Sekty - zagrożeniem dla młodzieży

     Na świecie działa przynajmniej kilka tysięcy sekt. Nie wszystkie są jednakowo niebezpieczne i groźne. Sekty różnią się między sobą co do sposobu powstania, charakteru działania, otwarcia się względem społeczeństwa, strukturą, głoszoną doktryną oraz celem istnienia. Wszelkie ich podziały są raczej umowne, uwzględniające pewne ich aspekty. Mówimy więc o sektach ekonomicznych, terapeutycznych, synkretycznych, odwołujących się do nowego objawienia.

     W Polsce na gruncie prawa pozytywnego pojęcie sekty nie istnieje. Nazywane są kościołami, związkami wyznaniowymi, nowymi ruchami religijnymi lub stowarzyszeniem. Działalność sekt to we współczesnym świecie ogromny biznes. Aby zdobyć pieniądze na swoją działalność dopuszczają się szeregu przestępstw, takich jak przemyt broni, handel narkotykami, porwania, wyłudzanie pieniędzy, prostytucja, a wszystko to pod hasłami odnowy religijnej, doskonalenia duchowego, poszerzania świadomości. Szczególnie łatwym celem stają się dla łowców "dusz" ludzie młodzi: pełni ideałów, poszukujący sensu życia i trwałych wartości takich jak przyjaźń, miłość, zaufanie. Brak elementarnej wiedzy dotyczącej zagrożeń związanych z funkcjonowaniem sekt wśród dzieci i młodzieży oraz rodziców i opiekunów, poszukiwanie tożsamości kulturowej i religijnej oraz osłabienie przynależności do wspólnoty, rodziny, kultury i religii dodatkowo sprawiają, że łatwo można dać się złapać na lep sekciarskiej ideologii. Od tego momentu człowiek staje się narzędziem wyrafinowanej sztuki manipulacji ludzką psychiką. Wyniki badań opinii publicznej wskazują, że dla ponad 3/4 Polaków sekty stanowią poważne zagrożenie. Według 65% badanych działalność sekt powinna być prawnie zabroniona, 27% respondentów dopuszcza możliwość legalnej działalności sekt, ale pod warunkiem dokładnej ich kontroli ze strony władz państwowych.

     Psychologowie w wielu publikacjach wskazują, iż efektem uczestnictwa w ruchach religijnych i parareligijnych zamiast obiecywanego przez sektę rozwoju, następuje destrukcja osobowości polegająca na zniszczeniu dotychczasowych cech osoby oraz jej roli w rodzinie i społeczeństwie. Symptomami destrukcji może być nagła zmiana wyznawanych przez osobę wartości, obniżenie elastyczności umysłowej, posługiwanie się ustalonymi stereotypami reakcji psychicznych.

     Po czym poznać sektę?

     Sekty mają strukturę autorytarną, stosują różne formy prania mózgu i kontroli myśl, nacisku grupowego, a także wprowadzają swoich członków w stan poczucia winy i strachu.

• Najczęściej za sektę uważa się grupę ludzi, którzy oderwali się od kościoła lub wspólnoty religijnej, i przyjęli własne zasady doktrynalne i organizacyjne.

• Członkowie sekty zazwyczaj są przekonani o słuszności swego oddzielenia czy oderwania się. Jest to dla nich jedyna możliwość zachowania prawdy, która - jak im się wydaje - została zagubiona. Ich postawa jest więc w ich mniemaniu uzasadniona. Nie przyjmują do wiadomości możliwości trwania w błędzie.

• Najbardziej rzucającą się w oczy cechą sekt jest gorliwość, z jaką członkowie prowadzą działalność rozpowszechniającą swe koncepcje.

• Sekta posiada charyzmatycznego przywódcę. Członkowie sekty są mu winni całkowite posłuszeństwo. Jest on ponad wszystkim i ponad wszystkimi. Ma nieograniczoną wolność w działaniu. Może robić co chce. Jest niekwestionowany pod żadnym względem.

• W sektach destrukcyjnych mamy przede wszystkim do czynienia ze zwodzeniem duchowym. Polega ono na tym, że pod płaszczykiem pomocy duchowej wąska elita sekty realizuje swoje, ukryte przed adeptami, cele. Sekta jest miejscem wykorzystywania ludzi autentycznie poszukujących Boga, lepszego świata, prawdy, wolności i miłości.

• Sekta wpaja swoim członkom przekonanie, że tylko w niej znajdą prawdę i wolność odpowiedzi na wszelkie pytania, że stanowią grupę elitarną.

• Sekta oferuje swoim adeptom "nowe doświadczenie religijne", "jedyną prawdę", szybką możliwość osiągnięcia "najwyższych stanów duchowości".

• W wyniku przynależności człowieka do sekty destruktywnej skrzywdzona zostaje jego rodzina, bliscy znajomi oraz on sam.

• Przywódca" sekty czerpie ewidentne korzyści materialne kosztem szeregowych członków.

• Sekta destrukcyjna, doprowadzając do ruiny psychicznej i materialnej swoich członków, czyni z nich ludzi niezdolnych do życia w społeczeństwie.

• Sekta zabiera człowiekowi to, co jest dla niego najważniejsze: wolność i umiejętność samostanowienia. W sekcie nie ma miejsca na indywidualizm i samodzielne podejmowanie decyzji. Nie ma prywatności, liczy śię tylko grupa i jej interes.

• Sekta izoluje nowo zwerbowanych od rodziny i dotychczasowego towarzystwa. Oddziałuje za pomocą rytuałów (tańce, stroje, kadzidełka, monotonne śpiewy), które wprowadzają w trans, wzmacniają poczucie bezpieczeństwa i przekonanie o przynależności do grupy.

     Werbowanie

     Do sekty można trafić na wiele sposobów. Może stać się to zupełnie przypadkiem bądź w efekcie odpowiednio przygotowanego werbunku, jaki dana sekta przeprowadziła. Proces wejścia do sekty jest bardzo złożony i indywidualny. Różne są jego etapy, motywacje i okoliczności. Bez wątpienia sekty przede wszystkim poszukują ludzi zdolnych, wrażliwych, twórczych, pełnych zapału i idei. Tacy ludzie są najbardziej przydatni. Mogą oni wiele zrobić dla sekty. Członkiem sekty nie zostaje się w ciągu godziny, jednego dnia czy tygodnia. Zazwyczaj jest to proces kilku stopniowy, rozciągnięty w czasie. Podczas werbunku sekta nie mówi całej prawdy o sobie. Zataja informacje na temat rzeczywistych celów grupy. Informacje podawane zainteresowanym są niejasne, rozmyte, często nieprawdziwe.

     Każda sekta nastawiona jest na ciągłą rekrutację na własne potrzeby. Chcąc wzbudzić zainteresowanie, muszą przedstawić potencjalnym kandydatom atrakcyjną ofertę. Do sekt przyciągają ludzi najrozmaitsze rzeczy, np ładnie wydany biuletyn, interesująco zredagowana ulotka pełna kolorowych zdjęć, obietnica szybkiego sukcesu, perspektywa wyjazdu za granicę, dobrze przygotowane, i przeprowadzone spotkanie z jakąś interesującą osobą czy wykład na ciekawy temat. Nigdy nie przychodzą z pustymi rękami, zawsze mają coś do zaoferowania.

     Dlaczego werbują?

     Oto dwa podstawowe powody, dla których sekty tak wielką uwagę poświęcają na werbowanie nowych członków:

1. Mają świadomość tego, że jest to jedyny sposób na funkcjonowanie grupy. Sekta potrzebuje członków. Pozyskanie nowych osób jest jedyną metodą pozwalającą grupie na ciągły rozwój i trwanie. Werbunek zabezpiecza grupę przed rozpadem z braku członków.

2. Sekty zdają sobie sprawę z tego, że każda nowo zwerbowana osoba to dodatkowa darmowa para rąk do pracy na rzecz grupy.

     Syndrom sekty

     U osób przynależących do którejś z sekt obserwujemy tzw. syndrom sekty. Jest to pewien zespół cech powstałych na skutek kontaktu człowieka z sektą.

      Zmiany w dotychczasowym życiu i zachowaniu

• porzucenie dotychczasowych zainteresowań, pojawienie się nowych, związanych z celami nowo napotkanej grupy, brak jakiegokolwiek krytycyzmu względem grupy;

• gloryfikacja grupy - grupa staje się wszystkim dla człowieka zmiana słownictwa i ubioru - człowiek zaczyna mówić "nowym językiem", używa słów, pojęć, których wcześniej nie używał; zaczyna się inaczej ubierać.

      Konsekwencje społeczne

• problemy w rodzinie, szkole;

• nieumiejętność normalnego życia w społeczeństwie;

• zerwanie przyjaźni - nowe przyjaźnie;

• bycie nieobecnym;

• postrzeganie złożonej rzeczywistości świata w biało-czarnych kolorach.

      Konsekwencje dla zdrowia psychicznego

• naprzemienna radość i smutek - taki stan prowadzi do depresji;

• częste stany lękowe - człowiek we wszystkim i wszystkich widzi wroga. Ciągły niepokój o dziś i jutro;

• zmiana osobowości (nadwrażliwość) - człowiek staje się bardziej wrażliwy na wszelkie uwagi odnośnie siebie i grupy, pod wpływem której się znalazł;

• rezygnacja z własnego ja - liczy się tylko grupa, człowiek dla niej zrezygnuje z tego co było dotąd treścią jego życia. Może to być szkoła, dom. Wszystkie decyzje podporządkowuje i poddaje ocenie sekty;

• wyalienowanie i izolacja, brak koncentracji;

• ciągła niepewność i zagubienie;

• ucieczka przed rzeczywistością - wynika z niezdolności sprostania najprostszym zadaniom życia społecznego.

      Konsekwencje dla zdrowia fizycznego

• wyczerpanie i osłabienie organizmu w wyniku stosowania niskokalorycznych diet;

• niedożywienie - spadek wagi ciała

• obniżenie zdolności koncentracji;

• choroby w wyniku odrzucenia lekarstw, lekarza;

• wyalienowanie i izolacja, brak koncentracji;

• bezsenność i przemęczenie;

• zgony, samobójstwa.

      Konsekwencje w sferze religijności człowieka

• zmiana światopoglądu - tworzy się nowa moralność, nowy światopogląd odwzorowany na tym, który funkcjonuje w napotkanej grupie;

• zmiana systemu wartości - tworzy się nowa moralność.

     Sekty w szkole

     Szkoła, podejmując proces wychowania i edukacji, ma ogromny wpływ na kształtowanie sposobu myślenia i życia swych uczniów. W okresie rozwoju można skutecznie oddziaływać na konkretne osoby, ale także proces wychowania może być nadużywany do manipulowania młodym człowiekiem. Takim "wychowaniem" zainteresowane są różnego rodzaju grupy wpływu, w tym także sekty, które szukają możliwości bezwarunkowego podporządkowania sobie jednostki.

     Jednym ze sposobów przejęcia przez sektę pełnej kontroli nad rozwojem intelektualnym i duchowym dzieci i młodzieży jest podjęcie totalnej krytyki tradycyjnej szkoły. W miejsce krytykowanej szkoły tradycyjnej sekty często proponują własny system szkolnictwa. Korzystając ze swobody zakładania szkół wyznaniowych stały się sponsorami lub właścicielami placówek oświatowych. Niekiedy uczyniły to skrycie, nie chcąc zrażać do siebie rodziców i nauczycieli. Otwarcie i prowadzenie własnej szkoły łączy się z koniecznością posiadania zasobów finansowych i określeniem jej charakteru. Dlatego sekty najczęściej próbują wykorzystać do własnych celów szkoły już istniejące. Obiektem szczególnego zainteresowania sekt są nauczyciele. Sekty próbują się do nich zbliżyć się poprzez proponowanie im nowych, ciekawych zajęć, bądź wprowadzając w ich szeregi "swoich ludzi". Każdy z takich kontaktów może zaowocować zyskaniem kolejnych sympatyków lub wyznawców.

     Innym sposobem wejścia sekty do szkoły jest wynajęcie przez nią w budynku szkolnym sali do spotkań lub ćwiczeń grupowych. Oferowana opłata za wynajem jest zwykle atrakcyjna, pozwala to na umieszczenie adresu szkoły na plakatach informujących o spotkaniach. Ma to ogromne znaczenie psychologiczne dla potencjalnych kandydatów zajęć. Adres szkoły uwiarygadnia je i pozbawia rodziców ostrożności przy podejmowaniu decyzji związanej z ofertą. Zaufanie, jakie szkoła wzbudza w rodzicach, rozciąga się też na zajęcia pozalekcyjne.

     Niekiedy sekcie udaje się wejść ze swoją ofertą na zajęcia szkolne, przyjmując nazwę stowarzyszeń lub fundacji o charakterze edukacyjnym, sekty mogą składać ofertę niektórych zajęć lub wykładów tematycznych. Bez uprzedniej kontroli treści spotkania może okazać się, że było ono indoktrynacją manipulacyjną. Interesującą ofertą dla szkoły może też być bezpłatne prowadzenie stołówek, świetlic, bibliotek, sklepiku szkolnego, co pozwala na codzienny kontakt dzieci z przedstawicielami ruchu bez kontroli rodziców.

     Najprostszym sposobem obecności sekty w szkole jest posiadanie swych przedstawicieli w gronie uczniów. Kontakty przyjacielskie lub koleżeńskie ułatwiają pracę agitacyjną. Zajęcia proponowane przez sekty mogą mieć różny charakter: warsztatów teatralnych, pracowni plastycznej, grup relaksacyjnych, ćwiczeń językowych, sztuk walki. Obowiązkiem właz szkolnych jest podjęcie odpowiednich środków zabezpieczających dzieci i młodzież przed szkodliwym działaniem sekt.

     Co zrobić, jeśli dziecko związało się z sektą?

     TAK!!!

• Niezwłocznie skontaktuj się z centrum informacji o sektach.

• Staraj się jak najwięcej dowiedzieć o grupie, do której należy twoje dziecko.

• Prowadź dokładny dziennik wydarzeń.

• Utrzymuj kontakt z twoim dzieckiem.

• Podtrzymuj każdą inicjatywę rozmowy, z jaką wystąpi twoje dziecko.

• Ważne okazje dla wzmocnienia kontaktu to urodziny, imieniny.

• Zajmij zawsze wyraźną i jednoznaczną postawę negującą sekty.

• Zwróć się nawet do prasy i opisz swą historię (bez podania nazwiska).

     NIE!!!

• Nie pozwól, aby sekta wymuszała cokolwiek od ciebie.

• Nie krzycz, nie karć, nie przesłuchuj, nie płacz, nie proś.

• Uważaj na fałszywych przyjaciół.

• Nie dawaj żadnych pieniędzy dziecku.

• Ważne dokumenty przechowuj tak, by twoje dziecko nie miało do nich dostępu.

Red.


Tekst pochodzi z pisma
"Królowa Apostołów" wrzesień 2008 r.

WIARA W PIGUŁCE, CZYLI SEKTY - O. TOMASZ ALEXIEWICZ

Sekty - słowo to ma w naszym języku zabarwienie pejoratywne i prawdopodobnie jest wiele grup, które czułyby się urażone takim określeniem, dlatego często stosuje się określenie neutralne: „nowe ruchy religijne”. Jednakże w swojej strukturze, funkcjonowaniu czy ideologii grupy te zawierają elementy sekty. Elementy te, z jednej strony, są natury teologicznej, dotyczą swoistego kultu, objawienia, światopoglądu, z drugiej zaś strony, mają wymiar socjologiczny, to znaczy specyficzną strukturę, metody przekazu istotnych treści, stosunek do innych grup społecznych. Można by, precyzując pojęcie, powiedzieć opisowo: „destrukcyjne grupy parareligijne lub religijne”. Dokument wydany przez Stolicę Apostolską określa to w ten sposób: „Z powodów praktycznych kult lub sektę definiuje się niekiedy jako ťgrupę religijną posiadającą własny, indywidualny światopogląd, wywiedziony z nauk jakiejś wielkiej religii światowej, lecz nie tożsamy z nimiŤ. Ponieważ mówimy tutaj o grupach swoistego rodzaju, zazwyczaj uważanych za zagrożenie dla wolności obywateli i ogólnie dla społeczeństwa, kulty i sekty charakteryzowano również jako wyróżniające się pewnymi szczególnymi zachowaniami. I tak np. często mają one strukturę autorytarną, stosują również formy prania mózgów i kontroli myśli, nacisku grupowego, a także wsączają w swych członków poczucie winy, strachu itd.”(Sekty albo nowe ruchy religijne. Wyzwanie duszpasterskie. „L‘Osservatore Romano” [wyd. polskie] 1986 nr 5/79).

SŁOWO WSTĘPNE

Napisał: O. TOMASZ ALEXIEWICZ OP

Sekty - słowo to ma w naszym języku zabarwienie pejoratywne i prawdopodobnie jest wiele grup, które czułyby się urażone takim określeniem, dlatego często stosuje się określenie neutralne: „nowe ruchy religijne”. Jednakże w swojej strukturze, funkcjonowaniu czy ideologii grupy te zawierają elementy sekty. Elementy te, z jednej strony, są natury teologicznej, dotyczą swoistego kultu, objawienia, światopoglądu, z drugiej zaś strony, mają wymiar socjologiczny, to znaczy specyficzną strukturę, metody przekazu istotnych treści, stosunek do innych grup społecznych. Można by, precyzując pojęcie, powiedzieć opisowo: „destrukcyjne grupy parareligijne lub religijne”. Dokument wydany przez Stolicę Apostolską określa to w ten sposób: „Z powodów praktycznych kult lub sektę definiuje się niekiedy jako ťgrupę religijną posiadającą własny, indywidualny światopogląd, wywiedziony z nauk jakiejś wielkiej religii światowej, lecz nie tożsamy z nimiŤ. Ponieważ mówimy tutaj o grupach swoistego rodzaju, zazwyczaj uważanych za zagrożenie dla wolności obywateli i ogólnie dla społeczeństwa, kulty i sekty charakteryzowano również jako wyróżniające się pewnymi szczególnymi zachowaniami. I tak np. często mają one strukturę autorytarną, stosują również formy prania mózgów i kontroli myśli, nacisku grupowego, a także wsączają w swych członków poczucie winy, strachu itd.”(Sekty albo nowe ruchy religijne. Wyzwanie duszpasterskie. „L‘Osservatore Romano” [wyd. polskie] 1986 nr 5/79).

Zagrożenie społeczeństwa, a także poszczególnych osób jest ciągle poważne, mimo że istnieje wiele publikacji w prasie, programów TV i radiowych oraz opracowań książkowych. Nie zawsze jednak świadomość lub jej brak mają wpływ na to, czy ktoś wejdzie do sekty, czy nie. Ważnymi czynnikami bowiem, sprawiającymi, że stajemy się kandydatami do sekty, są cechy osobowościowe, zranienia psychiki, trudne przeżycia, poszukiwania łatwych odpowiedzi, braki w wiedzy o własnym Kościele i o życiu duchowym oraz wiele innych.

Celem niniejszej publikacji nie jest więc systematyzowanie wiedzy o nowych grupach religijnych czy sektach, lecz próba określenia pewnych cech „mentalności sekciarskiej”. Taki sposób myślenia grozi także grupom trwającym w Kościele. Dlatego treścią naszej książki jest rozmowa z Ojcem Tomaszem Alexiewiczem, dominikaninem, który jako duszpasterz akademicki i założyciel wspólnot Odnowy w Duchu Świętym oraz prowincjalny promotor do spraw trzeźwości spotykał się w swojej praktyce z powyższymi problemami.

