Filozofia緍gsona jako zrodlo inspiracji prozy psychologicznej miedzywojnia

Filozofia Bergsona jako 藕r贸d艂o inspiracji prozy psychologicznej mi臋dzywojnia.

Krytyka intelektu to podstawowe za艂o偶enie filozofii Bergsona. Francuz sprzeciwi艂 si臋 zar贸wno nauce, jak i wiedzy potocznej, poniewa偶 uwa偶a艂, 偶e obie maj膮 podobne podstawy i natur臋. Dowodzi艂, i偶 obydwie s膮 dzie艂em intelektu, kt贸ry nie jest bezinteresowny, a jako taki nie mo偶e by膰 obiektywny. Dlatego te偶 nasz rozum nie poznaje rzeczy, ale je zniekszta艂ca, fa艂szuje. Deformuje wszystko tak, aby by艂o dla cz艂owieka jak najbardziej przydatne. Bergson dokona艂 podzia艂u tego, co intelekt robi z poznawanymi rzeczami: unieruchamia to, co w nich jest zmienne, ruchome; rozk艂ada je na cz臋艣ci; upraszcza je i ujednostajnia; kwalifikuje je; mechanizuje je; relatywizuje je.

Zamiast na intelekcie Bergson zaleca艂 opieranie si臋 na intuicji. Uwa偶a艂 j膮 za przeciwie艅stwo intelektu oraz za spos贸b na poznanie prawdy pierwotnej. Dok艂adnie rozumia艂 j膮 jako bezpo艣redni膮 znajomo艣膰 rzeczy i wydarze艅. Pojmowa艂 j膮 jako rodzaj instynktu. A poniewa偶 jest ona wytworem naszego organizmu, czyli przyrody, mo偶emy ca艂kowicie jej zaufa膰 i si臋 na ni膮 zda膰. Poznanie intuicyjne Bergson uwa偶a艂 za najdoskonalsze.

Zdaj膮c si臋 na intuicj臋 ca艂kowicie musimy zmieni膰 sw贸j spos贸b patrzenia na rzeczywisto艣膰. Dzi臋ki temu staje si臋 ona ciekawsza, bardziej r贸偶norodna, 偶ywa, dynamiczna, zmienna i niesko艅czona. Natura rzeczywisto艣ci r贸wnie偶 stanowi艂a element systemu filozoficznego Bergsona. Wed艂ug niego rzeczywisto艣膰 jest zupe艂nie inna od tej, postrzeganej przez intelekt. Nie jest ona harmonijna, uporz膮dkowana, schematyczna i zautomatyzowana. Bergson zas艂yn膮艂 te偶 jako odkrywca ja藕ni g艂臋bokiej. Uwa偶a艂 on, 偶e podobnie jak w艂a艣nie ja藕艅, przyroda ulega nieustaj膮cej ewolucji. Czynnikiem spowalniaj膮cym ten rozw贸j jest natomiast bezw艂adna materia. Spowalnia ona p臋d 偶yciowy poprzez mechanizacj臋, kt贸ra jest tego efektem. Wynika z tego, 偶e mechanizmy nie s膮 skutkiem post臋pu, lecz w艂a艣nie spowalniania p臋du 偶yciowego.
Pogl膮dy etyczne Bergsona charakteryzowa艂y si臋 twierdzeniem, 偶e 藕r贸d艂em moralno艣ci jest spo艂ecze艅stwo, kt贸re narzuca j膮 swoim cz艂onkom i starannie pilnuje jej przestrzegania. Ta moralno艣膰 trzyma grup臋 przy istnieniu. Jednak lepsz膮 moralno艣ci膮 jest ta, kt贸ra wyp艂ywa z jednostek najlepszych, poniewa偶 jest dynamiczna. Podobnie sprawy maj膮 si臋 z religi膮. Wyr贸偶ni艂 statyczn膮 i dynamiczn膮. Pierwsza wywodzi si臋 z potrzeb ludzkich, jako reakcja obronna. Druga pochodzi natomiast spoza potrzeb, a dok艂adnie czerpiemy j膮 ze wzor贸w 艣wi臋tych i mistyk贸w.

