CELEM ANATOMII jest zrozumienie bud. żywego ciała. Wiadomości z sekcji zwłok uzupełniane badaniem żywego organizmu: oglądanie, opukiwanie, ostukiwanie, badanie RTG.
-fitotomia – anatomia roślin,
-zootomia – anatomia zwierząt,
-antnopotomia – anatom. człowieka.
DZIAŁY ANATOMII:
- anatomia opisowa– opis tkanek i narządów,
- anat. porównawcza– bada pokrew. filogenetyczne świata zwierz i człow.
- anat. chirurgiczna– bada trudnodostępne zakątki ciała,
- anat. plastyczna– bada proporcje ciała i jego rzeźbę,
- anat. osobnicza– bada zmienności osobnicze człowieka.
SWOISTE CECHY LUDZKIE:
- chód na 2 tylne kończynach i wyprostowana postawa ciała,
- silnie rozwinięty mózg,
- rozszerzone możliwości ruchów kończyny górnej (dłoni i palców),
- widzenie stereoskopowe,
- powstanie mowy ludzkiej,
OSIE PŁASZCZYZNY:
-I oś pionowa,
-II oś strzałkowa,
-III oś poprzeczna.
PLASZCZYZNY: czołowa, strzałkowa, poprzeczna.
UKŁAD KOSTNY
KOŚCI CZASZKI:
Kości mózgoczaszki:
k. potyliczna, k. klinowa, k. ciemieniowe, k. skroniowe, k. czołowa, k. sitowa. W części mózgowej jest sklepienie, podstawa, jama czaszki z zagłębieniami: dół przedni, środkowy, tylny.
Kości twarzoczaszki: k. skroniowe, k. ciemieniowe, k. czołowa, k. sitowe, małżowiny nosowe dolne, k. łzowe, k. norowe, k. jażmowe, szczęka, lemież k. podniebienne, żuchwa.
KRĘGOSŁUP 31-33 kręgi
szyjne 7, piersiowe 12, lędźwiowe 5, krzyżowe 5 (k. krzyżowa), guziczne 1-3 ( k. guziczna).
BUDOWA KRĘGÓW SZYJNYCH: I krąg szyjny (szczytowy) nie ma trzonu, a zamiast tego występuje łuk przedni. Trzon tego kręgu zrasta się z trzonem II kręgu szyjnego (obrotowego), tworząc ząb kręgu obrotowego.
KLATKA PIERSIOWA 12 par żeber i mostek. Żebro z części tylnej – k. żebrowa i przedniej – chrząstka żebrowa. 7 par głównych żeber łączy się z mostkiem – żebra prawdziwe.
3 pary żeber łącza się między sobą i tworzą łuk żebrowy – żebra rzekome. 2 pary nie połączone – żebra wolne.
MOSTEK dzieli się na:
rękojeść, trzon, wyrostek mieczykowaty, w połączeniu rękojeści z trzonem powstaje kąt mostka.
KOŃCZYNA GÓRNA. Kości dzielą się na: - kości obręczy kończyny – obojczyk, łopatka;
- kości części wolnej kończyny – k. ramienna, k. łokciowa, k. nadgarstka, k. promieniowa, k. śródręcza, kości palców ręki.
KOŚCI NADGARSTKA ułożone w 2 szeregach po 4 kości.
Szereg bliższy od k. promieniowej:
k. łódeczkowata, k. księżycowata, k. trójgraniasta, k. grochowata.
Szereg dalszy: k. czworoboczna większa, k czworoboczna mniejsza, k. główkowata, k. haczykowata.
5 kości śródręcza. Paliczki 14 k. palców.
KOŃCZYNA DOLNA- obręcz kończyny to k. miednicze.
Cześć wolna kończyny: k. udowa (głowa, szyjka, trzon, kłykcie), rzepka (podstawa, wierzchołek), k. piszczelowa, k. strzałkowa, k. stępu, k. śródstopia, k. palców stopy.
K. piszczelowa i k. strzałkowa tworzą kości goleni.
Kości stępu w 2 rzędach, pomiędzy nimi k. łódkowata.
Szereg bliższy: k. skokowa, k. piętowa.
Szereg dalszy: k. klinowate, k. sześcienna, k. łódkowata.
Połączenia k. dzielą się na:
-połączenia ścisłe (więzozrosty, chrząstkozrosty, kościozrosty),
-połączenia półścisłe (stawy płaskie)- ich funkcja to pośredniczenie pomiędzy połączeniem ścisłym a stawem,
-połączenia ruchome- stawy.