Małgorzata Durnowska

1. WYWIAD Z O. TOMASZEM ALEXIEWICZEM OP

Napisał: O. TOMASZ ALEXIEWICZ OP

Jak Ojciec myśli, dlaczego powstają sekty?

Od łacińskiego słowa ’seco, secare‘ - ’ciąć, rozdzielać‘, sekta oznacza grupę ludzi, którzy odcinają się, nie chcą być razem z już istniejącą grupą wyznaniową. Sekta to grupa izolująca się od świata, tworząca często własny świat, czyli utopię. Sekta to grupa, która nie akceptuje całego Pisma Św. i Ciała Jezusa, czyli Kościoła. Sekta, to często wybór i absolutyzacja fragmentów (warto przeczytać: Rz 12 i 1 Kor 12, gdzie jest mowa o Kościele - Ciele Chrystusowym).

Na początku należy przyjąć fakt, że Pismo św. stanowi nierozerwalną całość. W Nowym Testamencie możemy wyróżnić dwa okresy historyczne, dla których cezurę stanowi wstąpienie Pana Jezusa do nieba. W Ewangeliach Chrystus jest fizycznie obecny. W listach nie ma Go już w sposób fizyczny. Jednakże cały Nowy Testament mówi o Tym Jezusie, który cały czas żyje w swoim ludzie. Jedno z pierwszych świadectw pozachrześcijańskich na temat chrześcijan to list namiestnika Bitynii, mówiący o tym, że są tu jacyś sekciarze, wierzący w jakiegoś Chrystusa, o którym mówią: „umarł, ale żyje”. Pierwsze świadectwo. Jezus jest ten sam i dla Nowego Testamentu nie ma jakiejkolwiek różnicy pomiędzy Jezusem fizycznym, a Jezusem jakiego bibliści nazywają mistycznym. Jezus w ciele. I tu i tu Jezus w ciele, z tym, że w tym drugim przypadku Jego Ciałem jest Jego wspólnota.

Od początku Kościół liczy się ze słabością ludzką i dlatego buduje na posłuszeństwie świadków wybranych przez Jezusa i umacnianych sakramentalną łaską, czyli na Apostołach, ich następcach i pomocnikach tychże. Jeden z pierwszych tekstów biblijnych o Kościele mówi: ci, którzy przyjęli orędzie Piotra, „trwali w nauce Apostołów, we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwach” (Dz 2, 42). Od samego początku Kościół jest bardzo specyficzną „rzeczą” i to trzeba sobie wyobrazić, zechcieć to zrozumieć. Pan Jezus mówi o sobie: „Ja jestem krzewem winnym, wy latoroślami” (J 15,5). Inaczej można powiedzieć: „Ja jestem pniem, a wy gałązkami”. Kościół jest pewnym pniem. Człowiek kupując kwiatki w kwiaciarni zachwyca się nimi. W 1968 roku pracowałem w Tarnowie Podgórnym przy oczkowaniu róż. Praca polegała na nacinaniu na pniu, wszczepianiu i przywiązywaniu. Byłoby śmiesznością, gdybyśmy zachwycając się w kwiaciarni kwiatkami, zapominali o pniu. Dlaczego to mówię?

Kościół jest budowlą, opierającą się na nauce Apostołów. I tu paradoks: Pismo św. mówi, że wiara zakotwiczona jest w świadectwie ludzi, którzy byli z Jezusem, którzy doświadczyli Jego życia, którzy wsłuchali się w Niego, których Jezus posłał. Od samego początku nie jest to byle kto - są to Apostołowie, a słowo Apostoł jest jednoznaczne. Było ich dwunastu, kiedy jednego zabrakło, natychmiast dobrali brakującą osobę spośród uczniów. Trwają oni nie w nauce Chrystusa, ale w nauce Apostołów. Prawdopodobnie były niewiasty, które o wiele lepiej niż mężczyźni zapamiętywały słowa Pana Jezusa, które wiernie je w swoim sercu zachowywały, Kościół jednak od samego początku trwa w nauce Apostołów i we wspólnocie. To nowotestamentowe pojecie wspólnoty jest bardzo ważne, bo kiedy Jan pisze do dość już dojrzałych wspólnot (nie wiem, czy poziomem życia moralnego, ale mających już 20-30 lat życia), zwraca się - do Kościoła. A więc nie jest to luźna grupa, to jest eklesia - ciało zwołane przez Jezusa Chrystusa, w którym Jezus żyje, wspólnota, której członkowie trwali w łamaniu chleba (w Nowym Testamencie jest jednoznaczny termin oznaczający Eucharystię ) i w modlitwach.

Sekty są albo zaprzeczeniem wyżej wymienionych elementów, albo ich karykaturą, jak to było w szkole 107 (tuż przy naszym dominikańskim klasztorze w Warszawie) w czasie zjazdu pewnej sekty, kiedy ich szef nauczał: „miłujcie się miłością Apostołów, tak jak Apostoł was umiłował”. Przedrzeźnianie Pisma św. O. Karol Meissner mówił kiedyś, że dość skutecznym sposobem rozmowy z różnymi uzurpatorami, którzy mówią: „tylko my”, jest pytanie: „A kto was posłał?” Odpowiadają: „Pan Jezus!” No, ale skąd my możemy o tym wiedzieć? W instytucji, jaką jest Kościół, można określić, który Apostoł położył ręce na danego księdza. Na mnie prawdopodobnie nałożył ręce św. Piotr, Kościoły wschodnie pielęgnują tradycję św. Andrzeja, Kościół w Indiach pielęgnuje tradycję św. Tomasza itd. I to nie jest przypadek. Ja jestem uczniem powołanym przez Jezusa, który się lepiej lub gorzej wsłuchuje w Jego głos, ale Kościół mnie posłał. Różni ci Apostołowie byli. Były i kłótnie wśród nich. Widujemy to w Nowym Testamencie. Ewangelia według św. Marka - sekretarza ewangelizacji i katechezy św. Piotra - ma najwięcej uwag krytycznych względem Piotra, a św. Marek słyszy je właśnie od św. Piotra. Piotr nie zasłania się więc swoją doskonałością i świętością. Mówi: „Patrzcie, skoro mnie, kawał zbója, niegodnego i niewiernego, który wtedy i wtedy (on to wyraźnie wszystko wymienia) się zapierałem, Pan Jezus wybrał , zaufał mi i mnie uczynił skałą...”. Inni Ewangeliści tylko pozytywnie mówią o Piotrze, są dyskretni wobec jego słabości, nie plotkują. Piotr mówi wyraźnie: „to jest miłosierdzie Jezusa, On mi zaufał”. Podobnie mówi św. Paweł: „Bądźcie moimi naśladowcami dlatego, że ja jestem naśladowcą Chrystusa” (Por. 1Kor 11, 1). To znaczy naśladujcie mnie nie we mnie, ale w tym, w czym ja naśladuję Chrystusa.

Sekty łowią osoby samotne, wyobcowane, studentów, podkradają ludzi rozbudzonych w ruchach odnowy, ergo: sekty są albo wśród nas, albo wśród naszego otoczenia, my wszyscy jesteśmy z wielu względów narażeni. Ja też jestem narażony jako ten, który zajmuje się takim „dziwnym elementem”.

To znaczy, że pewnym problemem jest niezrozumienie złożonej, Bosko-ludzkiej rzeczywistości Kościoła, Bożej świętości i ludzkiej słabości?

Potrzeba nam pewnej wiedzy i umiejętności wytrwania. Dzieje Apostolskie (2, 42), do których na początku się odniosłem, mówią: „trwali oni”. Nie wiem, jak etymologicznie brzmi to słowo w języku greckim, ale przypuszczam, że oznacza ono ’wytrwanie na posterunku‘. Mimo zmęczenia, zagrożenia, własnej niechęci, trwa się w posłuszeństwie. Jest to dosyć „niemiły” czasownik, którego wolelibyśmy nie używać. Gdyby młody małżonek powiedział do żony: „Wiesz, muszę wytrwać w miłości do ciebie”, u wielu żon spotkałoby się to z oburzeniem: „Jak to, to ty mnie nie kochasz? Ty mówisz o konieczności wytrwania?!” Oburzenie na to, że miłość może wiązać się z trudem, rezygnacją, wytrwaniem. Nam się wydaje, że Kościół to takie „ech” i „och”, a Kościół to święta nierządnica, święta świętością Chrystusa, a grzeszna grzesznością nas wszystkich, przede wszystkim moją własną.

Żyjemy w świecie konsumpcyjnym, w kulturze, gdzie wszystko ma być łatwe i przyjemne, podane na tacy, a my jesteśmy sprowadzeni do roli konsumentów tandety. Rzadko pamięta się prawo Kopernika, które mówi, że gorszy pieniądz wypiera lepszy, czyli prawo inflacji. Tandeta wypiera dobre, gorsza ilość wypiera jakość. Prawo marksistowskie, zakładające, że ilość przechodzi w jakość, jest słuszne, ale postawić je trzeba do góry nogami - jakość przechodzi w tandetną ilość. Jak to zastosować do naszego tematu? Świat tworzy się jako globalna wioska, istnieją w niej producenci papki, którą równo się serwuje, jak i jej konsumenci. I mamy „fast food” i „fast” wiarę. Ludzi przyzwyczaja się do konsumpcji gotowych, łatwych wzorców, a jeśli te się nie podobają, można wybrać alternatywną papkę. W tym wyborze nie ma wysiłku. Jedyny wysiłek to zdobyć pieniądze, aby kupić towar A albo B. Czym się różni Coca-Cola od Pepsi-Coli? Nie mamy kultury wytrwałości. Jeżeli nauczyciel jest wymagający, to wyrzućmy nauczyciela! Jeżeli Kościół wymaga, to się czepia. Jedyny wysiłek akceptowany - to zarabianie pieniędzy. Poza tym masz żyć wygodnie.

Taka postawa przenosi się na wiarę. Nie tragizujmy jednak patrząc na dzisiejsze czasy, skoro św. Jan w Ewangelii pisze: „wytrwajcie”, powtarza ciągle słowa Pana Jezusa: „wytrwajcie w miłości Mojej” (J 15, 9). Może to znaczyć, że już pojawiło się zniechęcenie chrześcijaństwem. Pan Jezus jeszcze nie przyszedł, a my już 30 lat czekamy, nie przyszedł i nie zrobił hokus-pokus i nie zniszczył tego brzydkiego świata. Św. Jan mówi „wytrwajcie”, a nie „rozpłyńcie się, kontemplujcie”. Św. Łukasz w Dziejach Apostolskich też mówi o trwaniu: „Trwali oni w nauce Apostołów i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwach” (Dz 2, 42). Trzeba w wykładzie wiary i w pedagogice wiary uczyć wytrwałości. Ksiądz nie musi być złotousty, nie musi zdobywać sobie klienteli. Słyszałem, że gdzieś na Zachodzie chciał ktoś transmitować nabożeństwo przez głośniki w sklepach, bo lud w okresie przedświątecznym nie ma czasu chodzić do Kościoła. Kościół nie jest firmą usługową, sakramenty - towarem. Stawiajmy sobie nawzajem warunki i nastawmy się na wytrwałość. Wytrwałość żołnierza na posterunku, dla którego większym niebezpieczeństwem jest zmęczenie, senność i omamy niż wróg zewnętrzny.

Jak już Ojciec wspomniał, są środowiska bardziej narażone na wpływy różnych sekt, środowiska studenckie, ruchy odnowy, młodzież z dysfunkcyjnych rodzin. Dlaczego?

Jako że od lat zajmuję się wychowywaniem „elementu pt. Student Jako Taki”, zdaję sobie sprawę z zagrożeń, na jakie to środowisko jest narażone. Jeżeli na dodatek stwierdzimy, że większość z tych ludzi pochodzi z rodzin dysfunkcyjnych, więc często szukają oni wspólnoty jako miejsca ucieczki, uzdrowienia, odrodzenia. Szukają czegoś, czego nie zaznali w domu. A więc są ludźmi, podatnymi na różnego rodzaju nadużycia, manipulacje. Nie tylko oni, niedzielni katolicy tak samo są mało odporni. Nie, przepraszam - oni są o wiele mniej podatni na działanie sekt, bo oni nie są rozbudzeni. Im wystarczy raz w niedzielę postać pod chórem. Sekty żerują na ludziach rozbudzonych duchowo. W diecezji krakowskiej przeprowadzono badania, na podstawie których stwierdzono, że ruchy odnowy są o wiele bardziej sektorodne niż niedzielna nijakość.

Nikt nie jest samotna wyspą. Niespokojne jest serce człowieka, dopóki nie spocznie nie tylko w Bogu, ale w ogóle w konkrecie Ciała. Potrzebujemy przynależności. Kiedy człowiek jest sam - głupieje. Od niepamiętnych czasów Kościół mówi o niebezpieczeństwie migracji, gwałtownego rozrostu, przemieszczeń itd. To sytuacje, w których ludzie są wyalienowani. Student do mamy i taty jedzie raz w tygodniu lub raz w miesiącu, a poza tym siedzi w jakimś mrówkowcu pt. akademik i nagle traci swoje korzenie. Do duszpasterstwa akademickiego w nikłym stopniu przychodzą miejscowi. Oni mają swój dom, swoją rodzinę, oni są zakorzenieni i nie potrzebują szukać. A student akademikowy czy stancjalny...?

Czy wejście w sektę jest kwestią osobowościową, czy zależy od innych czynników?

Nie można powiedzieć, czy ktoś na pewno będzie lub nie członkiem sekty, gdyż są osoby mniej lub bardziej odporne na mechanizmy wciągania w sektę. W grę wchodzą nie tylko psychiczne uwarunkowania, nie tylko społeczne. Jest także akt woli, wybór zła. Może być tak, że jakiś ksiądz czy, jak to się mówi, lider odchodzi z Kościoła, jest to więc często przejawem nieposłuszeństwa, jakiegoś swojego interesu. To prawda, że większość w sektach stanowią ludzie przekupieni, ogłupieni, upojeni, ale ten, który upija - guru, to może być bardzo cwany biznesmen, który chce w ten sposób zarobić pieniądze lub zdobyć władzę nad ludźmi. Ma żądzę władzy, więc stwarza dla swojego dobrego samopoczucia jakąś podporządkowaną sobie grupę. Czynnikiem popychającym do tego może być pycha, zła wola, nienawiść, wrogość w stosunku do swojego środowiska. Nie wolno nam tego aktu woli pomijać i wykluczać u „sektotwórców” i u „sektobiorców”, tak jak są konsumenci jakiejś używki i producenci czy dystrybutorzy.

Jedynym elementem różniącym członków sekty od reszty populacji jest psychologiczna nieobecność ojca. Nie ma innych istotnych statystycznie różnic. A „nieobecny ojciec” jest zjawiskiem coraz częstszym w rodzinach. W opisie psychologicznym wchodzenie w sektę jest bardzo podobne do każdego uzależnienia. Jest to porównywalne. Tak więc jak różne są przyczyny wejścia w uzależnienie, tak różne są przyczyny wejścia w sektę. Uzależnienie - od używania do nadużywania jakiejś używki. Człowiek bierze kieliszek, kieliszek bierze butelkę, butelka bierze człowieka. W sektach są więc ludzie, którzy spróbowali i nasiąkli tym jakby niezależnie od siebie, tak jak w chorobie alkoholowej, można pić, ponieważ szuka się lekarstwa na swoje uczucia albo ze względu na kulturowy przymus picia, albo przez naśladownictwo osób znaczących (np. ojca). Nie chcę tu wchodzić w źródła osobowościowe, które człowiek ma w sobie ze względu na to, że jest DDD (czyli Dorosłym Dzieckiem Dysfunkcyjnej rodziny). To są rodziny alkoholików, rozbite, te, w których nastąpiło zabicie poczętego dziecka, rodziny, gdzie psychicznie jest nieobecne któreś z rodziców itp. Osoby pochodzące z tego typu środowisk mają zranioną psychikę i zaburzone poczucie swojej wartości. Może się to objawiać bardzo różnie i niekoniecznie prowadzić do sekty, ale rodzi potrzebę jakiejś rekompensaty.

Natomiast jest pewna cecha, której szukają zarówno DDD, jak i inne osoby, a można ją znaleźć nie tylko w sektach, lecz także w grupach katolickich. Ja to nazywam „miłoterapią”. Nie ważne, czy to, w co wchodzę, jest prawdziwe, czy obiektywnie dobre - ważne, że jest miłe. Nie ważne, czy ludzie, z którymi się wiążę, chcą mojego dobra, czy mną manipulują - ważne, że jest mi z nimi miło. Tutaj także działa mechanizm podobny do wchodzenia w chorobę alkoholową. Zaczyna się smakować czegoś dobrego, dobrego, bo wprowadza w błogi nastrój. W sektach, a także w grupach religijnych, katolickich również, takim środkiem odurzającym, który daje radość, euforię może być przeżycie duchowe lub niby-duchowe i przeżycie wspólnoty z innymi. Jeżeli w grupach chrześcijańskich nie wskazuje się na Dawcę jedności i radości, czyli na Jezusa Chrystusa, na Ducha Świętego, pozwala się ludziom zatrzymywać wyłącznie na przeżyciu, to rodzi się już mentalność sekciarska. Czasem przychodzą do mnie ludzie, mówiąc: „Ojcze Tomaszu, na tym spotkaniu nie było czadu, chyba Duch Święty nas opuścił”. Tak więc człowiek zaczyna szukać tylko przeżycia i pogłębienia tego przeżycia. W pierwszej fazie choroby alkoholowej zwiększa się tolerancja na alkohol, to znaczy trzeba większej ilości, żeby się upić. Także potrzeba większej ekspresji, aby mieć przeżycie paraduchowe, a które jest de facto przeżyciem psychicznym. Później, tak jak w przebiegu choroby alkoholowej, będzie obniżenie tolerancji, więc wystarczy byle co, aby się upić. Tak jak jest degradacja alkoholowa, tak może być i degradacja sekciarska. Człowiek jest bezwolny i wystarczy mały sygnał, aby znów funkcjonował w sekcie, wraca do niej. Niektórzy są prawdziwie uzależnieni od sekty. Próbuje się im pomagać, ale gdzieś coś usłyszą, wróci wspomnienie - czyli „wypijają kieliszek” - i wszystko zaczyna się od nowa.

Zanim jednak człowiek popadnie w uzależnienie, musi być jakaś przyczyna, dla której zaczyna sięgać po pierwszy kieliszek czy też wchodzić w sektę?

Wyjąwszy poszczególne przypadki, gdzie należałoby szukać przyczyn i psychologicznych, i socjologicznych, a może tkwiących w całej biografii danej osoby, jest wiele ogólnych i dotyczących nas wszystkich przyczyn. Otóż współczesna kultura nie odpowiada na nasze głębokie potrzeby. Jakie?

Najpierw jest to potrzeba przynależności i poczucia wspólnoty. Każdy z nas chce wiedzieć i czuć, od kogo pochodzi, kto się nim interesuje, dla kogo jest ważny. My tymczasem żyjemy w społeczeństwie zatomizowanym. Rozbite albo na granicy rozbicia rodziny, „nieobecny ojciec”. Społeczeństwo żyjące konkurencją, gdzie każdy ma obowiązek przepychać się łokciami, aby osiągnąć swój sukces. Anonimowy tłum, także w parafiach.

