Model tekstualny i proceusualny

-procesualny – skamielina typu przyrodniczego, określenie cech rodzajowych i gatunkowych, chronologia, czas występowania i zasięg występowania, próba określenia zmian w czasie

Przykład kamiennej rzeźby tak zwanego „mnicha” z okolicy góry Ślęży – określenie gdzie występuje tzn góra Ślęża, chronologia – może być celtyckie, scytyjskie, albo wczesnochrześcijańskie ustalamy które stanowisko zajmujemy

-tekstualny – pytanie dotyczące wytwórcy i użytkownika, a więc z jaką kulturą jest to związane, z jakimi zachowaniami, normami, wartościami.

Co miano na myśli i w jakim celu stworzono „mnicha”, kontekst jego występowania.

Dobra prestiżowe są albo z rzadko występujących surowców, albo po prostu rzadko występują. Przedmioty ostentacyjnego zbytku.

Model tekstualny przywraca źródłom archeologiczny charakter humanistyczny, bo pytamy o ich funkcjonowanie w kulturze.

Model procesualny charakteryzuje głównie archeologię tradycyjną.

Najwcześniejsze klasyfikacje źródeł archeologicznych zostały stworzone w Europie, prym wiedli Skandynawowie. Oskar Montelius? Stworzył pierwszą klasyfikację, nazywając źródło znaleziskiem. Znalezisko określał jako posiadające określoną formę mającą własną funkcję , powstałe w określonym czasie i w określonym miejscu, czyli w przestrzeni. 4 formy: osady, groby, skarby, znaleziska pojedyncze. Kolejny podział: Znaleziska zwarte i otwarte. Zwarte – warstwa osadnicza ( ale nie jesteśmy w stanie ustalić granic warstwy –błędne założenie), budynki mieszkalne, gospodarcze, groby, skarby (złożone jednorazowo, nie zakładał, że ktoś mógł tam coś dołożyć). Niezwarte – osady narastające w dużym okresie czasu, bez granic stratyfikacyjnych, jaskinie, wtórne pochówki, skarby wotywne.

Do tego podziału nawiązał Józef Kostrzewski, który stworzył podział źródeł archeologicznych (około lat sześdziesiątych). Używa określenia źródła archeologiczne i zabytki przedhistoryczne. Źródła ruchome i nieruchome. Podejście do źródeł jak wyliczanka, mówienie po kolei co jest źródłem, niecałościowe podejście do źródeł.

Ruchome – narzędzia, broń, ozdoby, naczynia, sprzęty, dzieła sztuki, zabytki kultu religijnego

Nieruchome- pozostałości pojedynczych budowli, lub całych osad, groby, cmentarzyska, twierdze, piece hutnicze, jaskinie i schroniska skalne, które człowiek użytkował,

Pozostałe zabytki przedhistoryczne: przygotowywane przez niego surowce, bryły, krzemienia i bursztynu, placki miedzi, brązu, żelaza, pozostałości uczt np. kości zwierzęce, hodowane przez człowieka zboża, warzywa, owoce, węgle spalonych przez ludzi ognisk, dziko rosnące rośliny o ile użytkował je człowiek.

Po prostu wszystko co miało związek z kulturą ludzką.

Ważne jest dla niego oddzielenie poszczególnych kategorii źródeł.

Źródła nieruchome podzielił na obiekty osadnicze i obiekty grobowe, jaskinie, osady, pozostałości po fortyfikacjach, miejsca kultu, obiekty grobowe (szkieletowe, ciałopalne) (płaskie, kurhanowe) i tak dalej.

Dla źródeł ruchomych proponuje aby klasyfikować ze względu na surowiec, technikę i technologię. Istotny jest też sposób występowania zabytków i dlatego uważał on, że występują one w trzech głównych formach: skupiska (osady, cmentarzyska), w skarbach, w znaleziskach luźnych. Największą wartość poznawczą mają skupiska.

Podstawowy problem w czasach Kostrzewskiego to etnogeneza Słowian. W związku z tym źródłom zaczęto przypisywać przynależność do określonego etosu. Brał pod uwagę osady i cmentarzyska i uważał, że jeśli ściśle określony zespół archeologiczny, który ma zwarty zasięg odpowiada pewnej jednostce etnicznej. A następujące po sobie kultury, jeśli mają wspólne cechy mogą reprezentować inne stadium rozwoju tejże kultury.

Metoda retrogresywna

Nie można stawiać znaku równości między kulturą martwą a żywą – Eggers (po II wojnie światowej, niemiecki archeolog). Zauważył, że źródło nie odbija przeszłości, a są wynikiem pewnych mechanizmów, które działają już w żywej kulturze. Mechanizmy selekcji.

Mechanizmy selekcji pozytywne i negatywne. Np. selekcja pozytywna to groby, skarby, a negatywna np. osady.

To co bada archeolog ma charakter selektywny.

