językoznawstwo (lingwistyka) – dziedzina nauk humanistycznych, której przedmiotem jest badanie istoty, budowy i rozwoju języka

Językoznawstwo:

• ogólne - bada grupy języków

  • historyczne (diachroniczne) - bada historię języka i jego zmiany na przestrzeni czasu

  • typologiczne -zajmuje się językami ze względu na ich cechy, dokonuje porównania języków w celu wykrycia podobieństw (typologia ogólna) bądź różnic (typologia kontrastywna) między nimi

  • teoretyczne - bada funkcjonowanie, strukturę języków

• szczegółowe - bada konkretny język

Językoznawstwo:

• wewnętrzne (teoretyczne) - buduje modele służące opisywaniu poszczególnych języków oraz teorie dotyczące uniwersalnych aspektów języka

• zewnętrzne (stosowane) – zajmuje się zagadnieniami związanymi z językiem w powiązaniu z innymi dziedzinami nauki i wykorzystuje ich osiągnięcia do badań językoznawczych, m.in.

  • psycholingwistyka – psychologiczne podstawy funkcjonowania języka (tzn. jak jest przyswajany, przetwarzany i wykorzystywany przez ludzki umysł)

  • neurolingwistyka – mechanizmy zachodzące w obrębie mózgu oraz jego dysfunkcje podczas używania języka

  • glottodydaktyka – nauczanie języków obcych

  • socjolingwistyka – społeczne znaczenie systemów językowych i użycia języka

Językoznawstwo:

• diachroniczne – bada ewolucję języka

• synchroniczne – zajmuję się językiem w danym momencie

Językoznawstwo:

• opisowe – opis języka na różnych jego poziomach

• normatywne – czystość i poprawność językowa

język – system znaków prymarnie dźwiękowych, wtórnie pisanych (ale są wyjątki znaków tylko pisanych), służący do porozumiewania się w obrębie danej społeczności (wspólnoty językowej)

Języki:

• etniczne – stanowią język pierwszy, rodowy, ojczysty dla jakieś społeczności

  • martwe –nie będące już dla żadnej społeczności językami ojczystymi, w niektórych przypadkach mogą być stosowane w mowie lub piśmie

    • wegetujące – nie używane już jako języki ojczyste, mające jednak ciągłą tradycję w danej kulturze, niewygasłe w pewnych środowiskach, ale nie używane w życiu codziennym, mogące się wciąż rozwijać

    • odcyfrowane – zanikłe, odtworzone na podstawie tekstów pisanych

    • rekonstruowane – wygasłe, po których nie pozostały zabytki piśmienne, o ich istnieniu wiemy jedynie dlatego, że stanowiły podstawę do powstania innych języków, dzięki którym są teraz odtwarzane

  • żywe – używane współcześnie jako języki ojczyste przez jakąś społeczność

• pomocnicze – stworzone z zamiarem używania ich przez ludzi do komunikacji

  • międzyetniczne – powstałe w celu umożliwienia komunikacji między ludźmi o różnych językach etnicznych, bazują na językach etnicznych

    • naturalne – powstały w drodze historycznego rozwoju określonych grup etnicznych czy narodowych

• pidginy (pidżiny) – utworzone na bazie dwóch lub więcej języków etnicznych, powstawały najczęściej w momencie kolonizacji czy nawiązywania kontaktów handlowych, na styku różnych społeczności, mają uproszczone struktury gramatyczne oparte na językach europejskich i słownictwo pochodzące z języka tubylców; a) pidżiny właściwe – bazują na języku angielskim b) sabiry – bazują na językach romańskich; lingua franca – język pidżinowy używany do końca XIX wieku w portach śródziemnomorskich, mieszanka języków romańskich i arabskiego

• języki kreolskie – języki mieszane, które rozwinęły się na bazie języków etnicznych europejskich kolonizatorów i ludności miejscowej, o uproszczonej strukturze, z czasem stawały się językami ojczystymi, etnicznymi dla danych społeczności (np. dla potomków kolonizatorów)

  • sztuczne – świadomie wymyślone przez jednostkę indywidualną bądź grupę osób, np. esperanto Ludwika Zamenhofa

  • tajne – stosowane obok języka ojczystego w środowiskach zamkniętych, stworzone po to, aby nie rozumiał ich nikt spoza danej społeczności

Język a dialekt

Szacuje się, że istnieje 3 – 6 tys. języków. Nie kryteria lingwistyczne, a społeczno-historyczno-kulturowe czy polityczne są często kryteriami podstawowymi w klasyfikacji języków i dlatego bardzo trudno jest odróżnić język od dialektu

• język jest znormalizowany, dialekt natomiast najczęściej nie ma żadnych przyjętych norm

• język musi mieć tradycję literacką, słownik, gramatykę

• język musi być funkcjonalny, czyli musi posiadać rozbudowane słownictwo dotyczące wielu dziedzin

Znaki:

• naturalne (ikoniczne) – przypominają to, co oznaczają, istnieje związek formy z treścią

  • symptomy (objawy) – oparte na relacji przyczynowo-skutkowej, nie ma świadomego, celowego nadawania

  • obrazy (ikony) – oparte na relacji podobieństwa

• konwencjonalne (arbitralne) – oparte na konwencjach, nie ma związku formy z treścią, w niczym nie przypominają tego, co oznaczają, żeby to wiedzieć trzeba znać konwencję, czyli sposób w jaki przypisuje się im znaczenie