobec każdego obiektu?

→ Dlaczego to robi? Co stoi za jego zachowaniem? Co jest przyczyną zachowania?

→ Czy można ustalić związek między warunkami, w jakich dochodzi do zachowania,

i cechami zachowania?

→ W jakich warunkach na pewno tak się zachowa?

→ Czy ma jakieś właściwości skłaniające go do danego zachowania, albo wyklucza-

jące takie zachowanie?

→ Czy do wystąpienia danego zachowania potrzebna jest kombinacja wielu

warunków i wielu właściwości?

→ Jaka kombinacja warunków wyklucza lub radykalnie zmniejsza prawdopodo-

bieństwo danego zachowania?

NAUKA A ZDROWY ROZSĄDEK

Formy niezgodności wiedzy ze zdrowym rozsądkiem:

1. Wszyscy wiedzą, że jest inaczej: o prawdzie w nauce decyduje nie większość głów a argumenty

- eksperyment nad klamstwem (Festinger)- Badanych losowo przydzielono do jednej z trzech grup, po 20 osób w każdej grupie. W grupie kontrolnej badanych po wykonaniu zadań pytano o opinie na temat tego, co robili. Pozostałych badanych poddano manipulacji eksperymentalnej. Eksperymentator wyjaśniał każdemu studentowi, że bada się tu, czy ludzie będą lepiej pracować, jeśli powie się im wcześniej, że zadania, które mają wykonać, są interesujące. Student dowiadywał się, że został losowo przydzielony do grupy kontrolnej – dlatego nic mu wcześniej nie powiedziano o zadaniu, ale następny uczestnik, który właśnie czeka na korytarzu, został przydzielony do grupy eksperymentalnej. Prowadzący eksperyment opuszczał pokój na kilka minut, wracał i nieco zakłopotany wyjaśniał, że ma problem. Osoba, która zwykle w grupie eksperymentalnej udziela informacji o zadaniu, jest chora. Pytał badanego, czy zechciałby ją zastąpić i udzielić informacji osobie czekającej na badania. Tak więc eksperymentator nakłonił uczestników, by okłamali innych studentów (w rzeczywistości współpracowników eksperymentatora).

Niektórym badanym proponowano za tę pomoc 1 dolara, podczas gdy innym – 20 dolarów. Kiedy badany wyrażał zgodę, otrzymywał kartkę papieru z instrukcją, którą ma przekazać kolejnemu uczestnikowi. Było tam napisane: „To było bardzo przyjemne, miałem świetną zabawę, dobrze się bawiłem, to było intrygujące, to było ekscytujące”. Następnie badany dostawał pieniądze i szedł na spotkanie z rzekomym kolejnym uczestnikiem badania. Pozostawiano ich samych na dwie minuty, po czym eksperymentator wracał, dziękował badanemu za pomoc, a na koniec pytał go o jego opinię na temat zadań.

Wyniki okazały się niezgodne ze zdroworozsądkową intuicją, która podpowiada, że im wyższa zapłata, tym bardziej ludzie będą skłonni do zmiany swojego zdania. Okazało się, że to ci, którym za kłamstwo zapłacono zaledwie 1 dolara, najbardziej zmienili zdanie i twierdzili później, że zadania były całkiem interesujące. Natomiast ci, którym zapłacono 20 dolarów, podobnie jak ci, którzy w ogóle nie musieli kłamać – ocenili eksperyment, zgodnie z prawdą, jako nudny i nużący. Jak można wyjaśnić tę nieoczekiwaną zmianę postawy w grupie, która dostała 1 dolara? Festinger odwołuje się do teorii dysonansu poznawczego. Kiedy ludzie zachowują się w sposób sprzeczny z własnymi postawami, ale mają ku temu mocne, zewnętrzne uzasadnienie, doświadczają niewielkiego dysonansu, a zatem nie są szczególnie motywowani do zmiany swojej opinii. Badani, którzy dostali 20 dolarów, skłamali, ale sami w to nie uwierzyli. Duże nagrody i surowe kary stanowią bowiem silne uzasadnienia zewnętrzne, dlatego blokują powstanie dysonansu, a zatem nie dopuszczają do zmiany postawy. Natomiast osoby, które nie mają wystarczającego uzasadnienia, by zachować się sprzecznie ze swoimi postawami, odczuwają większy dysonans. I redukują go, zmieniając swoją opinię. Ci, którzy okłamali innych za 1 dolara, nie mając wystarczającego zewnętrznego uzasadnienia tego kłamstwa, zdołali przekonać samych siebie, że to, co powiedzieli, było prawdą. A zatem czasem „powiedzieć znaczy uwierzyć” – pod warunkiem, że nie mówimy tego pod czyjąś presją lub dla atrakcyjnej nagrody. Festinger nazwał to obroną stanowiska niezgodnego z własną postawą. Jeśli ktoś publicznie wyraża opinię lub postawę sprzeczną ze swoim osobistym przekonaniem i nie ma ku temu zewnętrznego uzasadnienia, to nastąpi u niego zmiana postawy w kierunku wyrażonej publicznie opinii. Co więcej, uzyskana w ten sposób zmiana postawy będzie względnie trwała, ponieważ w tych warunkach osoba przekonuje samą siebie, że jej poprzednia postawa była niesłuszna

- dotacje i uczucia (eurobarometr)

- paradygmat grupy minimalnej (Tajfel)- dowolne podzielenie na 2 grupy powoduje faworyzowanie grupy wlasnej i deprecjonowanie przeciwstawnej, wystarczy 1 bodziec roznicujacy

- rywalizacja (licytacja dolara, Teger)- rywalizacja sprawia, ze wykazujemy chec zwyciestwa

2. Efekty paradoksalne:

- odwrócone placebo (Nisbett i Storms)- jednej grupie badanych cierpiacych na bezsennosci powiedziano, ze przed snem polkna tabletke nasenna a drugiej pobudzajaca. Zasneli ci co niby polkneli pobudzajaca. Stalo sie tak dlatego, ze ludzie byli uspokojeni bo wiedzieli ze jesli przed snem beda odczuwac pobudzenie to nie bedzie to wynikiem ich wewnetrznego motywu czyli np zmartwien, stresu tylko wlasnie tabletki, co pozwolilo im na spokojne zasniecie z wolna glowa.

- terapia zaburzeń seksu- zdecydowana wiekszosc zaburzen pojawia sie z leku, np przed autoprezentacja, kompromitacja

3. Dwie tendencje wykluczające się:

- ambiwalentne uczucia (miller, koncepcja gradientów)

- chciwość i lenistwo (koncepcja Szmajke)

- podatki i ulgi podatkowe (Tyszka i Sokołowska)- ci sami badani mieli nt ulg podatkowych rozne zdania- inne na poziomie ogolnej zasady a inne na poziomie konkretnego ich zastosowania. Uwazali bowiem, ze ulgi podatkowe nalezy zniesc bo zaciemniaja system podatkowy, ale gdy zapytano ich o konkretna ulge to byli przeciwko.

- demokracja i państwo opiekuńcze (Reykowski)- stwierdzil, ze badani maja sprzeczne wewnetrznie poglady nt demokracji: pragna bowiem wolnego rynku i rownoczesnie kontroli panstwa

4. Brak związku miedzy zachowaniem i wartościami, czy deklaracjami

- posłuszeństwo (Milgram)- tylko 10% osob trafnie przewidzialo swoje zachowania

- uczciwość i fałszywe zeznania (Lukaszewski)

5. Zachowania nieuzasadnione

- stopa w drzwiach (Friedman), przykladem jest eksperyment pt "kobiety w gniewie"- ktore braly udzial w konkursie na wygranie odkurzacza i na koncu sie rozebraly

- huśtawka emocjonalna (Doliński)

- bezmyślność (Langer)- potega pseudouzasadnienia- ludzie czesciej zgadzaja sie na prosbe jesli poda sie jakiekolwiek uzasadnienie, nawet jesli jest bezsensowane

6. dzialania sprzeczne z wlasnym interesem:

- uzaleznienia (Baumeister)

- samoutrudnianie (Dolinski i Szmajke)

Ringelman- stwierdzil, ze wydajnosc jednostkowa zmniejsza sie wraz z liczba osob wykonujacych dane zadanie, np im wiecej osob przeciaga line tym mniej kazda z tych osob wklada w to sily. Jest to sprzeczne z potocznym rozumowaniem.

WYKŁAD 2 – GRANICE PSYCHOLOGICZNEGO POZNANIA

Czy człowieka można poznać? Odpowiedzi na te pytanie sa mozliwe 3:

- poznawczy pesymizm- nie mozna, czlowiek jako jednostka i gatunek nigdy nie zostanie poznany, bo brak jest narzedzi poznania odpowiednich, czlowiek jest zlozony, zlozone sa tez konteksty w jakich przychodzi mu dzialac. Odpowiedz ta jest zabojcza dla psychologii, bo jesli nie mozna poznac czlowieka to nie ma ona sensu. Przyjecie tego punktu oznacza smierc psychologii naukowej choc niekoniecznie smierc psychologii rozumianej jako praktyki pomagania innym.

- poznawczy optymizm- tak, mozna (albo calkiem albo pod pewnymi wzgledami)

- inna wersja poznawczego optymizmu- nie ma potrzeby poznawac czlowieka, mozna natomiast poznac jego zachowanie

Psychologia naukowa istnieje, co jest przeslanka przekonania, ze czlowiek jest poznawalny. Istnienie psychologii moze byc takze SKUTKIEM przekonania, ze czlowiek jest poznawalny. Dzis oba punkty widzenia- poznawalnosc czlowieka i poznawalnosc zachowania koegzystuja w psychologii naukowej

Poznanie drugiego czlowieka jest interakcyjnym procesem zachodzacym miedzy poddawanym analizie czlowiekiem lub grupa jednostek a obserwatorem wyposazonym w narzedzia interpretacji zachowania. Obserwowany przedmiot, czyli aktor jest zrodlem obserwacyjnych faktow, a abserwujacy podmiot czyli obserwator jest zrodlem regul interpretacji.

Na pytanie, co to znaczy poznac czlowieka innego lub siebie, odpowiada sie zwykle wskazujac na istnienie 5 poziomow analizy.

* Dwa poziomy obserwacji

- fizyczne właściwości obiektu – czlowieka, zwierzecia, rzeczy, odpowiada na pyt "jak wyglada" (np ma czarne wlosy, blizne itp)

-stany fizyczne organizmu– ile wynosi temp ciala, jest krotkowidzem itp

* 3 poziomy poza obserwacyjne :

- ocena, emocje, przeżycia, ustosunkowania- pytamy "co przezywa, lubi to?"

- cechy wewnętrzne, trwałe właściwości- jest inteligentny, ekstrawertyk itp

- dotyczy danych stwierdzonych na poziomach nizszych i uprzednio opisanych. Jest to poziom interpretacji w kategoriach znaczenia, uzytecznosci lub funkcji- pytamy "jaki to ma sens", do czego to zmierza? Ich efektem moze byc wskazanie intencji podmiotu "unika odpowiedzialnosci, popisuje sie" lub korzysci czy pozytkow jakie osiaga, czy tez sensownosci jego zachowania. Ten poziom w rzeczywistosci dotyczy obserwatora, bo to on dokonuje interpretacji

Ewa Trzebińska zauważa, ze nie mozna poznac czlowieka, nie poznajac systemu pojec (kategorii spolecznych) jakimi on operuje. Czyli poza 5 powyzszymi poziomami trzeba zanalizowac jeszcze:

1) typy ludzi (ekstrawertyk, neurotyk) i ich role spoleczne (rodzic, lekarz, brat)

2) cechy zachowan czyli kategorie dot sposobu dzialania (inteligentny, otwarty, mily)

3) typy sytuacji spol (no wycieczka szkolna, wesele)

4) rodzaje typowych akcji spol stanowiacych interakcje wyzej wymienionych (np skrypty dotyczace wesela,pogrzebu)

Trzebinska opisuje kategorie, za pomoca ktorych ludzie porzadkuja swiat; ich znajomosc jest prawdopodobnie warunkiem identyfikacji znaczen czy sensu ich zachowan.

Na proces poznawania mozna tez patrzec jak na proces zdobywania kontroli poznawczej nad otoczeniem lub nad soba. August Flammer zaproponowal model rozwoju kontroli, w tym takze poznawczej.

* poziom 1 – dotyczy występowania zdarzeń (schematow zdarzen) i zawiera sie w doswiadczeniu, ze:

- pewne rzeczy się zdarzają – bywa że pada deszcz

- coś występuje – na skrzyżowaniu są światła

- coś jest obserwowane pod pewnymi warunkami – gwiazdy są widoczne na niebie, ale tylko w pogodną noc, nie widać ich w dzień.

Ten percepcyjny poziom poznania jest zasadniczo dostepny wszystkim zwierzetom. Czlowiek poza spostrzeganiem najczesciej takze nazywa percypowane rzeczy. W kategoriach poznania innego czlowieka powiedzielibysmy, ze ten poziom dotyczy doswiadczania, ze ludzie w jakis sposob wygladaja i w jakis tez sposob sie zachowuja.

* poziom 2- dotyczy przyczynowosci (schemat przyczynowy ) „doświadczam, że pewne zachowania (czynności), powodują pewne konsekwencje”--> np jesli pilka spadnie ze stolu, to sie odbije. Na tym poziomie konieczne jest wyodrebnienie 2 el. i relacji jaka miedzy nimi istnieje. Sa to podstawy myslenia przyczynowego. W kateg. poznawania drugiej osoby oznacza to, ze wiemy ze wlasciwosci fiz czlowieka oraz jego zachowania powoduja pewne skutki- np czlowiek ktory dotknie palcem pokrzywy, poparzy sie

* poziom 3 – dotyczy rozróżnienia między wewnętrznym a zewnętrznym umiejscowienie źródła kontroli. Wiem, ze jesli zachowam sie w pewien sposob, to wywolam (lub ktos) okreslone skutki, wiem tez ze pewne rzeczy zdarzaja sie bez mojego udzialu (nie mam wplywu na burze). Na tym poziomie czlowiek musi wyodrebnic siebie jako podmiot sprawczy i kontrolowac swoje czynnosci, a ponadto zrozumiec ze to on jest ich sprawca i ze jego dzialanie przynosi pewne skutki. W kategoriach poznania drugiej osoby jest to poziom wymagajacy ustalenia, czy dzialania jednostki sa motywowane wewn czy zewn oraz czy podmiot sprawuje kontrole poznawcza nad zwiazkiem miedzy swoim dzialaniem i jego konsekwencjami.

