TREŚCI KSZTAŁCENIA jest to całokształt podstawowych wiadomości oraz umiejętności z zakresu różnych dziedzin, które są przewidziane do realizacji w trakcie procesu kształcenia. Treści kształcenia zawarte są w: podstawie programowej dla nauczycieli.

Wg OKONIA treści kształcenia muszą spełniać następujące warunki:

1wymagania dot. uczącego się człowieka, stawiane z punktu widzenia uczniów

-konieczność dostosowania treści do indywidualnych możliwości uczniów

-konieczność dostosowania treści do potrzeb uczniów

2wymagania dot. zmieniającego się społeczeństwa

-konieczność respektowania możliwości społeczeństwa

-konieczność respektowania potrzeb społeczeństwa

-konieczność uzwgl. Takich obszarów tematycznych jak: ojczyzna, naród, edukacja, rodzina, życie społeczne i obywatelskie

3wymagania dot. rozwoju nauki i kultury

-w zakresie nauki powinny obejmować:

*fakty naukowe,pojęcia naukowe,prawa nauki,teorie naukowe

-w zakresie kultury mają umożliwiać:

*poznanie określonych dóbr kultury,wytwarzanie różnych wartości,przeżywanie różnych wartości kulturowych

Wymagania co do treści wg Kupisiewicza:

-społeczne, zawodowe, kulturowe

-naukowe(dostosowanie treści do osiągniętego poziomu nauki i techniki);

-psychologiczne(dostosowanie treści do psychofizycznych możliwości uczniów);

-dydaktyczne(związane z metodami nauczania);

-konieczność zachowania korelacji; wewnątrzprzedmiotowej i międzyprzedmiotowej, należy łączyć treści różnych dziedzin;

-wymaganie łączenia teorii z praktyką;

-konieczność strukturalizacji wiedzy czyli dzielenia jej gdy treści jest za dużo;

-konieczność egzemplastycznego układania treści w sposób liniowy, koncentryczny lub spiralny

-pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia:

*materializm dydaktyczny

KOMEŃSKI-głównym celem kształcenia jest przekazywanie jak największej ilości wiedzy z zakresu różnych dyscyplin naukowych, wynikiem tej teorii jest powstawanie przeładowanych programów nauczania

*formalizm dydaktyczny

PESTALOZI, DAWID, DOBROWOLSKI- eksponuje zdolności poznawcze, głównym celem jest pogłębianie i rozszerzanie kształcenia zainteresowań i zdolności. Dominują tu przedmioty tj:matematyka, nauka języków. Nauczyciel miał tylko nauczyć uczniów myślenia

*utylitaryzm dydaktyczny

DEWEY- eksponuje praktykę, praktyka jest najważniejsza

*teoria problemowo-kompleksowa

SUCHODOLSKI- wprowadzano układ problemowo-kompleksowy, materiały nauczania, które polegały na uczeniu poszczególnych przedmiotów sposób kompleksowy. Przedmioty działalności poznawczej powinny stanowiuć problemy w postaci treści kształcenia, np. wychowanie patriotów

*strukturalizm

SOŚNICKI- należy zachować przedmiotowy układ treści nauczania jednocześnie dążąc do uporządkowania ich, czego skutecznym sposobem jest strukturalizacja treści, czyli wyodrębnienie poszczególnych przedmiotów nauczania co utworzy pewien szkielet, który wzbogacony będzie wybranymi treściami, a innych pozbawiony będzie.

*egzemplaryzm

SCHENERT- zastąpienie systematycznego układu treści nauczaniem opartym na egzemplarzach czyli konkretnych przykładach, wzorach

*materializm funkcjonalny

OKOŃ- zakłada, że istnieje integralny związek poznania z działaniem, w związku z tym treści kształcenia powinny uwzgl poznawanie rzeczywistości oraz gromadzenie o niej wiedzy, funkcjonowanie jej w świadomości i działalności intelektualnej i praktycznej ucznia

*teoria programowo- dydaktyczna

mówi jak uczyć się w sposób optymalny. Przywiązywanie dużej wagi do analizy treści kształcenia a w szczególności składająca się na tę treść wiadomości oraz zachodzących między nimi związków. Posługuje się przeważnie metodą macierzy dydaktycznej oraz metodą grafów.

