Utwór dość wyraźnie rozpada się na dwie części

Utwór dość wyraźnie rozpada się na dwie części, z których pierwsza, obejmująca wersy 1-62, stanowi parafrazę pieśni „Ach! Mój smętku, ma żałości!”, druga zaś (63-74) ma za podstawę pieśń o duszy; dwa końcowe wersy (75-76) stanowią modlitewną klamrę, dodaną bez wątpienia przed redaktora, spinającą całość tekstu, a jednocześnie zręcznie zamykającą opowieść o zaświatowych losach zmarłego.

Pierwszą część wypełnia dialog Chorego z otaczającymi go ludźmi, a tylko raz dochodzi do głosu Anioł. Redaktor odstąpił od porządku abecadłowego na korzyść kompozycji lepiej motywującej następstwo myśli i uzasadniającej więź pomiędzy osobami mówiącymi a zawartością i sensem ich wypowiedzi.

Wstępna kwestia Infirmusa zawiera lament Chorego w obliczu nieuchronnej śmierci, żal z powodu konieczności pozostawienia nagromadzonych za życia dóbr, nieszczerości otaczającej łoże rodziny oraz narzekanie na zwodniczość „fałszywego świata”. Ludzie (a nie Anioł) udzielają Choremu rady, w jaki sposób postąpić. Infirmus zwraca się do swojej duszy, aby obudziła się z długiego snu i próbowała jeszcze się ratować, a następnie zarzuca jej, że grzesząc sprzedawała się tanio „złemu duchowi”. Homines nie ustają w udzielaniu umierającemu praktycznych rad. I tak dalej, wszystko to samo.

Aż tu „Dusza z ciała wyleciała”. Na zielonej łące stała, stawszy, rzewno zapłakała. Czemu, duszo, rzewno płaczesz? Nie wola mi rzewno płakać, a ja nie wiem, kaj się podziać. Podzi, duszo moja miła! Powiedę cię do rejskiego, do królestwa niebieskiego”. Wykorzystanie wątku wizyjnego. Pomiędzy historią przedstawioną w pieśni, a pospolitym schematem fabularnym wizji zachodzi charakterystyczna różnica. „Kod wizyjny” opierał się na temacie zaświatowej wędrówki mającej cel poznawczy, po obejrzeniu miejsc kary i nagrody dusza „chwilowo” lub pozornie zmarłego wracała na ziemię, aby bohater mógł przekazać swe doświadczenia innym ludziom. Natomiast w polskiej pieśni do krainy pozaziemskiej przybywa dusza człowieka zmarłego po to, aby rozliczywszy się ze swych czynów, doświadczyć na sobie nieuchronnych praw Bożych. Ta właśnie okoliczność pozwala przypuszczać, że u źródeł zamysłu treściowego pieśni o duszy legł wątek pozagrobowego losy człowieka sprawiedliwego. Najstarsze jego ujęcie – Visio s. Pauli. W relacji Pawłowej wyzwolona już z powłoki cielesnej dusza sprawiedliwego prowadzona przez Anioła, chociaż swą ziemską egzystencją zasłużyła na zbawienie, jest zalękniona i drży przed czekającym ją niewiadomym. Nie doznaje jednak osamotnienia. Przybyły na spotkanie z nią Duch mówi „nie lękaj się, póki nie dojdziesz do miejsca, którego nie znasz, ja przyjdę ci z pomocą”. Zaprowadzona przed oblicze Boga i poddana sądowi, słyszy następnie Boski wyrok: Niech ją podejmie Michał, anioł przymierza, i niech ją zaprowadzi do raju szczęśliwości”. W pieśni ta fabuła ulega skróceniu i zmieniły się niektóre realia: dusza przybywa w zaświaty sama, zatrzymuje się na zielonej łące, a w jej rozmówcy i pocieszycielu tylko domyślamy się anioła, podczas gdy didaskalia udramatyzowanej „Skargi umierającego” powierzają tę rolę św. Piotrowi.