* poziom 4 – dotyczy tych samych zagadnien ale juz w obrebie samoswiadomosci "wiem, ze ilekroc zachowam sie w pewien sposob, tylekrosc spowoduje okreslone skutki" Ale wiem tez, ze niezaleznie od mojego zachowania zdarzaja sie rozne rzeczy. W kategoriach poznawania czlowieka oznacza to, ze ilekroc na poziomie 3 aktor i obserwator moze wyjasnic pewne zachowania i poniesc konsekwencje za ich skutki, to na poziomie 4 moze to zachowanie przewidywac, a wiec takze uniknac go jesli skutki mialyby byc negatywne. On wie co robi i my wiemy co robi. On wie jakie beda tego skutki i my. Istotne jest czy podmiot to zachowanie wykona czy nie

* poziom 5 – poziom przekonan o kontroli jako pewnej trwałej własności osobowości

- wiem, że ktoś posiada umiejetnosci, których uzycie z duzym prawdopodob przyniesie zamierzony skutek

Edwina Goffmana koncepcja teatru życia codziennego:

- analiza zjawisk z perspektywy aktora jest odmienna niz z p. obserwatora

- obserwator obserwuje aktora, a aktor obserwatora

- każdy jest obserwatorem i aktorem (role te sa zamienne)

- interakcje 2 osób to interakcja 2 aktorów i 2 obserwatorów (role nieustannie sie zmieniaja)

- aktor kieruje się własnymi regułami a obserwator własnymi regułami obserwacji

- obserwowany podmiot dysponuje zasadami interpretacji zachowan wlasnych i obserwatora, moze zatem w sposob ukierunkowany udostepniac pewne fakty a inne pomijac.

aktor nie wszystko chce pokazać- wydawaloby sie, ze najprostszym sposobem poznania czlowieka jest zapytanie aktora co robi, jaki sens ma to co robi itp. Tymczasem w swietle wiedzy o swiadomosci i nieswiadomym przetwarzaniu danych odpowiedzi na takie pytania nie beda zbyt wiarygodne. dzieje sie tak dlatego ze: wiekszosc ludzi dazy do tego, by nie odrozniac sie w swoich pogladach lub zachowaniach od innych- moze to sprawiac, ze aktor bedzie w zachowaniu kierowac sie tym co wedle jego przekonania robi wiekszosc. Tendencja do konfrormizmu moze wiec sklaniac aktora do prezentacji zachowan niezgodnych z wlasnymi przekonaniami (eksperyment Ascha nad wplywem opinii grupy na opinie jednostki). Drugim czynnikiem jest obserwacyjna kontrola swojego zachowania- obserwuja innych, odczytuja wskazowki z ich zach i organizuja wlasne tak by bylo z tymi wskazowkami zgodne (badania na ten temat wykryly, ze osoby sklonne do obserwacyjnej samokontroli zachowania lepiej rozpoznaja emocje innych, trafniej odczytuja intencje, lepiej wykrywaja klamstwo a nawet maja wiecej roznorodnych ubran w szafie). Szczegolnie wyraznym motywem znieksztalcania obrazu samego siebie (nieswiadomego glownie) jest potrzeba aprobaty spolecznej, czyli dazenie do zdobywania akceptacji ze strony innyh ludzi i zachowywania sie tak by ja zdobyc. Tendencje do przedstawiania sie w korzystniejszym swietle niz w rzeczywistosci widac dobrze w badaniach kwestionariuszowych w ktorych stosuje sie w tym celu skale klamstwa: jesli ktos mowi, ze zawsze gdy jest sam podczas ziewania zaslania usta mamy podstawy sadzic, ze chce przedstawic siebie w korzystnym swietle. Dowodem selekcjonowania przez aktorow tych aspektow ich funkcjonowania i ich osoby sa stosowane przez nich techniki autoprezentacyjne. Edward Jones wyroznil 5 podstawowych technik autoprezentacji:

- ingracjacja- sklebianie, podlizywanie sie- podnoszenie wartosci innych ludzi

- zastraszanie- jesli nie zrobisz tego to ja...

- promocja siebie samego- przechwalki, pokazywanie wlasnych zaslug

- stawianie siebie za wzor

- demonstracja bezradnosci, ukazywanie wlasnych slabych stron by zachecic siebie do opieki i pomocy.

Jawnym lub ukrytym, swiadomym lub nieswiadomym wynikiem do jakiego zmierza kierowanie wrazeniem wywieranym na innych jest korzysc psychologiczna. Jej rodzaj, kontekst, typ ludzi przesadzaja o dobieranej strategii- np czasem korzystniej byc szara myszka, a czasem nieustraszonym bohaterem.

adonizacja- eksponowanie wlasnej atrakcyjnosci, uzywanie ciala jako narzedzia zdobycia przychylnosci (badania podaja, ze kobiety robia to czesciej w sytuacji lunchu biznesowego, tak samo w tej sytuacji czesciej podnosza wartosc partnera jesli jest on pracodawca na lunchu, natomiast mezczyzni eksponuja atrakcyjnosc czesciej na egzaminie a nie na lunchu)

aktor nie wszystko może pokazać, dlaczego sie tak dzieje?

- ze wzgledu na pełnione role (kiedy idziemy do dentysty mamy niewielkie szanse na pokazanie zalet naszego umyslu czy charakteru, rola pacjenta wyznacza repretuar zachowan) U dentysty nie pokazemy umiejetnosci tanecznych, ale na weselu juz tak, mozna wiec powiedziec, ze realizujemy pewne scenariusze, silnie powiazane z sytuacja i schematyczne (Schank i Abelson)

- kontekst spoleczny lub fizyczny- np mozna pograc w pilke na boisku ale raczej nie w kosciele. Kontekst wyznacza pewne zachowania jako prawdopodobne, dopuszczane czy zalecane a inne jako nieodpowiednie. Dobrym przykladem wplywu kontekstu na poznawanie jest eksperyment Davida Rosenhana, w ktorym nieomal wszystkie zdrowe osoby ktore zglosily sie do psychiatryka z banalnymi dolegliwosciami zaklasyfikowano jako chorych psychicznie.

- naturalne wahania sposobow zachowania a nawet wygladu czy manifestowanych emocji- te same bodzce raz wzbudzaja jedne emocje, innym razem calkowicie odmienne.

- naturalna zmienność zachowania np. z doświadczenia emocji (jedna emocja na raz)

- ograniczenia i przyzwolenia sytuacyjne (badania Frasera--> stwierdzono, ze u dzieci zamaskowanych na halloween procent zachowan agresywnych byl dwukrotnie wiekszy niz przed zalozeniem masek i po ich zdjeciu. Te same dzieci w roznych warunkach bawily sie mniej lub bardziej agresywnie)

- brak odpowiednich kompetencji społecznych ( niesmialosc, psychopatia, aleksytymia- Ne jest w stanie powiedzieć jakie przeżywa emocje )

obserwator nie wszystko potrafi zobaczyć

- obserwator pewne fakty moze dostrzegac, natomiast inne moga pozostawac poza polem jego widzenia. Prostym powodem selektywnosci w obserwacji innego czlowieka moga byc mechanizmy uwagi, tendencja do poszukiwania spojnosc i sensu w zachowaniach obserwatora i formulowanie pewnych hipotez kierunkowych itp.

- w sytuacjach interakcji spol nie jest mozliwe, by zasoby poznawcze jednostki mogly byc przeznaczone wylacznie na obserwacje i interpretacje zachowan innych. Zdaniem Ruth Kanfer mozna mowic o conajmniej 3 lokalizacjach zasobow: w zadaniu (a wiec tym kto jest glownym przedmiotem operacji), w sytuacji pozazdaniowej (a wiec kontekscie, bodzcach czy zadaniach drugoplanowych, fantazjach), oraz w kontroli przebiegu wlasnych procesow psychicznych. W normalnych warunkach gdy wymafania sytuacji nie sa zbyt duze, nie ma presji czasowej itp koncentracja na zadaniu i elementarne kompetencje poznawcze wystarczaja, by dowiedziec sie czegos o obserwowanym. Natomiast gdy wystepuje presja czasu, liczba bodzcow jest duza to moze dojsc do chwilowego zuzycia zasobow czyli wyczerpania poznawczego co jest przeslanka utraty zxdolnosci do radzenia sobie w sytuacjach zadaniowych- Roy Baumaister pokazal, w jakim stopniu wydrenowanie zasobow ogranicza mozliwosci rozwiazywania dalszych zadan i wytrwalosc. W jedym z badan proszono by badani powstrzymywali sie od reakcji w trakcie ogladania filmow, a po 10min sesji poproszono ich o rozwiazanie serii anagramow. Osoby ktore angazowaly zasoby w kontrole wlasnych emocji byly mniej efektywne od gr kontrolnej.

- nastawienia i oczekiwania

inne źródła dezinformacji

- pochopne nadawanie sensu- belgijski psycholog A. Michotte pokazywal badanym proste animowane obrazy- wyobrazmy sobie, ze niebieski kwadracik przemieszcza sie w strone czerwonego, a kiedy go dotyka czerwony przesuwa sie w tym samym kierunku. Badani ogladajacy ten obrazek nie mowia ze 1 kwadracik zmienia polozenie a potem drugi, wszyscy mowia, ze niebieski kwadrat popchnal czerwony i w efekcie czerwony przesunal sie do przodu. Te badania sa przykladem pochopnego nadawania sensu, bez zastanowienia badany przeklada te fakty fizycznej natury na interpretacje dotyczace ich sensu czy znaczenia. To samo robimy w przypadku cech czy emocji.

- pochopne nadawanie sensu- efekt halo- jest to uogolnianie pozytywnego sadu na 1 temat na wszystkie aspekty funkcjonowania osoby, efekt odwrotny to efek diabelski.

- strategie konfirmacyjne- powziawszy hipoteze nt aktora np na podstawie pierwszego wrazenia, obserwator aktywnie poszukuj informacji potwierdzajacych ta hipoteze i unika kontaktu z tymi zaprzeczajacymi, moze tez tak reinterpretowac informacje, aby byly z nia zgodne

- nastrój obserwatora

Poznanie siebie: mozna o nim mowic, jesli spelnione zostana 2 warunki: za pomoca regul interpretacyjnych potrafimy nadac wlasnemu zachowaniu sens wzglednie trwaly oraz potrafimy przewidziec wlasne zachowania, zwlaszcza zas zachowania nowe.

Hanna Brycz w badaniach trafność spostrzegania błędów w zachowaniu.

WYKLAD 3 RÓŻNE ŚWIATY, RÓŻNE FORMY ISTNIENIA RÓŻNE ROLE

Rózne sposoby istnienia człowieka:

- człowiek jak składnik przyrody (ciało), jako składnik wspólnoty ludzkiej (istota społ, czlowiek poza spoleczenstwem jest tylko zwierzeciem), jako składnik kultury ludzkiej (twórca, realizator, nosiciel- przenosimy jezyk, wszyscy mamy w glowie wytyczne kulturowe)

- Zachowania, stany, cechy człowieka można zrozumieć dopiero w wtedy, gdy uwzględni się interakcje – „ jednostka otoczenie

- wiele płaszczyzn interakcji

- żyjemy w świecie społecznym (ludzie- znani, nieznani, swoi, obcy; instytucje- edukacja, opieka, organizujaca rola instytucji np szkola dla 6latkow, przecenianie roli instytucji; organizacje, spoleczne wydarzenia- szczegolnie nagle, te doniosle)

- żyjemy w świecie idei (wytworów umysłu, kultura niematerialna, religia, przesady)

- zyjemy w swiecie rzeczy (to przyroda zywa i martwa, np rosliny; materialne wytwory np narzedzia; nosniki informacji np elektroniczne; rzeczy najcenniejsze, wyjatkowe, swiete np zdjecie, list kamyk)

Dwie strony kultury

- konstruktywna (dziela, wytwory ludzi)- np zdjecie nowoczesnego budynku

- destruktywna- zdjecie po bombie atomowej (tworzenie zeby niszczyc)

wzory kultury:

indywidualizm a kolektywizm (zachod vs azja)

kultura posiadania a kultura zuzywania

kumulacja (protestant, skompy) a konsumpcja (katolik rozrzutnik)

Trzy kręgi dostępu

- obszar intymności – zmniejszenie zaufania, gdy wkraczamy w strefę intymności

- obszar prywatności

- obszar publiczności

Czym dla człowieka jest środowisko?

- miejscem życia

- kontekstem aktywności

- źródłem bodźców i pobudzenia – deprywacja (wyobcowanie)

- źródło nagród i kar

- źródło wymagań

- wsparcie społeczne

- przesłanka zaspokajająca potrzeby

3 aspekty analizy środowiska

1. psychologiczny

- czy jest ważne czy błahe?

- czy jest dobre czy złe?

2. pragmatyczny

- do czego można użyć, do czego wykorzystać?

3. estetyczny

- czy jest ładne czy brzydkie?

Relacje w jakich pozostajemy ze środowiskiem:

- uczucia – lubimy, kochamy, martwimy się, cierpimy

- wymiany – usługi, wiadomości, towary i pieniądze

- instrumentalny- używanie do zaspokojenia własnych egoistycznych interesów- do czego się przydaje, do czego można użyć

Eksperymenty:

Hałas a zachowania spoleczne : halas zwieksza dystans spoleczny (wskaznik atrakcyjnosci- Matthews)

wzrost prawdopodobieństwa zachowań agresywnych, gdy wcześniej wzbudzony jest gniew np. Cohen i Spocepan

Temperatura powietrza a zachowania społeczne:

Wraz ze wzrostem temperatury otoczenia;

- rośnie liczba wezwań policji – Cohen

- rośnie liczba gwałtownych przestępstw , a także gwałtów – Rotton

- większa jest liczba agresywnych fauli w lidze baseballowej – Reifman

Zagęszczenie a zachowania społeczne – Baron - agresja wystepuje mniej jesli jest wieksze zageszczenie

Podsumowanie

- cechy i stany i zachowania człowieka nie mogą być interpretowane z pominięciem kontekstu

- im bardziej złożone środowisko, tym większe prawdopodobieństwo konfliktu, wymagań, dążeń

- wiele wyznaczników ludzkiego działania, działa poza świadomością ludzi.

WYKLAD 4- CO JEST PRZEDMIOTEM PSYCHOLOGII?

● analiza ludzkich zachowań

● analiza właściwości posiadanych przez ludzi i ich związek z zachowaniami (czy ludzie

mają własne właściwości?) geneza właściwości

● analiza warunków w jakich pojawiają się dane zachowania i dane cechy, stany

● analiza stanów (np. emocjonalnych), w jakich bywają ludzie –ich źródeł i następstw

Podstawowe założenia:

1.Każdy człowiek posiada pewne właściwości wspólne dla swego gatunku, więc wszyscy są pod pewnymi względami podobni do siebie. Założenie to umożliwia generalizację twierdzeń, uogólnienie faktów i przenoszenie wiedzy dotyczącej jednego człowieka, czy jednej małej grupy na innych ludzi, a nawet na wszystkich ludzi.

2. Podobieństwo w czasie i przestrzeni [Tora, Gilgamesz, Homer, Safona]. Każdy człowiek ma pewien zbiór stałych właściwości, a w każdym razie zmienność posiadanych przez ludzi właściwości nie jest duża. Założenie to umożliwia formułowanie przewidywań, odwołujących się do stwierdzonych wcześniej, powtarzalnych faktów (zjawisk, stanów, cech, zachowań itp.)

zdolność przewidywania jednych cech na podstawie znajomości innych (cechy skorelowane z wykształceniem)

3. Można wyodrębnić zbiór takich czynników zewnętrznych, które w sposób stały i powszechny wpływają na stany i zachowania ludzi. Te czynniki mogą mieć charakter biologiczny, kulturowy czy społeczny. Założenie to umożliwia wyjaśnienie lub przewidywanie różnorodnych zachowań ludzi, na podstawie znajomości warunków. (np im wiecej ludzi w poblizu tym mniejsza szansa ze ktos udzieli pomocy--> eksperyment metro nowojorskie, w wagonie lezala osoba na ziemi: czarna, biala , schudnie, nieschludnie ubrana, przez cale popoludnie przeszlo 64tys ludzi i nikt sie nawet nie schylil)

4.Jednostka ludzka jest podmiotem autonomicznym ( a przynajmniej wyodrębnialnym) z otoczenia, a z drugiej strony człowiek jest elementem większej całości (ekologicznej, społecznej), co sprawia, ze regulacja zachowania jednostki dokonuje się jako proces interakcyjny „człowiek- otoczenie”; rozumienie zachowania wymaga znajomości kontekstu.

każdy chciałby być unikatem, ale też czynnikiem wśród podobnych do siebie – elementem całości.

Najważniejsze pytania psychologii naukowej:

- co on robi? Do czego zmierza, jaka jest struktura jego czynności

- czy robi to często, a nawet regularnie, czy raczej sporadycznie?

- czy inni też to robią, czy jest w tym osamotniony?

- czy robi to w wybranych sytuacjach lub wobec wybranych obiektów, czy też w każdej sytuacji i wobec każdego obiektu?

- dlaczego on to robi? Co stoi za tym zachowaniem?

- czy można ustalić związek między warunkami w jakich dochodzi do zachowania i cechami zachowania?

- w jakich warunkach na pewno tak się nie zachowa?

- czy posiada jakieś właściwości skłaniające go do danego zachowania, czy też wykluczające takie zachowanie?

- czy do wystąpienia danego zachowania potrzebna jest kombinacja wielu warunków? Wiele właściwości> przy jakiej kombinacji warunków i właściwości dane zachowanie występuje z wielkim prawdopodobieństwem?