__________________________________________________________________________________

Systemowe podejście do źródeł Binforda. Nurt związany z nową archeologią, zwaną procesualną. Odmienne od europejskiego podejście do źródeł.

White powiedział „otwórzcie nową archeologię” i stało się. Stworzono nową archeologię.

1962 r. – Binford pisze artykuł „Archeology as antrophology. Antropologia i archeologia są ściśle powiązane.

Archeologia procesualna traktuje świat jako system, czyli pewną całość w której najważniejsze są relacje w związku z tym kultura również jest systemem. W jej obrębie wszystkie elementy są ze sobą powiązane i że system kulturowy dąży do utrzymania stanu równowagi. W takim celu zachodzą procesy adaptacyjne.

Binford uważał, że w źródłach zawarte są wszystkie informacje o rzeczywistości . Dotarcie do nich zależy od wiedzy i umiejętności archeologa. Systemowe podejście do świata umożliwia dotarcie do wymarłych systemów kulturowych. Wyrażało on pogląd „formalna struktura artefaktów wraz z kontekstualnymi powiązaniami między elementami powinna przedstawiać i przedstawia systemowy i dający się zrozumieć obraz całego wymarłego systemu kulturowego.” Innymi słowy Binford uważa, że kultura materialna doprowadza nas do wymarłego systemu kultury. Stawia znak równości między kulturą żywą a martwą. Podział źródeł na artefakty i ekofakty. Główną uwagę skupia na artefaktach, bo to one są pozostałością kultur.

Podejście do źródeł Binforda i Labudy (polski historyk) jest podobne. Binford wychodzi od neoewolucjonizmu i funkcjonalizmu a Labuda od marksizmu.

W podejściu systemowym widzimy relacje a nie same nie powiązane ze sobą elementy.

Kultura składa się 3 podsystemów – technologiczny (artefakty technoniczne), społeczny ( artefakty socjotechniczne) i światopoglądowy (artefakty ideo techniczne).

Artefakty technoniczne to takie których pierwotny kontekst tekstualny mieści się w bezpośrednim związku człowieka z przyrodą. Są to głównie wytwory związane z eksploatacją i przekształcaniem środowiska przez człowieka. Np. narzędzia.

Binford mówi, że chodzi o pierwotny kontekst przedmiotu, czyli dlaczego został stworzony.(socjotechniczne).

Do artefaktów ideo technicznych zaliczyć można artefakty władzy, religijne, ozdoby, przedmioty ostentacyjnego zbytku

Zbiory monotetyczne i politetyczne

Politetyczne – mają wiele cech, ale w każdym elemencie musi być stały element.

Pierwszą podstawową charakterystyką źródeł jest cecha. Ta jednostka leży u podstawy definiowania wszystkich kolejnych. Kolejną jednostką jest wytwór, czyli zespół cech. Wyżej są typy wytworów, czyli zespół wytworów. Następnie są zespoły typów. Wyżej są kultury i grupy kultur przechodnich.

Osobno jest technokompleks. Podobne procesy adaptacyjne zachodzące w podobnych środowiskach przy pomocy podobnych narzędzi.

Hodder – zawsze trzeba się odwoływać do kontekstu, każde znalezisko ma swój kontekst pierwotny (również u Binforda). Wytwory trzeba odnieść do sfery użytkowej. Źródła to artefakty i ekofakty, które odnoszą się do 3 sfer kultury – ekonomicznej, społecznej i ideologicznej, wokół których Hodder buduje kontekst. EKSPONUJE KONTEKST ! Sposobem jest szukanie ekwiwalencji. Kultura jest tekstem? TYLKO KONTEKST PROWADZI DO ZNACZENIA!

Wszystkie wytwory mają określone znaczenie. Działanie archeologa ma na celu nadawanie znaczenia. PODEJŚCIE TEKSTUALNE KURWA MAĆ.

TOPOLSKI ( wykład 5.01.2012)

1. Ujęcie źródeł J. Topolskiego

   1. Dany przedmiot staje się źródłem, gdy zadamy pytanie badawcze. Wszystkie pozostałości po przeszłości są potencjalnymi źródłami

   2. Wg Topolskiego historyk czy archeolog wydobywa ze źródła określone informacje w oparciu o swoją wiedzę i umiejętności, czyli narratywizuje źródło.

   3. Źródła archeologiczne to źródła historyczne, bo wiadczą o historii rodzaju ludzkiego.

   4. Dlatego źródłem jest „wszystko”, co może być pomocne w konstruowaniu obrazu przeszłości i argumentowaniu na rzecz owego konstruowania.

   5. Topolski swoje poglądy zawarł w „metodologii historii”, ale najpełniej pisał o tym w „jak się pisze i rozumie historię”.

   6. Jego refleksja nad źródłem miała duży wpływ na archeologię.

   7. Autor źródła kieruje pewne informacje do odbiorcy. Źródła adresowane i nieadresowane. Adresowane – będą miały autora, nieadresowane nie mają autora.