Następna potrzeba to poszukiwanie odpowiedzi i to odpowiedzi całościowej na pytania o sens życia, śmierci itp., czyli tzw. holizm. Żyjemy w świecie, w którym jest ogromny szum informacyjny, ogromna inflacja słowa. Coraz łatwiej jest napisać, wydać, sprzedać. Kiedyś książka była warta dwa mercedesy (za czasów św. Dominika książka była towarem na wagę złota). Teraz książka jest tańsza niż butelka Pepsi-Coli. Jest inflacja słowa, inflacja idei, inflacja uniwersytetów, a zwłaszcza uniwersytetów z wydziałami filozoficznymi czy teologicznymi, gdzie trzeba zrobić doktorat albo habilitację, więc trzeba coś wymyślić. Teolodzy, którzy co roku wydają grube książki, co oni mogą jeszcze wymyślić? No i wymyśla się, a ludzie gubią się w tym wszystkim. Inflacja... Relatywizm... A człowiek ma przyrodzoną potrzebę usensowniania, człowiek pyta: „dlaczego?”, „wytłumacz mi”. Potrzebuje całościowej wizji, nie lubi być pogubiony. Mama, gdy pojedzie z synkiem nad morze, nie będzie mówiła: „Tu jest piaseczek, tu jest piaseczek, tu jest piaseczek”, tylko powie: „Tu jest plaża”, a plaża to znaczy, że tu jest morze. I na globusie pokaże dziecku, że tu jest Ziemia, tu jest to morze i tu piaseczek - od ogółu do szczegółu. Człowiek potrzebuje odnalezienia w czymś, co „trzyma się kupy”.

Żyjemy w sytuacji inflacji słowa, łatwości podawania słowa. Wkrada się więc w życie naszej wiary pokusa, która jest w środkach masowego przekazu, że nie chodzi o prawdę, ale o nowinkę, ciekawostkę. Jak pies ugryzie człowieka, to nie jest informacja, ale jak człowiek ugryzie psa, to dopiero jest informacja. Kiedy szukamy sensacji, szwankuje wykład wiary prawdziwej. Chodząc po kolędzie w naszej parafii, słyszę, że młodzież ze szkół średnich (nie chciałbym tu uogólniać) nie prowadzi zeszytów na katechizacji. Gdy pytam: „Co robicie?”, otrzymuję odpowiedź: „dyskutujemy”. Zajmują się problemami mniej lub bardziej istotnymi, ale na pewno są to dodatkowe problemy. To tak, jakby ktoś chciał się nauczyć prowadzić samochód i pytał, jak się robi kontrolowany poślizg, a nie chciał wiedzieć, gdzie jest silnik czy kluczyki. Coraz mniej jest lekarzy ogólnych. Jest chirurg specjalista od małego palca w lewej nodze, od prawej to już nie. W teologii też tak jest, więc ludzie się gubią. Brakuje całościowego wykładu wiary, tego, co robił pierwotny Kościół - katechizowania.

Robią to także ruchy odnowy. Zaczynają od podstawowego, prostego wykładu ewangelizacyjnego, porządkują chaos pierwotny. Zwracają też uwagę na sprawy w przeżyciu religijnym najważniejsze: doświadczenie miłości Boga Ojca, obecności Ducha Świętego, który wskazuje na grzech, a równocześnie daje nadzieję i podpowiada, że można swoją grzeszność, słabości i życie powierzyć Zbawicielowi. Potrzebna nam jest kindersztuba religijna, a nie udawanie, że pojedliśmy wszystkie rozumy. Papież w 1987 roku do dzieci pierwszokomunijnych w Łodzi mówił, że wszyscy potrzebujemy ciągłej katechizacji. Papież także. No, papież może tak, ale my, po co? - zapytamy.

Następna sprawa to poszukiwanie tożsamości kulturowej. Żyjemy w globalnej wiosce. Czytałem wyniki badań, stwierdzające, że rozwój totalnej telewizji grozi zanikiem małych kultur, a człowiek potrzebuje swojej tożsamości. My się śmiejemy, ale Amerykanie, których korzenie są prawie żadne, przyjeżdżają do Europy i z pietyzmem patrzą na przedwojenny polski klozet. My to chcemy rozebrać, a oni by wzięli do swojego muzeum, bo to jest historia. Jedziesz do USA, a tam ci pokazują jakiś dworek z przełomu XVIII i XIX wieku i patrzą nań z zachwytem. U nas takie rzeczy rozbiera się na złom. Jest poszukiwanie korzeni, poszukiwanie tożsamości kulturowej (chcę się z kimś utożsamiać, chcę mieć wspólny język). Opowiadał mi kiedyś pewien londyńczyk - oficer z czasów wojny, który miał swojego ordynansa, o tym, że obaj byli londyńczykami i obaj mówili innymi językami. Ordynans mówił cockney, a oficer „Oxford English”. Byli to ludzie mieszkający w jednym mieście, a każdy miał swój język i swoją kulturę. Swoje korzenie. W coraz większym chaosie człowiek szuka swojej tożsamości kulturowej.

A potrzeby duchowe?

Człowiek jest istotą duchową. No, może nie od razu duchową, ale istotą teleologiczną, czyli szukającą celu. Jak pokazują badania psychiatryczne, psychologiczne, człowiek, który stawia sobie cel za nisko i jest on zbyt konkretny, w momencie osiągnięcia tego celu, traci grunt pod nogami. Kazimierz Obuchowski opisał nerwicę docenta, faceta, który sobie jako dzieciak postanowił, że zostanie docentem. I został nim, tylko wtedy stwierdził, że jego życie nie ma sensu, bo osiągnął to, co chciał. Człowiekowi potrzeba transcendencji, czyli przekroczenia siebie i znalezienia swojego zakotwiczenia poza sobą.

W pewnej książeczce o kierownictwie duchowym znalazłem taki obraz. Chodził sobie po wioskach żebrak ze starymi skrzypkami, na których coś fałszywie wygrywał. Czasem ktoś wrzucił mu pieniądz. Kiedyś przechodził obok niego prawdziwy skrzypek, nie mógł wytrzymać tego rzępolenia i nastroił skrzypce żebraka. Gdy ten zaczął na nich grać, zdziwił się bardzo: „to moje skrzypce tak pięknie grają?!” My też jesteśmy takimi skrzypcami - potrzeba nam kierownictwa duchowego, abyśmy umieli pięknie grać. Nikt za nas niczego nie zrobi, ale może nam pomóc. Jeśli Bóg obdarza jakąś łaską, jest to zawsze darmowe, ale trzeba zacząć z nią współpracować, wtedy można z łaski uczynić cnotę. Poza tym trzeba nauczyć się współpracować z Duchem Świętym. Jak to zrobić?

Po pierwsze - poznać samego siebie, zobaczyć, co jest w tobie, swoje plusy i minusy, a także łaski, postawić diagnozę, czyli stanąć w prawdzie. Po drugie, dostrzec prawdę i utwierdzić się w tym, że jesteś bezcenną perłą. Pan Jezus sprzedał wszystko inne, żeby dla ciebie przyjść. Po trzecie, pamiętać o tym, że nie ma takich skrzypiec, z których nie można by zrobić Stradivariusa, a więc mieć nadzieję. Po czwarte, uczyć się, jak to się robi - pozwolić prowadzić się Duchowi Świętemu przez posłuszeństwo Kościołowi. Kierownictwo duchowe tym się różni od kierownictwa guru, że guru mówi: „musisz to zrobić”, a kierownik duchowy mówi: „możesz to zrobić, jeśli chcesz”. Posłuszeństwo w sensie zakonnym obowiązuje tylko zakonników, a więc osoby, co do których Kościół zgodził się, żeby złożyli śluby zakonne, na ręce osób, co do których Kościół zgodził się, żeby przyjęli te śluby.

Kierownictwo duchowe jest potrzebne ludziom, aby się „nie szarpali”. Jest to pochylenie się nad słabością ludzką. Ma pomóc w tym, abyśmy nie załamali się naszymi grzechami i słabościami, przypomina o miłosierdziu Bożym, ale też broni od pychy, kulturystyki duchowej. Jeżeli ja sam jestem dla siebie jedynym doradcą, to wkrótce ten doradca będzie najgłupszym doradcą. Pan Jezus też był posłuszny i to nie tylko Ojcu w niebie, ale Maryi i Józefowi. Tylko On miał pewność, że to Duch Święty działa i odróżniał bezbłędnie Jego działanie od podszeptów złego i ludzkich pomysłów - wszystko, co czynił, było wolą Ojca. My tego nie wiemy i nie możemy się upierać, że w tym i w tym prowadzi nas Duch Święty, bez kontroli osób trzecich, bo to jest pycha. Powinna nas obowiązywać zasada, że im większa odpowiedzialność duchowa wobec innych, tym bardziej powinno się szukać kogoś, kto by pomagał, może niekoniecznie w tym, by nie zbłądzić, ale żeby to, co się robi, było dla Bożej chwały, a nie tylko dla ludzkiej próżności. Żeby było mniej pychy, samowoli, a więcej Bożej chwały.

Może być więc tak, że rozbudzeni duchowo, potrzebujący kierownictwa duchowego ludzie, trafiają do sekty, gdyż rozwój duchowy wymaga pewnego wysiłku, wytrwałości, decyzji wreszcie, a współczesna kultura oferuje taki sposób bycia, w którym szukamy natychmiastowych rezultatów, szybko i w pigułce?

Gdy przychodzisz do Kościoła katolickiego i zaczynasz studiować teologię, dziwisz się: Kościół dopuszcza różne sposoby widzenia, a Kongregacja do Spraw Wiary tylko zakreśla, co już nie jest prawdą. Mamy różne podręczniki teologii: jest szkoła franciszkańska, dominikańska, jezuicka... Istnieje różnorodność. W sektach są gotowe odpowiedzi, wszystko jest proste i oczywiste. Nie tylko dawanie, ale i wymuszanie gotowych odpowiedzi. Ktoś mi opowiadał, że w niektórych grupach charyzmatycznych zdarza się, że gdy na końcu spotkania w grupce uczestnik nie ma tego samego zdania, co animator, to modlą się o jego nawrócenie.

Przypomina mi się również pewna anegdota. Na egzaminie z marksizmu na wyższej uczelni pytają studenta, co myśli o planie pięcioletnim. On odpowiada: „to samo, co ostatnia uchwała KC PZPR”. Komisja: „Dziękujemy, bardzo dobrze. A co student myśli o rozprzestrzenianiu się imperializmu zachodnioniemieckiego?” Student: „To, co tow. Gierek powiedział tego i tego, tam i tam”. Komisja: „No znakomicie!” I tak 10 pytań, 10 odpowiedzi i w końcu egzaminator pyta: „No dobrze, ale czy student ma jakieś własne poglądy ?” Student: „Tak jest, mam, ale się z nimi nie zgadzam!”

Wymuszanie gotowych odpowiedzi, zachowań i niemożność podejmowania własnych decyzji - oto główne mechanizmy sekciarskiego działania. Czasami wygląda to nieco anegdotycznie, np. gdzieś przyjdziesz, ktoś się modli i od razu wiesz, z jakiej on jest grupki, bo modli się tak, jak jego animator. Ojciec Jacek Gałuszka miał na rekolekcjach grupę osób z pewnego duszpasterstwa charyzmatycznego, w której wszyscy mieli identyczną metodę modlitwy w językach. Ojciec Jacek mówi: „Nie ma charyzmatu odlotu!” Istnieje pokusa pewnego naśladownictwa - jeśli nie zachowujesz się jak lider, to jesteś niedobry, jesteś eliminowany.

Cały czas mówię o tym, co zagraża także nam. Pojęcia „sekta” używam przede wszystkim jako pojęcia socjologicznego. Znam grupy katolickie, które na szczęście nie odeszły od ortodoksji wiary, ale ich zachowanie, sposób życia, funkcjonowania jest już sekciarski.

Naśladownictwa często nie da się do końca wyeliminować, ale jeżeli człowiek nie będzie miał swojego temperamentu, wykształcenia, swojej tożsamości, to będzie tylko kukłą, którą ktoś będzie pociągał z sznurki. Czasem trzeba być bardzo mądrym. Możemy uczyć się pewnych schematów czy technik, ale byłoby niebezpieczne mniemanie, że jeżeli przeczytam kilkanaście broszurek, pokazujących techniki, schematy, to już mam pełnię wiedzy i wiary. Sekty zawsze próbują wszystko wytłumaczyć. W Kościele katolickim mówi się: „Idź, uklęknij przed Najświętszym Sakramentem i pozwól, aby Pan Jezus Ciebie objął”. W wielu sprawach też mówi się: „Idź, aby Matka Najświętsza uczyła cię cierpliwego rozumienia”. W naszym Kościele jest Wielka Tajemnica Wiary. W sektach wszystko jest udawadnialne, oczywiste. Sekta jest jak podręcznik do biologii: jak rośnie roślinka w takim i takim klimacie, to... albo jak produkcja samochodu: tu śrubka, tam śrubka itd. Wszystko jest przewidywalne i skończone.

Na początku mojego życia charyzmatycznego byłem przekonany, że aby Duch Święty zstąpił na mnie, to ja muszę wyciągać ręce i trzymać w określony sposób. Duch Święty jest niezależny od moich rąk. One mogą mnie jakoś wyrazić. Mniej lub bardziej, ale ja nie mogę ograniczać Ducha Świętego do swojej techniki.

Czy jest to rezygnacja z własnego myślenia i pragnienie znalezienia oczywistych odpowiedzi na pytania zasadnicze, dotyczące wiary, Boga, życia, śmierci..?

Przyjdziesz do przyzwoitego teologa katolickiego, to on powie: „ci mówią tak, tamci tak”, powie ci, że on się czasami myli, że w Kościele było też błędne myślenie, niektóre rzeczy były na pograniczu herezji. U sekciarzy wszystko jest pewne, oczywiste, tam nie można ustąpić. U nas lider może zmienić zdanie. Mogę w czymś ustąpić, w sekcie - nigdy. Jeżeli chcesz być zbawiony, to wykonać i odmaszerować, jak nie, to cię wyrzucimy. Ludzie chcą znaleźć odpowiedzi na ważne pytania, ale w sekcie trzeba przyjąć określony system myślenia, dlatego też dokonuje się tam izolacji od wiedzy. Nie ma światopoglądu katolickiego. Tak naprawdę istnieje katolicka teologia, ale nie ma filozofii katolickiej. Natomiast sekty, które mają swoje uniwersytety, wykładają człowiekowi cały światopogląd. Sekty mają zamknięty system wiedzy, izolują człowieka od informacji z zewnątrz - wszystko, co mogłoby zachwiać w kandydacie na członka sekty poczucie jedynej, słusznej drogi, rodzić niepotrzebne wątpliwości, jest izolowane. Prasa, radio, telewizja, także rodzina i przyjaciele są zagrożeniem.

Izolacja od racjonalnego myślenia. Używanie rozumu do podejmowania decyzji i wydawania ocen jest w sektach bardzo niemile widziane. Niezależna refleksja jest oceniana jako brak zrozumienia, problem adepta, który jeszcze nie jest zdolny przyjąć łaski. Kiedy ktoś próbuje zadać pytania skądinąd oczywiste, jest niszczony podejrzeniem o brak zaufania, miłości. Bardzo często spotykamy to w życiu społecznym. „To ty już mi nie ufasz”- mówi żona do męża lub mąż do żony, kiedy ona próbuje zadać pytanie oczywiste. Zamiast przyznać się: „nawaliłem, zgrzeszyłem”, następuje odwrócenie kota ogonem: „Nie ufasz mi? Już chyba mnie nie kochasz!” To w którymś momencie powoduje, że człowiek rezygnuje z logicznego myślenia, aby nie stracić swojej tożsamości.

W destrukcyjnych ruchach religijnych Biblia przeciwstawiana jest Kościołowi lub traktowana jak książka kucharska, zbiór recept na wszystko. Pismo św. nie jest łatwym tekstem, trzeba troszkę wysiłku, by poznać je i zrozumieć. Przypominam: Pismo św. jest wtórne do Synagogi, wtórne do Kościoła. To Synagoga sformułowała, pozbierała, zatwierdziła i przechowuje Pismo św. To Kościół przechował wpierw słowa, później pozbierał je z różnych pism i nadał im autorytet. Kościół je interpretuje i tłumaczy. Pismo nie jest autonomiczne względem społeczności. „Trwali w nauce Apostołów” - to oni dobierali słowa, oni zebrali spośród wielu słów te, które uznali za najważniejsze i te przekazali. Święty Jan mówi wyraźnie: „Spośród wielu zdarzeń opisałem tylko niektóre”.

W ludziach jest niepokój, lęk nawet, gdy obserwują, co dzieje się na świecie. Tu wojny, tam epidemie. Wydaje się, jakby zło triumfowało. Nie wiedzą, co z tym zrobić, nie znają odpowiedzi ewangelicznej. „Czy widzisz, dokąd zmierza kolej rzeczy na tym świecie?”- to wykład Świadków Jehowy, Adwentystów - „Patrz, ludzie się burzą, trzęsienia ziemi, groźba wybuchu bomby atomowej, rozwody, narkomania, rozboje - świat chyli się ku upadkowi. Chcesz, chodź do nas, my cię wybawimy z tego rozlatującego się świata. Tylko my damy ci zbawienie”. Sekta mówi, że jak się do nich nie zapiszesz, pójdziesz do piekła albo będziesz unicestwiony. Sekty dają, gwarantują zbawienie, straszą końcem świata, teraz dochodzi do tego millenaryzm, na którym bazuje New Age. Koniec wieku - musi zaistnieć coś nowego, szukajmy nowej jakości, skończyła się era Ryb, zaczęła się era Wodnika. Kościół katolicki od samego początku żył w świecie, nie uciekał od świata, ale go przemieniał.

Czasami przychodzą do mnie ludzie i żądają: „niech mi ksiądz udowodni”. Szukają prawdy, ale chcą ją mieć „na tacy”. Mówię im wtedy, że jeśli dziś będę miał lepszą kondycję, to ci udowodnię, a jutro będę miał gorszą kondycję, więc nie udowodnię. I komu ty wierzysz? Mnie czy Bogu? Wiara, prawda wiary, to jest coś pomiędzy tobą i Bogiem. To Duch Święty doprowadza do prawdy, ja jedynie mogę powiedzieć, dlaczego ja wierzę, dlaczego Kościół wierzy i jak w tej wierze trwać.

Wróćmy jednak do kierownictwa duchowego, które w sektach jest zastępowane czymś trochę innym...

To jest guru, czyli rezygnacja z własnej odpowiedzialności, wolności. Jest coraz więcej ludzi, którzy z takich czy innych względów boją się być osobami odpowiedzialnymi, samodzielnymi i przerzucają swoją odpowiedzialność na innych, szukają kogoś, kto by ich nie tylko prowadził, ale podejmował za nich decyzje. To w sektach jest powszechne. Albo dominująca rola guru - przywódcy, albo doktryny sprowadzonej do algorytmu, zbioru zasad oczywistych, prostych, natychmiast nagradzających. Jeśli spełnisz ileś tam warunków, to będziesz nieomal święty. Tak jest w starszych sektach, teraz, pojawiło się to z religii wschodnich - guru, czyli dominująca jednostka, która bierze za ciebie odpowiedzialność, za ciebie myśli, decyduje.

Proszę dobrze mnie zrozumieć, w tej chwili nie demonizuję, ale boję się trochę pojęcia „lider”. Jakkolwiek ono funkcjonuje w tradycji anglosaskiej, jest mi ono trochę obce, nie chcę przez to powiedzieć, że w tych grupach, gdzie jest używane pojęcie „lider”, od razu dzieje się coś złego. Taka funkcja jest bardzo potrzebna, ale bądźmy ostrożni, kiedy przewodzimy i kiedy nami przewodzą, żeby nie było wymogu bezwarunkowego poddania się przywódcy. Osoba przywódcy - guru - natychmiast karze i nagradza, jesteś jej winien bezwzględne posłuszeństwo i pod tym względem następuje uzależnienie, tak jak w chorobie alkoholowej. Polega ono na przerzucaniu odpowiedzialności za swoje życie na innych - ucieczka od wolności. Obraz psychologiczny sekty jest identyczny z obrazem psychologicznym uzależnienia. Który alkoholik przyzna się na początku, że jest alkoholikiem? Chyba żaden! On kontroluje, on pije dlatego, że chce. Ludziom na początku wchodzenia w sekty wydaje się, że są wolni, że nikt ich do niczego nie zmusza. Gdy się jednak opisze całą metodologię, to fachowiec - wcale nie musi być człowiekiem wierzącym - mówi: „przecież tu jest potworne oszustwo”.