- jaka kombinacja warunków wyklucza lub radykalnie zmniejsza prawdopodobieństwo danego zachowania?

Pytania o cechy i stany:

- jaki jest? ( jaki jest zazwyczaj, jaki jest obecnie)?

- jaki był?

- jaki będzie? (w jakim kierunku pojda zmiany)

- jaki bywa?

- jaki pragnie być?- wyobrazenia swojej idealnej wersji

- jaki może być? (co lezy w zasiegu mozliwosci)

- jaki powinien być?- pytanie dotyczace powinnosci

Koncentracja na cechach

Koncentracja na różnicach indywidualnych

pułapka Taulogii (co bylo opisem staje sie przyczyna)

Lekceważenie aspektu tożsamowościowego.

Pytanie o tożsamość

- kim jest? ( do jakiego zbioru należy, kim jest zazwyczaj, kim jest aktualnie?)

- kim był?

- kim będzie?

- kim bywa?

- kim pragnie być?

- kim może być?

- kim powinien być?

Pytanie o tożsamość – zwrócenie uwagi na:

- role społeczne ( co robi)

- związki międzykulturowe

- przynależność

- podobieństwo

- tożsamość korelacyjna odwolujaca sie do zachowan (my marynarze, nie wyklucza to przynaleznosci do innej grupy np mezczyzn)

- tożsamość kategorialnej (my kobiety- bedac kobieta nie mozna byc tez mezczyzna)

Pytania o najważniejsze domeny psychologii:

- procesy poznawcze (pobieranie, przechowywanie, przetwarzanie informacji, język). Czy można ufać wspomnieniom?

- procesy aktywno- motywacyjne (skąd wiesz, co czujesz? Skąd wiesz czego pragniesz?).

- procesy uspołeczniania i dynamika grupowa (rozwój i psychologia społeczna).

- dysfunkcje i zaburzenia oraz terapia (psychologia kliniczna).

Podsumowanie

- istnieje wiele perspektyw psychologicznej analizy zachowań

- większość zachowań ma więcej niż jedną przyczynę, zatem interakcyjne działanie wielu czynników jest uwarunkowaniem koniecznych zachowań.

- istnieje naturalna zmiennosc cech i zachowań

WYKLAD 5- KONCEPCJE PSYCHOLOGICZNE CZLOWIEKA

1) Psychologia Introspekcyjna- zagladanie do wlasnego ja). W tej psychologii przedmiotem badań są stany świadomości a narzędziem ich poznania samoświadomość. to technika zbierania danych, rozwijana przez XIX–wiecznych psychologów, m.in. Wundta, kładąca nacisk na bezpośrednie i subiektywne badanie świadomości - introspekcję. Badania nad percepcją prowadzone były z punktu widzenia nauk przyrodniczych. Metoda introspekcyjna (introspekcja) była metodą empiryczną, gdyż pozwalała zbadać bezpośrednio fenomeny psychiczne. Polegała na wewnętrznej obserwacji własnych stanów przeżyć psychicznych, ich bezpośredni ogląd możliwy był tylko przez jednostkę, która dany stan przeżywała. (Samoobserwacja). Wiedza w ten sposób uzyskana, uznana była za jedyną wiedzę pewną.

Przedmiotem badań introspekcjonizmu jest psychika indywidualna. Według niej to, co psychiczne jest tym, co świadome i subiektywne. Stanom psychicznym przysługują specyficzne własności, inne, niż własności przypisywane rzeczom fizykalnym. Nie mają wymiaru przyczynowo - skutkowego, ani przestrzennego, jedynie wymiar czasowy.

Główne kierunki krytyki tej psychologii:

- dowody na nieświadome mechanizmy zachowania;

- wątpliwości co do możliwości wglądu we własne stany psychiczne;

- odrzucenie metody introspekcyjnej (nie mamy powodow watpic w to co ludzie mowia, ale mozemy watpic w to czy oni wiedza, co mowia)

- brak obiektywnych metod badawczych.

Najpierw powstala Psychologia Introspekcyjna,

Nauka o treści świadomości ludzkiej

Pozniej powstaly:

Poszukiwanie nieświadomych mechanizmów zachowania;

PSYCHOANALIZA

(dzieło europejskich Żydów)

Poszukiwanie obiektywnych metod poznania mechanizmów zachowania;

BEHAWIORYZM

(głównie Rosjanie i Amerykanie)

Psychoanaliza i behawioryzm

stracily na znaczeniu i glowne miejsce zajely: psychologia poznawcza

rozwoj osobisty (psychologia humanistyczna) doswiadczenie osobiste

a) PSYCHOANALIZA

PSYCHOANALIZA FREUDA:

Koncepcja Freuda (ogromny dorobek: 20 tomów wydania standardowego)

►Punktem wyjścia są obserwacje:

-czynności pomyłkowe (np. błędy wypowiedzi pomyłki wyrażają ukryte intencje),

-marzenia senne jesli ludzie maja podobne marzenia senne, to wg freuda musi istniec jakis mechanizm do ktorego sie one odwoluja. Stwierdzil on, ze istnieja 2 rodzaje snow: odwolujace sie do tego czego pragniemy, czyli zyczeniowe oraz przesycone tym czego sie boimy, czyli lekowe. Freud uwazal ponadto, ze proces nasycania snow erotyka dokonuje sie b.wczesnie, nawet w dziecinstwie

-niemożliwość przypomnienia sobie, z drugiej strony tendencja do apriorycznych założeń często jest tak że nasza pamięć działa niezgodnie z regułą bo powinna działać tak, że pamięta lepiej to, co ważne a tymczasem często nie możemy sobie przypomnieć ważnych wydarzeń - eliminujemy z pamięci wspomnienia, które są dla nas niewygodne, co oznacza, że możemy sprawować kontrolę nad swoją pamięcią.

- koncentracja uwagi na doświadczeniach dzieciństwa.

► Podstawowe założenie psychoanalizy:

- bieg procesów świadomych, zachowania i dążenia przesądzone są przez nieuświadomione siły afektywne

► Deklaracja na temat dwóch form nieświadomości:

► Koncepcja Freuda: co to znaczy nieświadome?

► Fundamentalna rola nieświadomości:

Nastepcami Freuda sa Gustaw Jung i Alfred Adler

PSYCHOANALIZA C.G. JUNGA

▪ wczesny opór przeciw koncepcji Freuda;

▪ zaprzeczanie seksualności jako najważniejszego popędu – kłótnia merytoryczna z Freudem;

▪ podział osobowości na część świadomą, nieświadomość osobistą i nieświadomość kolektywną.

PSYCHOANALIZA ALFRED ADLER

▪ motywy społeczne rządzą zachowaniem (rywalizacja, współpraca, walka)

▪ fikcja (ideał) jako cel- wyobrazenia nt przyszlosci maja wplyw na nasze zachowania i dazenia

▪ pragnienie mocy i wyższości – b. ważny motyw w zachowaniu człowieka

▪ kompensacja poczucia niższości (rozprawa nt Hitlera i Stalina: obaj mieli niski wzrost, doznali bardzo dotkliwych porazek dotyczacych ich najbardziej podstawowych dazen i pragnien: Hitler uwazal sie za artyste a wyrzucili go z ASP po roku, mial niedostatek talentu; Stalin chcial byc duchownym a wyrzucono go z seminarium- niedostatek umyslu)

ludzkie motywy sa zawsze nieswiadome i przepelnione seksem

ważny ale niedoceniony wkład w psychologię współczesn

BEHAWIORYZM:

Pawłow

▪ badania nad wpływem śliny na proces trawienia

▪ obserwacja zachowania nieadaptacyjnego

▪ antypsychologizm

J. WATSON

▪ krytyka psychologii introspekcyjnej jako nienaukowej

▪ postulat psychologii obiektywnej

▪ postulat badania zjawisk obserwowalnych

SKINNER

▪ autentyczne jest środowisko a człowiek jest reaktywny

▪ czynnikiem sterującym jest relacja między popędem a skutkiem zachowania (czyli

wzmocnieniem)

PODSUMOWANIE:

▪ podobieństwo psychoanalizy i behawioryzmu:

KRYTYKA PSYCHOANALIZY:

- arbitalność- nieudokumentowane poglady, nieuzasadnione empirycznie

- spekulatywne koncepcje

- nieobawalność (libido jako narzędzie wyjaśniające wszystko)

- pomijanie roli procesów poznawczych- kompletnie ignoruje fakt ze czlowiek mysli i sie uczy

KRYTYKA BEHAWIORYZMU:

- atomizacja życia psychicznego (kazda czynnosc sprowadza sie do bodzca i reakcji na niego)

- lekceważenie działań złożonych i długoterminowych, analizuje sie tylko te dzialania ktore przynosza natychmiastowy, pozytywny skutek

- uproszczenia w analizie procesów poznawczych (rozpatrywano je z perspektywy bodzcow, reakcji)

krytyka psychoanalizy i behawioryzmu:

- odmawiano czlowiekowi wolnej woli, uwazano go za istote reaktywna, czlowiek postrzegany byl jako pionek, byl sterowany zewnetrznie; popedowe mechanizmy zachowania. W latach 50 doszlo do znaczacej zapasci psychoanalizy i behawioryzmu

po wojnie i jej okrucienstwach psychologowie zadali sobie zasadniczo 3 rodzaje pytań:

- jaka jest ludzka natura?

- jak pracuje ludzki umysł?

-jakie są granice konformizmu, uległości i posłuszeństwa? (Asch, Miligram)

Psychologia humanistyczna: Carl Rogers

odrzucil model nauk przyrodniczych typowy dla behawioryzmu, bo obiekt badan jest aktywny i wplywa w sposob wyrazny na rezultat, zalozyl, ze nie ma wiedzy obiektywnej

- najwazniejsza jest reakcja: nadawca-komunikat-odbiorca

- wiedza jest subiektywna w podwojnym sensie- nadawca wie swoje a odbiorca swoja

- postulat upodmiotowienia sytuacji badawczej- badacz i badany stanowia MY

- postulat dialogu w sytuacji badawczej, a nie manipulacji (eksperyment dolinskiego "dialog narzedziem manipulacji": dzwonili pod rozne nry mowiac ze chca sprawdzic polaczenie telefoniczne i prosili by oddzwonic na ten nr, gdy najpierw odbyli krotki lakoniczny dialog z badanymi to ci czesciej oddzwaniali)

- postulat laczenia psychologii jako nauki z psychologia jako praktyka np psychoterapia

- postulat uwzglednienia perspektywyh badanego, a nie tylko badacza, bowiem zachowanie wyznaczane jest przez aktualny obraz rzeczywistosci badanego

- postulat odwolania sie do empatii jako efektywnego kanalu komunikacyjnego

3 warunki efektywnego poznania psychologicznego wg Rogersa:

1) emocjonalne cieplo i pozytywna ocena (akceptacja)

2) empatyczne zrozumienie (empatia)

3) autentycznosc zachowania psychologa (zgodnosc z samym soba)

Wg Rogersa kazdy czlowiek z zalozenia jest dobry, tylko sytuacja uniemozliwia pokazanie tego. Przyczyny zachowania ulokowane sa w czlowieku. Czlowiek jest sterowany od wewnatrz, co umozliwia trafne odwzorowanie rzeczywistosci, sterowanie od zewnatrz to stan patologiczny albo przynoszacy w konsekwencji patologie

Psychologia poznawcza

zastanawiano sie, jak funkcjonuje ludzki umysl, odrzucono idee czlowieka jako reaktywnego przedmiotu, powrot do idei samodzielnego, swiadomego podmiotu ale w nowej informatycznej wersji, nowe kierunki badan:

- badania nad mysleniem i umyslem (Piaget, Jerome Bruner- wg niego ludzki umysl nie mieli jedynie danych ktore otrzymuje, ale tez nieustannie sam je tworzy)

- badania nad rownowaga i dysonansem (Fritz Heider, Leo Festinger)

- badania nad ciekawoscia i eksploracja (Daniel Berlyne- im co dziwaczniejsze, bardziej zaskakujace, tym wiecej naszej uwagi skupia, Harry Harlow- wbrew teoriom behawiorystow, glodne malpy nie rzucaly sie na jedzenie tylko wolaly ogladac kolejke elektryczna)

- badania informacyjnych i filozoficznych procesow umyslowych (Ulric Neisser i Donald Hebb- umysl jest uzalezniony od otrzymywania informacju, bez nich ulega stopniowej destrukcji)

Psychologia poznawcza jest zbudowana wokol procesow informacyjnych, wszelkie wazne zjawiska psychologiczne sa pochodnymi procesu przetwarzania informacji (np generowanie nowych, procesy afektywne, motywacyjne), regulacja zachowania opiera sie na porownywaniu informacji

WYKLAD 6- ŚWIADOMOŚĆ I NIEŚWIADOMOŚĆ

Pojęcie świadomości ma kilka znaczeń:

- zmysłowe zdawanie sobie sprawy z otoczenia- zmysl wzroku umozliwia nam widzenie, a wiec uswiadamianie sobie promieni slonca odbijajacych sie od sniegu, a zmysl sluchu umozliwia nam bycie swiadomym wysluchiwanego wlasnie koncertu

- swiadomosc jako selektywnosc uwagi- skupianie swiadomosci na jakims bodzcu nazywamy selektywnoscia uwagi. Przystosowanie do srodowiska wymaga m.in nauczenia sie, jakie bodzce mozna bezpiecznie zignorowac, a na jakich nalezy skupic uwage. selektywnosc znacznie podwyzsza sprawnosc naszego spostrzegania, dzieki niej mozemy uslyszec glos pojedynczej osoby nawet na halasliwym przyjeciu gdy pojawi sie nasze imie (efekt cocktail party). Z kolei eksperyment Moraya wykorzystujacy procedure cieniowania (slyszenie dwuuszne) pokazal, ze info z ignorowanego ucha docieraja do nas, gdy w ich sklad wchodzi nasze imie, lub istotne sygnaly (np ogien)

- swiadomosc introspekcyjna- gdy sobie cos wyobrazamy, w patrzeniu na ten obraz nie biora udzialu nasze oczy ani inne narzady zmyslow. Jestesmy swiadomi tego obrazu dzieki bezposredniemu dostepowi do naszych wyobrazen.

- świadomość jako poczucie jedności JA- swiadomosc bycia odrebna osoba. Na naze poczucie JA sklada sie suma naszych wrazen, mysli, uczuc, ktore wspoltworza swiadome istnienie. To JA jest odpowiedzialne za podejmowanie decyzje i kierowanie przebiegiem zachowania. W tym ujeciu poczucie JA to swiadomosc.

- świadomość jako stan czuwania- to znaczenie slowa swiadomosc pokrywa sie ze slowem czuwanie. Sen, medytacja, hipnoza, haj sa w tym kontekscie odmiennymi stanami swiadomosci.

