7.03.2011r. Wykład 4
Rewalidacja – najważniejsze zasady rewalidacji.
Ważne jest aby to współdziałanie rozpoczęło się jak najwcześniej, aby uniknąć błędów wychowawczych. Dziecko upośledzone ma utrudnioną sytuację w rodzinie z powodu m.in. gorszych możliwości adaptacyjnych, utrudnionego kontaktu, a przede wszystkim swoistego stosunku rodziców, którzy często chcieliby aby dziecko za wszelka cenę sprostało wymaganiom szkoły lub z góry przekreślają możliwości pomyślnego rozwoju dziecka. Współdziałanie nauczyciela – specjalisty z rodziną może przyczynić się do zmiany także postaw rodziców i poprawić warunki rozwojowe dziecka.
Nowe tendencje w podejściu do jednostki niepełnosprawnej:
Zasada wczesnego objęcia opieką i pomocą specjalną. Brak właściwych oddziaływań środowiskowych na dzieci niepełnosprawne powoduje nasilenie się zaburzeń rozwojowych. Dlatego istotną sprawą jest różnicowanie opóźnień rozwojowych pierwotnych (dotyczących samego uszkodzenia czy upośledzenia) i wtórnych (wynikających z braku oddziaływań wychowawczych lub ich małej efektywności). Programy oddziaływań powinny odnosić się do poziomu rozwoju dziecka nieco wyższego od aktualnego, ponieważ dzieci nie zawsze ujawniają posiadane możliwości.
Zasada indywidualizacji programów Rewalidacji. Zasada ta wymaga tworzenia małych grup w klasach szkolnych i przedszkolnych oraz zatrudnienia dodatkowej osoby która by wspierała działania nauczyciela. Właściwie prowadzona indywidualizacja powinna być oparta na diagnozie psychologicznej.
Zasada powiązania oceny z usprawnianiem. Ocena możliwości dziecka powinna być podstawą do opracowania programu rewalidacji, wyznaczać plany, wymagania. Uzyskane rezultaty podlegają krytycznej ocenie i służą weryfikacji zadań i realizacji planów. Należy rejestrować dokładnie zachodzące efekty.
Zasada podejścia wielospecjalistycznego. Dotyczy współpracy różnych specjalistów reprezentując nauki społeczne, medyczne, przyrodnicze, techniczne.
Zasada współdziałania z rodziną. Kontakt rodziców ze specjalistami wpływa znacząco na ich stosunek do dziecka niepełnosprawnego i do programu jego usprawniania. Podkreśla się rolę rodziców jako partnerów zespołu realizującego program usprawniania dziecka. Stąd konieczność zapoznania rodziców z poradnictwem dotyczącym pracy z dzieckiem w domu. Z kolei rodzice mogą być dla specjalistów cennymi informatorami o własnym dziecku.
Zasada kształcenia integracyjnego. Istnieją pewne grupy dzieci niepełnosprawnych które bardziej kwalifikują się do placówek oświaty publicznej, inne natomiast kwalifikują się do placówek kształcenia specjalnego. W tym ostatnim przypadku należy przygotować formy integracji częściowej (jeśli nie możliwa jest integracja całkowita). Rewalidacja jest to dążenie do przywrócenia zdrowia jednostkom pozbawionym go w jednym lub w wielu zakresach na miarę istniejących możliwości.
Proces rewalidacji musi być oparty na poznaniu każdej jednostki i warunków jej rozwoju, historii, jej życia, na poznaniu jej charaktery i stopnia kalectwa, upośledzenia, oraz związanych z tym czynnikiem etiologicznym. Należy także uwzględnić w metodzie pracy typu układu nerwowego. Zorientowaniu się w zahamowaniu przez upośledzanie potrzeb; zorientowaniu się w charakterze oddziaływań środowiska na daną jednostkę upośledzoną; jak najszerszym uwzględnieniu czynników podnoszących próg tolerancji na frustrację, zastosowaniu warunków kształtujących nowe motywacje. Dostosowaniu pracy do sił i możliwości jednostki; stosowaniu w całej pełni metod kompensacyjnych, korygujących, usprawniających i dynamizujących.
14.03.2011r. Wykład 5
Kierunki działania rewalidacyjnego:
Maksymalne rozwijanie tych sił biologicznych, zadatków i cech, które są najmniej uszkodzone. Upośledzenie ma bardzo często charakter upośledzenia częściowego np. w przypadku uszkodzenia lub braku organów zmysłowych. Ale również w przypadku upośledzenia psychicznego. Takie działania mają na celu dowartościowanie dziecka, obniżenie frustracji i kształtowanie nowych motywacji.
Wzmacnianie i usprawnianie uszkodzonych zakresów psychicznych i fizycznych. Jeśli uszkodzenie organów poznawczych nie jest całkowite należy dążyć do maksymalnego wykorzystania pozostałych możliwości rozwoju w każdej dziedzinie upośledzeń. To samo odnosi się do wszelkich upośledzeń.
