Nadpobudliwość psychoruchowa - zespół cech zachowania, który dotyczy czynności psychicznych i motorycznych.

Występują w postaci:

• wzmożonego pobudzenia ruchowego,

• nadmiernej reaktywności emocjonalnej,

• specyficznych zaburzeń funkcji poznawczych

Najbardziej widocznym i uciążliwym dla otoczenia objawem jest nadmierna ruchliwość:

• niepokojem ruchowym objawiającym się:

• nieustannym kręceniem się

• zmianami pozycji ciała

• ciągłymi manipulacjami wokół własnej osoby (kręcenie guzików, obgryzanie paznokci)

Nadmierna pobudliwość emocjonalna

Reakcje emocjonalne są:

• niewspółmiernie silne w porównaniu z wywoływanymi je bodźcami,

• gwałtowne,

• zmienne

Zachowania dzieci nadpobudliwych cechuje:

• drażliwość

• agresywność

• płaczliwość, lękliwość

Działanie jest:

• słabo kontrolowane

• wykazują małą wytrwałość

• zniechęcają się w sytuacjach trudnych

• mało odporne na niepowodzenia

• napięcia emocjonalne i motywacyjne łatwo dezorganizują ich działanie

• cechuje niedojrzałość i niezrównoważenie emocjonalne

• nadpobudliwość ujawnia się w czynnościach orientacyjno-poznawczych

• wzmożony odruch orientacyjny powoduje, że wszystkie nowe bodźce zwracają ich uwagę

Wyniki w nauce:

Konsekwencją zaburzeń jest zapominanie, chaotyczność, słaba organizacja działania.

Dzieci, pomimo dobrej sprawności intelektualnej, mają słabe wyniki w nauce.

Objawy nadpobudliwości:

H. Nartowska wyróżnia je ze względu na dominowanie jednego typu objawów.

I grupa- o nadmiernej aktywności ruchowej. Duża ekspansywność działania, są aktywne i chętne do pracy. Ze względu na wzmożenie odruchu orientacyjnego są chaotyczne, nieporządne, często zmieniają przedmiot zainteresowania.

II grupa- dominującym objawem jest niepokój ruchowy, objawiający się drobnymi ruchami manipulacyjnymi w obrębie własnego ciała. Nasilona emocjonalność. W sytuacjach napięcia emocjonalnego wzrasta niepokój ruchowy.

III grupa- o nasilonych objawach nadpobudliwości emocjonalnej. Są kłótliwe, płaczliwe, łatwo obrażają się, złoszczą, są konfliktowe.

IV grupa- nadpobudliwość objawia się we wszystkich omawianych zakresach. Sprawiają wiele problemów wychow.

U niektórych dzieci nadpobudliwych psychoruchowo występują dodatkowe zaburzenia:

- zaburzenia snu, lęki dzienne i nocne, moczenie się, tiki, jąkanie, samogwałt itp.

- wybiórcze opóźnienia rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych

Główna metoda badania nadpobudliwości: OBSERWACJA

Eksperymenty

• tzw. próba bezruchu

• tzw. próba czekania

Przyczyny nadpobudliwości:

• zaburzenia funkcjonowania uk. nerwowego

• uszkodzenie CUN

• predyspozycje i temperament

• zaburzenia w przebiegu ciąży

• częściowe zaburzenia sprawności

• alergie

• reakcje na środki spożywcze

• stres

• niedostateczny rozwój psychicznych struktur

• środowisko /styl wychowania

Postępowanie z dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo

• niehamowanie nadmiernej aktywności lecz stałe dyskretne ukierunkowywanie działalności na właściwy cel

• czuwanie nad stawianiem celów na miarę możliwości dziecka

• dyskretna pomoc w organizowaniu działalności, tak by osiągnęło zamierzony cel

• odległość celów działania, zakres obowiązków i system kontroli rodzicielskiej muszą być dostosowane do wieku dziecka i powinny zmieniać się odpowiednio do poziomu jego rozwoju

Zahamowanie psychoruchowe to inna forma zaburzeń dynamiki procesów nerwowych. Zahamowane stanowią ok. 5% uczniów w szkole i różnią się pod względem patomechanizmu zaburzeń i zespołu objawów.