Na czym polega to uzależnianie?

Na początku każda sekta stosuje „bombardowanie miłością”- nagle wielkie zainteresowanie człowiekiem i jego problemami, jakby tylko one były ważne. „Miłoterapia” i pochlebstwo. Zmusza się człowieka, żeby był wdzięczny, bo „my ciebie tutaj tak kochamy, opiekujemy się”; wbrew jego woli narzucają się. „Jakiś ty znakomity, no, znakomita odpowiedź, słuchaj, takiego ewangelizatora to ja jeszcze nie znałem. Ojcze! taka siła, tak pięknie, tak się wzruszyłem, Pan Jezus tak do mnie wszedł”.

Sekty na ogół nie działają prosto z mostu, lecz ich działanie jest bardzo powolne, super dokładnie wypracowane. W sekcie Moona jest dokładnie opracowane, co człowiekowi można na danym etapie powiedzieć. Mają nawet swoje „święta kłamstwa”. Zmuszają swoich adeptów do kłamania, ale dorabiają do tego ideologię, że człowiek jest taki zakłamany, że trzeba go odkłamać, bo inaczej jak kłamstwem do niego się nie dotrze.

Jest także i charytatywność, która jest formą uzależniania finansowego, wymuszaniem wdzięczności za pieniądze, fundowanie czegoś, co potem się wypomina. Bardzo świadomie wprowadzamy we wspólnocie zasadę: miłość miłością, a sprawiedliwość sprawiedliwością. Proszę bardzo, to co mamy zawdzięczamy swojemu wysiłkowi i trudowi. Ja nie chcę nikogo kupować, ja nie chcę czegokolwiek wymuszać. Stara zasada: jeśli chcesz mieć wrogów, dawaj im prezenty w miejscu pracy. W miejscu pracy jest praca i pensja. Raz czy dwa razy w roku dostajesz jakiś prezencik na imieninki czy urodzinki, mniej więcej wszyscy jednakowe. Chciałbym, aby ta zasada była kontynuowana. Jeżeli wspólnota dostaje trochę jedzenia na rekolekcje „extra”, za darmo, to zaoszczędzone pieniądze przeznaczamy na inwestycje, a nie na to, żeby przejeść, nie po to, by ktoś pojechał na rekolekcje, dlatego tylko, że tu jest „darmowe żarcie”. Założyciel „Młodzieży z Misją” wysyłał ludzi na misje tylko pod warunkiem, że sami uzbierają pieniądze na to, żeby wyjechać. To bardzo ważne. Zarób na to. W Ameryce Południowej, gdzie bardzo łatwo zdemoralizować ludzi pieniędzmi, studenci-klerycy muszą zarobić na siebie. Pracują na siebie, bo gdyby dostali wszystko za darmo, to bardzo szybko by ich to zdemoralizowało.

Następną sprawą jest izolacja od rodziny, pozbawienie obecności ludzi bliskich emocjonalnie, czyli pozbawienie normalnych relacji z bliskimi. Dzieje się to w różnym stopniu, jest różnie motywowane, np. słowami Ewangelii:”Jeśli kto nie ma w nienawiści ojca swego i matki, ten nie jest mnie godzien”(Łk 14, 20). Następuje także programowe zerwanie z przeszłością. Pamiętam, przed laty był w naszej wspólnocie Szwed. Pewnego dnia słysząc świadectwa, wyszedł wzburzony z kościoła. Pytam go: „Robert, co ci jest?”, a on odpowiada: „Ja to wszystko już słyszałem w sektach. Takie: „kiedy byłem grzesznym człowiekiem i żyłem w brudzie, i nie znałem Jezusa..., a teraz spotkałem Jezusa, alleluja! Jestem zbawiony, życie przede mną!” Uwaga! Jeżeli nie potrafisz dziękować za przeszłość, przebaczyć i uczyć się z przeszłości, to coś z tobą jest niedobrze. Sekty zrywają z przeszłością. Często wręcz nadaje się nowe imię, nowe nazwisko, nową tożsamość. W sekcie Moona „parzy” się ludzi i daje się „nowe życie”. On jest Chińczyk, ona Australijka, nie znali się przedtem, pobierają się i wysyła się ich na Antarktydę. Nie mają nic z przeszłości, są tabula rasa, są zupełnie pustą księgą, którą można pisać od zera. Przebudowa świadomości prowadząca do zaburzeń. „Nowy człowiek”, „nowe życie”, to oczywiście karykatura terminów biblijnych, która może prowadzić do zaburzeń psychicznych.

W jaki sposób mogą tu mieć miejsce zaburzenia psychiczne?

Chodzi tutaj o deprywację sensoryczną. Dieta bezbiałkowa i nieustanne bombardowanie informacjami. Zajęcia od rana do nocy (np. u Hare Krishna). Utrzymywanie w ciągłej aktywności, szkolenia i napominania. Człowiek nigdy nie jest sam, jest nieprzytomny ze zmęczenia, ale ten stan ma przypominać duchową egzaltację, doprowadzić do zmian w świadomości i uległości wobec przywódców. Pozbawia się go możliwości do zastanowienia się. Coś podobnego przeżyłem kiedyś na pielgrzymce warszawskiej. Kładłem się spać o pierwszej w nocy, a wstawałem o trzeciej. Do tego nieustanny hałas przez głośniki. Na szczęście miałem tyle mechanizmów obronnych, że po prostu się wyłączałem. Była taka pielgrzymka, którą przeszedłem nie wiedząc w ogóle, co robię i dokąd idę, dlatego później, prowadząc grupę, starałem się, aby tego nie było. W sekcie nie ma czasu na cokolwiek, nieomalże nie ma czasu na potrzeby fizjologiczne. Wszystko jest zaprogramowane non stop. Cały czas jest się nagłaśnianym, zagłuszanym (muzyczka, gadanie, telewizja itd.). Zresztą świat funkcjonuje podobnie.

Niektóre sekty stosują techniki przebudowy świadomości tak, że prowadzą one do zaburzeń procesów poznawczych. Musisz usunąć z myślenia to, co nie pasuje do systemu tej sekty. Psychologia opisując nerwicę mówi o tzw. relatywnym ogłupieniu. Tu mamy do czynienia z podobnym mechanizmem. Nerwicowiec, który ma dziesięć doktoratów z logiki, w obrębie swojego problemu jest jak kretyn - nie używa zasad logiki. Tak samo jest z alkoholikiem w obrębie jego choroby, tak samo z dzieckiem alkoholika w obrębie jego problemu. W sektach można do czegoś takiego doprowadzić. W szpitalach można znaleźć różnych adeptów, niestety również grup katolickich, są zupełnie rozwaleni psychicznie. Można powiedzieć, że to się tylko tam ujawniło, ale może by się nie ujawniło, gdyby nie wszedł do tej grupy. Osobiście znam sekciarzy ewidentnie chorych psychicznie.

Manipuluje się więc przez emocje?

O tak. Destrukcyjne ruchy religijne często posługują się manipulacją emocjonalną. Można wymienić całą gamę takich manipulacji. Należą do nich: motywacja przez strach, manipulacja poczuciem winy lub odrzucenie emocjonalne (często samobójcy to ludzie odrzuceni emocjonalnie). Opowiadał mi ktoś, że widział grupę charyzmatyczną, w której ksiądz ewidentnie manipulował przez poczucie winy. Wprowadzał lęk i poczucie zagrożenia, a wszystko pod płaszczykiem pięknych słów.

Poczucie wybraństwa. Jest to pozytywne wzmocnienie emocjonalne. Oczywiście nie jest ono pozytywne w sensie moralnym. Uwaga! To grozi wszystkim członkom Odnowy: poczucie wybraństwa, pycha - „Chodzą ci przeciętniacy co niedziela do Kościoła i co oni wiedzą o Panu Jezusie? Za to my, to co innego. Dwa razy w tygodniu czy miesiącu do spowiedzi, nie jak ten sąsiad”. Pycha. Nie ma prawdy, fałszu. Ważne jest, co myśli moja grupa. Ja się utożsamiam z moim znakomitym liderem czy grupą. „Kradną tylko katolicy, a u nas są ludzie święci”. „Ci z neokatechumenatu to głupoty gadają; my charyzmatycy mamy patent na wiarę katolicką”. Albo odwrotnie.

Brak wolności w myśleniu i ocenianiu. Ja, będąc dominikaninem, nie muszę myśleć tego, co św. Dominik. Na szczęście on nie kazał mi myśleć tego, co on myślał i nie zostawił żadnych pism. W destrukcyjnych grupach religijnych czy parareligijnych jest tak, że należy tak samo myśleć i oceniać, jak inni. Mój przywódca lubi kogoś lub nie, więc ja też. Sekta pozbawia w ten sposób normalnych odczuć, trzeba czuć tak, jak każą.

W tym miejscu należy również wymienić fanatyzm. Ktoś podał mi kiedyś znakomitą definicję fanatyzmu: to wiara bez miłości. Deptanie ludzi w imię miłości bliźniego i Zbawiciela. W Kościele jest pojęcie gorliwości neofickiej. Trzeba się zgodzić, że są okresy, w których ludzie są zauroczeni i trochę zbyt mało krytyczni, że przetrącają innych przekonani o swojej wyjątkowej pobożności, ale nie można pozwolić, żeby ci ludzie byli firmowani, bo jest to wyraz niedojrzałości w emocjach i w wierze. W sektach taka postawa jest preferowana, bo nie liczy się osoba, lecz ideologia.

Wiele sekt ma rodowód chrześcijański. Ojciec też często wspomina o pewnych zachowaniach sekciarskich w grupach katolickich. Czy ustosunkowanie się do osoby Jezusa Chrystusa może być tu jakimś wyznacznikiem zdrowego myślenia i postępowania?

W sektach o osobie Jezusa mówi się często, ale tak naprawdę nie Jezus jest zbawicielem i w ogóle nie chodzi tam o zbawienie. Ludziom daje się tylko namiastkę zbawienia: „Przyjdź do nas, będzie ci miło i dobrze, tu osiągniesz zbawienie”. Stwarza się utopijną wizję życia. Jehowici na przykład cytują z proroka Izajasza, że lew z jagnięciem legać będzie, a dziecko ze żmiją. A przecież w Piśmie Św. są to tylko pewne obrazy. Rezygnuje się więc z Chrystusa Zbawiciela na rzecz namiastek: raj na ziemi, reinkarnacja. Po co się zbawić, jak i tak wszystko będzie się decydowało w przyszłych pokoleniach? Po co wysiłek - jest jakaś karma, właściwie nieważne, co robisz.

Każdy z nas potrzebuje wiedzieć, że Jezus Chrystus przyszedł zbawić całego człowieka, a nie tylko jego intelekt, emocje czy wolę. Ze wszystkim możesz pójść do Jezusa. On chce cię zbawić, czyli uzdrowić. Dlatego trzeba sprawdzić, czy w twojej grupie Pan Jezus jest Zbawicielem całego człowieka, czy tylko zaspokaja jakiś jego fragment. Jest rozweselaczem, inteligentnym mistrzem, czy jest Panem nieba, ziemi, i twoim? Jeśli Jezus jest Panem, to mogę Mu powierzyć życie i on wtedy we mnie wygra. Może pokonać we mnie wrogość pomiędzy mną a innymi ludźmi, może pokonać nienawiść, wprowadzić przebaczenie oraz dać nam jedność. Jeśli tak nie traktujemy Pana Jezusa, to pojawia się pierwszy grzech sekt, grzech sektorodny - przeciw jedności. Jest to odrzucenie modlitwy Pana Jezusa z Wieczernika: „Ojcze spraw, aby byli jedno” (J 17, 20-26).

Jakie są zatem nasze zadania. Co zrobić, aby uchronić się od wejścia w sektę?

Trzeba zadbać o przepływ informacji, nazywać rzeczy po imieniu. Prosiłbym, żebyście swojej wiedzy religijnej nie kończyli na miłych, pobożnych książkach o. Tomasza Alexiewicza. Wasza wiedza powinna być na poziomie studenckim, na poziomie waszego wykształcenia. Nie musicie znać na pamięć wszystkich sekt, ale powinniście znać mechanizmy ich działania, żeby wiedzieć jak się zachować, kiedy przyjdzie do was Świadek Jehowy.

Potrzebna jest także modlitwa o zaufanie do Boga i Jego grzesznego Ciała, czyli Kościoła. Wielu katolików odchodzi do sekt z powodu zgorszenia. Nie chcą siebie nawracać, ale chcą nawracać Kościół. Są zgorszeni, a swój psychologiczny brak zaufania do autorytetów przenoszą na Kościół i Pana Boga. Gorszą się czymś, co jest po prostu grzesznością Ciała i szukają utopii.

Zacznijmy wszelkie ocenianie i nawracanie najpierw od siebie. Reforma Kościoła przeprowadzona przez św. Katarzynę ze Sieny polegała na modlitwie, poście i błaganiu autorytetów, by wrócili do ortodoksji wiary, aby papież wrócił do Rzymu, żeby książęta pogodzili się, żeby była sprawiedliwość. Natomiast reforma Lutra polegała na tym, że odrzucił autorytety i oddzielił się od Kościoła.

Rzeczą podstawową jest posłuszeństwo Kościołowi. Są sytuacje, w których Kościół poddaje różne ruchy, instytucje, grupy, próbie wiary. To jest próba posłuszeństwa. Słyszałem, że gdzieś przyszedł biskup i powiedział: „Przez rok nie będziecie na spotkaniach modlitewnych modlić się w językach, bo są nadużycia, bo widzę duży niepokój psychologiczny i rozbicie”. Grupa przyjęła to w posłuszeństwie, dlatego wyszła z tego uzdrowiona i oczyszczona. Dura lex, sed lex. To, co ma naprawdę moc zbawczą, wypływa z posłuszeństwa. Nie z tego, co ja robię, co ja chcę, co sobie wymyśliłem. Ja też potrafię selekcjonować Ducha Świętego, wybierać z Jego pragnień i podpowiadać to, co mnie odpowiada. Przypuszczam, że jeśli będę zbawiony, to nie ze względu na ilość przeprowadzonych turnusów rekolekcji, ludzi przyprowadzonych do Jezusa, ale dlatego, że kiedy miałem wyznaczony dyżur w konfesjonale, to siedziałem w tym nudnym konfesjonale, spowiadając tych nudnych, niedzielnych katolików.

Bardzo ważne jest współtworzenie wspólnot, zaspokajających potrzeby, dla spełnienia których ludzie odchodzą do sekt. Te właśnie potrzeby psychiczne: jak chęć przynależności, pragnienie bycia rozpoznanym, wyróżnionym z tłumu. We wspólnotach możliwe jest także zrealizowanie potrzeby zaangażowania się. Niewielu z nas ma możliwości lub siły do tego, by kształtować środowisko społeczne np. przez działalność polityczną. Natomiast udział w chrześcijańskiej wspólnocie daje poczucie tego, że ma się jakiś wpływ na swoje środowisko, że jest się dla kogoś ważnym. Mówię współtworzenie, bo nie zawsze musimy tworzyć i wyważać otwarte drzwi. Trzeba brać odpowiedzialność za to, co jest, przyczyniać się do rozwoju istniejących już wspólnot, chociaż czasem są wezwania do robót pionierskich.

Leczenie ran, przeszkadzających w przyjęciu trudnych egzystencjalnie prawd wiary, pozwala się otworzyć ludziom na te prawdy. Są ludzie, którzy mają blokadę wewnętrzną i nie potrafią przyjąć prawdy o miłości Ojca Niebieskiego. Są ludzie, którzy będą odchodzić do sekt ze względu na kult maryjny. Problem z kultem maryjnym wynika głównie z nie uleczonych relacji z matką. Żyjemy w świecie postoświeceniowym. Jak się solidnie przestudiuje historię myśli europejskiej, to zauważy się, że dopiero gdzieś w XVIII w. pojawiły się pojęcia, które my uważamy za dogmaty: postęp, rozum, intelekt. Oświecenie wmówiło, że w wychowaniu człowieka i wierze wystarczy tylko wiedza i wola, że wystarczy człowieka nauczyć katechizmu i powiedzieć, że jak się wyspowiada i nie będzie miał grzechu, to może przyjąć Komunię. Są ludzie, którzy chcą żyć po Bożemu, ale nie umieją, bo albo ich rozum jest zaburzony i nie są w stanie przyjąć pewnych prawd, albo ich wola jest zaburzona. Może być też tak, że mają jakąś wiedzę religijną i dobrą wolę, ale ich emocje przeszkadzają w przyjęciu wiary w całej pełni, np. zaburzone relacje z własnym ojcem bardzo utrudniają zaufanie do Boga Ojca, Jego obraz w uczuciach takiego człowieka jest zniekształcony. Bóg jawi się jako despota lub nic nie mogący zmienić albo jako nieobecny, obojętny. Wszystkie te przeszkody należy poddać leczeniu.

Jakie są wezwania wobec Kościoła, duszpasterzy, grup duszpasterskich?.

Jest to rzeczywiście wezwanie, a nawet wyzwanie. Kluczowym dokumentem katolickim dotyczącym sekt jest dokument Kongregacji ds. Wiary pt. Sekty albo nowe ruchy religijne. Wyzwanie duszpasterskie. „L‘Osservatore Romano” [wyd. polskie] 1986, nr 5/79. Jest to bardzo syntetyczny, krótki dokument powstały w oparciu o ankietę rozesłaną do wszystkich biskupów świata. Od samego początku Kościół odnosi się do problemu sekt nie z punktu widzenia zagrożenia, ale chce potraktować je jako wyzwanie - czego nam brakuje i co powinniśmy zrobić. Dlatego chciałby patrzeć na sekty pozytywnie w tym sensie, żeby zobaczyć w nich to, czego nam nie dostaje, co u nas jest za mało widoczne, na co być może kładziemy zbyt mały nacisk.

Niektórzy odchodzą do sekt, ponieważ w Kościele nie znajdują odpowiedzi na swoje potrzeby psychiczne czy duchowe. Brakuje spowiedników, kierowników duchowych. Księża są zabiegani. Formalizacja sakramentów i życia parafii, brak katechizacji dorosłych - to są problemy dzisiejszego Kościoła.

Co w związku z powyższym powinniśmy robić? Dać człowiekowi poczucie wspólnoty, żeby nie był wyobcowany, żeby miał poczucie przynależności, grupę, w której nie tylko się słucha, ale ma się realny wpływ na to, co się dzieje.

Zadbać o permanentne kształcenie. Sekty żerują także na ludzkiej niewiedzy i głupocie. Do dzisiejszego dnia dużo katolików jest ciągle przekonanych, że przeciętny katolik zna gorzej Pismo Św. niż przeciętny Jehowita. To przekonanie nie zawsze jest prawdziwe, ale pokutuje. Potrzebna jest ewangelizacja, katechizacja i to permanentna. Nie wystarczy raz się nauczyć, a potem się nudzić i szukać wrażeń, przeżyć nie wiadomo jakich.