▪ Koniec XIX w- poczatkowo psychologia zajmowala sie glownie trescia swiadomosci, co wczesnie doprowadzilo do paradoksu: swiadomosc byla podmiotem poznania, narzedziem i przedmiotem. dominacja procesów świadomych (introspekcjonizm)

▪ Pierwsze połowa XX w- bardzo szybko okazalo sie, ze poznawanie tresci swiadomosci nie pozwala trafnie przewidywac zachowan ludzi ani wlasnych, przekonano sie tez, ze mozna zachowania przewidywac nie odwolujac sie do swiadomosci. Dzieki psychoanalizie, ktora wskazala dowody na istnienie pozaswiadomych regulatorow zachowania oraz behawioryzmowi, ktory wyelimiowal kategorie dot swiadomosci jako ewidentnie zbedne dla wyjasniania i przewidywania zachowan. koncentracja uwagi na procesach nieświadomych

▪ II połowa XX w – dominacja procesów świadomych (psychologia poznawcza)

▪ Początek XXI w – koncentracja na procesach automatycznych

Trzy skrajne koncepcje

We wszystkich koncepcjach korzysta się jednak z danych introspekcyjnych jako jednego ze źródeł informacji

Pojecia te to nie tylko historia, bowiem i dzis nie brak skrajnych stanowisk. Sporom towarzyszyły często czarno-białe ujecia świadomosci, sugerujace nieprzekraczalne granice miedzy jednym stanem a drugim: albo cos jest swiadome labo nieswiadome (a wtedy nie moze byc swiadome i na odwrot). To podejscie pomija kilka waznych aspektow, m.in swiadomosc latentna i aktualna: to co może być treścią świadomości i to co jest treścią świadomości w danym momencie; po drugie zwolennicy tego pojecia przemilczaja fakt, ze o ile mozna sobie wyobrazic ze (w skrajnych warunkach) ktos jest nieswiadomy niczego (np z powodu glebokiej utraty przytomnosci), to nie mozna sobie wyobrazic, ze ktos jest wszystkiego swiadomy (mamy bowiem ograniczona mozliwosc pobierania i przetwarzania informacji). Po trzecie pomija sie fakt, ze ten sam czlowiek w jednym momencie jest rownoczesnie swiadomy i nieswiadomy. O swiadomosci mozemy mowic tylko w sposob relacyjny, tj wskazujac obiekty ktorych dotycza. tak wiec swiadomosc/nieswiadomosc dotyczyc moze motywow postepowania (dlaczego to robie), czynnosci (co robie i jak), konsekwencji wykonania czynnosci (jakie to ma skutki). Co wiecej, swiadomosc motywow zachowania dotyczyc moze woli, intencjonalnosci itp. Po czwarte, z brakiem swiadomosci lacza sie automatyzmy i brak kontroli (poznawczej i w zachowaniu), ale nie oznacza to rownoczesnie, ze ze swiadomoscia musi wiazac sie kontrola. Czesto moga wspolwystepowac swiadomosc i automatyzmy.

„POBUDZENIE – DEZAKTYWACJA” jako przesłanki świadomości

od lat 50 znana jest prawidlowosc dotyczaca zwiazku miedzy aktywacja ukladu siatkowego(aktywizuje lub dezaktywizuje korę mózgową) i swiadomoscia rozumiana jako stan czujnosci (wrazliwosci na bodzce). Przy bardzo niskich i wysokich poziomach aktywacji dochodzi do znacznego uposledzenia kontroli poznawczej nad otoczeniem i samym soba- po stronie niskiego pobudzenia pojawia sie nuda, a skrajnie coma (uniemozliwia rejestrowanie jakichkolwiek bodzcow), zkolei po drugiej stronie jest silne pobudzenie w postaci zacmienia umyslu znacznie uposledzajacy kontrole nad naplywajacymi bodzcami i wykonywanymi czynnosciami. Pomiedzy tymi skrajnosciami rozposciera sie obszar swiadomosci. W latach 50 uwazano, ze istnieje tylko jeden rodzaj pobudzenia majacy po jednej stronie nude, a po drugiej strach lub zlosc. Innowacyjna byla koncepcja Roberta E. Thayera, ktory wyroznil dwa odmienne stany pobudzenia:

  1. Pobudzenie typu A(energetyczne), dotyczące w wypadku pobudzenia takich stanow jak rzeskosc, aktywnosc, lub w wypadku braku pobudzenia senności zmęczenie i brak energii

  2. Pobudzenie typu B (afektywne, napięciowe) wyrażające się w stanie pobudzenia dyskomfortem, stresem, poczuciem nieprzyjemności, napięcie lub też w wypadku braku pobudzenie spokojem, relaksem.

Jeszcze pozniej Thayer zaproponowal podzial az na 4 rodzaje pobudzenia, mierzone odrebnymi skalami, niekorelujacymi ze soba. Są to aktywacja ogolna (przypomina pobudzenie energetyczne), aktywacja wysoka (odpowiednik pobudzenia afektywnego, stres, dyskomfort), dezaktywacja (brak czujnosci, sen vs czujnosc, czuwanie), dezaktywacja ogolna (stany przyjemnosci, relaksu i calkowitego braku napiecia). Podzial ten jest calkiem konsekwentny.

Jawa i sen

Na jawie sytuacja jest duzo bardziej skomplikowana, bowiem odnotowuje sie znaczne wahania swiadomosci u czlowieka na jawie.

Obronność percepcyjna, czynnosci obronne

S. zdradza M. i wszyscy wiedzą a M. nie. to po prostu M. nie chce dopuścić do świadomości tych sygnałów

Nieświadome przetwarzanie informacji- wiele danych dot myslenia, pamieci, procesow jezykowych dowodzi, ze nawet bardzo zlozone procesy moga sie dokonywac poza swiadomoscia. Tym bardziej dotyczy to procesow podstawowych- od lat gromadzi sie dowody na to, ze bodzce niekontrolowane przes swiadomosc moga efektywnie wplywac na zachowanie. Poczawszy od badan nad nastawieniem, do badan nt efektywnosci sugestii posthipnotycznych, przez dane nt reklamy az do twardych danych eksperymentalnych nt primingu (poprzedzanie podprogowe ; Poprzedzanie występuje też wtedy, gdy bodźce poprzedzające prezentowane są podprogowo, czyli w warunkach uniemożliwiających ich świadomy odbiór, np. przez krótki czas. Schemat badania obejmuje dwie fazy. W pierwszej – fazie uczenia się – prezentowany jest materiał (słowa, obrazy). W fazie drugiej – testowej – badani wykonują zadanie, w którym odpowiedzi mogą być ułatwione i ukierunkowane przez materiał, którego uczyli się w fazie pierwszej.)

Zadanie Stroop’a (1935) - W psychologii efekt Stroopa jest demonstracją czasu reakcji na zadanie. Przykładem jest określanie koloru tekstu. Gdy kolor tekstu i tekst nie są zgodne (np. słowo "zielony" wydrukowane niebieską czcionką, lub "czerwony" wydrukowane na zielono) człowiek poproszony o określenie koloru tekstu zrobi to wolniej i z większym prawdopodobieństwem błędu, niż gdyby tekst i jego kolor były zgodne (np. słowo "żółty" wydrukowane żółtą czcionką).

Robert Zajonc- wysnul teze, ze wartosciujace reakcje emocjonalne moga poprzedzac poznawcze procesy oceniania. W pewnych warunkach emocja moze poprzedzac wszelkie procesy poznawcze, w innych zas moze byc nastepstwem mechanizmu scisle poznawczego. W eksperymentach Sheili Murphy, stwierdzono, ze poprzedzanie podprogowe (priming) ekspozycji bodzca ktory swiadomie bylby odbierany jako bodziec o znaczeniu emocjonalnym wplywa na interpretacje bodzca wlasciwego- pokazywano bodziec poprzedzajacy czyli twarze wyrazajace emocje a pozniej kazano interpretowac rzekome ideogramy japonskie. Bodzce podprogowe istotnie wplywaly na zachowanie badanych. Badania pokazuja, ze bodzce podprogowe moga efektywnie zmieniac obraz postrzeganych nadprogowo bodzcow. Mozna wiec modyfikowac zachowania przez bodzce, ktore nie sa rejestrowane w polu uwagi jednostki i prawdopodobnie w jej pamieci.

Automatyzmy (Gordon Logan)- po czym poznac, ze proces psych jest automatyczny, a inny kontrolowany? kategoria czynnosci automatycznych zawiera w sobie kilka roznych klas reakcji:

Walter Schneider, Susan T. Dumas, Richard M. Shiffrin: Automatyzm- o automatyzmach szerzej, glownie na poziomie przetwarzania informacji pisza ci autorzy. Ich zdaniem sa to procesy, ktore:

Automatyzmy to przejawy braku kontroli poznawczej, obok nich jest to tez niewiedza, błędna wiedza i niekorzystanie z wiedzy. Natomiast przeciwienstwem kontroli behawioralnej jest bezsilnosc, bezradnosc (wyuczona), biernosc (obojetnosc) i niekompetencja

Bezrefleksyjność , bezmyslnosc

► Koncepcja D. Armstronga, odmienne stany świadomości

Granice miedzy swiadomoscia i nieswiadomoscia nie sa ostre, mamy raczej do czynienia z plynnym przechodzeniem z jednego stanu do drugiego (od intensywnego pobudzenia przez czujnosc, sennosc, lekki sen az na koncu do comy--> koncepcja z lat 50). Zarowno stan swiadomosci i nieswiadomosci sa niejednorodne, dla obu wyrozniono kilka poziomow. Zdaniem Armstrona calkowita nieswiadomosc u ludzi jest teoretyczna fikcja, tak samo jak pełna swiadomosc. wyroznil wiec 3 poziomy swiadomosci:

▪ Świadomość minimalna- elementarna wrażliwość na bodźca pochodzącego z organizmu i z otoczenia i elementarna zdolność motoryczna; można powiedzieć, że jes to stan przytomności

▪ Świadomość percepcyjna- zawiera w sobie świadomość minimalną,jest to zdolność do reprezentowania w umyśle fizycznych stanów świata i własnej osoby

▪ Świadomość introspekcyjna- zdolność wglądu we własne procesy umysłowe, czy psychiczne. Jest to proces analogiczny do percepcji, tylko ze w percepcji chodzi o obiekty materialne, a tu o stany wewnetrzne.

Koncepcja Armstrona ma kilka mankamentow, dlatego lepszy wydaje sie podzial Edwarda Nęcki, ktory wyroznia 5 poziomow znanych oraz 1 niezbyt dobrze zdefiniowany:

▪ przytomność (przypomina swiadomosc minimalna Armstronga)

▪ samowiedza (zdolnosc do dokonywania porownan spol, informacje o swoich wlasnosciach i polozeniu, analiza wlasnych mysli i wplyw na przebieg mysli)

▪ samokontrola (porownywanie stanu aktualnego z istniejacymi standardami regulacji)

▪ wgląd w elementy systemy poznawczego (ograniczony dostep do pamieci trwalej, dostep do pamieci roboczej. Dostep mozna zwiekszac przez aktywne poszukiwanie czy przeszukiwanie zasobow poznawczych. Mechanizm dostepu to mechanizm aktywizacji umyslu)

▪ metawgląd (dostęp do dostępu- w systemie poznawczym sa to elementy ktore sa w sposob wzglednie trwaly wyroznione, np dotyczace wlasnej osoby)

▪ stany subiektywne jakosciowe (qualia- intuicja, przeswiadzenia)

Proces uwagi

► Funkcje Uwagi:

■ Techniki cieniowanie- słyszenie dwuuszne (Collin Chery)- eksperyment dotyczacy selektywnosci

Badani:

Cialo i psyche

fizyczne, materialne ciało w wyniku swojego funkcjonowania powoduje nie tylko zmiane w sferze materialnej, ale takze jest przyczyna pewnych procesow informacyjnych, psychicznych, np zapamietywania rozpoznawania itp. Mamy tu wiec odpowiedz na pytania, czemu np niedobory witamin powoduja problemy z pamiecia, a choroba serca wyzwala u pacjentow leki. Z drugiej strony pojawiaja sie jednak pytania jak to sie dzieje, ze ludzie zdrowieja od dotkniecia znachora, a placebo usuwa bol jesli czlowiek sadzi, ze to naprawde srodek przeciwbolowy. Ta seria pytan wkracza w sfere metafizyki, bo mamy tu poniekad do czynienia z syt. odwrotna- procesy natury informacyjnej (myslenie, pragnienia, zaufanie, przekonania itp) pociagaja za soba zmiany w systemie procesow materialnych.

Czyje jest ciało?

Naomi Campbell – ja mam piekne cialo- gdzie jest Naomi Campbell w stosunku do swojego ciała? w ciele czy poza nim? Jesli uzywamy zaimka dzierzawczego moje, to powiadamy, ze istnieje relacja przynaleznosci lub wlasnosci, co z gory zaklada istnienie dwoch obiektow z ktorych jeden to posiadacz (podmiot) a drugi to obiekt posiadany (przedmiot). Np stwierdzenie "to moje auto" to relacja posiadania, ja jestem podmiotem a auto przedmiotem posiadania. Schody zazczynaja sie gdy ktos mowi "to moja sasiadka, to moj szef", wowczas mamy do czynienia nie relacje posiadania ale psychologiczna relacje wiezi czy przynaleznosci. Tymczasem gdy powiemy "moje cialo" to ani nie mozemy mowic o wlasnosci, ani o przynaleznosci. Jest to jeden z najwazniejszych paradoksow ludzkiego funkcjonowania psychicznego: cialo stalo sie fizycznym przedmiotem dla psychicznego podmiotu. W rzeczywistosci, obiektywnie na to patrzac, czlowieka nie tyle ma cialo, ile raczej jest cialem- jest biologicznym organizmem w ktorym dokonuja sie psychiczne procesy. Na przykladzie ciala widzimy, ze znaczenie zaimka dzierzawczego "mam" "moje" przestalo dotyczyc posiadania gdyz obejmuje swoim zakresem wiele roznych stanow (od relacji posiadania az do relacji wspolwystepowania)- np jan ma ziemie; jan ma wysokie czolo; samochod jana ma zielony kolor; smutek jana ma dobre strony (Rumelhart i Norman 78). Wszystko to nie zmienia faktu, ze w sposobie myslenia zwyklego czlowieka cialo nabralo sensu przedmiotowego, traktowane jest jak dziecko. Mozna pokusic sie o stwierdzenie, ze psyche w tajemniczy sposob przejelo funkcje rodzica w stosunku do ciala. wynika z tego lekcewazenie wlasnej cielesnosci, ale takze z drugiej strony brak refleksji nad roznymi aspektami psychicznej podmiotowosci.

Cialo jako instrument- reklama

ciało jako reklama- sport

ciało jako przedmiot samodoskonalenie

ciało jako towar- prostytucja, wybory miss, moda

ciało jako dzieło sztuki

Cialo determinuje psyche – drobne przykl.

Stan ciala – konsekwencje psychologiczne – pojawiaja się i znikaja w zaleznosci od stanu ciala.

Subtelne lub nawet trudne do zrozumienia.

Randy Gardner – rekordzista bezsennosci, 11 dni bez snu. Po 4 pojawiaja się psychozy. Co ciekawe brak snu silnie dezorganizuje psychik, ale nie wplywa istotnie na stan organizmu.

Fenomen ludzkiego mozgu.

- bialka na 1200g wagi mozgu, bialko decyduje o naszym zyciu i losie.

- 80% mozgu to woda

- miliardy komorek czuciowych, ruchowych i przekaznikowych.

- kora liczy wiecej kom niż jest ludzi na swiecie. – synchronizacja urzadzenia

- zlozonosc mozgu wieksza niż zlozonoc wszechswiata. Nawet wszechswiat jest bardziej przewidywalny.

- bezpowrotne niszczenie – nowe dane o hipokampie. Juz podczas zycia plodowego jednoczesnie z rozwojem mozgu nastepuje jego destrukcja i trwa ona do konca zycia.

- pofaldowanie – od 40 tys lat pofaldowanie mozgu nie zmienilo się znaczaco. Gdyby rozprostowac mozg mialby on ponad 4m kwadratowe.

Niektorzy badacze uwazaja (np Paul Maclean), ze ludzki mozg jest zlozony z 3 odrebnych choc powiazanych ze soba czesci:

1) najstarsza, ciało prązkowane- reguluje najbardziej podstawowe funkcje org, zwana przez autora mozgiem gadzim

2) pozniejsza, ciało migdałowate, przegroda- odpowiedzialna za kontrole emocji, czynnosci zwiazanych z przetrwaniem i zachowaniem gatunku, regulacja zach spolecznych, nazwana mozgiem paleossakow

3) najmlodsza, kora mozgowa- zajmuje ok 80% masy calego mozgu, odpowiada za zlozone procesy emocjonalne oraz przetrwarzanie zlozonych struktur info, zwana mozgiem neossakow.

Mozg i serce

- serce i mozg wzjamenie podtrzymywanie i „wzajemnie umieranie”. Serce odzywia i zaopatruje mozg, a mozg kontroluje prace serca.

- mozg to 2 % ciala i 20-40 % zuzycia energii – chudnac od myslenia. Około 40% energii idzie na sam mozg.