Objawy:

W sferze ruchowej:

• ograniczenie spontanicznej aktywności ruchowej

• symptomy niepokoju ruchowego i dezorganizacji czynności wykonawczych

W sferze poznawczej:

• zawężenie aktywności poznawczej

W sferze emocjonalnej:

• ograniczenie wyrażania uczuć przy jednoczesnym wzmożeniu pobudliwości emocjonalnej

W sferze emocjonalnej:

• ograniczenie wyrażania uczuć przy jednoczesnym wzmożeniu pobudliwości emocjonalnej

W sferze somatycznej:

• wzmożona reaktywność układu wegetatywnego

Wyrażanie uczuć przez dzieci z zahamowaniem

• odroczone- okazują radość lub przygnębienie dopiero w domu

• realizowane specyficznie- przez uk. wegetatywny: wzmożona praca uk. krążenia – czerwienienie się, bladość – oraz uk. trawienia – brak łaknienia, bóle brzucha

Przyczyny:

• Zahamowanie zależy od wzajemnych stosunków między procesami pobudzenia i hamowania (proces pobudzenia zdominowany przez hamowania), ale i od wyuczonego sposobu zachowania, w którym dominują reakcje hamowania.

• Zahamowanie jest najczęściej nieprawidłowym regulowaniem stosunków z otoczeniem, będącym efektem niewłaściwego wychowania - negatywnych reakcji dorosłych na samodzielną działalność dziecka.

Sytuacje, które wpływają na wystąpienie u dziecka zahamowania - doświadczenie dziecka w sytuacjach:

• ostrej krytyki i ośmieszania

• nieopanowanego zachowania emocjonalnego osób z najbliższego otoczenia

• zagrożenia bliskiego związku emocjonalnego z rodzicami

• kar fizycznych, które następnie zostały utrwalone

W tych sytuacjach pierwszą reakcją był lęk, który powracał przy podobnych sytuacjach (generalizowanie). Każdy z wymienionych typów sytuacji, w której po raz pierwszy obserwowano objawy zaburzenia, można powiązać ze specyficznym zespołem objawów zahamowania.

Specyficzne zespoły objawów zahamowania

• Reagujące lękiem na krytykę, coraz szybciej rezygnowały z działania w obecności dorosłych

• Dzieci lękowo przeżywające niekontrolowane reakcje emocjonalne rodziców, cechowała tendencja do szukania samotności

• Reagujące lękiem na sytuacje zagrożenia związku emocjonalnego z matką cechowało kurczowe trzymanie się matki, przy coraz większej rezerwie i nieufności w stosunku do osób nieznanych

• Dzieci przeżywające lękowo sytuację kary w obecności dorosłych były ciche, zalęknione, nadmiernie uległe i bierne

Wniosek:

Genezy zahamowania należy szukać w powiązaniach układu czynników wew. (tempa i rytmu rozwoju, typu układu nerwowego, dynamiki procesów nerwowych) oraz czynników zew. (oddziaływań środowiska społecznego).

Praca z dzieckiem zahamowanym

Podstawowe zalecenie korekcyjno- wychowawcze to najszybsze dostrzeżenie tych dzieci.

Metody diagnostyczne to obserwacja i wywiad

Proces oddziaływania na dzieci z zahamowaniem psychoruchowym ma na celu:

• przeuczenie zachowań nieprawidłowych

• wyzwolenie aktywności

• stymulowanie samodzielnych form reagowania

Zasadą terapii jest akceptacja wszelkich form zachowania dziecka oraz:

• cierpliwość

• serdeczność

• zapewnienie poczucia pełnego bezpieczeństwa

• wyrozumiałość

O czym pamiętać?