Podejście osobowe i integralne. To znaczy, że nie można odrywać religijności od konkretnej osoby, jej przeżyć, problemów. Liczy się tak samo dusza i ciało, intelekt i uczucia. Face to face - twarzą w twarz, żeby to było spotkanie osób i żeby dać człowiekowi możliwość odnalezienia się. A więc, abyś mógł znaleźć wspólnotę, w której będziesz się modlił, będziesz gadał, będziesz mógł znaleźć przyjaciół, w której nawet będziesz mógł się dokształcać w sprawach zawodowych, w której także będziesz mógł się zakochać i odkochać, a jeśli trzeba, to nawet forsę pożyczyć.

Potrzebna jest tożsamość kulturowa. Kościół nazywa to inkulturacją. Papież wyraźnie mówi, że ewangelizacja dopiero wtedy jest zakończona, kiedy zewangelizowana zostaje kultura. Trzeba dać ludziom wspólnoty, gdzie jest modlitwa i kult religijny. Kult w żargonie teologicznym to zorganizowana i zobiektywizowana forma, np. kult relikwii. Kościół naucza, jak taki kult ma wyglądać prawidłowo. Kult świętych, Aniołów, Matki Najświętszej, Eucharystii. To jest ludziom potrzebne, bo człowiek potrzebuje odnajdywania się - społecznych zachowań religijnych. Młodzieżowe subkultury tak samo mogą być zewangelizowane jak pobożne środowiska. Mieszkańcom Afryki czy slumsów Brazylii, czy wielkich miast Europy Ewangelia jest tak samo potrzebna, ale podana musi być w sposób zrozumiały dla każdej z tych grup ze względu na kulturę, którą żyją. Wiąże się to z językiem, jakiego będziemy używać w przekazie ewangelicznym. Inaczej trzeba mówić do ludzi prostych, inaczej do wykształconych, inaczej do młodzieży, inaczej do starszych. Tym, którzy postępują na drodze rozwoju duchowego, nie będę głosił pierwotnego orędzia ewangelizacyjnego.

Trzeba dać ludziom możliwości współuczestnictwa i przywództwa. Czasami myślimy o przywództwie, a zapominamy o współuczestnictwie. Często przywódcy zapominają o dzieleniu się odpowiedzialnością i odwrotnie, ci, którzy zapraszani są do współpracy, boją się odpowiedzialności. Kościół mówi o pomocniczości, czyli o przekazywaniu odpowiedzialności w dół.

Jaka powinna być postawa kapłanów, gdy spotykają się z osobami z grupy ryzyka, z ludźmi przychodzącymi z problemami?

Jednym z problemów współczesnej kultury jest lęk przed tym, by nie zostać odrzuconym i przekonanie, że jeżeli człowiek nie będzie od razu zadowolony, to odejdzie. Bardzo często w duszpasterstwie ulegamy tej pokusie i chcemy za wszelką cenę człowieka zadowolić, żeby od razu poczuł się zaakceptowany. To jest ta pokusa miłoterapii. Boimy się wejść w istotę sprawy, w źródło problemu i działamy tak, jak kiepscy lekarze, którzy zamiast leczyć choroby, dają środki znieczulające. Jeśli mamy przeciwdziałać powstawaniu destrukcyjnych ruchów, organizacji religijnych czy parareligijnych, to trzeba nabrać odwagi do rozwiązywania istoty problemów.

Bardzo często ludzie, przychodząc do mnie, boją się powiedzieć o swoim problemie albo nie umieją go w ogóle opisać. Zamiast więc rozwiązywać problem, obustronnie wchodzimy w jakiś układ zastępczy. Ja udaję, że jestem nim zainteresowany, ale naprawdę nie wiem, co w nim siedzi. On udaje, że mu to wystarcza. Wtedy łatwo o zniechęcenie. Dlatego, z jednej strony, trzeba akceptować człowieka, ale też pomóc mu rozwiązać problemy, wchodzić w istotę. Z drugiej zaś strony, uświadomić sobie i ludziom, że my, księża, chcemy mieć względem Boga i nich postawę symboliczną, a nie diaboliczną. Nie chcemy zasłaniać i przeszkadzać w kontaktowaniu się z Panem Bogiem. Postawa symboliczna polega na tym, że nie stoję między człowiekiem i Bogiem, ale trochę z boku. Jakby to narysować, to nie jest linia prosta z trzema punktami: Bóg-ksiądz-wierny, ale coś w rodzaju trójkąta, gdzie wszyscy się widzimy. Wskazuję Boga, ale Go nie zastępuję. Pozycja guru jest pozycją diaboliczną, zasłaniającą Pana Boga. Ksiądz powinien od razu powiedzieć jasno: „Ja działam w imieniu Pana Jezusa i jestem słaby, grzeszny i nie licz na moją doskonałość. Jednak z całą moją słabością próbuję pokazać to, w co Kościół wierzy, jestem sługą Kościoła”.

My księża boimy przyznać się do naszej słabości, „szpanujemy” przed ludźmi, jacy to jesteśmy mądrzy. Czasami moi studenci dziwią się, a nawet na początku nieomal są zgorszeni, że ojciec Tomasz, którym się tak fascynowali, mówiąc kazanie myli końcówki albo, jak mi się to ostatnio zdarzyło, zapomina imienia czwartego Ewangelisty. Niektórzy nieomalże wiarę tracą, bo założyli niesłusznie, że jestem doskonały i wszechwiedzący. A więc potrzebna jest zgoda na naszą grzeszność i zasłanianie się autorytetem Kościoła. Czynię to, co Kościół mi pozwala czynić i nie ze względu na moją doskonałość, ale dlatego, że mam mandat i święcenia. Nie moja moc, lecz Boża. Wtedy łatwiej być symbolicznym. Wtedy nie muszę się bać tego, że mam słabości, że czasami mogę być niemiły.

Trzeba także umieć wybierać. Nie zawsze mi się to udaje, ale wiem, że to jest ważne i próbuję to robić. Chodzi o to, by wybrać, czy z tym człowiekiem mam spędzić godzinę bezpośrednio, czy wystarczy pół godziny, a drugie pół ty i ja poświęcimy na modlitwę w tej sprawie. Modlitwa wstawiennicza w intencji człowieka, z którym mam rozmawiać, czasami kosztem „zaangażowania” w tego człowieka. Mnie jest to potrzebne, abym miał świadomość, że to nie ja działam, ale jest też moc Boża oraz abym nie tylko gadał, lecz także był świadkiem. Ksiądz Bozowski, miał w swojej izdebce u sióstr Wizytek w Warszawie, na ścianie nad stołem setki zdjęć swoich wychowanków. Przez to byli oni bardzo realnie obecni w jego modlitwie, we mszach świętych.

Takie związki można mieć z osobami, które przychodzą do duszpasterstwa, szukają kontaktu z księdzem. Co jednak zrobić z tłumem parafian, z którymi bezpośredni, ale pobieżny kontakt jest raz w roku, podczas kolędy?

Podczas wojny koreańskiej na początku lat pięćdziesiątych, Chińczycy w obozach jenieckich dla żołnierzy amerykańskich stosowali pewną metodę izolacji więźniów. Gdzieś się tego nauczyli, opracowali teoretycznie. Były bodajże trzy rodzaje obozów. Pierwszy, selekcyjny, w którym wszyscy byli strzeżeni od zewnątrz, ale nie było przeszkód w kontaktach wewnętrznych. Celem tego obozu było wyselekcjonowanie jednostek aktywnych. Potem jeńcy przechodzili do dwóch rodzajów obozów. 5% grupy, bo tak mniej więcej wygląda to w populacji, to są ludzie aktywni, powiedzmy - animatorzy. Tych Chińczycy izolowali w sposób bardzo dobry - nie tylko z zewnątrz, lecz także pomiędzy sobą. Resztę, 95%, traktowali jako masę bierną i prawie się nimi nie zajmowali - oni byli bez inicjatywy.

Aby uaktywnić społeczność, potrzeba mniej więcej 5%, te cyfry nie są dokładne. Kler nie jest tymi pięcioma procentami. Nasza parafia na Służewie jest wyjątkowa ze względu na ilość księży. W klasztorze przebywa aż 20 ojców, a parafia liczy 20 tys. wiernych, tak więc 1 kapłan przypada na 1000 osób. To jest jeden promil. Jest to rodzynek w cieście diecezji warszawskiej, zapewnia „uklerowienie” parafii aż jednopromilowe. Skąd więc wziąć 4,99%? Potrzebni są świeccy. Kościół jest wspólnotą wspólnot, w której świeccy mają swoje integralne miejsce. Jest w Kościele tradycja, że oprócz spowiedników, co jest funkcją związaną z kapłaństwem hierarchicznym, są także kierownicy duchowi, którymi mogą być świeccy. Podobnie jest z funkcjami organizacyjnymi, nie mówiąc już o katechetach! I to jest z naszej, księży, strony odwaga uznać, że świecki coś potrafi. Ale uwaga! Żebyśmy nie naśladowali sekt, które, z jednej strony, budując małe grupy, szybko promują liderów świeckich, nadając im coś w rodzaju uprawnień kapłańskich czy pastorskich, a równocześnie zgadzają się na powierzchowne, często polegające na manipulacji sposoby kierowania tymi ludźmi. Żebyśmy nie mniemali, że animator to jest taki niezbyt rozgarnięty człowiek, który będzie przy pomocy kija poganiał także nierozgarnięty tłum czy grupkę. W destrukcyjnych ruchach religijnych czy parareligijnych uczestnicy są traktowani przedmiotowo, manipuluje się nimi, można ich ogłupiać i okłamywać, zamiast tajemnic wiary daje się im łatwo strawną papkę. Żebyśmy ich nie naśladowali.

Potrzebny jest więc wysiłek. Kościół wkłada wysiłek w kształcenie księży, potrzebny jest także wysiłek, by kształcić świeckich i odwaga, by kształcić ich do współodpowiedzialności za Kościół. Tu prosta zasada: księża niech nie bawią się w świeckich, a świeccy w księży. Ksiądz nie musi być policjantem, gitarzystą, zapiewajłą, skarbnikiem. Wystarczy, że się weźmie za posługę sakramentalną, połączoną z modlitwą wstawienniczą, także z modlitwą o uwolnienie. Wtedy będzie miał więcej czasu i będzie chętnie oddawał funkcje organizacyjne świeckim, a ludzie świeccy zobaczą, że mają prawdziwego pasterza i pokusa, aby się „uksiężowić” będzie o wiele mniejsza.

Kościół, Matka nasza, przedstawia Wielką Tajemnicę Wiary i jeśli nie tylko wierzymy, ale pamiętamy o tym, że jest to tajemnica, nie musimy wtedy bać się mówienia o rzeczach trudnych w wierze i moralności, nie ulegając przy tym pokusie łopatologii. Oczywiście konieczna jest prostota wykładu ewangelicznego, ale nie może sprowadzać się ona do algorytmów. Czasami istnieje obawa, że ludzie nie przyjmą wiary prawdziwej, bo nie jest atrakcyjna - jeżeli ksiądz nie będzie atrakcyjny, to Pan Jezus nie będzie atrakcyjny. Nie bójmy się mówić prawdy nawet trudnej, ale zawsze mówmy ją z szacunkiem i miłością do człowieka. Mówmy także zrozumiałym językiem, trzeba wykład seminaryjny przekładać na język praktyki życia. Obecnie jest taka tendencja, aby wypchnąć nauczanie Kościoła z ram życia, wmawia się nam, że księża nie mogą zajmować się polityką, co nie jest prawdą. Kościół ma prawo wypowiadać się we wszystkich sprawach dotyczących życia społecznego, moralnego. Jeżeli więc polityka jest zła, to trzeba o tym mówić. My oczywiście nie powinniśmy być stronami w rozgrywkach politycznych. Ja nie mogę być członkiem żadnej partii i nie będę uprawiał agitacji partyjnej.

Mamy docierać do ludzi, do parafian, powinniśmy więc pamiętać, by mówić do obecnych w kościele. Jeśli zacznę podczas kazania krytykować Eskimosów, że nie chcą się opalać - to niezależnie od tego, czy mam, czy nie mam racji, będzie to mówienie do ludzi nieobecnych i o problemach nieobecnych. Naszym zadaniem jest docieranie do ludzi obecnych, do których tu i teraz jestem posłany. W związku z tym potrzebne jest poznanie tych ludzi, choćby pobieżne na kolędzie. Trzeba umieć wsłuchiwać się i w ludzi, i w Ducha Świętego.

Jak traktować osoby, które powracają z sekt? Nie chodzi tu o pomoc fachową, ale oto, jak przeciętny chrześcijanin ma przyjmować tych ludzi, którzy byli pod wpływem sekty?

Osobom, które odeszły z sekt potrzebna jest pomoc - serdeczność i świadectwo wiary prawdziwej. Prosiłbym, żebyśmy uczyli się świadectwa, bo tego się trzeba uczyć. Wydobywać z własne doświadczenia związane z sakramentem pokuty, Eucharystią, Matką Bożą. Mówić o miłosierdziu Bożym. Często będzie potrzebna modlitwa o uzdrowienie wewnętrzne. Człowiek, który wychodzi z sekty, jest najczęściej bardzo nieufny, nie chce mieć już w ogóle do czynienia ze „zorganizowanym” Panem Bogiem. Jeśli nie traci wiary całkowicie, to przynajmniej przechodzi na pozycję chrześcijan bezwyznaniowych. Przekonywanie jest mało skuteczne. Stosowanie metody nadmiernego zainteresowania, troski może być niebezpieczne. Nie wolno stosować tej samej metody, co sekty, gdyż wtedy próbuje się udowodnić, że tamta grupa, w której byli, jest zła, a my jesteśmy dobrzy. Jest straszną pychą mniemać, że my, katolicy jesteśmy lepsi. Na pewno takiej osobie należy się szacunek i akceptacja jego człowieczeństwa. Nie można byłego sekciarza, nikogo, traktować jak człowieka drugiej kategorii, a tym bardziej wmawiać, że ten człowiek wszedł w konszachty ze złym duchem. Teraz uwaga: zanim nie przeczytasz tej kwestii do końca, nie przerywaj.

Zaczynam: ja nie wierzę w szatana, ja wierzę, że Jezus Chrystus zwyciężył szatana. Jest dużo ludzi, którzy jakby nie wierzą w zwycięstwo Chrystusa i w związku z tym, zamiast wskazywać na Jezusa i być sługą miłosierdzia Jezusowego, zastępują Jezusa swoją aktywnością, swoją agresją. Zdarza mi się modlić o uwolnienie, ale tej modlitwie musi towarzyszyć wiedza o tym, co jest psychologiczne, psychiatryczne, a co duchowe. Co jest chorobą, a co wpływem złego ducha. Ale to nie jest egzorcyzm. Ten jest zastrzeżony dla biskupa i osoby jednoznacznie przez biskupa upoważnionej. Każda modlitwa o uwolnienie musi odbywać się w atmosferze miłości i szacunku, to nie może być jakiś cyrk. Moc jest w Jezusie Chrystusie, nie we mnie. I tu przypominam nam, księżom, i wam, świeckim, że podstawowym środkiem uwalniania od złego jest sakrament pokuty .

Dobrze, jeśli ci ludzie znajdą wspólnoty, które otoczą ich troską, ale na pewno trzeba wystrzegać się nadmiernej wylewności, może to przypominać przeżycia z sekty. No i potrzebne jest świadectwo naszej wiary, świadectwo o miłości Boga Ojca, które delikatnie może odbudowywać relację tej osoby do Boga. To jest zasadnicza sprawa, aby odbudowywać poczucie dziecięctwa Bożego, przez Odkupiciela Jezusa Chrystusa w mocy Ducha Świętego. I to nie tylko dla ludzi zranionych przez udział w destrukcyjnej organizacji religijnej, ale dla każdego z nas.

Dziękuję Ojcu za rozmowę.

Rozmawiała Małgorzata Durnowska

2. ŚWIADECTWO ANI

Napisał: O. TOMASZ ALEXIEWICZ OP

Zanim trafiłam do moonistów wydawało mi się, że jestem tak blisko Pana Boga, tak bardzo Jemu oddana, iż nic i nikt mnie nigdy nie zwiedzie. Współczułam tym, którzy błądzili i brzydziłam się lub, co najmniej, dziwiłam tym, którzy porzucali Kościół dla innych wartości. W końcu już od kilku lat byłam członkiem ruchu charyzmatycznego, ba, byłam nawet animatorem. Miałam tylko jeden problem. Wspólnota, do której należałam nie spełniała do końca moich oczekiwań. Marzyłam o wspólnocie idealnej, o grupie ludzi, dla których słowa i czyn tworzą nierozerwalną całość. W mojej wizji wspólnoty nie było miejsca na dwuznaczności, na pewne słabości, na rażący brak kultury. Z jednej strony, czułam, że cała do niej należę, ale jednocześnie oddalałam się coraz bardziej. Miałam poczucie, że właściwie nikomu nie jestem potrzebna, nikogo nie obchodzę i tak naprawdę nikt mnie nie lubi - mnie, mającej imię, nazwisko, temperament, wady i zalety.

Nadeszły kolejne wakacje (był to, jeśli dobrze pamiętam, rok 1991), kiedy to postanowiłam odpocząć od Odnowy w Duchu Świętym, od konkretnych ludzi, z którymi spędziłam ostatnie lata, i przyjrzeć się wszystkiemu z dystansu. Nie chciałam tylko brać urlopu od Pana Boga. To Jego prosiłam, by pomógł mi siebie samą i moje sprawy poukładać na nowo. Po tym odejściu poczułam się jeszcze bardziej osamotniona, niechciana i niepotrzebna. Wkrótce jednak to się zmieniło.

Był sierpień. Szłam sobie ulicą Fredry w Poznaniu, gdy podeszły do mnie dwie sympatyczne, młode osoby. Jedną z nich była Brazylijka Lea, słabo mówiąca po angielsku (polskiego w ogóle nie znała), ale wystarczająco dobrze, aby mi się przedstawić i zaprosić mnie na wykład organizowany przez Akademickie Stowarzyszenie Urzeczywistniania Wartości Uniwersalnych. Mile mnie to zaskoczyło, chociaż nie sądziłam wtedy, że z tego zaproszenia skorzystam. Trwały jednak wakacje, ja czułam się bardzo sama i znudzona, a z przyczyn osobistych nie mogłam wyjechać w tym czasie z Poznania. W końcu, traktując to jak rodzaj rozrywki, udałam się pod wskazany adres.

Idąc tam, wyobrażałam sobie, że jest to jedna z międzynarodowych organizacji studenckich, o których tylko słyszałam w telewizji i chyba czułam się wówczas w jakiś sposób wyróżniona przez los. Moje obserwacje poczynione podczas pierwszego zetknięcia się z tymi ludźmi potwierdzały te domysły, jak się jednak później okazało, bardzo wiele szczegółów uszło mojej uwadze. Wiele faktów natomiast mnie urzekło. Po pierwsze, samo przywitanie. Idąc na wspomniany wykład, spodziewałam się jakiejś tam sali, wielu słuchaczy - no, czegoś w formie prelekcji na studiach. Wielkie było moje zdziwienie, gdy okazało się, że jestem w trzypokojowym mieszkaniu z „międzynarodową obsadą”. Przewijali się tam, oprócz mojej Brazylijki i oczywiście Polaków, Japończycy, Koreańczycy, Francuzi, Szwedzi i jeden Portugalczyk. Przywitano mnie z wielką otwartością, zasypano pytaniami i zrobiło mi się tak dobrze, jak nigdy w mojej wcześniejszej wspólnocie. Okazało się też, że jestem jedyną osobą, która przybyła na wykład i... dla mnie samej został on wygłoszony. Nic więcej właściwie nie było potrzeba, abym poczuła się bardzo oczekiwana i zawsze mile widziana w tym towarzystwie. Zaczęłam więc dość regularnie uczęszczać na wykłady, a później na inne spotkania Ruchu Zjednoczeniowego, jak go nazywali jego członkowie (właściwsza nazwa to Kościół Zjednoczeniowy, ale raczej celowo określenia „kościół” unikano).

