1. prawo minimum Liebiga

prawo głoszące, że czynnikiem ograniczającym proces fizjologiczny jest ten, którego poziom w największym stopniu zbliża się do wartości minimum i najbardziej odbiega od wartości optymalnej. Jego rozszerzenie w ekologii stwierdza, że rozprzestrzenienie gatunku jest ograniczone przez ten czynnik środowiska, w stosunku do którego osobniki wykazują najwęższy zakres tolerancji lub najmniejsząodporność.

2. PRAWO TOLERANCJI SHELFORDA

- prawo mówiące, że zarówno niedobór, jak i nadmiar różnych czynników środowiskowych ogranicza możliwość występowania i przeżycia organizmu. Dla poszczególnych czynników można wyznaczyć zakres tolerancji, tj. minimalną i maksymalną wartość natężenia czynnika (np. temperatury, wilgotności, oświetlenia itd.), pomiędzy którymi organizm może się pomyślnie rozwijać. Czynniki środowiskowe działają kompleksowo, dlatego zakres tolerancji względem jednego czynnika jest zależny od aktualnego natężenia innych czynników, np. zakres tolerancji człowieka na temperaturę jest tym mniejszy, im wilgotniejsze jest otoczenie. Zob. Liebiga prawo minimum.

3.eurybionty, stenobionty

Stenobionty (gr.: stenós - wąski) – gatunki o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej dla danego czynnika, np. goryl, koralowce rafy koralowej, porostyitp. Stenobionty są dobrymi bioindykatorami (gatunkami wskaźnikowymi) – ich występowanie świadczy o obecności lub działaniu określonego czynnika. W praktyce gatunki wskaźnikowe wykorzystuje się także do określania stanu środowiska (np. stopnia jego zanieczyszczenia).

Stenobionty dzielimy na:

• mezostenobionty – organizmy żyjące w obrębie wartości średnich danego czynnika środowiskowego.

• oligostenobionty – organizmy żyjące w obrębie wartości niskich danego czynnika środowiskowego.

• polistenobionty – organizmy żyjące w obrębie wartości wysokich danego czynnika środowiskowego.

Eurybionty, organizmy eurytermiczne, eurytopy (gr.: eurýs – szeroki) – organizmy cechujące się szeroką tolerancją wobec czynnikówśrodowiskowych^[1]. Mogą one żyć w bardzo zróżnicowanych warunkach, osiedlając się na znacznych obszarach Ziemi. Przykładem może być wróbel domowy, trzcina pospolita i orlica, które spotykamy niemalże na całym świecie. W takim wypadku mamy do czynienia z zasięgiem globalnym bądź kosmopolitycznym.

Przykładowe rodzaje eurybiontów:

• eurytermy - organizmy potrafiące żyć w szerokim zakresie temperatur

• euryhaliny - organizmy zdolne do życia w szerokim zakresie zasolenia wody

4.Synantropizacja szaty roślinnej

Synantropizacja szaty roślinnej, całość przemian zachodzących w szacie roślinnej Ziemi pod wpływem działalności człowieka i wzrostu zaludnienia. Gatunki rodzime zastępowane są przez kosmopolityczne obcego pochodzenia, a swoiste, o wąskiej skali ekologicznej (tolerancja ekologiczna gatunku), przez wszędobylskie, o szerokiej skali ekologicznej.

5. TOLERANCJA NA CZYNNIKI ŚRODOWISKA

Na każdy organizm żyjący w środowisku oddziałują dwa rodzaje czynników:

- czynniki biotyczne, czyli wszystkie organizmy znajdujące się w tym samym środowisku i tworzące złożoną sieć zależności.

- czynniki abiotyczne, związane z przyrodą nieożywioną. Są to przede wszystkim czynniki klimatyczne (temperatura, wilgotność itp.), dostępność wody, rodzaj podłoża, ukształtowanie terenu itp.

Czynniki obu kategorii są zmienne, dlatego organizmy muszą wykazywać zdolność przystosowywania się do zmieniających się warunków, czyli zdolność do adaptacji.

Zdolność organizmu do przystosowania się do zmian działającego czynnika nazywamy tolerancją ekologiczną.

Zakres tolerancji obejmuje:

- minimum, czyli najniższą wartość czynnika, przy której dany organizm jest w stanie bytować

- maksimum, czyli najwyższą wartość czynnika pozwalającą na przetrwanie

- optimum, czyli wartość czynnika, w której organizm rozwija się najlepiej.

(UWAGA TO DUZY PODPUNKT WIEC NIE JEST PELNY, TO TYLKO OGÓŁEM !!!)