Bud. stawu: powierzchnie stawowe k. pokryte są chrząstką stawową, pomiędzy chrząstkami jest jama stawowa otoczona torebką stawową zaw. maść stawową. W jamach stawowych mogą być więzadła, krążki, rąbki.
PODZIAŁ STAWÓW:
- jednoosiowe(staw zawiasowy),
- dwuosiowe( staw kłykciowy- kłykciny i siodłowy),
- wieloosiowe(staw kulisty i panewkowy),
- staw prosty ( utw. z 2 kości),
- staw złożony (więcej niż 2 kości).
POŁĄCZENIA
POŁĄCZENIA MIĘDZY KOŚĆMI CZASZKI to szwy:
-prawdziwe (ząbkowane),
-rzekome(prostolinijne).
Staw skroniowo-żuchwowy jest utw. przez wyrostek kłykciowy żuchwy i dół żuchwowy k. skroniowej. Jest to staw kłykciowo-obrotowy. ruch otw. i zam. ust, żucia i cofania.
POŁĄCZ. CZASZKI I KRĘGOSŁ.:
1. Staw szczytowo potyliczny utw. przez kłykcie k potylicznej i krąg szczytowy (staw kłykciowy, ruchy potakiwania),
2. Staw szczytowo obrotowy pośrodkowy utw. przez ząb kręgu obrotowego i łuk przedni kręgu szczytowego (staw obrotowy, ruchy przeczenia).
CHRZĄSTKOZROSTY– połączenia między trzonami kręgów, utw. przez krążki międzykręgowe. Skł. się z: pierścienia włóknistego i jądra miażdżystego.
STAWY ŻEBROWO- KRĘGOWE:
Utw. przez głowy żeber i trzony kręgów- połącz. półscisłe Więzadła wzmacniające staw (promieniste głowy żebra, żebrowo- poprzeczne).
STAWY MOSTKOWO-ŻEBROWE: utw. przez mostek i części chrzęstne żeber (połączenia. półścisłe), więzadła wzmacniające (mostkowo- żebrowe, śródstawowe, mostkowo- żebrowe- promieniste).
POŁĄCZENIA OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ:
1. Staw barkowo- obojczykowy: utw. przez wyrostek barkowy łopatki i koniec barkowy obojczyka, staw kulisty, więzadło kruczo- obojczykowe.
2. Staw mostkowo- obojczykowy: utw. przez wcięcie obojczykowe mostka i koniec mostkowy obojczyka, staw kulisty o największej ruchomości w org. więzadła mostkowo- obojczykowe, żebrowo- obojczykowe.
POŁ. KOŃ. GÓRNEJ WOLNEJ:
1. Staw prom.- łokc. dalszy: głowa k. łokciowej i k. promieniowej; staw obrotowy.
2. Staw prom.– nadg.: k. promieni. i bliższy szereg kości nadgarstka; staw kłykciowy.
3. Staw śródnadgarstkowy: bliższy i dalszy szereg kości nadgarstka; staw płaski.
4. Stawy międzynadgarstkowe: kości nadgarstka tego samego szeregu; staw płaski.
5. Stawy k. Grochowatej: k. grochowata, k. trójgraniasta; staw płaski.
6. Stawy nadgar.– śródręczne: kości dalszego szeregu nadgarstka, podstawy kości śródręcza; st. płaskie.
7. Stawy międzyśródręczne: przylegają do siebie podstawy III i IV k. śródręcza; st. płaskie.
8. Staw nadgarst.- śródrę. kciuka:
k. czworoboczna większa i podst. I k. śródręcza; st. siodłowy.
9. Stawy śródręczno- paliczkowe: kości śródręcza, paliczki bliższe palców; st. kuliste.
10. Stawy międzypaliczkowe: sąsiednie paliczki palców; st. zawiasowe.
POŁ. OBRĘCZY KOŃ. DOLNEJ:
1. Staw krzyżowo– biodrowy: k. krzyżowa i k. biodrowa; połączenie półścisłe.
2. Spojenie łonowe– k. łonowa prawa i lewa, pomiędzy nimi krążek międzyłonowy; kąt pomiędzy głowami dolnymi kości u mężczyzn- ostry, u kobiet rozwarty, chrząstkozrost.