Początkowo byłam bardzo bierna i w słuchaniu wykładanych mi tzw. Zasad (coś w rodzaju katechizmu moonistów), jak i w poddawaniu się wszelkim pomysłom zagospodarowywania mojego wolnego czasu. Spędzałam w ruchu coraz więcej godzin i dni, nie widząc w tym nic złego. Ostatecznie nikt nie zabraniał mi chodzenia na mszę świętą, więc wydawało mi się, że wszystko jest w porządku. Chcę tutaj podkreślić, że nie chodziło mi tylko o przyjaźnie, które tam się rodziły, o poczucie własnej przydatności czy też ważności. Ja naprawdę szukałam Pana Boga od dawna, zadawałam sobie wiele pytań i Moon dawał mi na nie odpowiedzi. Przynajmniej przez dłuższy okres tak było. Jego nauka na pierwszy rzut oka jest bardzo logiczna, wydaje się, że odkrywa przed człowiekiem całą Tajemnicę Boga i próbuje dowieść (wykorzystując do tego pisma Starego i Nowego Testamentu), że to on właśnie ( tzn. Sun Myung Moon) jest obiecanym mesjaszem, który miał powrócić na ziemię. Trudno mi powiedzieć, czy ja w to uwierzyłam. Myślę jednak, że bardzo chciałam wierzyć - może inaczej - bardzo chciałam, aby to była prawda. To oznaczałoby wówczas, że Pan wreszcie powrócił, ale również i to, że znalazłam się wśród tych, którzy go rozpoznali.

Radość ta jednak nie trwała długo, gdyż po chwilowym uśpieniu moje szare komórki się przebudziły i zaczęły bardzo intensywnie pracować. Jestem z natury nieprzeciętnym sceptykiem, co często utrudnia mi kontakt z Panem Bogiem, ale tutaj, tak mi się wydaje, On wykorzystał ten mój sceptycyzm, aby mnie ocalić. Im dłużej słuchałam informacji o Moonie, o jego życiu i działalności, tym więcej zadawałam pytań i... na wszystkie otrzymywałam odpowiedzi. Ponieważ robiłam wrażenie osoby zaangażowanej w sprawy ruchu - również sercem (taka pewnie początkowo byłam), pozwalano mi poznawać jakby coraz nowe jego tajniki. I tak poszerzając swoją wiedzę o przeszłości „nowego mesjasza” natrafiłam na coś, co wzbudziło we mnie po raz pierwszy bardzo duże wątpliwości co do wiarygodności samego Moona To coś, to była wzmianka o tym, że Moon rozwiódł się ze swoją pierwszą żoną (oczywiście z jej winy, gdyż nie zrozumiała jego misji) i później poślubił o wiele młodszą od siebie dziewczynę. Wypada tutaj dodać, że Kościół Zjednoczeniowy zakłada, że właściwie nowym mesjaszem jest małżeństwo, czyli Sun Myung Moon i jego żona (nazywani przez członków ruchu ojcem i matką). Nie mogłam pojąć i zaakceptować pomyłki mesjasza. Jak ktoś taki mógł się pomylić i wybrać sobie za żonę nie tę kobietę, która była mu przeznaczona? To dziwne. W tyle niedorzeczności byłam wtedy gotowa uwierzyć, a taka rzecz, wydawałoby się błahostka, przy tym wszystkim, co dotąd usłyszałam, wywołała burzę w moim mózgu i sercu. Gorączkowo modliłam się do Pana, aby otworzył moje oczy, bo poczułam, że coś jest nie tak. Na zewnątrz chyba jednak nie było widać moich rosnących rozterek, skoro mogłam wchodzić w dalsze szczegóły i zasady życia w ruchu.

Wkrótce też dowiedziałam się następnej zaskakującej rzeczy. Oto w Kościele Zjednoczeniowym nie wolno się zakochiwać i pobierać, bo miłość ludzka jest upadła, a więc zła i grzeszna. Dlatego też to sam Moon kojarzy pary (najlepiej międzynarodowe) i je błogosławi, co jest równoznaczne z zawarciem małżeństwa. Według Sun Myung Moona, tylko poprzez małżeństwo można uzyskać zbawienie. Małżonkowie, których pobłogosławił „nowy mesjasz”, są całkowicie oczyszczeni z grzechu pierworodnego, dzięki czemu dzieci rodzące się z nich, są już poczęte bez tego grzechu. Inaczej mówiąc, są czyste i święte jak Adam i Ewa przed sprzeniewierzeniem się Panu Bogu. Ta wiadomość prawie zwaliła mnie z nóg. Z jednej strony, nie mogłam uwierzyć, że to może być prawda, ale jednocześnie dawała mi ona poczucie swego rodzaju wolności i bezpieczeństwa. Tam nikt nikomu nie próbował usilnie się podobać. Nikt nie musiał bać się podejrzeń, że chce się tutaj po prostu wydać za mąż lub ożenić. Kontakty, niezależnie od płci, były dzięki temu dość normalne. Przynajmniej tak mi się początkowo wydawało. Dopiero później mogłam doświadczyć tego, że pozostanie sam na sam z facetem w pomieszczeniu zamkniętym, będzie odebrane jako bardzo zły postępek, mimo braku jakichkolwiek podstaw do takiego myślenia. Ot, zwykłe spotkanie dwóch ludzi, którzy chcieli sobie pogadać.

Dla mnie z odkrycia faktu tzw. kojarzenia par w ruchu wynikał jeszcze jeden problem. Ja wcale nie planowałam i nie chciałam wychodzić za mąż, a tutaj dowiaduję się, że w stanie wolnym na zbawienie mam marne szanse. Kiedy jednak zaproponowano mi wyjazd do Korei na błogosławieństwo Moona, w pełni świadoma (a może byłam wówczas nieświadoma) tego, co robię i z czym to się wiąże, wyraziłam zgodę. Rozpoczął się więc czas przygotowania - głównie wewnętrznego, na przyjęcie błogosławieństwa Moona i, nie ma co ukrywać, również na przyjęcie męża. Wiedziałam, że będzie nim raczej obcokrajowiec, być może ktoś, z kim porozmawiam sobie dopiero za parę miesięcy, bo możemy np. nie znać wspólnego języka,

w którym porozumiewanie się byłoby możliwe.

Pod wpływem dalszych nauk, dyskusji i obserwacji życia małżeństw, skojarzonych przez Moona, rodziły się we mnie kolejne wątpliwości. Zaobserwowałam, że ludzie tutaj modlą się bardziej do Moona niż do Pana Boga. To mi zaczęło bardzo przeszkadzać. Brakowało mi Pana Jezusa w ich życiu, modlitwie. Nie mogłam się pogodzić z tym, że Tego, którego ja uznawałam dotąd za mojego Pana i Zbawiciela, oni nazywają tylko wyjątkowym człowiekiem, który, mówiąc w skrócie, nie wypełnił swojej misji zbawienia świata, gdyż dał się zabić. Dlatego też musiał przyjść Moon, aby dokończyć Jego dzieło. Poza tym nie podobało mi się traktowanie kobiet w małżeństwach, które miały jakoby ponosić konsekwencje grzechu popełnionego przez Ewę. Zaczęłam coraz bardziej odczuwać, że samo bycie kobietą stawia mnie niżej niż mężczyznę i to budziło we mnie rodzaj buntu, skierowanego przeciwko mężczyznom, ale również lęk i jednocześnie poczucie żalu i nieakceptacji własnej kobiecości. Wiedziałam, że w takim małżeństwie nie będę miała wiele do powiedzenia i wszystko będzie w rękach tego, którego wybierze dla mnie Moon. Trochę bałam się tego, że nie spodobam się przeznaczonemu dla mnie mężczyźnie i co wtedy? Pomimo wątpliwości, wzięłam na studiach urlop dziekański, w pracy urlop bezpłatny i przygotowywałam się dalej.

Zastanawiałam się też, w jaki sposób powiedzieć o tym rodzinie. Moi rodzice i rodzeństwo są wierzący, blisko związani z Kościołem. Jedna z moich sióstr jest w zgromadzeniu franciszkańskim, a ja chcę pójść za jakimś Moonem. Kiedy informowałam liderów w ruchu o obawach co do reakcji moich rodziców, uświadamiali mnie, że w takim razie będzie lepiej zerwać kontakty z rodziną, bo czasami dla zyskania zbawienia trzeba cierpieć. Dlatego też bałam się, że w domu nie zaakceptują mojego wyboru i nie uszanują mojego prawa do kierowania własnym życiem. Nie chciałam zranić rodziców, którzy dotąd uważali mnie raczej za osobę rozsądną i myślącą. Ta więź wewnętrzna z moimi najbliższymi również odegrała znaczącą rolę przy podejmowaniu decyzji o odejściu z ruchu.

Nie sposób tutaj opisać wszystkich moich uczuć, lęków, wątpliwości, które razem doprowadziły do zerwania z sektą Moona. Sam moment podjęcia tej decyzji odczytuję jako wyraźną interwencję Pana Boga w moje życie, niepodważalny dowód Jego Miłości względem mnie i troski o moją przyszłość. To wydarzenie opiszę dokładniej, gdyż nie potrafię go skrócić. Muszę tutaj zaznaczyć, że przez cały czas pobytu u moonistów nie miałam właściwie kontaktu z ludźmi ze wspólnoty, z której odeszłam. Nikt do mnie nie dzwonił, nikt mnie nie odwiedzał. Z mojej strony też takiej inicjatywy nie było. Na dzień przed wyjazdem do Krakowa (skąd przez Włochy mieliśmy udać się do Korei na błogosławieństwo) nagle podczas obiadu zadzwoniła moja wcześniejsza moderatorka, Ela. Jej telefon po tak długim okresie milczenia bardzo mnie zaskoczył.

Dialog nasz początkowo był dość sztywny. Rozmawiałyśmy o wszystkim i o niczym, aż w końcu Ela mnie zagadnęła o ruch, do którego, jak słyszała, należę. Ja w paru zdaniach powiedziałam, co i jak, na co usłyszałam, że jest to zwykła sekta i wyjazd do Korei będzie równoznaczny z odejściem od Kościoła Katolickiego. Oczywiście próbowałam wmówić jej, że ja się ciągle tylko przyglądam, a decyzję o tym, co dalej, podejmę dopiero po powrocie od Moona, gdzie chciałam tylko upewnić się, kim on jest naprawdę. Ela długo mnie nie przekonywała, ale powiedziała jedno zdanie, które bardzo mocno zapadło w moje serce i uświadomiło mi, że przyjęcie jego błogosławieństwa będzie równoznaczne ze zdradą Kościoła Katolickiego. Myśl, że zostawię Pana Jezusa dla jakiegoś nowego mesjasza, który tak naprawdę nie wiadomo kim jest, nie dawała mi spokoju. Świadomość, że nie będę mogła przyjmować Pana Jezusa w Komunii Świętej, wzbudzała w moim sercu smutek. Niepokój wywołany tymi słowami próbowałam zabić podczas pakowania plecaka na wyjazd. Ciągle byłam zdecydowana, że jadę. Miałam przed sobą jeszcze nieprzespaną noc, tzn. ostatni dyżur nocny przed urlopem (na oddziale szpitalnym). Żyłam nadzieją, że w trakcie pracy zapomnę o Eli, o rozmowie i wszystko wróci do normy. Tak się nie stało.

Najpierw się okazało, że wyjątkowo będę dyżurować sama, a więc nie będzie z kim poplotkować. Potem „zawiedli” pacjenci, ponieważ bardzo grzecznie spali, co się właściwie nigdy nie zdarzało. Byłam więc skazana na siedzenie w dyżurce, ale na szczęście miałam telewizor, który niezwłocznie włączyłam. Właśnie przedstawiano reportaż z ostatniego noworocznego spotkania młodych, organizowanego przez wspólnotę z Taizé. Wsłuchałam się w charakterystyczny dla tej wspólnoty śpiew, a później wpatrywałam się w oczy brata Roger, gdy przemawiał. Nagle uświadomiłam sobie, że jeśli wybiorę Moona, to koniec z tym wszystkim, co dotąd kochałam. Dotarło do mnie, że tu nie chodzi wcale o zwykły wybryk rozkapryszonej czy obrażonej panienki, ale o moje życie lub śmierć. Zrozumiałam, że muszę wybrać, czy chcę pójść za Moonem, czy drogą Pana Boga. Rozpłakałam się jak bóbr. W jednej chwili przestałam mieć wątpliwości. W oczach brata Roger dostrzegłam spokój, cierpliwość, wybaczającą miłość Boga Ojca. Tego nigdy nie ujrzałam w oczach Moona, mimo, iż nosiłam jego zdjęcie przy sobie i nie raz się w nie wpatrywałam. Wiedziałam już, że czas wracać do domu, jakim jest Kościół Święty.

Tę noc całą przeryczałam, przemodliłam, ale wiedziałam, już co zrobię. Następnego dnia zadzwoniłam do Eli i umówiłam się na rozmowę. Właściwie chciałam ją tylko poinformować o mojej decyzji. Ponieważ byłam już spakowana, zadzwoniłam do mojej siostry, która wówczas przebywała we wspólnocie zakonnej w województwie zamojskim i pojechałam do niej, aby po tym wszystkim wrócić do równowagi (to był akurat Wielki Tydzień). Potem jeszcze raz doświadczyłam miłości Pana Jezusa i Kościoła - Matki naszej, kiedy stanęłam z moimi grzechami przed Ojcem Tomaszem i odczułam, że sakrament pokuty jest prawdziwie sakramentem miłości.

Teraz, patrząc na tamte wydarzenia z perspektywy kilku minionych lat, odkrywam , że również wiele dobrego się we mnie i w moim życiu dokonało. Pan Bóg wszystko potrafi wykorzystać, aby umożliwić i ułatwić nam wzrastanie w Jego wierze. Parę rzeczy zrozumiałam. Po pierwsze, wiem już, że tak naprawdę to jestem zdolna do każdego grzechu i dlatego nie mam prawa oceniać innych ludzi. Nie mam też prawa uważać siebie samą za lepszą od nich. Po drugie, poznałam, że i mną, kiedy przestaję wsłuchiwać się w Jezusa, zaczyna rządzić głupota i naiwność. Po trzecie, wiem, że Pan Bóg mnie kocha miłością bezgraniczną i zawsze mnie ocali, bo wie, że w głębi serca chcę należeć tylko do Niego. Teraz, gdy przeżywam momenty, w których jak kiedyś czuję się sama, niepotrzebna i niezauważana, to nie tracę pewności, że On zawsze jest blisko. Pan nie czeka na okazję, aby wytykać palcem moje błędy, słabości, ale czuwa nad moimi krokami i w odpowiednim czasie sprowadza mnie na właściwą dróżkę.

Panie Boże Ty wiesz, że na modlitwie jestem wielką gadułą, a mimo to nigdy nie potrafię Ci powiedzieć tego, co naprawdę wypełnia moje serce. Nie umiem wypowiedzieć mojej tęsknoty za Tobą, mojego smutku, że chociaż mieszkasz we mnie, to ja ciągle jestem tak daleko. Może w ogóle nie jest takie ważne, co Ci powiem, bo Ty i tak znasz mnie całą. Ojcze Najlepszy, Ty też widzisz moją miłość, jaką ogarniam szczególnie tych, którzy pomogli mi zobaczyć mój grzech i jak bardzo jestem im wdzięczna, że narodzili mnie dla Ciebie na nowo. To nieważne, że czasami jest mi źle, przecież dopiero w Twoim Domu poczuję się prawdziwie szczęśliwa. Chciałabym przytulić się do Twoich stóp i tak trwać, ogrzewana i pieszczona Twoim oddechem. Dziękuję Ci, Tatusiu, za oczy brata Roger, w których pozwoliłeś mi sercem dojrzeć odbicie Twojego oblicza pełnego pokoju i przebaczenia. Dziękuję Ci, Ojcze, za Twoją bezwarunkową Miłość, której nie rozumiem, lecz wiem, że Ona jedna jest prawdziwa.

3. SEKTY ALBO NOWE RUCHY RELIGIJNE - WYZWANIE DUSZPASTERSKIE

Napisał: O. TOMASZ ALEXIEWICZ OP

Raport bieżący oparty na ok. 75 wypowiedziach i dokumentacji otrzymanej do 30 października '85 od regionalnych i krajowych Konferencji Episkopatów.

SŁOWO WSTĘPNE

Odpowiadając na wyrażoną przez Konferencje Episkopatów na całym świecie troskę, Watykański Sekretariat Jedności Chrześcijan, Sekretariat dla Niechrześcijan, Sekretariat dla Niewierzących oraz Papieska Rada do Spraw Kultury przeprowadziły badania nad pojawieniem się i działalnością „sekt”, „nowych ruchów religijnych”, „kultów”. Dykasterie te wraz z Sekretarzem Stanu od pewnego czasu były tym zagadnieniem zaniepokojone.

Pierwszym krokiem było rozesłanie w lutym 1984 kwestionariusza do Konferencji Episkopatów i do podobnych instytucji przez Sekretariat Jedności Chrześcijan w imieniu wyżej wymienionych dydasterii. Celem tego było zebranie wiarygodnych informacji i wskazówek co do akcji duszpasterskiej i możliwych kierunków dalszych badań tego problemu. Do chwili obecnej (październik 1985) otrzymano wiele odpowiedzi od Konferencji Episkopatów zarówno krajowych, jak i regionalnych ze wszystkich kontynentów. Niektóre z tych odpowiedzi zawierały szczegółowe informacje z poszczególnych diecezji; towarzyszyły im kopie listów pasterskich, broszury, artykuły i studia.

Nie jest oczywiście możliwe streszczenie tutaj nadesłanej obszernej dokumentacji, którą zresztą trzeba będzie ustawicznie aktualizować, jeśli ma ona służyć jako podstawa do opracowania konstruktywnej odpowiedzi duszpasterskiej na wyzwania rzucane przez sekty, nowe ruchy i grupy religijne. Niniejszy raport może być jedynie próbą nakreślenia wstępnego, ogólnego obrazu; opiera się ona na otrzymanych odpowiedziach i dokumentacji.

1. WSTĘP

DEFINICJA PRZEDMIOTU

1.1. Czym są „sekty”? Co oznaczamy terminem „kulty”? Istotną sprawą jest uświadomienie sobie, że istnieją trudności w zakresie pojęć, definicji i terminologii dotyczącej tych zagadnień. Terminy „sekta” i „kult” mają zabarwienie nieco pejoratywne i zdają się sugerować ocenę negatywną. Być może lepsze byłyby określenia neutralne, takie jak „nowe ruchy religijne”, „nowe grupy religijne”. Definicja tych „nowych ruchów” czy „grup” jako odrębnych od Kościołów i wspólnot kościelnych bądź też „prawowitych ruchów w łonie Kościoła” jest zagadnieniem spornym.

Pomocne może się tu okazać rozróżnienie pomiędzy sektami wywodzącymi się z religii chrześcijańskiej i sektami pochodzącymi z innych religii czy pewnych prądów umysłowych. Często sprawa staje się bardzo delikatna, gdy trzeba odróżnić grupy pochodzenia chrześcijańskiego od Kościołów, wspólnot kościelnych i od prawowitych ruchów w łonie Kościoła; niemniej jednak rozróżnienie to jest bardzo ważne. W rzeczy samej, pewne cechy mentalności czy postaw sekciarskich, czyli nietolerancja czy wręcz agresywny prozelityzm, nie muszą prowadzić do powstania „sekty” i w każdym razie nie wystarczają do jej scharakteryzowania. Postawy takie spotykamy również pośród wierzących chrześcijan w obrębie Kościołów i wspólnot kościelnych. Takie grupy chrześcijańskie o mentalności sekciarskiej mogą ulec ewolucji dzięki pogłębieniu swej formacji chrześcijańskiej i kontaktom z braćmi w wierze. W ten sposób mogą one stopniowo umacniać pośród siebie postawy i ducha eklezjalnego.