6. Ozon przyziemny, stratosferyczny

Ozon przyziemny – zaliczany jest do grupy gazów cieplarnianych – wpływa bardzo negatywnie na wszelkie formy życia na ziemi. Warto tu wspomnieć, że zgodnie z normami człowiek może przebywać przez 8 godz. w atmosferze, w której stężenie ozonu nie przekracza 85 ppb (części na miliard) (tj. 110 µg/m³). Niestety stężenie ozonu przyziemnego w czasie dnia przekracza już często dopuszczalne normy. Zgodnie z Raportem o Stanie Środowiska za rok 1998, opublikowanym przez Państwowy Instytut Ochrony Środowiska, już w roku 1996 w polskich miastach rejestrowano poważne przekroczenia norm stężenie ozonu. Obecnie średnie stężenie tzw. ozonu przyziemnego w Polsce dochodzi w godzinach szczytu komunikacyjnego (tj. między 16 a 18) do około 120 µg/m³ (czyli ok. 93 ppb). Normy tzw. dobowego stężenia ozonu przekroczone były we wszystkich stanowiskach pomiarowych na terenie Polski. Ozon przyziemny – zaliczany jest do grupy gazów cieplarnianych – wpływa bardzo negatywnie na wszelkie formy życia na ziemi. Warto tu wspomnieć, że zgodnie z normami człowiek może przebywać przez 8 godz. w atmosferze, w której stężenie ozonu nie przekracza 85 ppb (części na miliard) (tj. 110 µg/m³). Niestety stężenie ozonu przyziemnego w czasie dnia przekracza już często dopuszczalne normy. Zgodnie z Raportem o Stanie Środowiska za rok 1998, opublikowanym przez Państwowy Instytut Ochrony Środowiska, już w roku 1996 w polskich miastach rejestrowano poważne przekroczenia norm stężenie ozonu. Obecnie średnie stężenie tzw. ozonu przyziemnego w Polsce dochodzi w godzinach szczytu komunikacyjnego (tj. między 16 a 18) do około 120 µg/m³ (czyli ok. 93 ppb). Normy tzw. dobowego stężenia ozonu przekroczone były we wszystkich stanowiskach pomiarowych na terenie Polski.

Dziura ozonowa – zjawisko spadku stężenia ozonu (O₃) w stratosferze atmosfery ziemskiej. Występuje głównie w obszarach podbiegunowych. Tworzenie się i rozpad O₃ zachodzi pod wpływem światła, którego natężenie różni się dla danego obszaru w poszczególnych porach roku. Naturalna zawartość ozonu zmienia się z szerokością geograficzną^[1], dlatego trudno jest podać uniwersalną wartość stężenia granicznego, które określa pojawienie się dziury ozonowej. W przypadku Antarktyki graniczna wartość stężenia O₃ określająca naturalny stan ozonosfery i dziurę ozonową wynosi 220 DU ^[2]. Do 1979 r. nie notowano w tym rejonie niższych stężeń O₃, a późniejsze spadki zawartości ozonu miały charakter antropogeniczny^{[potrzebne źródło]}. Powstawanie dziury wiązane jest zazwyczaj z antropogeniczną emisją freonów.

7. Nisza ekologiczna

Nisza ekologiczna – zespół czynników ekologicznych (np. światło, pokarm, miejsce) zapewniający osobnikowi, populacji lub gatunkowi warunki do życia. Według modelu Hutchinsona z 1957 roku można rozpatrywać niszę jako n-wymiarową przestrzeń której wymiarami są czynniki ekologiczne^[1].

Na terenie biocenozy populacje konkurują o korzystne czynniki. Zgodnie z zasadą Gausego jedna nisza może być zajęta tylko przez jedną populację. Nisza ekologiczna określa miejsce danej populacji w biocenozie.

Można wyróżnić^[1]:

• niszę podstawową (fundamentalną, potencjalną, ang. fundamental niche) - możliwą ze względu na właściwości organizmu

• niszę realizowaną (ang. realized niche) - ograniczoną przez konkurencję.

Określa znaczenie i rolę danego gatunku w ekosystemie, tj. sposób przetwarzania energii (miejsce w łańcuchu pokarmowym), zachowania się, wpływ na środowisko i zależności od innych gatunków. Rodzaje nisz ekologicznych:

• przestrzenna (siedlisko, występowanie danego organizmu),

• troficzna (pokarm, zaspokajanie potrzeb),

• fizjologiczno-przystosowawcza (czynności, oddziaływania).

Nisze ekologiczne:

• sąsiadujące,

• zachodzące na siebie,

• rozdzielne.^[p

8. ROŚLINA WSKAŹNIKOWA

Roślina wskaźnikowa – gatunek rośliny o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej w odniesieniu do jakiegoś czynnika środowiska. Czynnikiem tym może być np. rodzaj podłoża, odczyn gleby,wilgotność, nasłonecznienie, temperatura otoczenia, zanieczyszczenia, stężenie soli mineralnych, głębokość wody (u roślin wodnych), lub inne czynniki. W związku z wąskim zakresem tolerancji rośliny te rosną tylko w ściśle określonych warunkach środowiska. Występowanie tych roślin w jakimś miejscu umożliwia nam więc określenie własności środowiska odnośnie tego czynnika środowiska (czasami dwóch, lub więcej). Jest to metoda pewna, jednak trzeba przy badaniach zwrócić uwagę, czy występujące w danym miejscu rośliny są prawidłowo rozwinięte i czy występują masowo, gdyż tylko w tym przypadku możemy wyciągnąć prawidłowe wnioski. Występowanie pojedynczych okazów, lub okazów skarlałych lub nieprawidłowo rozwiniętych jest niewystarczającym kryterium i może dać złe wyniki.