POŁ. KOŃ. DOLNEJ WOLNEJ:
1. Staw biodrowy: utw. przez panewkę k. miedniczej i głowę k. udowej; st. panewkowy.
2. Staw kolanowy: utw. przez kłykcie k. udowej, kłykcie k. piszczelowej i rzepkę; st. zawiasowo– obrotowy. Największy w org. człowieka.
3. Staw piszczel.- strzałkowy: utw. przez głowę strzałki i k. piszczelową; st. płaski.
4. Więzozrost piszcz.- strzałkowy: poł. między dalszymi kośćmi goleni.
5. Błona międzykostna goleni: rozpięta między piszczelą a strzałka.
6. Staw skokowo- goleniowy: utw. przez kości goleni i bloczek k. skokowej; st. zawiasowy.
7. Staw skokowo- piętowy: utw. przez k. skokową i k. piętową; st. obrotowy.
8. Staw skokowo- łódkowy: utw. przez głowę k. skokowej i k łódkowatą; st. kulisty.
9. Staw klinowo- łódkowy: utw. przez k. łódkowatą i kości klinowate; st. płaski.
10. Stawy stępowo- środstopne: utw przez k. stepu i k. śródstopia; st. płaskie.
11. Stawy międzyśródstop.: pomiędz. podstawami kości śródst.: st. płaskie.
12. Stawy śródst.- paliczk.: głowy kości śródst. i podst. bliższe paliczków; st. kuliste.
13. Stawy międzypaliczkowe stopy: pomiędzy sąsiednimi paliczkami; st. zawiasowe.
UKŁAD MIĘŚNIOWY
- gładkie- ściany narządów wewn. i naczyń krw, niezal. od woli.
- poprzecznieprążkowane- tworz. ukł. ruchu, zwieracze, m. mimiczne, poddane naszej woli.
- sercowy- z m. poprzecznie prążkowanych, kurczy się niezależnie od naszej woli.
M. poprz. prążk. skł. się z: miocytów, których elementem kurczliwym są miofibryle przechodz. we włókna ścięgnowe tworząc ścięgno.
Bud. zewn. mięśnia:
Brzusiec, ścięgno, rozcięgno, blaszka m. kurczliwych.
M. GŁÓWY:
1. M. Wyrazowe:
a) mięsnie sklepienia czaszki: m. czołowy, m. potyliczny, poł. czepcem ścięgnistym ,,skalp”.
b) mięśnie szpary powiekowej: m. okrężny oka, m. marszczący brwi, m. podłużny nosa.
c) mięśnie szpary ustnej: m. okrężny ustny, m. jarzmowy większy i mniejszy, m. dźwigacz wargi górnej, m. śmiechowy, m. obniż. wargę dolną, m. policzkowy.
d) mięśnie nozdrzy: m. nosowy, m. obniżacz przegrody nosa.
e) mięsnie małżowiny usznej: m. uszny: górny, tylny i przedni.
2. M. żuciowe: m. skroniowy, m. żwacz, m. skrzydłowy boczny, m. skrzydłowy- przyśrodkowy.
M. SZYI:
1. M. powierzchowne: m. mostk.- obojczykowo- sutkowy, m. szeroki szyi.
2. M. środkowe:
a) m. podgnykowe: m. mostk.- gnyko. m. łopat.- gnyk, m. mostk.- tarczowy, m. tarczowo-gnyk.
b) m. nadgnykowe: m. dwubrzuścowy, m. rylcowo-gnyk, m. żuchw.-gnyk, m. bródkowo- gnykow.
3. M. Głębokie:
m. długi szyi, m. pochyły przedni, m. pochyły środkowy, m. pochył. tylny.
M.GRZBIETU:
1. M. dochodz. do obręczy koń górn.
a) warstwa powierzchowna: m. czworoboczny, m. najszerszy grzbiet.
b) warstwa głęboka: m. dźwigacz łopatki, m. równoległoboczne mniejszy i większy, m. zębate tylne górny i dolny.
2. M. własne grzbietu:
a) pasmo przyśrodkowe: m. porzeczno- kolcowe, m. międzykolcowe, m. międzypoprzeczne.
b) pasmo boczne: m. prostownik grzbietu.
3.M. Podpotyliczne: m. prosty głowy- m. tylny mniejszy, m. tylny większy, m. skośny głowy – górny, dolny.