Kryterium rozróżniania pomiędzy sektami pochodzenia chrześcijańskiego i Kościołami oraz wspólnotami można nieraz odnaleźć w „źródłach” nauczania tychże grup. Tak na przykład jako sekty można by określić te grupy, które poza Biblią mają także inne księgi „objawione” lub „przesłania prorocze”, bądź też grupy wyłączające z Biblii pewne księgi protokanoniczne, bądź wreszcie radykalnie zmieniające ich treść. Odpowiedź na jedno z pytań kwestionariusza brzmi następująco: „Z powodów praktycznych kult lub sektę definiuje się niekiedy jako „grupę religijną posiadającą własny, indywidualny światopogląd, wywiedziony z nauk jakiejś wielkiej religii światowej, lecz nie tożsamy z nimi”. Ponieważ mówimy tutaj o grupach swoistego rodzaju, zazwyczaj uważanych za zagrożenie dla wolności obywateli i ogólnie dla społeczeństwa, kulty i sekty charakteryzowano również jako wyróżniające się pewnymi szczególnymi zachowaniami. I tak np. często mają one strukturę autorytarną, stosują również formy prania mózgów i kontroli myśli, nacisku grupowego, a także wsączają w swych członków poczucie winy, strachu itd. Podstawową pracą na temat tych cech jest książka Amerykanina Dave Breese'a pt. „Know the Marks of Cults” (Victor Books, Wheaton Ill., 1985)”.

Niezależnie od trudności w odróżnianiu sekt pochodzenia chrześcijańskiego od Kościołów, wspólnot kościelnych i ruchów chrześcijańskich, odpowiedzi na pytania kwestionariusza ujawniają częstokroć dużą nieścisłość terminologiczną, za którą kryją się poważne niedostatki wiedzy o innych Kościołach chrześcijańskich oraz wspólnotach kościelnych. Niektóre spośród tych odpowiedzi umieszczają pomiędzy „sektami” Kościoły i wspólnoty eklezjalne nie pozostające w pełnej łączności z Kościołem Rzymskim; również wyznawcy wielkich religii światowych (hinduizm, buddyzm) w małym stpniu rozpowszechnionych w ich krajach bywają klasyfikowani jako przynależący do sekty.

1.2. Niezależnie jednak od wspomnianych wyżej nieścisłości rozróżnień, a więc i terminologii, niemal wszystkie Kościoły lokalne stwierdzają pojawianie się i szybki wzrost liczby najróżniejszych „nowych” ruchów religijnych bądź pseudoreligijnych, grup i praktyk. Prawie wszyscy respondenci uważają to zjawisko za poważne, niektórzy nawet za alarmujące; zdaje się, że problemu tego rodzaju nie notuje się jedynie w paru krajach (np. tam, gdzie panuje islam).

Problemy duszpasterskie

1.3. Zjawisko rozwija się szybko, często z niemałym powodzeniem, i stanowi pewien problem duszpasterski. Najbardziej bezpośrednim zagadnieniem duszpasterskim jest znalezienie sposobu postępowania z członkiem rodziny katolickiej, który stał się adeptem sekty. Kapłan z parafii, lokalny duszpasterz lub doradca zwykle i w pierwszym rzędzie zwraca się do krewnych i przyjaciół takiej osoby; często nie jest możliwe nawiązanie z nią bezpośredniego kontaktu w celu pokierowania nią lub pomocy eks-członkowi sekty we włączeniu się na nowo w życie społeczeństwa i Kościoła. Wymaga to kompetencji i doświadczenia w zakresie psychologii.

Grupy najbardziej narażone

1.4. Grupą najwrażliwszą i najbardziej narażoną w obrębie Kościoła jest młodzież. Wtedy, gdy „nie mają oparcia”, są bezrobotni, nie uczestniczą aktywnie w życiu parafialnym ani w dobrowolnych pracach na rzecz parafii, gdy pochodzą z rodzin nieustabilizowanych, należą do mniejszości etnicznych lub zamieszkują miejsca, jakich Kościół swym wpływem raczej nie obejmuje, itp. - młodzi stanowią dla sekt i nowych ruchów cel podatniejszy niż w innych sytuacjach. Ale nie tylko młodzi są podatni na działanie sekt. Wydaje się, że niektóre sekty przyciągają ludzi dorosłych; inne rozwijają swą działalność w środowiskach dobrze sytuowanych i wysoko wykształconych rodzin. W tym kontekście trzeba wspomnieć o kampusach uniwersyteckich, stanowiących często teren sprzyjający bujnemu wzrostowi sekt oraz werbowaniu nowych członków. Nadto trudności w kontaktach z przedstawicielami kleru lub też nieuregulowana sytuacja małżeńska mogą pewnych ludzi doprowadzić do zerwania z Kościołem i przyłączenia się do nowej grupy.

Jak się wydaje, bardzo niewiele osób wstępuje do sekt z niskich pobudek. Być może, najważniejszym zarzutem, jaki można uczynić sektom, jest to, że często nadużywają dobrych intencji i pragnień osób nieusatysfakcjonowanych. W istocie, największe sukcesy osiągają one wtedy, gdy społeczeństwo lub Kościół nie potrafią na owe dobre intencje i pragnienia odpowiedzieć.

1.5. Przyczyny względnego powodzenia sekt wśród katolików są różnorakie, można je wyróżniać na kilku poziomach. W pierwszym rzędzie są one związane z potrzebami i aspiracjami, których, jak sądzą, nie mogą zaspokoić we własnym Kościele, a także z technikami werbowania i szkolenia, stosowanymi przez sekty. Przyczyny te mogą nie być związane z przynależnością do Kościoła i do nowych grup: korzyści ekonomiczne, interesy bądź naciski polityczne, zwykła ciekawość itd.

Wyczerpującej oceny tych przyczyn można dokonać jedynie w obrębie szczególnego kontekstu, w jakim się one pojawiają. Tym niemniej, wyniki ogólnej ich oceny (a to właśnie jest przedmiotem niniejszego raportu) mogą - i w naszym przypadku to czynią - ujawnić cały szereg przyczyn „szczegółowych”, jakie w istocie przybierają charakter niemal powszechny. Wytłumaczeniem tego faktu może być zagęszczająca się sieć współzależności w dzisiejszym świecie.

Zjawisko to wydaje się być symptomem depersonalizującego oddziaływania struktur współczesnego społeczeństwa tworzonych na Zachodzie, a następnie szeroko eksportowanych do innych części świata i wytwarzających różnorakie sytuacje kryzysowe na płaszczyźnie zarówno indywidualnej, jak i społecznej. Sytuacje te ujawniają różne potrzeby, aspiracje i pytania, domagające się z kolei odpowiedzi właściwej i konkretnej. Sekty twierdzą, że mają takie odpowiedzi i że ich udzielają. Czynią to odwołując się zarówno do sfery uczuciowej, jak i poznawczej, przy czym na potrzeby uczuciowe odpowiadają w sposób, który tłumi zdolności poznawcze.

Te podstawowe potrzeby i aspiracje można opisywać jako formy wyrazu ludzkiego poszukiwania jedności i harmonii, współuczestnictwa i spełnienia we wszelkich dziedzinach życia i doświadczenia, jako próby zaspokojenia ludzkiej potrzeby prawdy i sensu, owych wartości zasadniczych, które w pewnych okresach zarówno życia jednostkowego, jak i dziejów zbiorowości wydają się ukryte, zdruzgotane bądź też zagubione, zwłaszcza w wypadku ludzi wytrąconych z równowagi przez szybko zachodzące zmiany, silne stresy, lęk itp.

1.6. Odpowiedzi na pytania kwestionariusza pokazują, że zjawisko to należy traktować nie tyle jako zagrożenie dla Kościoła (aczkolwiek wielu respondentów za problem dużej wagi uważa agresywny prozelityzm niektórych sekt), lecz raczej jako wyzwanie duszpasterskie. Niektórzy z respondentów podkreślają, że zachowując zawsze postawę integralności i uczciwości, powinniśmy pamiętać, iż każda grupa religijna ma prawo do głoszenia własnej wiary i życia zgodnie z sumieniem. Podkreślają też, że w stosunkach z poszczególnymi grupami mamy obowiązek przestrzegać zasad dialogu religijnego, ustanowionych przez Sobór Watykański II i późniejsze dokumenty Kościoła. Nadto bezwzględnie należy pamiętać o należnym każdej osobie ludzkiej szacunku i o tym, że nasza postawa wobec szczerych wyznawców innych wiar powinna być nacechowana otwartością i zrozumieniem, nie zaś potępieniem.

Odpowiedzi na pytania kwestionariusza świadczą o wielkiej potrzebie informacji, wychowania wiernych.

2. PRZYCZYNY ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ TYCH NOWYCH RUCHÓW I GRUP

Sytuacje kryzysowe lub ogólna podatność mogą ujawnić albo również wytworzyć potrzeby i aspiracje, które stają się następnie motywacjami do zwrócenia się w stronę sekt. Pojawiają się one na płaszczyźnie tak poznawczej, jak i uczuciowej, i posiadają cechy wspólne, tzn. są ześrodkowane na „samym sobie” w relacji do „innych” (aspekt społeczny), do przeszłości, teraźniejszości i przyszłości (aspekt kulturowy i egzystencjalny), do transcendencji (aspekt religijny). Płaszczyzny te i wymiary są ze sobą wzajemnie powiązane. Wymienione potrzeby i aspiracje można podzielić na dziewięć głównych kategorii, aczkolwiek w indywidualnych wypadkach często zachodzą one na siebie. Przy każdej grupie „aspiracji” wskazujemy, co w odniesieniu do nich zdają się sugerować sekty. Z tego punktu widzenia należy oceniać główne źródła ich sukcesu, ale trzeba też uwzględniać stosowane przez wiele sekt sposoby werbowania i techniki indoktrynacyjne (por. niżej 2.2).

POTRZEBY I ASPIRACJE - CO OFERUJĄ SEKTY

Potrzeba przynależności, poczucie wspólnoty

2.1.1. Struktury wielu wspólnot uległy zniszczeniu, tradycyjne sposoby życia załamały się, rozpadły się środowiska domowe. Ludzie czują się wykorzenieni i samotni; stąd potrzeba przynależności.

Słowa pojawiające się w odpowiedziach: przynależność, miłość, wspólnota, porozumienie, ciepło, więzi, troska, wsparcie, przyjaźń, przywiązanie, braterstwo, pomoc, solidarność, spotkanie, dialog, pociecha, akceptacja, zrozumienie, dzielenie się, bliskość, wzajemność, pozostawanie razem, koleżeństwo, pojednanie, tolerancja, korzenie, bezpieczeństwo, schronienie, obrona, pewność, ucieczka, dom.

Sekty zdają się oferować: ludzkie ciepło, opiekę i wsparcie w niewielkich i silnych wspólnotach; wspólny cel i koleżeństwo; uwagę okazywaną każdej jednostce; ochronę i bezpieczeństwo, zwłaszcza w sytuacjach krytycznych; resocjalizację jednostek wyrzuconych na margines (na przykład rozwiedzionych lub imigrantów), grupę, która często zastępuje jednostkę w myśleniu.

Poszukiwanie odpowiedzi

2.1.2. W złożonych i niejasnych sytuacjach ludzie w sposób naturalny zaczynają poszukiwać odpowiedzi i rozwiązań.

Sekty zdają się tutaj oferować: proste, gotowe odpowiedzi na skomplikowane pytania i sytuacje; uproszczone i częściowe wersje tradycyjnych prawd i wartości; pragmatyczną teologię, teologię sukcesu, synkretyczną teologię proponowaną jeko „nowe objawienie”, „nowa prawda” ludziom mającym często niewielkie pojęcie o „starej” prawdzie; wyraźne dyrektywy postępowania; przekonanie o swojej moralnej wyższości; dowody o charakterze nadnaturalnym; glossolalia, trans, mediumizm, prorokowanie, opętanie itp.

Dążenie do integralności, holizm

2.1.3. Wiele osób czuje, że straciło kontakt z samym sobą, z innymi, ze swoją kulturą i otoczeniem. Mają one poczucie rozbicia. Ludzie ci zostali zranieni przez rodziców lub nauczycieli, Kościół lub społeczeństwo. Czują się wykluczeni. Pragną takiej wizji religijnej, która by w świecie i w ludziach ustanawiała powszechną harmonię; kult, w którym będzie miejsce na sprawy ciała i ducha, na współuczestnictwo, spontaniczność i twórczość. Pragną oni uleczenia, również cielesnego (szczególny nacisk kładą na to respondenci afrykańscy).

Terminy występujące w odpowiedziach: uleczenie, scalenie, integracja, integralność, harmonia, pokój, pojednanie, spontaniczność, twórczość, współuczestnictwo.

Sekty zdają się oferować: satysfakcjonujące doświadczenie, (przeżycie) religijne, ocalenie, nawrócenie; miejsca na uczucia i emocje, na spontaniczność (np. podczas uroczystości religijnych), uleczenie ducha i ciała; pomoc w walce z narkomanią czy alkoholizmem; dostosowanie do sytuacji życiowej.

Poszukiwanie tożsamości kulturowej

2.1.4. Ten aspekt wiąże się ściśle z poprzednim. W wielu krajach Trzeciego Świata społeczeństwa żyją w drastycznym oderwaniu od tradycyjnych wartości kulturowych, społecznych i religijnych; podzielają to odczucie wyznawcy tradycyjnych religii.

Terminy głównie używane w odpowiedziach: inkulturacja/wcielenie, alienacja, modernizacja.

Sekty zdają się oferować: szerokie uwzględnienie tradycyjnego dziedzictwa kulturalno-religijnego; spontaniczność, współuczestnictwo, styl modlitwy i nauczania bliższy cechom kultury i aspiracjom narodu.

Potrzeba bycia rozpoznanym, wyróżnionym

2.1.5. Ludzie odczuwają potrzebę wyodrębnienia się z anonimowego tłumu, stworzenia sobie jakiejś tożsamości, chcą mieć świadomość, że są w jakiś sposób wyjątkowi, że nie są tylko numerem czy też pozbawionym oblicz członkiem masy. Wielkie parafie i zgromadzenia, klerykalizm, kierowane administracyjnie zainteresowanie - stwarzają niewielką sposobność do indywidualnego podejścia do poszczególnych osób i wniknięcia w ich sytuację życiową.

Terminy stosowane w odpowiedziach: szacunek dla samego siebie, afirmacja, szanse, dostosowanie, współudział.

Sekty zdają się oferować: zainteresowanie każdą osobą; stworzenie równych szans na pełnienie funkcji kapłańskich i przywódczych, na współuczestnictwo, wyrażanie siebie; rozbudzenie świadomości własnych możliwości; szansę stania się członkiem elity.

Poszukiwanie transcendencji

2.1.6. Wyraża ono głęboką potrzebę duchową, natchnione przez Boga dążenie do czegoś poza tym, co oczywiste, bezpośrednie, zwyczajne, sprawdzalne i materialne, do znalezienia odpowiedzi na pytania ostateczne, potrzebę wiary w coś, co mogłoby w znaczący sposób odmienić nasze życie. Dążenie to świadczy o poczuciu tajemnicy i tego, co tajemnicze; o trosce o to, co nastąpi w przyszłości, o zainteresowaniu mesjanizmem i proroctwami. Często ludzie, o których tu mowa, albo nie są świadomi tego, co może im zaofiarować Kościół, albo też odstręcza ich zbyt jednostronny, w ich mniemaniu, nacisk na moralność bądź instytucjonalny aspekt Kościoła. Jeden z respondentów tak mówi o tych „poszukiwaniach na własny rachunek”: „Z ankiet zdaje się wynikać, że zdumiewająco wysoki odsetek ludzi wyznaje - gdy ich o to zapytać - że mieli takie czy inne przeżycia religijne lub duchowe; mówią oni, że w sposób znaczący zmieniło ono ich życie; wszyscy dobitnie podkreślają, że nigdy nikomu się z tych doświadczeń nie zwierzali... Wielu młodych ludzi twierdzi, że obawiali się, iż zostaną wyśmiani lub uznani za dziwaków, gdy poruszą temat przeżyć religijnych i duchowych, że często miewali trudności w skłonieniu nauczycieli czy księży do rozmowy o najważniejszych, najbardzij zasadniczych dla siebie kwestiach i że samotnie musieli poszukiwać wyjaśnień”.

Terminy używane w odpowiedziach: transcendencja, sakralne, tajemnica, mistyczne, medytacja, uroczystość, adoracja, prawda, wiara, duchowość, sens, cele, wartości, symbole, modlitwa, wolność, rozbudzenie, przekonanie.

Sekty zdają się oferować: Biblię i kształcenie w Biblii; odczucie zbawienia; dary Ducha; medytację; osiągnięcie duchowej pełni. Niektóre grupy oferują nie tylko swobodę formułowania i zgłębiania kwestii ostatecznych w „bezpiecznym” kontekście społecznym, lecz również język i pojęcia, które to umożliwiają, a także serię jasnych, względnie niedwuznacznych odpowiedzi.

Potrzeba duchowego kierownictwa

2.1.7. Poszukujący może odczuwać brak oparcia w swojej rodzinie, brak kogoś, kto by nim pokierował, brak cierpliwości i zaangażowania ze strony przywódców wspólnoty kościelnej i wychowawców.

Używane terminy: pokierowanie, oddanie, zaangażowanie, afirmacja, przywództwo, guru.

Sekty zdają sie oferować: pokierowanie i przewodnictwo ze strony silnego, charyzmatycznego przywódcy. Osoba mistrza, przywódcy, guru, odgrywa ważną rolę w jednoczeniu uczniów. Niekiedy występuje tu nie tylko podporządkowanie się, lecz całkowita uległość emocjonalna, a nawet nieomal histeryczne uwielbienie dla silnego przywódcy duchowego (mesjasz, prorok, guru).

Potrzeba wizji

2.1.8. Świat dzisiejszy cechuje silna więź współzależności; pełno w nim wrogości i konfliktów, gwałtu i strachu przed zagładą. Ludzie lękają się o własną przyszłość, często popadają w rozpacz, czują się pozbawieni pomocy, nadziei i siły. Oczekują znaków nadziei i wyjścia z tej sytuacji. niektórzy żywią pragnienie - co prawda dość nieokreślone - ulepszenia tego świata.

Używane terminy: wizja, przebudzenie, zaangażowanie, nowość, nowy ład, droga wyjścia, alternatywy, cele, nadzieja.

Sekty zdają się oferować: „nową wizję” siebie samego, ludzkości, historii, wszechświata. Obiecują nadejście nowej ery, nowego wieku.

Potrzeba zaangażowania się i włączenia

2.1.9. Ten aspekt ściśle jest związany z poprzednim. Wielu spośród poszukujących nie tylko odczuwa potrzebę wizji współczesnego społeczeństwa światowego oraz wybiegającej w przyszłość, lecz również pragnie współuczestniczyć w podejmowaniu decyzji, planowaniu, realizowaniu planów.

Głównie używane tutaj terminy: współuczestnictwo, aktywne świadectwo, budowanie, elita, włączenie się w życie społeczne.

Sekty zdają się oferować: konkretną misję na rzecz lepszego świata, wezwanie do całkowitego poświęcenia się, współuczestnictwo na różnych płaszczyznach.