ZARZUTY CO DO TREŚCI KSZTAŁCENIA

1.encyklopedyzm, wiedza faktograficzna oraz werbalizm(sposób realizacji treści)

2.historyzm, wiedza dot przeszłości przeważa nad wiedzą dot teraźniejszości oraz przyszłości

3.addtywizm, dodawanie coraz to nowszych treści kształcenia przy braku eliminacji dotychczasowych

4.przeciążenie, przeładowanie programów nauczania

5.uniformizm, brak zróżnicowania treści kształcenia

6.jednostronność, preferowanie danego typu treści kształcenia

7.izolacjonizm, brak więzi z codziennym życiem

8.akademizm, teoretyzowanie i dezintegracja wiedzy

9.nieprzystosowanie do psychofizycznych możliwości uczniów

10.niedostateczne uwzględnianie potrzeb społeczeństwa o charakterze globalnym i przyszłościowym

ZASADY KSZTAŁCENIAWg OKONIA- powinny być twierdzeniami normatywnymi, wynikającymi mających miejsce w procesie kształcenia prawidłowości przyczynowo-skutkowych.

WG KUPISIEWICZA- intuicyjnie przyjęta norma postępowania, która jest uznana za obowiązującą.

KLASYFIKACJA ZASAD WG OKONIA

1.indywidualizacji i uspołecznienia- zależność interesów jednostki od interesów zbiorowości. Jest to przygotowanie uczniów do życia zawodowego, społecznego.

2.poglądowości- usuwanie przez nauczyciela z procesu nauczania i uczenia się werbalizmu, nauczyciel zastępuje przedmioty oznaczając je często przez nieznane pojęcia.

3.samodzielności- nauczyciel powinien kształtować u swoich uczniów samodzielne myślenie np. poprzez wdrażanie ich do samodzielnego formułowania problemów , uczenie samodzielnego ich rozwiązywania

4.efektywności- obszar działalności tej zasady zaznacza się między celami kształcenia i osiągnięciami szkolnymi, optymalizacja np. metody pracy nauczyciela oraz uczniów, wiadomości uczniów oraz inteligencji i ich zdolności, ilość czasu na wykonanie zadania

5.systematyczności- rytmiczność i skrupulatność w obowiązkach szkolnych pełniona przez uczniów i nauczyciela.

6.przystępności- stopniowanie trudności, dobór materiału nauczania zależy od dostosowania metod nauczania do poziomu intelektualnego dzieci. Przechodzenie od rzeczy bliskich do dalekich, od łatwych do trudnych, znanych do nieznanych.

7.związek teorii z praktyką- uczniów nauczyciel powinien przygotować do wykorzystania wiedzy teoretycznej w sytuacjach praktycznych

PRACA DOMOWA:Funkcje pracy domowej:
Czesław Kulisiewicz:
-opanowanie w drodze samodzielnej pracy w domu określonych wiadomości,które pomagają w szkole wdrożyć następny materiał,kształtowanie umiejętności.
-utrwalenie materiału,kształtowanie określonych umiejętności i nawyków, rozwijanie samodzielności myślenia i działania, teoretyczne i praktyczne.

