PRZETOKA

Połączenie ustno-zatokowe, zwane potocznie przetoką, to jedno z wielu powikłań, które mogą zdarzyć się w trakcie ekstrakcji górnych zębów przedtrzonowych lub trzonowych. Najczęściej do powstania przetoki dochodzi podczas usuwania górnej szóstki. U niektórych pacjentów wierzchołki korzeni zębów są w tym miejscu oddzielone od zatoki szczękowej bardzo cienką warstwą tkanki kostnej lub wyłącznie śluzówką. W takiej sytuacji usunięcie zęba przypomina wyjęcie korka lub zatyczki - powstaje niefizjologiczny otwór łączący jamę ustną z zatoką szczękową. Jeżeli ten dodatkowy kanał nie zostanie prawidłowo zabezpieczony, może dojść do zapalenia zatok, a nawet do znacznie poważniejszych komplikacji, takich jak zapalenie opon mózgowych, ropień mózgu czy zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej.

Dlatego po ekstrakcji górnych zębów stomatolog powinien sprawdzić, czy nie doszło do przypadkowej perforacji. W tym celu pacjent wykonuje prostą próbę, polegającą na wydmuchaniu powietrza przez nos przy zamkniętych skrzydełkach nosa. Jeśli doszło do powstania połączenia ustno-zatokowego powietrze będzie przedostawać się przez powstały otwór. Inną metodą jest przepłukanie ust płynem – objawem przetoki będzie woda przedostająca się do nosa.

Niektórzy stomatolodzy stosują w tej sytuacji próbę Valsalvy, która polega na próbie wytężonego wydechu przy zamkniętych drogach oddechowych. Jeżeli w trakcie próby słychać charakterystyczny świst bądź pojawiają się bąbelki krwi w zębodole, należy uznać, że nastąpiło otwarcie zatoki szczękowej.
Po stwierdzeniu połączenia jamy ustnej z zatoką szczękową lekarz musi określić jego wielkość. Wybór metody leczenia zależy od wielkości połączenia – jeśli otwór łączący zdrową zatokę szczękową z długim oraz wąskim zębodołem jest mniejszy niż 2 mm, najczęściej nie trzeba wykonywać żadnych dodatkowych zabiegów. W tej sytuacji dentysta powinien zapewnić warunki dla prawidłowego formowania się skrzepu i pouczyć pacjenta o postępowaniu zapobiegającym usunięciu go z zębodołu.

Jeżeli jednak doszło do powstania szerokiego otworu łączącego zatokę szczękową z jamą ustną poprzez krótki oraz szeroki zębodół, należy uznać, iż samoistne wyleczenie nie jest możliwe - takie połączenie należy zamknąć płatem śluzówkowo-okostnowym z zaszyciem zębodołu. Jeśli lekarz nie potrafi wykonać takiego zabiegu, powinien odesłać pacjenta w trybie pilnym do laryngologa lub chirurga szczękowo-twarzowego. Zabieg należy wykonać do 24 godzin, a także wdrożyć antybiotykoterapię okołozabiegową.

Ciekawostką może być fakt, że niegdyś do zamknięcia powstałego otworu używano różnego rodzaju zamykadeł i protez zębowych, przyżegano też brzegi rany rozgrzanym metalem lub stosowano tamponadę z użyciem gazy jodoformowej. Na szczęście, współczesna stomatologia zrezygnowała z tych brutalnych i bolesnych metod. Obecnie uznaje się, że zamykadła czy tamponady są nie tylko nieskuteczne, co wręcz szkodliwe, gdyż wydłużają okres gojenia i zwiększają możliwość zakażenia rany.

Na zakończenie warto dodać, że do powstania przetoki może dojść nie tylko w wyniku ekstrakcji górnych zębów. Połączenie ustno-zatokowe może być również następstwem wyłuszczenie torbieli, dłutowania zębów zatrzymanych czy resekcji wierzchołków korzeni w szczęce. Przyczyną mogą być także różne zmiany chorobowe powodujące zniszczenie kość oddzielającej zębodół od dna zatoki.