Streszczając niejako to wszystko, można powiedzieć, że sekty wydają się żyć tym, w co wierzą, okazując przy tym mocne (często oddziałujące magnetycznie) przekonanie, oddanie i zaangażowanie. Wychodzą ludziom naprzeciw, szukając ich tam, gdzie oni są, w sposób serdeczny, osobisty, bezpośredni, wydobywając ich z anonimowości, wspierając ich dążenia do współuczestnictwa, zaangażowania... i sprawując nad nimi pieczę poprzez liczne kontakty, odwiedziny w domu, nieustające wspieranie i kierowanie. Pomagają one zreinterpretować osobiste doświadczenia, utwierdzić się we własnej wartości, ustosunkować się do problemów ostatecznych w ramach wszechobejmującego systemu. Na ogół w sposób przekonywający posługują się one słowem: kaznodziejstwem, literaturą, środkami społecznego przekazu (w przypadku grup chrześcijańskich silny nacisk kładzie się na Biblię); często też uprawiają działalność uzdrowicielską. Krótko mówiąc, ukazują siebie jako jedyną odpowiedź, jako „tę właśnie” Dobrą Nowinę w pełnym chaosu świecie.

Jakkolwiek są to główne przyczyny powodzenia sekt, istnieją też inne, takie jak techniki werbowania i indoktrynacji oraz szkolenia, stosowane przez niektóre sekty.

TECHNIKI WERBOWANIA I SZKOLENIA, SPOSOBY INDOKTRYNACJI

2.2. Niektóre spośród używanych przez wiele sekt i kultów technik werbowania, szkolenia i indoktrynacji, nieraz bardzo wyrafinowane, częściowo wyjaśniają ich sukcesy. Ludzie najbardziej im ulegający to osoby, które, po pierwsze, nieświadome są tego, że kontakt został zainscenizowany, po drugie zaś nie orientują się w charakterze obmyślonej dla nich metody nawracania i szkolenia (manipulacja społeczna i psychologiczna), jakiej są przedmiotem. Sekty narzucają często własne normy myślenia, odczuwania i zachowania. Kontrastuje to z podejściem Kościoła, zakładającym pełną informację, świadomość i przyzwolenie danej osoby.

Tak młodzi, jak i starsi, pozostający w nieładzie wewnętrznym, bywają łatwym łupem takich technik i metod, stanowiących często połączenie serdeczności i podstępu (por. np. „bombardowanie miłością”, „próbę osobowości” czy też „poddanie się”). Techniki te wychodzą od postawy życzliwości, stopniowo jednak przekształcają się w coś w rodzaju kontroli umysłu, poprzez stosowanie zniewalających technik modyfikujących zachowania.

Wymienić tu należy następujące elementy:

– delikatny proces wprowadzania konwertyty i stopniowe uświadamianie sobie przez niego, kto jest prawdziwym gospodarzem,

– techniki nacisku: „bombardowanie miłością”, oferta „bezpłatnego posiłku w

międzynarodowym centrum przyjaźni”, technika flirtu (prostytucja jako metoda werbowania),

– wymuszanie niemal przemocą gotowych odpowiedzi i decyzji u nowo zwerbowanych,

– gotowe odpowiedzi, przyjaźń, niekiedy wywieranie nacisku na decyzje podejmowane przez rekrutowanego,

– pochlebstwo

– rozdawanie pieniędzy, leków

– stawianie wymogu bezwarunkowego poddania się woli wprowadzającego, przywódcy,

– izolacja: kontrola procesu racjonalnego myślenia, wyeliminowanie wpływów i informacji z zewnątrz (rodziny, przyjaciół, gazet, czasopism, telewizji, radia, opieki lekarskiej itp.), które mogłyby przerwać proces adaptacji i wchłaniania odczuć, postaw oraz wzorców zachowania,

– odcięcie nowo pozyskanych od ich przeszłości, skupienie się na odchyleniach od normy w ich dawnych zachowaniach, takich jak zażywanie narkotyków, dewiacje seksualne; wykorzystywanie ich zahamowań psychicznych, nietowarzyskości, itp.,

– metody przebudowy świadomości prowadzące do zaburzeń poznawczych („bombardowanie intelektualne”), stosowanie klisz blokujących myślenie; system zamkniętej logiki; hamowanie myślenia refleksyjnego,

– utrzymywanie nowo zwerbowanych w ciągłej aktywności, niepozostawianie ich nigdy samych; ciągłe napominanie i szkolenie mające doprowadzić ich do stanu duchowej egzaltacji, zmienionej świadomości i automatycznego podporządkowywania się poleceniom, likwidowania oporu i negacji, reagowanie na strach w taki sposób, że rodzi to jeszcze większy strach,

– silne skoncentrowanie się na osobie przywódcy; niektóre sekty mogą nawet degradować rolę Chrystusa na korzyść swego założyciela( w wypadku kilku „sekt chrześcijańskich”).

3. WYZWANIE DUSZPASTERSKIE I SPOSOBY PODEJŚCIA DO NIEGO

Spowodowane przez industrializację, urbanizację, migracje, szybki rozwój komunikacji, superracjonalne systemy technokracji itd., załamanie się tradycyjnych hierarchii wartości sprawiło, że wielu ludzi znajduje się w stanie wewnętrznego zamętu, wykorzenienia, niepewności; są oni zatem podatni na wpływy. W takich sytuacjach jest czymś naturalnym poszukiwanie rozwiązania, które często im jest prostsze, tym wydaje się lepsze. Występuje też pokusa przyjmowania tego rozwiązania jako jedynej i ostatecznej odpowiedzi.

Na podstawie analizy odpowiedzi można ułożyć listę symptomów patologii wielu współczesnych społeczeństw. Cierpi wskutek nich wielu ludzi. Są oni niespokojni o siebie (kryzys tożsamości), o przyszłość (bezrobocie, groźba wojny nuklearnej). Zadają sobie pytania o istotę prawdy i o to, jak do niej dotrzeć, pytają o niepewną sytuację polityczną i swoją bezradność, dominację ekonomiczną i ideologiczną, sens życia, o siebie i innych, wydarzenia, sytuacje, rzeczy, o to co będzie „potem”.

Cierpią oni wskutek braku kierunku w życiu, orientacji, współuczestnictwa w podejmowaniu decyzji, braku rzeczywistych odpowiedzi na swoje rzeczywiste problemy. Doświadczają lęku z powodu różnych form przemocy, konfliktów, wrogości; czują strach przed klęską ekologiczną, wojną i zagładą nuklearną, konfliktami społecznymi, manipulacją.

Czują się sfrustrowani, wykorzenieni, bezdomni, pozbawieni obrony i nadziei, bezradni, a przeto nie mający motywacji; samotni w domu, w szkole, przy pracy, w uniwersytecie, w mieście; zagubieni w anonimowości, w izolacji, zepchnięci na margines, wyalienowani itd. Czują, że nigdzie nie przynależą, że są niezrozumiani, zdradzeni, uciśnieni, oszukani, wyobcowani, nic nie znaczący, nie słuchani, nie akceptowani, nie traktowani na serio.

Rozczarowani są technologicznym społeczeństwem, wojskiem, światem interesu, pracą, wyzyskiem, systemami wychowawczymi, przepisami i praktykami Kościoła, taktyką rządu.

Chcieliby nauczyć się traktować siebie samych jako świadomych „wykonawców”, nie chcą być bezwartościowymi, biernymi pionkami lub oportunistami zabiegającymi tylko o własne dobro; często jednak nie wiedzą, co i jak robić.

Zagubieni są w sytuacjach „zawieszenia” (pomiędzy szkołą i uniwersytetem, szkołą i pracą zawodową, małżeństwem i rozwodem, wsią i miastem).

Zmieniają się w ludzi pustych wewnętrznie, obojętnych lub agresywnych; mogą też stać się „szukającymi”.

W skrócie można powiedzieć, że wszystkie symptomy stanowią różne formy alienacji (z siebie samego, spośród innych, od własnych korzeni, kultury itd.). Rzec można, iż potrzeby i tęsknoty wyrażone w odpowiedziach na pytania kwestionariusza, przedstawiają różne postacie dążenia do odnalezienia swojej „obecności” (wobec siebie, innych, Boga). Ludzie czujący się zagubionymi pragną być odnalezieni. Innymi słowy, istnieje jakby próżnia domagająca się głośno zapełnienia; w istocie rzeczy stanowi ona kontekst, w jakim możemy zrozumieć nie tylko krytyki pod adresem Kościoła, zawarte w wielu odpowiedziach, lecz również-i przede wszystkim-problemy duszpasterskie i proponowane sposoby podejścia do nich. Odpowiedzi te wskazują wyraźnie na liczne braki i niedomogi w aktualnej postawie Kościoła, mogące ułatwić sukces sektom. Tutaj jednak nie będziemy szerzej rozwodzić się nad tymi zagadnieniami, lecz ograniczymy się głównie do podkreślenia sugerowanych lub żądanych w tym względzie przedsięwzięć duszpasterskich. Jeśliby je konsekwentnie realizować, wyzwanie rzucone przez sekty mogłoby się okazać cennym bodźcem do duchowej i kościelnej odnowy.

POCZUCIE WSPÓLNOTY

3.1. Niemal wszystkie odpowiedzi zawierają apel o ponowne przemyślenie (przynajmniej w sytuacjach lokalnych) tradycyjnej „struktury parafialnej”, o poszukiwanie takiego modelu owej wspólnoty, który miałby w sobie więcej braterstwa, byłby bardziej „na miarę człowieka”, lepiej przystosowany do sytuacji życiowych ludzi, posiadałby w większym stopniu charakter „podstawowej wspólnoty kościelnej”. Jej rodzaje: opiekuńcze wspólnoty żywej wiary, miłości (ciepła, akceptacji, zrozumienia, pojednania, koleżeństwa) i nadziei; wspólnoty celebracyjne; wspólnoty modlitewne; wspólnoty misyjne-zwrócone na zewnątrz, pełniące rolę świadków; wspólnoty pomagające i otwarte na potrzeby ludzi mających szczególnie trudne problemy, np. rozwiedzionych i ponownie zawierających małżeństwo, ludzi żyjących na marginesie społecznym.

KSZTAŁCENIE I KSZTAŁCENIE CIĄGŁE

3.2. Odpowiedzi kładą silny nacisk na potrzebę ewangelizacji, katechezy, kształcenia w sprawach wiary i ciągłego kształcenia ludzi wierzących w zagadnieniach biblijnych, teologicznych, ekumenicznych, na poziomie wspólnot lokalnych, a także kleru i osób zajmujących się kształceniem. (Jedna z odpowiedzi postuluje „kursy poświęcone refleksji” dla nauczycieli, młodych przywódców, kleru i zakonników). Ten ciągły proces powinien mieć charakter zarówno informacyjny, tzn. Przekazujący wiadomości o naszej tradycji katolickiej (wierzenia, praktyki, duchowość, medytacja, kontemplacja itd.), o innych tradycjach, nowych grupach religijnych itd., jak i formacyjny, zapewniający poradnictwo w sprawach wiary osobistej i wspólnotowej, pogłębienie odczucia transcendencji, pierwiastka eschatologicznego, religijnego zaangażowania, ducha wspólnoty itd. Kościół powinien być dla ludzi nie tylko znakiem nadziei, lecz również tę nadzieję uzasadniać; powinien pomagać im w stawianiu pytań, lecz również w znajdowaniu na nie odpowiedzi. W związku z tym wszystkim kładzie się powszechnie nacisk na centralną rolę Pisma Świętego. Szerzej i wszechstronniej należy korzystać ze współczesnych środków przekazu.

PODEJŚCIE OSOBOWE I INTEGRALNE

3.3. Ludziom należy pomagać w uświadamianiu sobie, że są kimś jedynym, kochanym przez osobowego Boga, że każdy z nich ma własną historię, od narodzin poprzez śmierć do zmartwychwstania. „Stara prawda” musi ciągle stawać się dla nich „nową prawdą” poprzez autentyczne poczucie odnowy, przy czym jednak kryteriów i schematów ich myślenia nie mogą nadwerężać wszelkie pojawiające się przed nimi „nowinki”. Szczególną uwagę należy zwrócić na wymiar przeżyciowy, tzn. Osobiste odkrywanie Chrystusa poprzez modlitwę i życie zaangażowane (por. np. ruchy charyzmatyczne i ruchy odnowy). Wielu chrześcijan żyje tak, jakby w ogóle się nie narodziło! Specjalną też uwagę trzeba poświęcić uzdrawiającemu działaniu modlitwy, pojednania, koleżeństwa i troski. Nasza pasterska troska nie może być jednowymiarowa; nie może ona dotyczyć jedynie spraw duchowych, lecz musi również obejmować sprawy cielesne, psychologiczne, społeczne, kulturalne, ekonomiczne i polityczne.

TOŻSAMOŚĆ KULTUROWA

3.4. Kwestią podstawową jest inkulturacja. Podkreśla się ją szczególnie w odpowiedziach otrzymanych z Afryki; ujawniają one poczucie obcości wobec zachodnich form kultu religijnego, często nie mających żadnego związku z otoczeniem kulturowym i sytuacjami życiowymi ludzi. Jeden z respondentów pisał: „Afrykanie chcą być chrześcijanami. Ułatwiliśmy im życie ale nie daliśmy im domu... Pragną oni chrześcijaństwa prostszego, zrośniętego ze wszystkimi aspektami ich codziennego życia, z ich cierpieniami, radościami, pracą, aspiracjami, obawami i potrzebami... W Kościołach niezależnych młodzi rozpoznają autentyczny nurt afrykańskiej tradycji życia religijnego”.

MODLITWA I KULT RELIGIJNY

3.5. Niektórzy sugerują przemyślenie na nowo klasycznych schematów liturgicznych („sobota wieczór-niedziela rano”), częstokroć nie przystających do sytuacji codziennego życia. Należy przywrócić znaczenie słowu Bożemu jako ważnemu czynnikowi budującemu wspólnotę. „Przyjęcie „ trzeba traktować z równą uwagą jak „zachowanie”, „konserwację”. Powinno istnieć miejsce dla radosnego tworzenia, wiara w chrześcijańską inspirację i zdolności „wynalazcze” oraz większe zrozumienie dla wspólnotowych uroczystości. Także i tutaj inkulturacja jest koniecznością (przy zachowaniu należnego szacunku dla istoty liturgii i wymagań uniwersalizmu).

Wielu respondentów podkreśla biblijny wymiar kazania, konieczność przemawiania do ludzi ich językiem, konieczność starannego przygotowania kazania i liturgii (w miarę możliwości przez zespół, przy współuczestnictwie przedstawicieli laikatu). Kazanie nie może być jedynie teoretyzowaniem, moralizowaniem czy spekulacją intelektualną, lecz powinno również implikować świadectwo życia tego, kto je głosi. Kazanie, sprawowanie kultu i modlitwa wspólnoty nie muszą być ograniczone do tradycyjnie przeznaczonych dla nich miejsc.

WSPÓŁUCZESTNICTWO I PRZYWÓDZTWO

3.6. Wielu respondentów ma świadomość stałego zmniejszania się liczby kapłanów, zakonników oraz zakonnic. Sytuacja ta wymaga silniejszego rozwijania zróżnicowanych co do swego składu ekip duszpasterskich i nieustannego kształcenia przywódców laikatu. Być może więcej uwagi trzeba poświęcić roli, jaką w podejściu do sprawy sekt (lub przynajmniej do ludzi ulegających ich wpływom) mogą odegrać ci spośród laikatu, którzy w obrębie Kościoła i współpracując z duszpasterzami pełnią funkcję rzeczywistych przywódców, tak w dziedzinie duchowej, jak i pasterskiej. Z kapłanami nie powinno się kojarzyć przede wszystkim ich funkcji administracyjnych, urzędowych i rozjemczych, lecz raczej należy w nich widzieć braci, przewodników, pocieszycieli i ludzi modlitwy. Niekiedy zbyt duży jest dystans (który trzeba zmniejszyć) pomiędzy wiernymi i biskupem, a nawet pomiędzy biskupem i kapłanami. Posługiwanie biskupa i kapłana jest służbą dla jedności i komunii, i musi to być dla wiernych widoczne.

4. ZAKOŃCZENIE

Na koniec zadajmy sobie pytanie: jaka ma być nasza postawa, nasze podejście do sprawy sekt? Rzecz jasna nie sposób udzielić na nie prostej odpowiedzi. Same sekty są przecież bardzo zróżnicowane, sytuacje zaś-religijne, kulturowe, społeczne-wielorakie. Odpowiedź nie będzie taka sama w przypadku, gdy rozpatrujemy sekty w aspekcie ich stosunku do osób „nie zrzeszonych w Kościołach”, nie ochrzczonych, do niewierzących, oraz gdy mamy do czynienia z ich oddziaływaniem na ochrzczonych chrześcijan, zwłaszcza zaś na katolików i członków sekt wywodzących się z Kościoła katolickiego. Nasi respondenci zajmowali się oczywiście ostatnią grupą.

Jest również rzeczą jasną, że nasza postawa nie może być naiwnie ironiczna. Dostatecznie wszechstronnie przeanalizowaliśmy działalność sekt, aby zdawać sobie sprawę z tego, że zachowania i metody niektórych z nich mogą wywierać destrukcyjny wpływ na osobowości, przyczyniać się do dezintegracji rodzin i społeczności, zaś ich doktryny często bywają bardzo odległe od nauczania Chrystusa i Kościoła. Podejrzewamy, że w wielu krajach (w niektórych przypadkach wiemy to na pewno) potężne siły ideologiczne, a także interesy polityczne i ekonomiczne posługują się, jako swym narzędziem, sektami, którym wszelka troska o sprawy człowieka jest zupełnie obca i które tego, co „ludzkie”, używają do nieludzkich celów.

Niezbędne jest ostrzeganie wiernych, szczególnie młodych, aby mieli się na baczności, a nawet zorganizowanie fachowego poradnictwa, opieki prawnej itd. Niekiedy może trzeba będzie poprzeć lub nawet wspomagać odpowiednie przedsięwzięcia ze strony państwa, działającego we właściwym sobie zakresie.

Doświadczenie może pokazać, że na ogół możliwości dialogu z sektami są niewielkie albo zgoła żadne i że nie tylko one same są zamknięte na wszelki dialog, lecz również mogą stanowić poważną przeszkodę w wychowaniu ekumenicznym i wysiłkach w tym kierunku wszędzie tam, gdzie one działają.

Jeśli jednakże mamy być wierni swym przekonaniom i zasadom-nakazującym szacunek dla ludzkiej osoby, dla wolności religii, wiarę w działanie Ducha, który sobie tylko znanymi sposobami urzeczywistnia miłującą wolę Boga wobec całego rodzaju ludzkiego i każdego z osobna mężczyzny, kobiety i dziecka-nie możemy zwyczajnie poprzestać na potępieniu i zwalczaniu sekt, na traktowaniu ich jako wyrzuconych poza obręb społeczeństwa, wyjętych spod prawa grup, zaś ich członków-jako jednostek „odprogramowanych” wbrew swojej woli. Wyzwanie, jakie stanowią nowe ruchy religijne, powinno stać się dla nas bodźcem do odnowienia i wzmocnienia pasterskiej skuteczności.

Musimy też niewątpliwie rozwijać w sobie i w naszych wspólnotach ducha Chrystusa w odniesieniu do sekt, próbując zrozumieć, „o co im chodzi”, i tam, gdzie to możliwe, wychodzić im na spotkanie z chrześcijańską miłością.

Musimy dążyć do tych celów, dochowując wierności prawdziwej nauce Chrystusa, w duchu miłości do wszystkich mężczyzn i kobiet. Żadne problemy dotyczące sekt nie powinny osłabiać naszego zapału dla sprawy ekumenizmu pośród wszystkich chrześcijan.