- co 1 min mozg pompuje litr krwi, w ciagu doby krwi, w ciagu roku 525 tys w ciagu 70 lat 37 milionow litrow

- chlodzenie krwi – nasze cialo posiada system chlodzenia znajdujacy sie w receptorach potowych glownie na czole, bowiem przegrzanie krwi jest niebezpieczne dla mozgu

- Podniesienie się temp krwi o pol stopnia powoduje pojawienie się negatywnych emocji i na odwrot = obnizenie powoduje pojawienie sie pozytywnych.

Mozg czlowieka na tle innych.

- ciezar – czlowiek ok. 1200-, szympans 345, goryl 420, slon , wieloryb , delfin butlonosy , golab ok. . Ryby, ssaki wodne dwa mozgi autonomiczne, jeden spi drugi pracuje

- proporcja do wagi ciala czlowiek 1:45, szympans 1:61, mysz japonska 1:22 (najlepszy wskaznik)

- encefalizacja – dysponujemy wysokim wskaznikiem encefalizacji, czyli nadwyzki wielkosci mozgu w stosunku do wymogow jakie stawia cialo. Czlowiek 7.79. prawie 8 krtonie wiecej niż potrzeba lub niż wykorzystujemy. Ta nadwyzka, zdaje sie, decyduje o zdolnosciach gromadzenia i ptrzetwarzania informacji. Inne naczelne ten wskaznik maja 1

Psyche kontroluje cialo.

- epidemia orgazmu w USA (beverly whippie, Gina Odgen, barry R Komisaruki): w latach 60 1-2% doznawalo orgazmu w kontaktach sex, w latach 80 do 64% w 90 do 93%. Co jest zrodlem? W eksperymencie podzielono kobiety na Dwie gr – te które miał tylko myslec, żeby osiaganc orgazm drugie mialy się stymulowac. Obie gr doprwadzily się do stanu i fizjologiczne badanie pokazuje ze orgazm myslowy i fizyczny niczym się nie roznia. Wychodzi na to, ze aby osiagnac orgazm nie potrzebna jest stymulacja.

- Sr afryka – trepanowanie czaszki. (lekarze bez granic). Plemie które sobie robi dziury w mozgu. Mozg jest niczuly na bol, ale to co go otacza jest bardzo unerwione, opony mozgowe np. Ludy w afryce sadza, ze przyczyna chorb jest to, ze w glowie jest za malo miejsce, robi się za duze cisnienie i trzeba troche uzlyc temu mozgowi i zrobic mu miejsce. Co ciekawe ludzie którzy poddaja się takim zabiegom zdrowieja. Natomisat lekarze sa w stanie wyroznic tylko jednen przypadem w którym uzasadnieniem jest zrobienie dziury dla mozgu - obrzek mozgu. Czyli chodzi tak narawde o przekonania a nie o jakis zwiazek miedzy szorowanem czaszki a zanikiem choroby.

- Hopi – smierc z bezjadziejnosci. spolecznosc gdzie nie istnieje przemoc. A nie ma niczgo gorszego od przemocy wobec dziecka – w ich przekonaniu czlowiek po uderzeniu przestaje byc czlowiekiem, a staje sie istota o dwoch sercach i nie moze przez to dalej istniec. Ci ktorzy popelnili akt przemocy tak mocno wierzyli w ta filozofie, ze sami z siebie umierali.

- katastrofy lotnicze- ludzie umieraja zanim samolot sie rozbije, wiedzac, ze zaraz i tak umra.

- Kontrola nad umieraniem – rok 1999 japonskie swieta- Po 2000 roku wiecej ludzi umarlo – wyjasnienie jedno, chcieli doczekac 2000 roku a potem mogą już umrzec. Wyznanczanaie sobie daty smierci. W USA rytm umieralnosci jest dosc specyficzny i zazwyczaj się zwieksza po swietach. – tak jakby ludzie po prostu chcieli doczekac jakiegos swieta a potem już mogą umrzec.

- Wplyw modlitwy na zdrowie- liczne obserwacje pokazuja, ze stan organizmu moze zalezec nie tyle od faktycznego stanu rzeczy, ile raczej sposobu w jaki sie o tym mysli, czy tez sposobu w jaki sie wierzy. Erving Fuller Torrey nazywa to zasada Rumpelstilzchena (zjawisko „magicznej” wiary w wartość słowa użytego w sformułowaniu diagnozy) zaklecia maja forme "nie przejmuj sie", "bedzie dobrze" czy tez skomplikowanych litanii

- Kontrola metabolizmu.- Apollo 13 – awaria – która miala doprowadzic do katastrofy i aby oszczedzic tlen jest nakaz zasniecia. Umiejetnosc panowania nad tymi procesami mimo zagrozenai – pociag do wykolejena i sen.

- Kontrola umyslu nad cialem - w swoim eksperymencie Raymond Yogi zostal zamkniety w skrzyni, docieraly do niego ograniczone ilosci tlenu, zdolal obnizyc swoja temp ciala i zmniejszyc ilosc uderzen serca na minute

- Placebo- w licznych badaniach stwierdzono, ze placebo osiaga w znoszeniu bolu ok 50% skutecznosci mofiny, co wiecej jego skutecznosc zwieksza sie wraz ze wzrostem sily bolu ( a skutecznosc morfiny skolei maleje)

- radzenie sobie z bezsennoscia- Richard Nisbett odkryl, ze sposobem jej zmniejszenia moze byc odlaczenie Ja od zrodel bezsennosci. W eksperymencie czesc osob dostala tabletki nasenne a druga czesc myslala, ze dostaje pobudzajace i to oni szybciej i czesciej zasypiali. Dzialo sie tak dlatego, ze osoby te dopuszczaly do siebie mysl, ze jakby co to nie spia z powodu wlasnie tych tabletek a nie ze swojego, wewnetrznego, przez co mogli latwiej zasnac.

Błędy w ocenie własnego wyglądu:

- badania Zuber- wlasna twarz ludzie rozpoznaja wolniej niz twarze cudze (eksponowano zdjecia twarzy od samej ciemnosci stopniowo je rozjasniajac. Najwiecej swiatla badani potrzebowali do rozpoznania siebie. Efekt byl szczegolnie silny u osob nieakceptujacych siebie)

- badania nad wielkością cienia- kobiety spostrzegaja wlasny cien jako 30% szerszy niz jest w rzeczywistosci (dotyczy bioder, talii, ud) , ale cien manekina oceniaja poprawnie

PODSUMOWANIE:

- stany ciała pociągają za sobą zmiany w poziomie psychologicznego funkcjonowania

- stany umysłu, pragnienia, nastawienia mogą zmieniać stany ciała

- można modyfikować stany ciała mimo słabej znajomości anatomii i fizjologii

- można modyfikacyjne stany ciała w imię wartości czy przekonań także w sposób destrukcyjny

Percepcja wzrokowa

80% dosw u czlowieka przechodzi przez kanal wzrokowy.

Wrazenia- skutek stymulacji receptorow zmyslowych i przesylania przez nie informacji o odebranej stymulacji do osrodkowego ukladu nerwowego (mozg i rdzen kregowy). Receptory sensoryczne (zmyslowe) znajduja sie w narzadach zmyslow a takze sa rozmieszczone w skorze i innych miejscach ciala. stymulacja narzadow zmyslow ma charakter mechaniczny, pochodzi z roznych zrodel takich jak swiatlo czy dzwieki lub tez z obecnosci pewnych substancji chemicznych (w przypadku zmyslow wechu i smaku).

spostrzeganie, percepcja- nie ma charakteru mechanicznego, to proces dzieki ktoremu wrazenia sa zorganizowane i odpowiednio zinterpretowane tworzac wewnetrzna reprezentacje swiata. Spostrzeganie odzwierciedla takze wplywy uczenia sie i oczekiwac decydujace o sposobie organizowania informacji przychodzacych ze swiata. Spostrzeganie to aktywny proces dzieki ktoremu czlowiek nadaje sens wlasnym wrazeniom. Np to czy zintepretujemy widziana z daleka sylwetke ludzka jako duza lalke czy dorosla osobe znajdujaca sie dlaeko zalezy nie od wrazen, a wlasnie od spostrzegania.

Próg absolutny- bodziec o najmniejszej wielkosci ktory ludzie potrafia odroznic od braku jakiegokolwiek bodzca (np najmniejsza ilosc swiatla niezbedna do uaktywnienia zmyslu wzroku stanowi absolutny prog swiatla). Prog absolutny dla wzroku to wielkosc odpowiadajaca plomieniowi swieci widzianemu z odl 50km w ciemna, pogodna noc, a dla dotyku nacisk skrzydla muchy spadajacego na twarz z odl 0,5 cm

Co decyduje o obrazie rzeczywistosci?

1) Cechy bodzcow – przekonania standardowe.

2) jakosc receptorow:

- siatkowka

- nerw wzrokowy

- kora projekcyjna (integruje dane pochodzace z zewnatrz)

- soczewka

- cialo szkliste

Można być slepym na 3 sposoby:

- uszkodzona siatkowka – popatrz w slonce bez zabezpieczenia. Z odroczeniem

- uszkodzenie nerwu wzrokowego – brak przewodzenia odbieranego bodzca

- uszkodzenie kory – postrzal, usuniecie fragmentu kory.

Co potrafi pojedyncza komórka- W badaniu, Hubel i Wiesel wprowadzili do pojedynczej komórki w glowie malpy receptory platynowe sprawdzając w ten sposób reakcję miliona receptorów. Stwierdzili, że pojedyncza komórka w korze projekcyjnej reaguje tylko na jeden rodzaj bodźca. [zdolne są rejestrować tylko jedną fizyczną cechę bodźca], np. jedne na jasnosc, inne luk, inne na kąt

Dlaczego zaby skacza? Seymour Letvine- zaby i jaszczurki maja podobne cechy fizyczne- nieruchome glowy poruszane cialem. Jaszczurki maja jednak ruchome galki oczne i to jest ta roznica. Zaby maja nieruchome.

Zaba nie widzi gdy otoczenie się nie rusza. Ani ona sama, wiec skacze aby zmienic sobie percepcje na ruchoma. Nogi zaby - narzad wzroku.

żaba posiada 4 typy detektorow cech (sa ta okreslone grupy neuronow ktore wyladowuja sie w reakcji na okreslone cechy bodzca wizualnego, np czesc reaguje na linie poziome bodzca, inne na pionowe jeszcze inne na konkretne kolory. Oznacza to, ze te neurony sa pobudzane tylko przez konkretne elementy stymulacji, czyli pojedyncze cechy bodzca):

1. ostrosc – granica miedzy jasnym a ciemnym

2. kontrast – poruszajacy się kontur

3. ciemnosci – reakcje za zaciemnienie

4. wypukle krawedzie ruchowe – okragle i porusza się.

Spostrzeganie swiata:

izolacja czlowieka od bodzcow jest stanem bardziej destrukcyjnym niz nadmiar stymulacji. Kontakt z bodzcami jest naturalnym warunkiem funkcjonowania naszego umyslu. Spostrzezenie jakiegokolwiek obiektu wymaga uprzedniego treningu w spostrzeganiu tego obiektu- zeby go rozpoznawac trzeba najpierw uksztaltowac jego wzorecze czyli reprezentacje umyslowa. Badania Roberta Zajonca nad tzw „zwykłą ekspozycją bodźców” pokazują, że wielokrotny kontakt z bodźcami wpływa na polepszenie stosunku do nich. Wg Winekielmana wolimy takze ogladac znane niz nowe. Tak wiec trening percepcyjny polegajacy na wielokrotnym kontakcie z bodzcem jest koniecznym warunkiem nauczenia sie, jak spostrzegac go teraz i rozpoznawac pozniej. Jak wyglada taki trening? polega on na stopniowej ekonomizacji procesu- na poczatku widzi sie malo, a na koncu jeszcze mniej, ale za to poprawniej. W srodku tego procesu jest faza szczegolna: nastepuje bowiem przyrost trafnosci spostrzegania przy jednoczesnym spadku liczby spostrzeganych szczegolow. Czyli potrzeba nam mniej szczegolow zeby trafnie odgadnac co jest czym, Np dla rozpoznania obrazu wcale nie potrzebujemy widziec wszystkich szczegolow- wystarcza nam tylko szczegoly krytyczne pozwalajace odroznic jeden bodziec od drugiego. W eksperymencie Łurii, w ktorym rejestrowano ruchy galki ocznej podczas ogladania obrazu stwierdzono, ze wyroznionym obiektem jest postac czlowieka, a glownie jego twarz- badani poswiecali jej najwiecej uwagi. Inne spostrzezenie Łurii dotyczy podatnosci percepcji na instrukcje- rodzaj zadania stawianego badanym decydowal na jakich elementach koncentrowali wzrok. Eksperyment Yarbusa wskazal z kolei, ze w samej twarzy miejscami krytycznymi sa oczy i usta. Nasze oko wykonuje tysiace mikroruchow co umozliwia spostrzeganie- marzenia senne wystepuja wlasnie podczas tych mikroruchow.

Ekonomizacja procesow percepcyjnych- zwiekszanie niezawodnosci percepcji przy jednoczesnym zmniejszaniu l. szczegolow niezbednych do rozpoznania danego obrazu.

Punkty krytyczne Ewginij Sokołow i david Rosenblatt.- zastanawiali sie nad tym, jakie dane trzeba miec, zeby rozpoznawac litery- W poczatkowej fazie nauki oko zaglada do ok. 15 roznych miejsc po to by sprawdzic czy jest tam punkt tworzacy litere. Po jakims czasie patrzy na calosc i sprawdza co jest w tzw punktach krytcznych. – gorna linia i dolna – figura.

Dzialanie oka: Światło najpierw przechodzi przez okrągła, wypukłą, przezroczystą rogówkę, która pokrywa zewnętrzną warstwę oka. Ilość przechodzącego światla zalezy od wielkosci źrenicy, ktorej wielkosc jest z kolei uzalezniona od dzialania mięśni tęczówki, stanowiącej kolorową część oka. Wielkosc zrenicy dostosowuje sie do ilosci swiatla docierajacej do oka (im wiecej, tym mniejsza sie staje). Wielkosc zrenicy zalezy tez od naszego stanu emocjonalnego (powieksza sie, gdy sie boimy). Po przejsciu przez zrenice swiatlo trafia na soczewkę, ktora moze się akomodować przez zwiększanie lub zmniejszanie swej wypukłości, zmiany te zależą od odleglości widzianego przedmiotu od oka i zapewniają wyrazistość obrazów rzutowanych na siatkówkę. Kiedy skupiamy wzrok na odleglych przedmiotach soczewka staje sie bardziej plaska, a jak na blizszych to sie uwypukla. Siatkowka zawiera wrazliwe na swiatlo komórki zwane fotoreceptorami. Mamy ich dwa rodzaje: czopki i preciki (preciki sa wrazliwe jedynie na natezenie swiatla, pozwalaja na widzenie czarnobiale). Kolejną obok fotoreceptorów warstwę siatkówki tworza komórki dwubiegunowe oraz komórki zwojowe. Wszystkie one są neuronami. Swiatlo dociera do czopków i pręcików, ktore zamieniają je w impulsy nerwowe i przesyłają do k. dwubiegunowych, a te przesyłają je dalej do komórek zwojowych. Aksony milionów k. zwojowych tworza nerw wzrokowy- stymulacja jest nim przesyłana do obszaru wzrokowego w płacie potylicznym kory mózgowej. Inne neurony siatkówki- komórki amakrynowe i horyzontalne zapewniają neuronom polaczenia oboczne na poziomie bliskim komorek receptorowych oraz na poziomie k zwojowych. Dzieki tym polaczeniom w pojedynczej komorce dwubiegunowej zbieraja sie info z licznych czopkow i precikow, a w zwojowej z komorek dwubiegunowych.

Plamka zolta jest najbardziej wrazliwym obszarem siatkowki- zawiera gesto upakowane czopki, ktore umozliwiaja widzenie barw, sa mniej wrazliwe na swiatlo od precikow. Natomiast plamka slepa jest zupelnie pozbawiona wrazliwosci- to wlasnie w niej aksony komorek zwojowych tworza nerw wzrokowy.