"Noce i dnie"

Podporz膮dkowanie egzystencji cz艂owieka prawom natury, biologiczny charakter ludzkiego bytowania: 艣mier膰, choroby, cechy dziedziczne; wsp贸艂brzmienie z przyrod膮 偶ycia wewn臋trznego bohater贸w - opisy przyrody;

Demoniczna si艂a mi艂o艣ci, widoczna w dramatach i powik艂aniach psychiki bohater贸w zawiedzionych w swych uczuciach - Teresa, panna Celina; pani Barbara ze swoim poczuciem rozpaczy istnienia, obco艣ci i osamotnienia, heroicznie poszukuj膮ca odpowiedzi na pytania o istot臋 bytu,

Postawa 偶ycia Bogumi艂a 鈥瀢sp贸艂brzmi膮ca z 偶yciem, czynna, raczej otwarta ku 艣wiatu鈥 oraz postawa Barbary 鈥瀗ie harmonizuj膮ca z 偶yciem, trudno si臋 z nim zespalaj膮ca, poniek膮d zamkni臋ta鈥. D膮browska chcia艂a pokaza膰 dwie r贸偶ne postawy wobec 偶ycia oraz mechanizmy ich zmienno艣ci kierowanych gr膮 spo艂ecznych uwarunkowa艅.

Opisy chwil pozarozumowego, intuicyjnego doznania wi臋zi ze wszystkim, co 偶yje - Bogumi艂; P臋d 偶ycia, ale i destrukcyjny wp艂yw na otoczenie tych, kt贸rzy go zatracili Kr臋pski;

Najwy偶szym dobrem "drugi cz艂owiek", stad nakaz wierno艣ci sobie, ludziom i podj臋temu zadaniu jako sprawa osobistego honoru. Pochwa艂a braterstwa, wolno艣ci i tw贸rczo艣ci).

Le艣mian

Cho膰 偶ycie Le艣miana przypada na XX-lecie mi臋dzywojenne, jego tw贸rczo艣膰 ucieka od wp艂ywu historii, realizuje si臋 raczej w wymiarach filozoficzno-metafizycznym i psychologicznym. Czerpa艂 z tw贸rczo艣ci baroku, romantyzmu, M艂odej Polski. Wp艂ywy romantyczne to przede wszystkim wszystko to, co mistyczne, spirytualne, paranormalne; co g艂臋boko powi膮zane z Natur膮 oraz Bogiem. Le艣mian du偶o czerpa艂 z dramatu romantycznego, stosowa艂 ironi臋, paradoksy, od艣wie偶a艂 i unowocze艣nia艂 ballad臋. Le艣mian w swej poezji wskrzesi艂 艣wiat fantastyczny, w tej ucieczce od rzeczywisto艣ci mo偶na doszuka膰 si臋 buntu szczeg贸lnie wzgl臋dem nudnego, stereotypowego mieszcza艅stwa. Jako pasjonat Nietzschego Le艣mian czu艂 niech臋膰 do ludzi biernych, przeci臋tnych. Idea艂em dla艅 by艂 wolny i niezale偶ny cz艂owiek renesansu.

W jego poezji wyra藕ne s膮 wp艂ywy symbolizmu. Koncepcja symbolu 艂膮czy艂a si臋 te偶 z celami filozoficznymi, a poezja Le艣miana to niew膮tpliwie poezja filozoficzna, szczeg贸lnie osadzona w filozofii Henriego Bergsona. Niedoceniony przez epok臋, odsun膮艂 si臋 od spo艂ecze艅stwa, a nawet sta艂 si臋 wobec niego agresywny. Jego frustracja odbija艂a si臋 w niech臋ci do spraw zwyk艂ych, codziennych, szarych. Ucieka艂 wi臋c w 艣wiat poezji i stworzy艂 seri臋 Oddale艅cy. W wierszach tych wyst臋puje podmiot zbiorowy, kt贸ry staje si臋 jakby g艂osem wszystkich rozgoryczonych ludzi, kt贸rzy przez swoj膮 indywidualno艣膰, inno艣膰, wra偶liwo艣膰, nie mog膮 si臋 dostosowa膰 do ja艂owego mieszcza艅skiego 偶ycia.