M.KLATKI PIERSIOWEJ:
1. M. powierzchowne: m. piersiowy większy, m. piersiowy mniejszy, m. podobojczykowy, m. zębaty przedni.
2. M. środkowe: m. międzyżebrowe zew. i wewn, m. międzyżebrowe najgłębsze, m. podżebrowe, m. dźwigacze żeber.
3. M. głębokie: m. poprzeczny klatki piersiowej, przepona.
M. KOŃCZYNY GÓRNEJ:
1. M. Obręczy Koń. Górn.: m. podgrzebieniowy, m. obły większy i mniejszy, m. nadgrzebieniowy, m. naramienny, m. podłopatkowy.
2. M. ramienia:
a) grupa przednia (zginacze): m. kruczo- ramienny, m. dwugłowy ramienia, m. ramienny.
b) grupa tylna (prostowniki): m. trójgłowy ramienia, m. łokciowy.
3. M. przedramienia:
a) grupa przednia (zginacze): m. nawrotny obły, m. dłoniowy długi, m. zginacz promieniowy, m. zginacz palców powierzchowny, m. zginacz głęboki palców, m. zginacz dł. kciuka, m. nawrotny czworoboczny, m. zginacz łokciowy nadgarstka.
b) grupa boczna: m. ramienno-promieniowy, m. prostownik promieniowy dł. nadgarstka, m. prostown. krótki nadg, m. odwracacz.
c) grupa tylnna: m. prostownik palców, m. prostownik palca małego, m. prostownik łokciowy nadgarstka, m. prostownik długi i krótki kciuka, m. odwodziciel dł. kciuka, m. prostownik wskaziciela.
4. M. Ręki:
a) mięśnie kłębu: m. odwodziciel krótki kciuka, m. zginacz krótki kciuka, m. przeciwstawiacz kciuka, m. przywodziciel kciuka,
b) mięśnie kłębiku: m. dłoniowy krótki, m. odwodziciel palca małego, m.. zginacz krótki palca małego, m. przeciwstawiacz palca małego.
c) mięśnie środkowe ręki: m. glistowate, m. międzykostne odwodzące i przywodzące palce.
M. BRZUCHA:
a) m. podłużne: m. prosty brzucha, m. piramidowy.
b) m. płaskie: m. skośny zew. brzucha, m. skośny brzucha wewn., m. poprzeczny brzucha.
M. MIEDNICY MNIEJSZEJ:
a) przepona miednicza: m. dźwigacz odbytu, m. guziczny, m. zwieracz odbytu zewnętrzny,
b) przepona moczowo- płciowa: m. poprzeczny krocza głęboki, m. zwieracz cewki moczowej, u kob. m. zwieracz cewkowo pochwowy.
c) m. krocza: m. poprzeczny krocza powierzchowny, m. kulszowo- jamiste, m. opuszkowo- gąbczaste.
M. KOŃCZYNY DOLNEJ:
1. M. Obręczy Kończ. Dolnej:
a) m. wewnętrzne: m. biodrowo- lędźwiowy, m. zasłaniacz wewn.
b) m. zewnętrzne: m. pośladkowe wielki, średni i mały, m. gruszkowaty, m. bliźniacze górny i dolny.
2. M. Uda:
a) grupa przednia (prostowniki): m. krawiecki, m. czworogłowy uda, m. stawowy kolana.
b) grupa tylna (zginacze): m. dwugłowy uda, m. półścięgnisty, m. półbłoniasty.
c) grupa przyśrodkowa (przywodziciele): m. grzbietowy, m. przywodziciel wielki, m. przywodziciel długi i krótki, m. zasłaniacz zewnętrzny, m. smukły.
3. M. Goleni:
a) grupa przednia (prostowniki): m. piszczelowy przedni, m. prostownik długi palców, m. prostownik długi palucha.
b) grupa boczna ( nawracacze): m. strzałkowy dł, m. strzałkowy krótki.
c) grupa tylna (zginacze): m. brzuchaty łydki, m. płaszczkowaty, m. zginacz długi palucha.
4. M. Stopy:
a) m. grzbietu stopy: m. prostownik krótki palucha, m. prostownik krótki palców.
b) m. podeszwy: mięśnie palucha- m. odwodziciel palucha, m. zginacz krótki palucha; mięsnie palca małego- m. odwodziciel palca małego, m. zginacz krótki palca małego, m. przeciwstawiacz; mięśnie środkowe- m. międzykostne, m. zginacz krótki palców, m. glistowate.