ślepota na kolory:

- osoba trójchromatyczna- normalne widzenie barw, wrazliwosc na roznice zarowno w parach zielony-czerwony jak i niebieski-zolty, oraz jasny-ciemny

- monochromatyk- osoba calkowicie slepa na kolory, jest zdolna rozrozniac jedynie jasny-ciemny. To zaburzenie jest wynikiem zlej pracy siatkowki

- dwuchromatyk (daltonista)- jest w stanie odroznic pare czerwony-zielony od niebieski-zolty oraz kolory powstale z ich wymieszania. Ale z drugiej strony jest tez w stanie zalozyc skarpetke czerwona i zielona i nie zauwazyc roznicy, jednak nie pomiesza skarpetki czerwonej z niebieska.

Badania Richarda Helda nad kocietami- jedno kocie siedzialo nieruchome w koszu na karuzeli i ogladalo sobie swiat, notomiast drugie bylo ruchome poruszalo sie bo ciagnelo to pierwsze na karuzeli. Okazalo sie, ze to kocie ktore pracowalo zobaczylo wiecej (ruch zwieksza percepcje). Wieksza percepcja wykonuje ktos kto musi dzielic uwage na wiele rzeczy. Zobaczy wiecej

■ Nieruchomy obraz na siatkówce

- problemy z unieruchomieniem obrazu

metoda Roya Pritcharda- projektor slajdow o wadze 3g zostal umieszczony na soczewce. Kiedy galka oczna sie poruszala, to projektor tez, ale obraz pozostawal nieruchomy

badano 3 fazy:

1. pełny obraz (1 sek.)

2. fragmenty obrazu (kilka/kilkanaście sekund)

3. ciemność (brak obrazu)

Deformacje percepcji:

Zarowno poprawne spostrzeganie obiektow jak i bledy czy zludzenia wynikaja z tych samych praw percepcji, a wiec schematyzacji obrazu, roli uprzedniego nastawienia oraz kontekstu jako czynnika modyfikujacego.

W eksperymencie Brunera i Postmana badano zawodowych brydzystow i okazalo sie, ze nie dostrzegali blednie oznakowanych kart do gry, efekt byl silniej widoczny u osob z duzym doswiadczeniem w grze. Tego typu falszywe alarmy sa bardzo czeste wtedy, gdy umyslowa reprezentacja obiektu jest silnie utrwalona i b. schematyczna. Innym zludzeniem jest spostrzeganie bodzca niezgodnie z jego rzeczywistym formatem glownie przez modyfikujacy wplyw kontekstu czy tez fakt, ze nie mozna jednoczenie widziec figury i tla. Wplyw nastawienia na percepcje pokazuja eksperymenty szkoly gruzinskiej, gdzie wytwarzano nastawienie badanym poprzez kazanie im trzymac 2 kule o roznej wadze (w lewej ciezsza) przez dluzszy czas. Nastepnie otrzymywali oni 2 kule wazace tyle samo i mysleli, ze w lewej trzymaja lzejsza.

organizacja spostrzezen- integrowanie dochodzacych do nas fragmentow stymulacji sensorycznej w majace znaczenie calosci. Istnieja rozne reguly organizacji spostrzezen:

- Figura i tło- patrzac przez okno dostrzegamy ludzi, samochody, ulice, chmury. Wszystkie te przedmioty moga byc widziane jako figury na tle. samochody na tle jezdni latwiej rozroznic niz rzucone jedno na drugie na zlomowisku. Ptaki latwiej zobaczyc na tle nieba niz krzakow. Tak wiec jestesmy w stanie rozroznic tylko drobna czesc otoczenia. W wypadku dwuznacznej relacji miedzy figura a tlem czy tez mozliwej do zinterpretowania na rozne sposoby, nasze spostrzezenia staja sie niestabilne, obiekty zmieniaja polozenie wzgledem siebie:

a) kielich Rubina- klasyczna ilustracja zasady podzialu pola spostrzezeniowego na figure i tlo- nie ma zadnych wskazowek co jest figura a co tlem, wiec raz widzimy jedno a raz drugie (raz kielich a raz profile)

b) szescian Neckera- to co przed chwila bylo przodem szescianikow jest ich tylem i na odwrotl tego rodzaju falowanie figury i tla mozliwe jest dzieki ich dwuznacznosci

Reguly dotyczace organizacji spostrzegania:

-Prawo domykania figury- nasz umysl uzupelnia brakujace fragmenty stymulacji zmyslowej tak by zlozyly sie one w pewna majaca znaczenie calosc, figure. Nasze spostrzeganie calosci wykracza poza prosta sume skladajacych sie na nia czesci, liczy sie ich uklad.

- prawo bliskosci- obiekty znajdujace sie blisko siebie spostrzegamy jako pewne czesci widzianej calosci, np

|| || || <-- te linie bedziemy raczej widziec jako 3 pary linii a nie 6 pojedynczych

- prawo podobienstwa- obiekty podobne do siebie sa spostrzegane jako nawzajem do siebie przynalezace (tworzace figure)

x g x g x g <-- widzimy raczej trzy kolumny X i 3 G niz trzy wiersze zlozone z naprzemiennych X i G

x g x g x g

x g x g x g

- prawo dobrej kontynuacji- dzieki niemu widzimy cala serie punktow lub przerywana linie jako pewna calosc

-------O------- <-- widzimy to jako linie przechodzaca przez okreg

- prawo wspolnej drogi- elementy poruszajace sie w tym samym kierunku spostrzegamy jako przynalezace do siebie, tworzace jedna figure

Złudzenia wzrokowe:

- Heringa- Helmholtza- poziome linie sa proste i rownolegle a sprawiaja wrazenie wygietych na zewnatrz z powodu przecinania sie z liniami rozchodzacymi sie z kola znajdujacego sie w srodku rysunku

- Mullera-Lyera- Złudzenie dotyczące dwóch linii tej samej długości zakończonych strzałkami "do wewnątrz" lub "do zewnątrz" linii. Ulegamy silnemu złudzeniu, że linia ze strzałkami "do zewnątrz" jest dłuższa. Badania międzykulturowe nad tym zjawiskiem potwierdziły wpływ kontekstu kulturowego na postrzeganie - ludzie z obszaru Cieśniny Torresa nie ulegają temu złudzeniu. Na podstawie tej obserwacji, wraz z wiedzą, że mieszkańcy obszaru Cieśniny Torresa mieszkają w okrągłych, kulistych domach, wysunięto hipotezę, że błędy popełniają tylko ludzie żyjący w "cywilizacji prostokątów" - umysł przyzwyczajony do odbierania kształtu budynków, pokoi o prostych kątach interpretuje strzałkę do wewnątrz jako styk ściany z podłogą i sufitem (obserwator wewnątrz), natomiast do zewnątrz, jako róg budynku, dlatego tę linię interpretuje jako dłuższą

- Ponzo- linie poziome na rysunku maja taka sama dlugosc, a jednak gorna wydaje sie dluzsza. Sprawca zdarzenia jest zasada stalosci wielkosci- zbiegajace sie kreski pionowe spostrzegamy jak linie biegnace wzdluz obrazu niczym tory, wykorzystujac nasz doswiadczenie wnioskujemy zatem, ze linia pozioma gorna musi byc bardziej oddalona od nas niz ta dolna, a zas stalosci wielkosci podpowiada nam, ze jesli 2 obiekty zdaja sie miec te sama wielkosc a jeden z nich jest bardziej oddalony, to znaczy ze ten odleglejszy musi byc wiekszy.

Spostrzeganie twarzy

Nie jestesmy zdolni do trafnego spostrzegania twarzy w nienaturalnym polozeniu. Np. przy zdjeciu pokazanym na odwrot jest problem nawet z rozpoznaniem bardzo znanych twarzy.

Sposób na rzdzielenie relacji miedzy matka jagniecia a jagnieciem,

WYKLAD 9- UCZENIE SIE

Uczenie sie dotyczy zmiany w zachowaniu bedacej nastepstwe wlasnej aktywnosci. Nie wszystkiego trzeba sie uczyc, bowiem odruchy bezwarunkowe to odruchy wrodzone, nie trzeba uczyc sie tez funkcji przystosowawczych odruchow. Umiejetnosci przechowywane w pamieci gatunku to: zachowania orientacyjne, ssanie, placz, odruchy obronne, odruch chwytny, wydalniczy, poszukiwania piersi, kroczenia.

Imprinting- po polsku wdrukowanie, naznaczenie lub wpojenie to obserwowane u młodych organizmów, występujące w ściśle określonym momencie rozwoju osobniczego (tzw. okres krytyczny czasami trwający ledwie kilka godzin) utrwalenie wzorca swojego rodzica, rodzeństwa oraz typowych dla gatunku zachowań, np spiewu ptakow. U pewnych gatunków, w okresie krytycznym, każdy poruszający się przedmiot (np. samochodzik ciągnięty na sznurku) lub organizm (lecz o cechach innych niż wrodzony wzorzec drapieżnika) zostanie uznany za matkę i utożsamiony. Podążanie świeżo wyklutych gęsi za człowiekiem zauważyli i po raz pierwszy opisali Douglas Spalding (1872 r.) oraz znany badacz ptaków Oskar Heinroth (1910 r.). Pojęcie imprintingu jest jednak kojarzone głównie z profesorem Konradem Lorenzem, który poświęcił wiele czasu obserwacji zachowań. Później okazało się, że wdrukowanie jest zjawiskiem dość typowym dla wszystkich zagniazdowników oraz ssaków, zaraz po urodzeniu podążających za matką (zwłaszcza stadnych, takich jak owca, jeleń). Jest to szczególny przykład uczenia się (warunkowania). Wdrukowaniem jest również więź matka-dziecko oraz partner-partnerka u wielu gatunków utrzymująca się przez całe życie. W okresie dojrzewania, w dużym stopniu wdrukowaniu podlegają osobnicze preferencje seksualne. U wielu organizmów, w tym także u człowieka, podobne zjawiska również zachodzą, lecz są bardziej rozciągnięte w czasie i nie mają tak ostro zaznaczonego okresu krytycznego. Dlatego zwykle nie nazywamy ich wdrukowaniem.

Badania F. Harlowa nad mlodymi malpkami pokazaly, ze maja gotowe preferencje do obiektow puchatych i cieplych nawet jesli nie sa zrodlem pokarmu. Malpki wolaly spedzac wiecej czasu ze sztuczna puchana matka niz z matka druciana mimo iz ta druga miala pozywienie. Efekty te wystepowaly znacznie slabiej u malp, ktore w pierwszym okresie zycia nie mialy kontaktu z zadna ze sztucznych malp

Rodzaje uczenia się:

1) uczenie sie obserwacyne/spoleczne (nieasocjacyjna forma uczenia sie)- ma dwie formy: uczenie sie tego co robia inni ludzie przez nasladowanie (opanowywanie jezyka) i druga, przez przejmowanie intencji zachowania (np przejmowanie wzorcow rol zwiazanych z plcia)

2) uczenie sie przez instrukcje- moze miec forme slowna i symboliczna (np nuty), przepisy kucharskie

3) uczenie sie asocjacyjne- czyli skojarzeniowe, polega na tym, że wytwarzamy połączenie między dwoma bodźcami, z których jeden jest obojętny, drugi natomiast jest bądź przyjemny (nagroda), bądź niemiły (kara). Ponieważ bodziec obojętny nazywamy bodźcem warunkowym (jego wystąpienie jest warunkiem nastąpienia po nim bodźca, na który zwierzę czy człowiek reaguje), cały proces uczenia tego typu nazywamy warunkowaniem

warunkowanie klasyczne- kojarzenie bodzcow

warunkowanie sprawcze- kojarzenie czynnosci i nagrody

Eksperymenty Leonarda Erona i Rowerla Huesmana- grupa 10 latkow byla pytana co wczoraj ogladali i jak dlugo, obliczono wskazniki przemocy i wrocono do nich po 22 latach. okazalo sie, ze im wiecej przemocy w czasie dziecinstwa ogladali, tym bardziej agresywni byli jako ludzie dorosli.;

WYKLAD 10- PROCESY PAMIĘCIOWE (1)

PAMIĘĆ- zespół procesów, w wyniku których dochodzi do wzrostu zasobów posiadanych informacji u aktywnego podmiotu.

PROCESY PAMIĘCIOWE są procesami informacyjnymi. Powiekszanie zasobow danych to domena pamieci.

granice pamieci rozciagaja sie od kranca na ktorym mozna mowic o uogolnionej niepamieci, do kranca na ktorym wystepuje pamietanie wszystkiego.

Tradycja w psychologii mowi, ze uczenie sie dotyczy czynnosci, a pamiec danych. W wyniku wlasnej aktywnosci ucze sie nowych umiejetnosci (np taniec)--> uczenie sie

Podzial ten jest dosc sztuczny, dlatego, ze uczac sie czynnosci gromadzimy takze informacje. Z perpektywy procesow pamieciowych mowi sie wtedy o pamieci proceduralnej (pamiec "JAK") i deklaratywnej ("CO").

Fascynujące właściwości pamięci:

▪ co to znaczy, że ktoś ma dobrą pamięć?

-pamięta dużo -> miara – liczba przechowywanych danych

-pamięta długo ->> miara – czas przechowywania danych

▪ Homer recytował swoje opowieści z pamięci

▪ Leon Charoński (nauczyciel gimnastyki) – w obozie się uczył, potrafił wyrecytować 3 wielkie dzieła i to w 3 językach, ale za to wiecznie zapominał gdzie są klucze

▪ Pacjent Łurii, inzynier Szereszewski który nigdy niczego nie zapomniał- raz przeczytano mu ciag sylab zlozony z 600 wierszy i po 22 latach nadal je pamietal

badania nad pamiecia barmanow i kelnerek- im dluzej pracuja w zawodzie tym lepsza maja pamiec

Czasowa charakterystyka pamięci wg E. Loftus:

PAMIĘĆ

SENSORYCZNA

 → PAMIĘĆ KRÓTKOTRWAŁA → PAMIĘĆ DŁUGOTRWAŁA

↓ ↓ ↓

BODŹCE

UTRATA PO

OK. 1 SEK

UTRATA PO

OK. 20 SEK

BEZ GRANIC

--> istnieje proces intencjonalny: zapamietaj to lub zapomnij

WŁAŚCIWOŚĆ

PAMIĘĆ KRÓTKOTRWAŁA

PAMIĘĆ DŁUGOTRWAŁA
CZAS PRZECHOWANIA SEKUNDY, MINUTY (?)

NIEOGRANICZONA
POJEMNOŚĆ
 7 +/- 2 (?)

NIEOGRANICZONA
TEMPO ZAPAMIĘTYWANIA

SZYBKIE, AUTOMATYCZNE

 WOLNE, Z UDZIAŁEM UWAGI
TEMPO ZAPOMINANIA

DUŻE

MAŁE
DOSTEP DO ZASOBÓW

ŁATWY, NATYCHMIASTOWY

POWOLNY, TRUDNY
FORMAT ZAPISU OBRAZOWY, (SEMANTYCZNY) SEMANTYCZNY (OBRAZOWY)

pamiec dlugotrwala dzieli sie na:

pamiec deklaratywna:

Pamięć proceduralna (ruchowa) - rodzaj pamięci u człowieka. Informacje do tej pamięci nabywane są poprzez bezpośrednie spostrzeganie, doświadczanie oraz dostrajanie do wymagań otoczenia. Dostęp do tej pamięci jest automatyczny. Nie jesteśmy świadomi operacji pamięciowych, uświadamiamy sobie, że została wykonana pewna reakcja

Jest to pamiec dot. procedur, nabywamy ja wykonujac czynnosci.

czynniki wplywajace na łatwiejsze zapamiętywanie:

Przeuczenie (eksp. Krugera)- byly 3 grupy eksperymentalne, jedna uczyla sie do bezblednego powtarzania, druga o 50% dluzej niz trzeba, a trzecia o 100%. Sprawdzano ile pamietaja po jednym dniu- 1 grupa pamietala ok. 20%, druga 35%, a trzecia 45%. Sprawdzono to znow po 28 dniach i okazalo sie, ze w pierwszej grupie nie pamietano juz praktycznie niczego, Warto sie wiec przeuczyc.