A Ach! Moj smętku, ma żałości!
Nie mogę się dowiedzieci,
Gdzie mam pirwy nocleg mieci,
Gdy dusza z ciała wyleci.
B Byłżem s młodości w rozkoszy,
Nie usłałem swojej duszy,
Już stękam, już mi umrzeci,
Dusza nie wie, gdzie się dzieci1.
C Com miał jimienia2 na dworze,
Com miał w skrzyni i w komorze,
To mi wszytko opuścici,
Na wieki się nie wrocici.
D Dziatki s matką narzekają,
Bracia mię w rzkomo3 żałują,
Ku jimieniu przymierzają,
Na mą duszę nic nie dbają.
E Eja, eja, dusza moja,
Ocuci się, długoś spała,
Nie masz wierniejszego k sobie,
Uczyń dobrze sama w sobie!
F Fałszywy mi świat powiedał,
Bych ja długo żyw byci miał,
Wczora mi tego nie powiedał,
Bych ja długo żyw byci miał.
G Gdzie ma siła, ma robota,
Głupiem robił po ty lata:
Ośm miar płotna, sidm stop w grobie,
Tom tylo wyrobił sobie.
H Halerzem4 łakomo zbierał,
Swoj żywot rozpustnie chował5:
Prze ty dwa bogi przeklęta
Nie czciłem żadnego święta.
I Jałmużnym nędznem nie dawał,
Ofierym Bogu nie czynił,
Ni z pirwiny, ni z nowiny6
Bogum nie dał z siebie winy.
K Kaki to moj rozum głupi,
Sobiem był szczodr, Bogu skąpy:
Com kiedy Bogu poślubił,
Tegom nigdy nie uczynił.
L Leży ciało, barzo stęka,
Duszyca się barzo lęka,
Bog się z liczby upomina7,
Diabeł na grzechy wspomina.
M Młotem moje pirzsi biją,
Dusza nie śmie wynić8 szyją;
Widzi niebo zatworzone9,
Widzi piekło otworzone.
N Nie gdzie się przed Bogiem skryci,
Dusza nie śmie przed sąd jici10;
Widzi niebo zatworzone,
Widzi piekło otworzone.
O O duszyco, drogi kwiecie,
Nic droszego na tem świecie,
Tanieś się diabłu przedała,
Iżeś się w grzeszech kochała.
P Pamiętaj coś na chrzcie ślubowała,
Gdyś się diabła otrzekała,
Jego pychy, jego działa11 -
Toś wszytko przestępowała.
Q Kwap się rychło ku spowiedzi,
Kapłany w swoj dom powiedzi,
Płacz za grzechy, przymi świątość,
Boże Ciało, święty olej!
R Rolą z domem dziatkam podaj,
Coś urobił12 za duszę daj,
S jimienia przyjacioł nabywaj,
Coć przyłączą twą duszę w raj.
S Zbierz gniewliwe i dłużniki,
Odproś, zapłać pieniądz wszelki:
Za jeden pieniądz w piekle być -
Na wieki stamtąd nie wyniść13.
T Tam sam oczy moje głądzą14,
Toć już trzy złe duchy widzą,
Na mię me grzechy wzjawiają15,
Mej duszy sidła stawiają.
V Wircę się, wołam pomocy,
Nikt za mię nie chce umrzeci,
Nikt przyjaciel na tym świecie,
Jedno w Bodze16 nadzieję mieci.
X Kryste, przez twe umęczenie,
Rozprosz diable obstąpienie,
Daj duszycy przeżegnanie17,
Daj ciału dobre skonanie!
Y Ja twoj synek marnotrawny,
Tyś moj ociec miłosierny,
Żal mi tego, iżem cię gniewał,
Ale ciem się nie otrzekał.
Z Zażżycie-ż18 mi świeczkę ale,
Moji mili przyjaciele!
Dusza jidzie z krawym19 potem;
Co mnie dzisia, to wam potem.
                                                 Amen.
Dusza z cieła wylecieła,
Na zielone łące20 stałe.
Stawszy, silno, barzo rzewno zapłekałe.
K nie przyszedł Święty Piotr a rzeknęcy21:
Czemu, duszo, rzewno płaczesz?
Ona rzekłe:
Nie wola mi rzewno płakać,
A ja nie wiem, kam sie podzieć.
Rzekł święty Piotr je:
Podzi, duszo moje miła!
Powiedę cie do rejskiego,
Do krolestwe niebieskiego.
Do ktorego krolestwa dowiedzie nas
Ociec Bog, Syn i Duch Święty.
                                                 Amen.

Objaśnienia

1podziać się; 2mienia, majątku; 3rzekomo; 4pieniądze (halerz - 1/12 grosza praskiego); 5wiódł; 6ani z pierwszych płodów, ani z gruntu wziętego po raz pierwszy w uprawę (nowizna); 7żąda zdania rachunku; 8wyjść; 9zamknięte; dzieła, spraw; 12zarobił, dorobił się; 13zwrotki oznaczonej literą S brak w przekazie płockim; tu została uzupełniona w oparciu o źródło późniejsze; 14patrzą, spoglądają; 15wyjawiają, obwieszczają; 16w Bogu; 17błogosławieństwo; 18zapalcie; 19z krwawym; 20w tradycji ludowej zielona łąka symbolizowała miejsce pobytu dusz bez pośmiertnego wyroku; 21mówiąc.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
107 lektur streszczenia - podstawowa,gimnazjum,liceum, Grób Agamemnona - Julisz Słowacki, Utwór wyra
OSOBOWOŚĆ DZIELI SIĘ NA DWIE STRONY, pedagogika, psychologia rozwojowa i osobowości
uprawa-2kolos, Struktura gruzełkowata - zdolność gleby do rozpadania się na cząstki różnej wielkości
uprawa-2kolos, Struktura gruzełkowata - zdolność gleby do rozpadania się na cząstki różnej wielkości
6, W końcu 1 tygodnia rozwoju trofoblast różnicuje się na dwie warstwy:
Pytania są podzielone na dwie części
Pytania są podzielone na dwie części
Dwie komety zderzą się, Mój Krzyż pojawi się na czerwonym niebie
Rozpada się budżet państwa na 2013 rok
Koordynacja ze strzałem na dwie bramki cz 3
W teorii kształcenia wszechstronnego nacisk kładło się na bierne zdobywanie wiedzy, media w edukacji
KATECHEZA LO.T.Czy mozna umawiac sie na spowiedz., KATECHEZA
Dziecko ocenia się na tle grupy, Dydaktyka
jak dostac sie na inny dysk w sieci
Największe łowiska świata znajdują się na obszarach doc
Sieć zakładów przetwórstwa rybnego znajduje się na wybrzeżu doc
szwajcaria1, POLITOLOGIA (czyli to czym zajmuję się na co dzień), Polityka Lokalna w ujęciu porównaw
Poezja lingwistyczna ukształtowała się na przełomie lat 50, POLONISTYKA
CZAS OTWIERANIA SIĘ NA ŚWIATŁOŚĆ, Dokumenty(1)

więcej podobnych podstron