Wyrównywanie (kompensacja) i zastępowanie deficytów biologicznych i rozwojowych. Kompensacja to zastąpienie jakiegoś braku innym czynnikiem. W zakresie rewalidacji kompensacja jest zasadniczym czynnikiem terapeutyczno-wychowawczym. U dzieci upośledzonych typowymi przejawami są np. poczucie lęku, niepewność, zniechęcenie. Na tym tle powstają zjawiska agresji lub rezygnacji.
To jedna z form działania kompensacyjnego. Dzieci upośledzone objęte są często zbyt późną opieką specjalistyczną; wykazują objawy zahamowań rozwojowych.
Działania substytucyjne – polegają na zastosowaniu surogatów percepcyjnych np. niewidomy „nie widzi” druk wypukły, czyta za pomocą dotyku; brak wzroku zostaje zastąpiony przez zmysł dotyku. Takie działanie nazywamy odwołaniem substytucyjnym.
W stosunku do każdego rodzaju upośledzenia działania wzmacniające, wspierające, kompensacyjne i substytucyjne są inne. Musza być dostosowane do potrzeb rozwojowych dziecka.
Ortodydaktyka jest działem dydaktyki którego zadaniem jest ustalenie celów zasad i procesów nauczania jednostek odchylonych od normy (dydaktyka wyrównująca) ortos = poprawność. Ortodydaktyka zajmuje się ogólnym ustalaniem zasad nauczania dzieci z odchyleniami od normy. Celem Ortodydaktyka jest dostosowanie procesu nauczania do specjalnych potrzeb i psychofizycznych właściwości jednostek odchylonych od normy. Jest działem dydaktyki ogólnej zatem zasady nauczania przyjęte w dydaktyce ogólnej mają zastosowanie również w nauczaniu specjalnym. Ortodydaktyka wypracowała sobie również odrębne zasady którymi kieruje się w procesie kształcenia dzieci upośledzonych. Do podstawowych zasad Ortodydaktyka należą:
Zasada życzliwej pomocy – wynika ze specyficznej sytuacji dzieci niepełnosprawnych, które z tego powodu przeżywają ostre stany frustracyjne pogłębione przez brak współczucia otoczenia, zdarza się złośliwość ludzka, często poczucie izolacji, utrudnione kontakty społeczne, brak poczucia bezpieczeństwa, niemożność sprostania wymaganiom szkolnym, należy przezwyciężyć trudne stany emocjonalne, zachęcić do pracy, nie bać się krytyki.
Zasada kształtowania pozytywnej atmosfery pracy – ma swoje uzasadnienie psychiczne i fizjologiczne ponieważ udowodniono, że dobre nastawienie do pracy wzmaga i ożywia procesy biologiczne a także wpływa korzystnie na efektywność i wydajność pracy. Ważną kwestią jest tu życzliwość w stosunku nauczyciela do dziecka które nie zawsze są łatwe w kontaktach, uczeń upośledzony lub zdemoralizowany czasem zachowuje się w sposób niespokojny, wrogi a nawet obelżywy. Nauczyciel powinien panować nad swoimi emocjami, pozytywna atmosfera.
Zasada aktywności w nauce – dzieci należy aktywizować głównie w tych dziedzinach w których występuje najgorsze zahamowanie; należy dążyć do tego aby dziecko niewidome przezwyciężyło obawy i uzyskało większą swobodę ruchu; aby przełamywać opór do mówienia dzieci głuchych; ośmielać dziecko jąkające się. W przypadku dzieci niedostosowanych społecznie należy stworzyć im warunki do pozytywnej aktywności.
Zasada indywidualizacji – zmierza do rozwoju i wzmocnienia pozytywnych cech osobowości. Wymagania stawiane dziecku powinny być dostosowane do jego możliwości. Wymagania należy więc różnicować tak, aby równomiernie angażować dziecko słabsze, mniej zdolne i te bardziej zaawansowane w pracy szkolnej, bardziej uzdolnione.
Zasada dominacji wychowania oznacza że, w procesie kształcenia jednostek upośledzonych powinny dominować elementy wychowania nad elementami nauczania. Wynika stąd że, wynik nauczania dzieci niepełnosprawnych zależy w dużym stopniu od wyników pracy wychowawczej. Należy położyć nacisk na terapię wychowawczą.
Zasada treści kształcących mówi o uwzględnieniu w programie nauczania i sposobie realizacji specyficznych trudności dziecka w pojmowaniu informacji tzn. w przypadku nauczania dzieci z uszkodzeniami lub brakiem pewnego zmysłu wprowadza się treści substytucyjne. Dzieciom przewlekle chorym należy przybliżyć elementy tego środowiska (środki audiowizualne, wycieczki, odwiedziny).