Le艣mian nie poprzestaje jednak na totalnej negacji 鈥 pokazuje te偶 pewien idea艂 cz艂owieka nazywanego cz艂owiekiem pierwotnym. Cz艂owiek prymitywny za艣 posiada艂, tak po偶膮dane przez Le艣miana, cechy tw贸rcze. Jego przemy艣lenia i 偶ycie determinowane by艂y bezpo艣rednio przez 偶ywio艂y i metafizyk臋. Jako g艂臋boko zwi膮zany z natur膮 intuicyjnie ws艂uchiwa艂 si臋 w swoje wewn臋trzne "ja". W tej koncepcji powracaj膮 idee Bergsona, a tak偶e Giambattisty Vico. Sen u Le艣miana jest jednym ze sposob贸w istnienia 艣wiata poetyckiego i sposobem na jego organizacj臋, to forma kontaktu podmiotu lirycznego ze 艣wiatem. Problem Boga to dla Le艣miana pr贸ba oparcia swej wiary o kt贸ry艣 z wierzcho艂k贸w tr贸jk膮ta filozoficznego: Natura-B贸g-Cz艂owiek. Mo偶na w tw贸rczo艣ci Le艣miana wyr贸偶ni膰 dwie 艣cie偶ki: antropologiczn膮 z problemem mitu religijnego i egzystencjaln膮. Ta pierwsza to szukanie podobie艅stwa mi臋dzy Bogiem i cz艂owiekiem. Na 艣cie偶ce egzystencjalnej rozpatrywa艂 skrzy偶owanie antropologii z teizmem, przeciwstawia艂 偶ycie ziemskie metafizyce. B贸g nie by艂 ju偶 przed艂u偶eniem cz艂owieka, ale znajdowa艂 si臋 w opozycji do niego, stosunki mi臋dzy nimi by艂y pe艂ne tragizmu i niepewno艣ci. Boskimi cechami obdarzy艂 poeta Natur臋 鈥 wszechpot臋偶na, wszechw艂adna, wszechwieczn膮. Uj臋cia panteistyczne s膮 obecne w wi臋kszo艣ci utwor贸w traktuj膮cych o przyrodzie. Poezj臋 Le艣miana mo偶na 艣mia艂o nazwa膰 poezj膮 wezwania do mi艂o艣ci. Poeta spiera si臋 z Bogiem, porusza kwestie egzystencjalne, by w ko艅cu opowiedzie膰 si臋 po stronie mi艂o艣ci i erotyki. Le艣mianowska metafizyka wi膮za艂a si臋 z ludowo艣ci膮 鈥 i to w艂a艣nie w niej realizuj膮 si臋 艣wiatopogl膮dowe kwestie powrotu do natury i pierwotno艣ci. Stanowi studium archetypu natury ludzkiej. Dla poety stworzenie pierwotnego, ludowego mikrokosmosu sta艂o si臋 pr贸b膮 przedstawienia rozwa偶a艅 na temat stosunku natury i cz艂owieka, jednostki i zbiorowo艣ci, sztuki i metafizyki. Jego wiersze by艂y melodyjne, a Le艣mian przestrzega艂 surowych zasad konstrukcji sylabotonicznej.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
A Szpoci艅ski, Antoniny K艂oskowskiej koncepcja kultury narodowej jako 藕r贸d艂o inspiracji
Antyk jako 偶r贸d艂o inspiracji tw贸rc贸w nast臋pnych epok, J臋zyk Polski
Mi臋dzynarodowe rynki kapita艂owe jako 藕r贸d艂o finansowania (11, WY呕SZA SZKO艁A HANDLU I PRAWA im
Umowa mi臋dzynarodowa jako 藕r贸d艂o prawa administracyjnego, INNE KIERUNKI, prawo
Zmys艂y jako 藕r贸d艂o poznania, Filozofia, Tygiel filozoficzny
Pami臋tniki Paska jako inspiracja prozy historycznej Sienkiewicza, DLA MATURZYST脫W, Pozytywizm
Innosc jako zrodlo etycznosci Inspiracje Ricoeurowskie
Odrzucenie ochrony rodziny biologicznej jako 藕r贸d艂o narusze艅 mi臋dzynarodowych gwarancji poszanowana
Internet jako zrodlo informacji Nieznany
Cia艂o cz艂owieka Pokarm jako 藕r贸d艂o energii i wzrostu
Freud ''Kultura jako 藕r贸d艂o cierpie艅鈥
Prawa cz艂owieka jako 藕r贸d艂o prawa w Polsce
Internet jako 藕r贸d艂o cierpie艅, wrzut na chomika listopad, Informatyka -all, INFORMATYKA-all, Informa
Dramaty Szekspira jako 慕r贸d艂o inspiracji dla literatury

wi臋cej podobnych podstron