-zebranie pomocy naukowych: pocztówki, wycinki
K .Kuligowska:
-opanowanie wiadomości związanych z nową lekcją
-utrwalenie,pogłębienie wiedzy poznanej w czasie lekcji
-kształcenie określonych umiejętności, sprawności
-rozwijanie samodzielności oraz posługiwaniu się wiedzą w praktyce.
-rozwijanie i pobudzanie nowych zainteresowań, zdolności twórczych
-rozwijanie umiejętności uczenia się, wdrążenie do samokształcenia, kształtowanie nawyków systematycznego wykonywania zadań, budowanie wiary we własne możliwości.
Praca domowa aby spełnić swe funkcje musi:
łączyć się ściśle z praca lekcyjną, być właściwie zadana, stosuje się odp. rodzaje zdań,nie przeciążą się uczniów nadmierną liczba zadań domowych,nie przekracza możliwości uczniów, jest zróżnicowana,być samodzielnie wykonana,systematycznie się j kontroluje i ocenia. Rodzaje zadań domowych i ich różnicowanie.
W. Okoń przyjmuje cztery grupy zadań domowych:
a) opanowanie nowego materiału
b) utrwalanie materiału przyswojonego
c) kształtowanie umiejętności i nawyków
d) rozwijanie samodzielności i twórczości uczniów.
Różnicowanie zadań domowych
Ważne jest różnicowanie ZD ze względu na różny stopień intelektualny uczniów. Zróżnicowana nauka domowa winna umożliwiać wszystkim uczniom osiągnięcie wyższych efektów w nauce. Takie zróżnicowane zadawanie pracy nie jest łatwe ale jeśli nauczyciel jest zainteresowany rozwojem wszystkich uczniów powinien właściwie obciążać uczniów pracą domowa. Efektem barku zróżnicowania zadań jest to ,że uczniowie powyżej i poniżej przeciętnej nie osiągają rezultatów odpowiadających ich możliwościom. Uczniowie miej zdolni napotykają trudności w samodzielnym rozwiązaniu pracy domowej, wskutek czego zniechęcają się do nauki. Z kolei zbyt niski stopień trudności w stosunku do uczniów zdolnych wpływa na obniżenie ich motywacji i zainteresowań nawet obniżenie nauki. Sposoby zadawania prac domowych:Zdawanie winno stanowić dokładnie zaplanowaną część lekcji, na ogół wystarcza 5-8 minut, nie można zdawać jej w pośpiechu, ponieważ, uczniowie muszą mieć czas na zapisanie zdania, wysłuchania wskazówek, , na zadanie pytań. Nie dociągnięcia w zadawaniu pracy mogą powodować trudności wykonaniu samodzielnie zadanej pracy.
Stosuje się dwie formy zadawania pracy domowej:
a) wprowadzenie i usytuowanie tematu PD oraz udzielenie instrukcji dotyczącej źródeł, organizacji i metody jej opracowania
b) wdrażanie uczniów do wykonania PD na drodze ćwiczeń próbnych po kierunkiem nauczyciela.
Sposób zróżnicowania zadań domowych- biorąc pod uwagę stopień przygotowania uczniów samodzielnej nauki domowej.
a) przydzielenie zróżnicowanych zadań obowiązkowych
b) wykonywanie zadań dodatkowych dla chętnych
c) przydzielenie zadań dla chętnych
d) uwzględnienie zadań proponowanych przez uczniów
Właściwie zadawana winna uwzględnić następujące czynności dydaktyczne:
1) stworzenie sytuacji motywacyjnej, potrzeby podjęcia pracy domowej
2) dokładne określenie i wyjaśnienie tematu, treści zadania
3) podanie celu wykonania zadania domowego
4) udzielenie instrukcji wykonawczej,
5) wskazanie środków potrzebnych do wykonania ZD
6) udzielenie odp. Na pytania uczniów
7) ukazanie sposobu samokontroli (pracy) własnej
Sposoby zdawania:
-zadawanie mechaniczne- polega na zdawkowym podaniu tematu, bez wskazania źródeł i sposobu, jest źródłem problemów uczniów w wykonaniu ZD;
-zadawanie z objaśnieniem, z instrukcja wykonawcza
-zadawanie prac w postaci ćwiczeń wdrażających uczniów do wykonania pracy
Obciążenie pracą domowa:
Praktyka wskazuje ,ze wielu wypadkach zadania domowe przekraczają, możliwości uczniów, zarówno ze względu na nadmiar zadań, jak i stopień trudności. Przeciążenie uczniów nauką domową powoduje, że w rozkładzie dnia ucznia brakuje czasu na odpoczynek na świeżym powietrzu itp. Przeciążenie nie jednokrotnie powoduje, że rodzice zwalniają ich z wszelkiego rodzaju obowiązków domowych na rzecz nauki, co jest niekorzystne dla ich rozwoju.
Przyczyny przeciążenia nauką domową (J. Zborowski)
1)przyczyny tkwią w złej pracy szkoły:
-nadmiar zadań domowych
-błędy w zdawaniu pracy, brak koordynacji w zadawaniu
-brak indywidualnych zadań
-wady tygodniowego rozkładu lekcji
-niesystematyczna kontrola prac domowych
2) przyczyny tkwią w uczniach:
-słabe uzdolnienia
-braki w wiadomościach, niezrozumienie lekcji
- nieznajomość podst. Zasad pracy umysłowej
-nadmiar zajęć pozaszkolnych
3) przyczyny tkwią w środowisku rodzinnym:
-barak kontroli nauki ucznia
- brak racjonalnego współdziałania rodziców nad szkła
-niesprzyjająca uczniowi atmosfera w rodzinie
Organizacja nauki domowej.- uczeń musi mieć:
- stałe miejsce do odrabiania lekcji,podczas odrabiania powinien mieć wszystko pod ręką,dobra atmosfera w domu, cisza, nie odrywanie do innych zajęć,odrabianie powinno odbywać się zawsze o tej samej porze dnia,po upływie 2-5 godz. zadania które były zadane w tym samym dniu, zacząć od trudniejszych zadań przechodząc do łatwiejszych,rola rodziców sprowadzać się powinna d stworzenia odp. Warunków do nauki zaś uczeń powinien samodzielnie wykonywać pracę domową
Sprawdzanie i ocena pracy domowej.
- Każde ZD powinno być sprawdzone, popr. ocenione.
- Systematyczne sprawdzana praca kształtuje odpowiedzialność
- Brak kontroli skłania uczniów do lekceważenia obowiązków.
- dokładne sprawdzanie ZD pozwala stwierdzić stan wiadomości uczniów i ich umiejętności.
- Za brak ZD, bez uzasadnienia, lub złe wykonanie nie należy stawiać negatywnej oceny, uczeń te pracę powinien wykonać na następną lekcję.
Różne sposoby kontroli zadań domowych:
- Kontrola pracy ustnej, powtórzenie poprzedniego materiał, Kontrola prac pisemnych, przegląd prac, poprawienie i ocenienie,Kontrola sporadyczna, wyrywkowe sprawdzanie zadań