Wskaźniki efektywności zapamiętywania:

PAMIĘĆ UTAJONA- wiedza wynikająca z doświadczeń, z których pozytywnego wpływu na wykonanie przez siebie jakiegoś zadania nie zdajemy sobie sprawy. Nie pamiętamy wyraźnie pierwotnego faktu uczenie się, który wpływa na aktualne wykonanie zadania.

Uczenie się nowych czynności moze miec poczatek czworakiego rodzaju:

Proces uczenia sie czynnosci tak jak proces uczenia sie percepcji podlega ekonomizacji. E. L. THORNDIKE sformułował 3 prawa dotyczące kształtowania się nawyków:

1) prawo nabywania wprawy- bardziej utrwala sie czynnośc, którą się częściej powtarza

2) Prawo Efektu- utrwala się działanie skuteczne, zakończone powodzeniem, dające przyjemność

3) Prawo Gotowości Organizmu- szanse pojawienia się i utrwalenia mają te czynności, do wykonywania których organizm jest przygotowany (to prawo wymaga dosc duzych ograniczen, chociaz nadal wiele czynnosci nie byloby mozliwych gdyby organizm do nich nie dojrzal)

wszystko wskazuje na to, ze pamiec jest procesem (niezwykle aktywnym) a nie magazynem

- eksperyment Carmichaela- badanym pokazywano obrazki i jednej grupie dawano inny podpis tych rysunkow niz drugiej. Np narysowano figure wygladajaca jak cos pomiedzy liczba 4 a 7 i w jednej grupie podpisano "cztery" a w drugiej "siedem". Pozniej jak kazano narysowac to co widzieli, to rysunki wygladaly albo jak liczba 4 albo jak 7 w zaleznosci od tego jak obrazek byl podpisany (zapamiętujemy to, co zostało przetworzone przez nasz umysł) –nazwy miały ogromne znaczenie. Przeobrazenie w naszej pamieci idzie w kierunku nadaniu sensu lub kieruje sie sensem obrazka a nie fizyczna natura danych czy mechanicznym ich odwzorowaniem

WYKLAD 11- PROCESY PAMIĘCIOWE- PAMIĘĆ AUTOBIOGRAFICZNA

PAMIĘĆ AUTOBIOGRAFICZNA- kodowanie doświadczeń własnego życia, osobiste wspomnienia. Obejmuje zdarzenia ktorych jednostka byla swiadkiem lub sama brala udzial. Maruszewski mowi, ze pamiec autobiograficzna to czesc pamieci deklaratywnej dotyczaca osobistej przeszlosci.

Cechy pamięci autobiograficznej wg Maruszewskiego

wg Rubina:

cechy wspolne obu koncepcji to waznosc tresci zdarzen i osobiste odniesienie tresci.

Swieze dane w pamieci autobiogr zapisywane i odtwarzane sa wiernie, czesto w formie obrazowej w sposob wyrazisty. Informacje dawne podlegaja jednak licznym przetworzeniom czy to w procesie wzrostu schematyzacji (modyfikowanie tresci w kierunku zgodnosci ze standardowym schematem danego wydarzenia) czy przez oslabienie intensywnosci, a nawet zmiane znaku emocji (np radzenie sobie z trauma we wspomnieniach polegajace na uwypuklaniu niegroznych, ale groteskowych aspektow zdarzenia) czy wreszcie przez deformacje obrazu zdarzenia w wyniku wielokrotnych odtworzen na rzecz roznorakich audytoriow sluchajacych. W pamieci autobiograficznej bywaja znacze luki, np amnezja dzieciaca

4 INTERESUJĄCE ZJAWISKA DOTYCZĄCE PAMIĘCI AUTOBIOGRAFICZNEJ:

AMNEZJA DZIECIĘCA- nie mamy wspomnień nawet z 3 pierwszych lat życia, luka w pamięci bardzo ważnego okresu, co nie oznacza, że nie mogą gdzieś być ukryte.

Badania Jagodzińskiej (liczba wspomnień o narodzinach rodzeństwa w miarę upływu czasu): w przypadku 2letnich pamietali mniej niz 4 latki. Nawet gdy chodzi o emocje, to trudno zapamiętać coś w pierwszych 2-4 latach życia.

najlepiej pamiętane są wydarzenia o dużej wadze emocjonalnej (np.przeprowadzka, narodziny rodzeństwa). Najwiekszy paradoks pamieci dzieciecej polega na tym ze choc istnieja dowody na gotowosc pamieci w momencie urodzenia i pierwsze zdarzenia na mocy pierwszenstwa sa wazne, to podlegaja bezpowrotnemu zatarciu. Dzieci trzyletnie pamietaja i potrafia odtworzyc zdarzenia z drugiego roku zycia, ale te same dzieci w wieku 5 lat juz tego nie potrafia! Fenomen amnezji dzieciecej jest nadal niewyjasniony.

EFEKT LAMPY BŁYSKOWEJ- pamięć fleszowa, żywe wspomnienia, szczególne zachowanie danych o nagłych niespodziewanych zdarzeniach; pamięć migawkowa, żywe wspomnienia. Pierwsze badania nad tym efektem to badania Browna i Kulika, ktorzy zajmowali sie jakoscia zapamietania osobistego kontekstu, w jakim ludzie dowiadywali sie o smierci Kennedyego. Zauwazyli oni, ze te fotograficzne kopie sa obrazowe, nasycone szczegolami; trafne (dobrze pamietamy); trwale zachowane; waznym elementem takiego sposobu zapamietywania jest zaskoczenie oraz osobista waznosc samego zdarzenia- oba te czynniki uruchamiaja jak sadza autorzy specjalny mechanizm kodowania zapewniajacy ze zapamietane dane sa zywe, dokladne zgodne z rzeczywistosci i odporne na zapominanie.

Co się pamięta? (Brown i Kulik Cd.)

- miejsce, okoliczności otrzymania informacji

- co w danym momencie się robiło (aktywność bieżąca podmiotu)

- źródło informacji (kto mi to powiedział)

- zachowanie innych osób w tym momencie (np. sąsiadka płakała, gdy mi o tym mówiła)

Waznosc osobista faktu jest istotnym czynnikiem decydujacym o zapamietaniu--> brytyjczycy lepiej zapamietali okolicznosci rezygnacji Margaret Thatcher z fotela niz nie-brytyjczycy; w badaniach Łukaszewskiego proszono badanych o zaznaczanie w kalendarzu waznych wydarzen na przestrzeni lat. Okazalo sie, ze nikt nie zaznaczyl II wojny swiatowej,czesto natomiast w owym czasie zaznaczano pierwsza randke, przeprowadzke itp (w waznosci wazniejsza jest ta subiektywna niz obiektywna). Kazano badanym wpisywac tez przyszle zdarzenia ktore moga sie wydarzyc- wychodzi wiec na to, ze pewne cechy pamieci autobiograficznej np sekwencyjnosc lokalizacja w czasie dot tez projektowanej przyszlosci, co byc moze pokazuje uksztaltowany u doroslych mechanizm kodowania wszelkich zadzen osobistych (autobiograficznych) takze przyszlych.

Dane na temat detaliczności zapamiętanego obrazu:

znaczna ilość zapamiętanych szczegółów, jednak czasem sa falszywe.

badania Neissera i Harscha (1992)- im wiecej szczegolow ludzie zapamietali, tym byli pewniejsi sądów ale bynajmniej nie jest to skorelowane z trafnością

Dane na temat trafności, dokladnosci wspomnien migawkowych (zdania sa tu podzielone a badania daja rozne wyniki):

-McChoskey, Wibble i Cohen – badania dotyczące katastrofy Chellengera (3 dni po i 9 msc po) obraz ogólny zdarzenia był u wszystkich podobny, zaś w szczegółach różny

-Neisser I Harsch- katastrofa Chellengera (po 24 h, 30 msc, 36 msc)- tylko 7% całkowicie zgodnych relacji; my sądzimy, że pamiętamy dobrze

-Christiansen- badania dotyczące zamachu na Olafa Palmego (6 tygodni po i rok po): znaczna zgodnośc opisów

-Larsen- własny pamiętnik i sprawdzanie po 12 msc wypowiedzi, które były zupełnie nietrafne, dotyczyły śmierci Olafa Palmego i katastrofy w Czarnobylu

-wiele danych ukazuje utratę informacji typową dla dynamiki zapominania zdarzeń normalnych

-dobrze zachowany pozostaje ogólny obraz sytuacji

Dane nt mechanizmu utrwalania danych we wspomnieniach migawkowych sa niejednoznaczne. Niektorzy badacze uwazaja, ze istnieje mechanizm TERAZ ZAPISUJ (Conway) a inni, ze zapisywanie odbywa sie przez jawne lub ukryte powtarzanie (Neisser)

Słabość kryterium pewności subiektywnej:

-badania klasyczne Lichtensteina i Fischofa (badani opowiadali na pytania „prawda/nieprawda”);prawie 70% sądów „jestem pewny” to były sądy fałszywe -> nasza pewność częściej dot. nieprawdy niż prawdy

- badania Oskampa – wraz z doplywem informacji trafnosc sadow rosnie bardzo wolno, za to pewnosc bardzo szybko. Oznaca to, ze nowe informacje nie zmieniaja sadu ktory wczesniej powzielismy, tylko nawet zwiekszaja pewnosc co do niego. Wiele wskazuje na to, ze pewnosc sadow jest szczegolnie wysoka, gdy dotycza one potocznych przekonan o ludzkich wlasciwosciach czy naturze. - badania Zaleśkiewicza- zachowania inwestorów giełdowych; inwestorom wydaje się, że dokonują racjonalnych wyborów, a ich wybory w grze na giełdzie nie różnią się od wyborów małp, gdyby gracze byli ostrożniejsi, to lepiej by na tym wychodzili niż na pewności decyzji

- pewność sądów nie jest niczym wyjątkowym (np. wgląd wsteczny- po fakcie mówię, ze tak będzie)

Pewność subiektywna nie jest żadnych kryterium wiarygodności.

FAŁSZYWE WSPOMNIENIA- wspominanie zdarzeń, których nie było, można wykorzystać luki w pamięci, by je wyprodukować

Orwell- departament prawdy- ludzie tak jak w tym departamencie potrafia redagowac swoje wspomnienia tak by byly zgodne zich pogladami, wyborami

Greenwald- totalitarne „ja” (każdy z nas ma swój prywatny departament prawdy, co polega na korygowaniu przeszłości, by zgadzała się z teraźniejszością). Nasza pamiec ma charakter generatywny- wplatamy nowe elementy, przeksztalcamy stare, uzupelniamy je w kierunku nadania lepszego sensu, uzgadniania z naszymi postawami i emocjami.

Loftus- epidemia odzyskanych wspomnień, doprowadziło to do złych skutków:

- procesy i wyroki (np. przypomnienie sobie, że było się molestowanym, mimo, iż nie miało to miejsca, a winny wskazany przez tę osobę szedł do więzienia)

- odszkodowania

Epidemie wiaze z publikacjami prasowymi i ksiazkami eksponujacymi mozliwosc takich wspomnien lub wskazujacymi objawy mogace byc podstawa o ich wnioskowaniu oraz terapia ukierunkowana na powroty pamiecia do wczesnego dziecinstwa, w ktorej zawarte zostaly elementy nacisku na powracanie do wspomnien dramatycznych.

Bradshaw- ‘Zrozumiec rodzinę’ sygnały, które świadczą o tym, że było się wykorzystywanym seksualnie

Badania grupy Elizabeth Loftus”

- zagubiona w supermarkecie (badane to kobiety, które w dzieciństwie mieszkały daleko od cywilizacji;otrzymaly specjalne zeszyty z 4 historyjkami dot czasow gdy mialy 4-6 lat, 3 z nich byly prawdziwe i pochodzily od krewnych a jedna byla falszywa. zadano im pytanie czy pamiętały jak w wieku 6 lat zgubiły się z w supermarkecie- większość odpowiedziała, że nie, ale gdy zadano im to pytanie po dwóch tygodniach, przypomniały sobie, a to niemożliwe), za pomocą pytań wygenerowano wspomnienia -> im częściej sobie coś powtarzamy to bardziej się wydaje prawdopodobne

- regresja do wczesnego dzieciństwa- badani wypelniali fikcyjny test potem otrzymywali info, ze maja swietne zdolnosci percepcyjno-poznacze. Polowie powiedziano, ze wiaze sie to z ruchami galek ocznych oraz wzrokowa obserwacja ruchomego przedmiotu wiszacego nad lozeczkiem. dodawano mimochodem, ze badania zmierzaja do ustalenia czy badani urodzili sie w szpitlau gdzie wiesza sie nad lozeczkiem karuzele czy nie. Kolejny krok polegal na udziale w ukierunkowanym powrocie do dziecinstwa, ktorego finalem miala byc regresja do dnia urodzin. Wtedy badanych proszono by ogladali siebie jak w tv, a tych ktorzy widzieli poruszajacy sie przedmiot pytano o szczegoly. Az 80% "przypomnialo" sobie wczesne dziecinstwo, a 60% "pamietalo" poruszajacy sie przedmiot.

Badania Iry Hymana

- waza z ponczem

- pizza i clown

Badacz dawał fałszywe sygnały związane z fałszywymi wspomnieniami (np. że w wieku 7 lat leżeli w szpitalu a clown przyniósł pizzę). W miarę upływu czasu te zdarzenia miały większe znaczenie.

Okoliczności sprzyjające fałszywym wspomnieniom:

- emocje

- szczegóły (np. clown i pizza)

- przekonanie o możliwości zaistnienia zdarzenia i jego wiarygodnosci

- sugestia zewnętrzna, np. terapeuty

- przerwa między dwiema próbami odtworzenia

Warunki powstania fałszywych wspomnień: (Loftus)

- zdarzenie musi być uznane za możliwe i wiarygodne

- konstruowany obraz i narracja oraz zrodlo wspomnienia przypisywane sa do wlasnych zasobow pamieciowych a nie do zewn sugestii.

Loftus:

Wspomnienia fałszywe są podobne do kłamstw, Ekmann uważał podobnie:

słabe kryterium a żeby stwierdzić czy coś jest takie to trzeba mieć materiał porównawczy

Wg T. Maruszewskiego:

Jeżeli chodzi o fałszywe wspomnienia ogólny mechanizm odwołuje się do heurystyki dostępności psychicznej. Są to dwa mechanizmy:

Konkluzje:

jakkolwiek doświadczamy subiektywnej pewności naszych wspomnień to

- kryteria identyfikacji wspomnień są b. słabe i tylko pośrednie

Przechowywanie:

Najlepiej przechowujemy:

Koncepcje zapominania:

  1. Teoria Zanikania Śladów- mechanizm zapamiętywania musi być wielokrotnie odnawiany, bo jak nie to go zapominamy; łatwo więc wypada to co nie jest odtwarzane

  2. Teoria Interferencji- materiał obecny wchodzi w kolizję w materiałem, który już umiemy; dochodzi do skłócenia, najlepiej pamiętamy to, co jest zgodne z tym co już pamiętamy, wszystko wszystkiemu przeszkadza w pamięci

  3. Teoria Dostępu- my niczego nie zapominamy, tylko mamy trudności z dostępem do tych informacji, tylko fizyczne uszkodzenie mózgu może powodować zapominanie

  4. Teoria Zapominania Motywowanego, wyparcie- pamiętamy to, co chcemy, a nie pamiętamy tego, czego nie chcemy (Freud wyparcie), zapominamy to co przykre sprawia bol poczucie winy itp. przechowywana informacja zostaje z jakiegoś powodu ukryta przed świadomością, jak wtedy, gdy zapominamy nazwisko kogoś, kogo nie lubimy.

  5. teoria zapominania ukierunkowanego- uczą się słów, przy poszczególnych słowach były sygnały – zapamiętaj to / zapomnij to. słowa opatrzone zapamiętaj to były lepiej pamiętane niż reszta. CZY TO NIE TO SAMO CO 4. ???

