Pamięć – podstawowa cecha i zdolność środowiska przyrodniczego do gromadzenia i przechowywania informacji o swoich minionych stanach i bodźcach, które na nie wpłynęły. – W. Widacki 1979.

Procesy i zjawiska pozostawiają w środowisku przyrodniczym różne ślady. Cechy śladów:

• Różnią się wielkością

• Różnią się kształtem

• Różnią się wyrazistością

• Różnią się trwałością

Ślady zapisują się jedne na drugich zacierając ślady poprzednio zapisane.

Podstawowym zadaniem geografa jest odczytywanie i prawidłowa interpretacja śladów.

Źródła wiedzy geograficznej:

• Źródła bezpośrednie (geograf w terenie, sam pozyskuje):

  • Obserwacje

  • Badania

  • Prace terenowe

• Źródła pośrednie (geograf w gabinecie)

  • Mowa pisana

  • Obrazy symboliczne lub realistyczne

  • Kontakt z drugim człowiekiem

  • Multimedia

Geograf w terenie:

• Mapa topograficzna (orientacja, podkład)

• Busola, GPS (orientacja, lokalizacja obiektów badawczych, pomiary kątów, bezpieczeństwo)

• Mapnik (mapy tematyczne, notatki)

• Lornetka (obserwacja i badanie obiektów odległych)

• Aparat fotograficzny (dokumentacja)

• Plecak (altymetr, saperka, taśma miernicza, torebki na próbki, jedzenie, picie, apteczka)

• Saszetka (ołówki, notatnik, telefon komórkowy)

• Strój terenowy

Obserwacje terenowe to podstawowe źródło informacji. Wymaga ono:

• Przygotowania przed wyjściem w teren

• Możliwie szybkiego opracowania wniosków i informacji

Dokumentacja terenowa – w trakcie obserwacji wykonujemy notatki, szkice.

Pomiary terenowe – wymagają przygotowanego wcześniej sprzętu terenowego

Kartowanie terenowe – nanoszenie na mapę topograficzną interesujących nas zjawisk geograficznych.

Fotografie najczęściej służą:

• Jako dokumentacje obserwacji terenowych

• Do badań porównawczych

• Do prezentacji wyniku

Geograf w gabinecie:

• Komputer:

  • Program edycyjny

  • Baza danych

  • Program graficzny

• Mapy dokumentacyjne

• Mapy tematyczne

• Formularze

• Przeźrocza

• Fotografie

• Skaner, drukarka

• Literatura naukowa

• Materiały statystyczne

• Encyklopedie i słowniki

Źródła pośrednie:

• Podręczniki, skrypty – całościowe źródła informacji, cenne ze względu na usystematyzowanie zakresu materiału

• Encyklopedie – skrótowa, ale uporządkowana informacja o różnych obiektach. Zaletą jest łatwość odnalezienia danych oraz ujednolicona dokładność informacji

• Słowniki, leksykony – służą systematyzacji wiedzy oraz definiują pojęcia i terminy

• Książki i czasopisma naukowe – bardzo cenne i szczegółowe źródło wiedzy, najczęściej dotyczą wąskiego zagadnienia

• Tablice i zestawienia statystyczne – zawierają głównie dane liczbowe aktualizujące i rozszerzające wiedzę

• Gazety, czasopisma lokalne – często zawierają istotne źródło informacji o konkretnym regionie

• Książki podróżnicze – mogą stanowić cenne źródło wiedzy geograficznej (Wilbur Smith)

• Mapy ogólno geograficzne i topograficzne – są podstawowym źródłem informacji w terenie, często służą do nanoszenia danych

• Mapy tematyczne, atlasy – bogate źródło informacji

• Fotografie – jako źródło pośrednie: niekiedy korzystamy z fotografii wykonanych przez kogoś innego

• Zdjęcia lotnicze i satelitarne – cenne źródło informacji o obszarach trudno dostępnych

• Wykłady – szczegółowe źródło informacji o wybranym zagadnieniu, bezpośredni kontakt z wykładowcą, możliwość zadawania pytań

• Prelekcje – szczegółowe źródło informacji o wybranym, zwykle wąskim zagadnieniu

• Wywiady – cenne źródło wiedzy, wymaga przygotowania (doboru pytań) i umiejętności rozmowy z ludźmi. Uzyskane informacji mają różny stopień wiarygodności

• Konsultacje – możliwość bezpośredniego uzyskania informacji

• Ankiety, kwestionariusze – usystematyzowana forma wywiadu lub zdobywania i przechowywania informacji o środowisku. Wymaga przygotowania formularza.

• Filmy geograficzne i przyrodnicze – niekiedy cenne źródło wiedzy geograficznej podanej w łatwo przyswajalny sposób

• Internet – informacje znajdujące się w sieci są liczne, ale o silnie zróżnicowanym poziomie wiarygodności. Często wymagają ponownej weryfikacji

• Komputerowe programy edukacyjne – wiadomości o silnie zróżnicowanej wartości. Wiadomości wymagają weryfikacji

• Geograficzne systemy informacyjne – służą do graficznego przedstawiania zagadnień geograficznych w formie elektronicznej .

Praca w terenie: Przewodniki, mapy, inne źródła pisane.