SAMOKSZTAŁCENIE:
Samokształcenie - samodzielne zdobywanie wiadomości, umiejętności i sprawności praktycznych z określonej dziedziny wiedzy. W szerszym ujęciu - kształtowanie własnej osobowości według własnego wzoru ideału. Jest procesem wtórnym do procesy kształcenia, samodzielnie ustalamy cele do jakich będziemy dążyć, metody i techniki oraz sprawdzamy efekty naszej pracy.Potrzeby kierujące dążeniami samokształceniowymi:
1. Potrzeba poznania świata2. Potrzeba sprawnego działania3. Potrzeba poznania siebie
4. Potrzeba własnego rozwoju CELE SAMOKSZTAŁCENIA:
I. TYPOLOGIA ( ZA BEREŹNICKIM)
1.utylitarne- mają służyć poprawie jakości życia- awans, lepsze zarobki, korzyści materialne.
2.bezinteresowne- zaspokajanie własnych potrzeb, nie wiążące się z dobrami materialnymi.
II. TYPOLOGIA
1. Dążenie do rozwijania, wzbogacania osobowości, kształcenia w kierunku uznanych powszechnie wartości
2. Należyte przygotowanie do zawodu i wykonywanych prac.
3. Aktywny udział człowieka w dorobku kultury narodowej, w poznaniu tradycji i osiągnięć poprzez aktywność intelektualną i kulturową
4. Kierowanie rozwojem własnej osobowości

RODZAJE SAMOKSZTAŁCENIA (uwzględniając różne zewnętrzne uwarunkowani)
1. Samokształcenie wspomagane bądź kierowane- przyjmuje formę kierownictwa, konsultacji, a niekiedy fragmentarycznego kierownictwa bezpośredniego, np. kształcenie korespondencyjne
2. Samokształcenie kierowane pośrednio- występuje głównie ze strony autorów, twórców i redaktorów źródeł informacji, z których korzystają osoby uprawiające samokształcenie, do źródeł tych należą: podręczniki, przewodniki metodyczne, programy i pakiety multimedialne oraz różnego rodzaju materiały pomocnicze np. rysunki tablice.
3. Samokształcenie samoistne- właściwe- osoby uczące się samodzielnie czerpią wiedzę ze źródeł naukowych, materiałów i komunikatów nie przeznaczonych do samokształcenia, a także bezpośrednio z obserwacji otaczającej rzeczywistości.
3 STADIA PRZYGOTOWANIA DO SAMOKSZTAŁCENIA:
1. Działalność adaptacyjna( w szkole)
2. Integracja kształcenia z samokształceniem( w szkole i poza nią)
3. Różne formy pracy samokształceniowej powiązane z twórczością (na dodatkowych zajęciach np. zajęciach plastycznych)3 DROGI PRZYGOTOWANIA DO SASMOKSZTAŁCENIA:
1. Wyrabianie pozytywnych przyzwyczajeń
2. Nauczenie się jak uczyć
3. Pobudzanie do poszukiwania i rozwijania indywidualnych form pracy umysłowej.CZYNNIKI WDRAŻANIA DO SAMOKSZTAŁCENIA:
I. Osobowe czyli wewnętrzne:
1. Wcześniejsze doświadczenia edukacyjne
2. Indywidualne upodobania i preferencje dotyczące form i metod uczenia się
3. Postawa wobec wiedzy
-wertykalna- mieć wykształcenie
-horyzontalna- być wykształconym
4. Sądy wartościujące na temat pracy samodzielnej i prowadzonej pod kierownictwem
5. Ocena własnej samodyscypliny
6. Umiejętności organizowania czasu wolnego
7. Wpływy wychowawcze
II. Sytuacyjne czyli zewnętrzne:
1. Dostępność źródeł wiedzy
2. Sytuacja rodzinna, materialna
3. Możliwości czasowe
4. Wymogi środowiska zawodowego, rodzinnego, towarzyskiego
III. Proces wdrażania do samokształcenia przez nauczyciela:
1. Elementarny
2. Wyższy
3. Najwyższy