D.Schacter: „Siedem Grzechów Pamięci”

NADWYŻKA WSPOMNIEŃ- z dzieciństwa u ludzi starszych, choć mają problemy z zapamiętaniem rzeczy bieżących, w miarę starzenia się ludzi pamiętamy coraz więcej rzeczy z dzieciństwa, kontrast z innymi wspomnieniami,

WYKLAD 12- MYSLENIE I ROZWIAZYWANIE PROBLEMOW

myslenie- zestawianie w pamieci operacyjnej roznych danych poznawczych (informacji) w celu uzyskania nowej jakosci. Im wiecej danych, tym wiecej porownan. Im wiecej wiemy, tym wiecej wymyslimy.

Dwa zalozenia:

- myslenie jest swiadome

- myslenie jest kontrolowane

Oba te zalozenia sa NIEPRAWDZIWE, bowiem : czlowiek nie jest świadomy w całym procesie myslenia, najczęściej jesteśmy świadomi tylko na początku, gdy zaczynamy myśleć najczęściej cały proces jest nieświadomy, czasem tylko wyniki przebijają do świadomości a czasem nawet nie.

Edward Nęcka myslenie dzieli na asocjacyjne i ukierunkowane:

1) asocjacyjne- typowe dla fantazjowania i marzeń sennych, opiera sie na skojarzeniach, nie ma wyraznego kierunku, luzny strumien mysli

2) ukierunkowane- zmierzające do określonego celu i wyniku. Przejawia się ono przede wszystkim w procesie rozwiązywania problemów w życiu codziennym, podczas nauki czy też pacy zawodowej. Składnikami myślenia ukierunkowanego są rozmaite czynności umysłowe – np. operacje, które prowadzą bas do rozwiązania zadania, a tym samym do poszerzenia naszej wiedzy o rzeczywistości. Myslenie ukierunkowane dzielimy na reproduktywne (polegające na zastosowaniu w nowych sytuacjach uprzednio zdobytej wiedzy, wykorzystaniu w nowych warunkach poznanych metod rozwiązywania problemów), produktywne i krytyczne.

Myślenie ukierunkowane zaczyna się od eksploracji.

Zachowania eksploracyjne:

▪ Eksperyment Marii Hanuzy (dzieci i rozmowa o ich życiu, przygodach, a przed dziećmi leżały klocki)

zachowania eksploracyjne warunkują silnie myślenie

Popęd eksploracji

- badania R.Butlera, F. Harlow – małpy, 2 okienka, za jednym banan za drugim kolejka elektryczna, ciekawość może być silniejsza niż głód- otwierały to do kolejki

Problem zadan nierozwiazanych w ramach posiadanej aktualnie wiedzy:

poszukiwanie informacji, produkowanie nowej, struktura sytuacji problemowej: odczucie trudnosci, analiza problemu, wytwarzanie rozwiazan, ocena rozwiazan. Niezaleznosc generowania ewolucji pomyslow, sa 2 rodzaje: otwarte (wypracowac pomysl i ocenic go) i zamkniete (wymaga wylaczenia ewolucji pomyslow)

Dwa rodzaje strategii rozwiązywania problemów:

▪ heurystyki potrząsania –jak się coś zepsuje /dziecko/ szympansy – co jakis czas musi być skuteczne bo inaczej by zginęła

▪ heurystyka OCL – Obawa – Chciwość - Lenistwo

Tversky i Kahneman: reguła dostępności- Kahneman i Tversky pokazali w serii badań, że ludzie w swoich ocenach szans zwykle nie kierują się zasadami logiki i rachunku prawdopodobieństwa a raczej prostymi heurystykami, tj. łatwymi w użyciu zasadami, które nierzadko okazują się wystarczające, choć mogą też w szczególnych sytuacjach prowadzić do poważnych błędów. Na przykład przy ocenie szans ludzie chętnie kierują się zasadą dostępności psychicznej. Polega ona na tym, ludzie uczą się wnioskować o prawdopodobieństwach z łatwości, z jaką mogą sobie przypomnieć odpowiednie zdarzenia. Jedną z prawidłowości funkcjonowania ludzkiej pamięci jest ta, że wydarzenia świeże przypominamy sobie łatwiej niż odległe. To z tego powodu większość inwestorów chętniej lokuje swój kapitał w te formy inwestycyjne, które ostatnio cechował trend wzrostowy.

Inne reguły:

Czego nie wiemy o myśleniu? (Nęcka)

WYKLAD 13 Język w procesie gromadzenia i przetwarzania doświadczenia

Język jest zjawiskiem, w ktorym uwypuklaja sie: fundamentalne podobieństwo między ludzmi (wszyscy operujemy jakims jezykiem), istotne roznice kulturowe (tysiace odmiennych jezykow), a takze roznice indywidualne (sprawa indywidualnej kompetencji jezykowej). Jedni upatruja genezy jezyka w powolnych procesach ksztaltowania sie pierwotnych form komunikacji, inni postuluja mozliwosc naglego pojawienia sie jezyka. Obecnie popularna jest teoria Komarowej i Nowaka, ktorzy zakladaja, ze po osiagnieciu progu (prog koherencji) 400 znakow jezykowych jezyk nie moze dluzej obejsc sie bez skladni i staje sie ona koniecznoscia.

Noam Chomsky- zaproponowal przed laty hipoteze wrodzonej kompetencji jezykowej, czyli wlasciwosci ludzkiego mozgu ktora zapewnia opanowanie kazdego jezyka. Wiele tez przejawia za trafnoscia tej koncepcji, m.in powszechnosc jezyka- wszyscy ludzie niezaleznie od czasu historycznego, kultury, pochodzenia etnicznego czy regionu geograficznego uzywaja jezyka; wszystkie jezyki sa naturalnie dzwiekowe; struktura gramatyczna wszystkich jezykow jest podobna w warstwie powierzchniowej lub glebokiej; rozwoj kompetencji jezykowych jest podobny u wszystkich ludzi i prawdopodobnie zawsze ma charakter stadialny. Wreszcie, o ile istnieja dowody na zmiennosc jezyka w sferze slownikowej i znaczeniowej, to brak jest dowodow na jego ewolucje w gramatyce.

Różnorodność języków

- od 3-6 tysięcy języków (taka niedokladnosc wynika z roznych obieranych kryteriow)

- nie ma reguły – jeden naród jeden język

- Nigeria charakteryzuje sie najwieksza roznorodnoscia jezykow- 80 języków równorzędnych (przeciętny Nigerczyk zna 7-8 języków zeby moc sie porozumiec)

Języki międzynarodowe – zmiany w czasie historycznym

- aramejski

- łacina

- greka

- angielski

- następny będzie chiński

Biologia języka

- czy język jest fenomenem specyficznie ludzkim? Nie, zwierzeta posiadaja systemy komunikacyjne, np mrowki posiadaja bardzo zaawansowany, w ktorym komunikaty przekazywane sa za pomoca sygnalow zapachowych; pszczoly kreca osemki w powietrzu, zeby sygnalizowac zagrozenie, czy informowac sie o polozeniu nektaru; malpy- w swoich badaniach Premack probowal nauczyc malpy jezyka migowego, zdolaly poznac pewne znaki, jedna samica nauczyla sie nawet uzywac metafor. Malp nie da sie nauczyc ludzkiej mowy, poniewaz maja inaczej zbudowana krtan, sa jednak w stanie opanowywac pewne ciagi komunikacyjne, np tworzyc komunikaty za pomoca specjalnych klockow.

Ograniczona przekładność języków- jezyk ma ukryta warstwe sensu, intuicji, ktore sa zrozumiale w obrebie jednego jezya ale niekoniecznie juz drugiego.

Centryzm językowy – myslenie, ze nasz jezyk jest lepszy, poreczniejszy od innych (nazwa Niemcy oznacza niemi w naszym jezyku, nie mowiacy po naszemu, nie znajacy naszej mowy)

CECHY JĘZYKA:

FUNKCJE JĘZYKA:

  1. REPREZENTACYJNA- znaki jezykowe reprezentuja jakies obiekty, stany rzeczy, zdarzenia, czynnosci itp. Kazdy znak i zdanie jest symbolem pewnej czesci rzeczywistosci.

2 Typy Pojęć Rosch, Trzebiński, Maruszewski. przez dlugi czas sadzono, ze siatka pojec jakimi operujemy, zbudowana jest z jednoznacznych i dobrze zdefiniowanych kategorii. Od pewnego czasu wiadomo, ze dysponujemy co najmniej dwoma typami pojec i dwiema ich siatkami:

Z tych badan wynika, ze pojęcia- nazwy dla kategorii obiektów powstają najczęściej w wyniku kumulowania się doświadczenia. To co powtarza sie najczesciej, co jest typowe, staje sie prototypem konstytuujacym pojecie.

  1. KOMUNIKACYJNA-

Trzeba podkreslic, ze reprezentacyjna i komunikacyjna funkcja jezyka jest w znacznym stopniu od siebie niezalezna. Reprezentatywna jest determinowana przez rzeczywistosc (jezyk oddaje rzeczywistosc) a komunikacyjna w ten sposob nie jest ograniczana, w zwiazku z czym komunikat nie musi byc zgodny z rzeczywistoscia, choc musi szanowac reguly komunikacyjne.

Maksymy efektywnej komunikacji Gricela

- maksyma ilości – uczyń swój wkład na tyle informacyjny, na ile wymaga tego aktualny stan dyskursu (mów tyle ile musisz nie więcej).

- maksyma jakości – mów o tym na co masz dowody i o czego prawdziwości jesteś przekonany (nie kłam).

- maksyma odpowiedzialności – mów na temat

- maksyma sposoby i unikaj dwuznaczności unikaj niejasności – bądź logiczny

Sprawcza funkcja języka

- modlitwa ( zmiłuj się nad nami)

- zaklęcia (niech cię szlag trafi)

- klątwy ( pewnego dnia)

Wypowiedzi dzielimy na

1. oznajmujące:

- opisy (ktore dzielimy na sprawności)

- oceny (dzielimy na cnoty i wady)

2. pseudooznajmujące

- intencja manipulacyjna z droga wycofania się destruktywne

3. sterujące

- życzenia

- rozkazy

▪ Wg M.Bubera życie ludzkie powinno w sobie łączyć 3 aspekty: mówienie, myślenie, działanie

▪ Język oceniający: do oceniania uzywamy zwyczajowo 4 rodzajow konstruktow: dotyczacych wygladu, roli (przelozony, nauczyciel), interakcji (serdeczny, cichy) i funkcjonowania psychologicznego (pracowity, ekstrawertywny, wytrwaly). W nastepstwie stosowania konstruktow tego typu tworzy sie sad oceniajacy nie tylko np wyglad, ale osobe jako taka. Wg Wojciszke język oceniający stosujemy chętnie do charakteryzowania innych, rzadziej do charakteryzowania siebie ( a jak tak, to pozytywny)

↓

Wg Szmajke ludzie, którzy używają języka oceniającego w odniesieniu do siebie zamierzają kierować wrażeniem- autoprezentacja. Wg niego ludzie posluguja sie jezykiem oceny gdy zamierzaja kierowac wrazeniem jakie na ich temat powstaje u innych.

język publiczny język prywatny

  • bardziej formalny

  • odwołuje się do standardowych zwrotów

  • akcentuje przewagę władzy

  • spostrzegany przez odbiorców negatywnie

  • wywołuje tendencję do uległości

  • silniej apelujacy niz potoczny

  • bardziej komunikatywny

  • dużą rolę odgrywają gestykulacje

Wg Wojciszke:

opis siebie opis innych

  • sięgamy do określeń sprawnościowych (sa to pojecia opisujace kompetencje, umiejetnosci traktowane jak przeslanki lub wyjasnienie wlasnych czynnosci, np zrobilem to bo umiem; umiem chodzic po gorach itp)

  • wyjaśniamy własne czynności

  • podejmujemy próby wybielania siebie

  • sądy negatywne o nas są bardziej konkretne

  • sięgamy do określeń wartościujących, nasyconych oceną moralną

Interesujace jest takze rozroznienie miedzy jezykiem uzywanym do opisywania wlasnej i cudzej grupy. W opisach czynnosci i zdarzen mozemy zastosowac 2 reguly, ktorych uzywamy odmiennie w zaleznosci od tego, czyje zachowania opisujemy i w zaleznosci czy sa to dobre czy zle uczynki:

- incydentu- wedle ktorej dane zachowanie jest raczej nietypowe, wyjątkowe, stosujemy ja w odniesieniu do pozytywnych uczynkow popelnionych przez obcych i negatywnych przez swoich

- powtarzalności- dane zachowanie jest typowe, powtarzalne. Ta regule stosujemy do pozytywnych zachowań własnej grupy i negatywnych zachowań obcej grupy.

Zachowania takie sa bezrefleksyjne i nasilaja sie wraz ze sklonnoscia do faworyzowania wlasnej grupy i deprecjonowania obcych, szczegolnie w przypadku silnych do nich uprzedzen.

Wg. Lokoff:

Język Kobiet Język Mężczyzn

- częściej komunikaty zawierające

propozycje, podparte są zdaniami dodanymi

- częściej wyrażają zastrzeżenie i zaprzeczanie

- lepiej opisują właściwości fizyczne rzeczy, kolory

- okrężny, szczegółowy, emocjonalny

- używają języka nacechowanego siłą

- więcej przeklinają

Poglady Lakoff zdobyly duza popularnosc, choc nie we wszystkim sa trafne- okazuje sie, ze pewne wlasciwosci jezyka kobiecego wystepuja tylko wtedy, gdy kobiety pozostaja w interakcji z mezczyznami (zastrzezenia, zdania dodane, seks), ale zarazem prawda jest, ze kobiety zdecydowanie lepiej opisuja kolory.

monolog dialog

- specjalny rodzaj komunikatów wewnętrznych (ekspresje, wspomnienia, wyobrażenia, samoinstrukcja np pojedz odwiedzic matke, plany, ostrzeżenie, sugestie)

- jest pomocniczym środkiem w

procesie myślenia

- czasami pełnią funkcje autoprezentacyjną

- aktywizuje schemat rozmowy z nieznajomym

- może być uproszczony, niepoprawny

- uruchamia schemat rozmowy ze znajomym (dlatego w eksperymencie Dolina uleglosc wobec prosby u ludzi jest wieksza jesli prosba jest poprzedzona dialogiem a nie monologiem)

- jego szczególnym rodzajem są: formuły grzecznościowe, życzenie, powitania, gratulacje

- nastrój pozytywny zmniejsza gotowość do

uprzejmego dialogu, negatywny ją zwiększa

-jest bardziej komunikatywny dla rozmowcow i obserwatorow niz czyjs monolog

KŁAMSTWA


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Od pamięci wody do biologii numerycznej
prawo karne 29.03.2009, IV SEMESTR, Notatki z płyty od Lucyny
Tekst - Zaliczenie - TI wa, stosunki międzynarodowe, notatki 2 rok od znajomej
KsiÄ™gi wieczyste i hipoteka, IV SEMESTR, Notatki z płyty od Lucyny
notatki z wykladow od J Pudelko Nieznany
notatki z wykładów od J.Pudełko statystyka nota1
ZAGADNIENIA do egzaminu 2009 MARKETING, zootechnika UPH Siedlce, 4 rok 1 semest, Notatki, Marketing
Notatko-ściąga od AsiSz, semestr II, komunikacja
Prawo Karne 24.05.2009r niedziela, IV SEMESTR, Notatki z płyty od Lucyny
polityka regionalna 23.05.2009, IV SEMESTR, Notatki z płyty od Lucyny
wykonywanie wyroków, stosunki międzynarodowe, notatki 2 rok od znajomej
Polityka regionalna 06.06.2009r sobota, IV SEMESTR, Notatki z płyty od Lucyny
notatki z wykładów od J Pudełko, statystyka nota1
porządki, stosunki międzynarodowe, notatki 2 rok od znajomej
PC-zagadnienia ogolne, IV SEMESTR, Notatki z płyty od Lucyny
Logistyka - Notatki - wszystko od zapasów - ściąga, logistyka
System parlamentarno, stosunki międzynarodowe, notatki 2 rok od znajomej

więcej podobnych podstron