• nie należy interpretować słabej ekspresji mimiczno – werbalnej jako spłycenie wrażliwości

• nagradzanie najmniejszego przejawu samodzielności i inicjatywy

• bardzo przydatna terapia behawioralna

• oddziaływania terapeutyczno – wychowawcze na dzieci z zahamowaniem psychoruchowym dobrze jest prowadzić w grupie

METODY:

• Bajka terapeutyczna – utwór dla dzieci od 4 do 9 lat, świat jest widziany z dziecięcej perspektywy. Celem bajek jest uspokojenie, zredukowanie problemów. Można wyróżnić bajki:

• relaksacyjne,

• psychoedukacyjne,

• psychoterapeutyczne.

BAJKA RELAKSACYJNA – posługuje się wizualizacją w celu wywołania odprężenia i uspokojenia. Akcja bajki toczy się w miejscu dobrze znanym dziecku, opisywanym jako spokojne, przyjazne i bezpieczne.

Taka bajka ma schemat: bohater opowiadania obserwuje i doświadcza wszystkimi zmysłami miejsca, gdzie odpoczywa. Sugestie osoby prowadzącej powinny zawierać 3 struktury:

• słuchową

• wzrokową

• czuciową

RELAKSACJA –„systematyczne i celowe odprężanie mięśni mające charakter postępujący, tak że osiąga się coraz głębszy poziom”. Zmniejszając napięcie mięśniowe, naczynia się rozszerzają, a ciało harmonijnie pracuje.

• Metoda Symboli Dźwiękowych wg Kaji przeznaczona dla dzieci 5 i 6-letnich, które przejawiają zahamowanie psychoruchowe lub nadpobudliwość psychoruchową. Terapia opiera się na ruchu i muzyce.

Na zajęciach stosuje się następujące grupy ćwiczeń:

• Ćw. ruchowe całego ciała w zakresie ruchów dowolnych i kontrolowanych i ćw. stymulujące rozwój manualny

• Ćw. rozwijające procesy myślowe (analizę, syntezę i porównywanie)

• Ćw. relaksacyjne

• Ćw. zespołowe umożliwiające współdziałanie

Tok metodyczny terapii:

• ekspresja ruchowa (spontaniczna i kontrolowana) na dowolne tematy muzyczne;

• interpretacja plastyczna utworów muzycznych;

• poznawanie i operowanie symbolami dźwięków;

• zabawy słowno-muzyczno-ruchowe z elementami melorecytacji, inscenizacji, pantomimy;

• relaksacja.

• Metoda treningu autogennego polega na oddziaływaniu na własny organizm i życie psychiczne, by wyzwolić stan odprężenia i koncentracji przy zastosowaniu autosugestii.

Trening polega na wykorzystaniu mechanizmu identyfikacji i dobrze rozwiniętej u dzieci sugestywności. Dzieci słuchając opowiadania o zmęczonym misiu, identyfikują się z nim, naśladują go poddając się sugestii zawartej w słowach terapeuty, w ten sposób wykonują wszystkie polecenia treningu odprężającego.

• Dogoterapia. Pożądane cechy psa:

• Nieagresywny

• Chętny do kontaktu z ludźmi

• Przewidywalny

• Cierpliwy

• Tolerancyjny

Dogoterapeutą powinna być osoba potrafiąca:

• Dopasować indywidualne potrzeby do temperamentu psa

• Odczytać mowę ciała psa

• Pracować w zróżnicowanych warunkach

• Najlepiej, gdy jest pedagogiem

W czym pomaga dogoterapia?

• Radzenie sobie z problemami emocjonalnymi

• Motywacja do żmudnych ćwiczeń

• Doskonalenie aparatu artykulacyjnego- ćwiczenia logopedyczne

• Wzmacnianie motoryki małej i dużej

• Poznanie schematu własnego ciała

• Stymulowanie zmysłów

• Relaksacyjna metoda Jacobson’a

Polega na napinaniu i rozluźnianiu poszczególnych partii mięśni. Główne założenie: odprężenie psychiczne powinno wynikać z odprężenia fizycznego.

Korzyści:

• Redukcja objawów lękowych

• Zwiększenie świadomości i kontroli nad własnym ciałem

• Poprawa pracy serca

• Rozwój wyobraźni i procesów myślenia

• Poprawa pracy żołądka i jelit