KOLOKWIUM EKOLOGIA

1. Ekologia – definicja

Słowo ekologia powstało z połączenia dwóch słów greckich: oiko – dom, miejsce życia i logos – nauka

Ekologia to dziedzina biologii, nauka o strukturze i funkcjonowaniu żywej przyrody. Obejmuje całość zjawisk dotyczących wzajemnych zależności pomiędzy organizmami lub zespołami organizmów żywych a martwym, otaczającym je środowiskiem. Ta dziedzina nauki bada określony teren, w którym bytują organizmy, zwany ekosystemem. Ekologia w języku potocznym ma inne znaczenie, szersze, bardziej związane z praktyką i ochroną środowiska niż nauką, a jej ogromna kariera potwierdza rolę, jaką ekologia odgrywa w życiu praktycznym i w myśleniu współczesnych ludzi.

1. Czystsza produkcja, eko – skuteczność, ekoefektowność

CZYSTSZA PRODUKCJA oznacza ciągle stosowanie kompleksowej prewencyjnej strategii ochrony środowiska ograniczającej ryzyko jakie niesie produkcja i jej wytwory ludziom i ich otoczeniu.

• idea CP jest przeciwstawieniem idei USUWANIA

SKUTKÓW oddziaływania produkcji na środowisko naturalne

• Usuwanie skutków w tym podejściu do ochrony środowiska

jest ZŁEM koniecznym – ostatnim ogniwem działania, jeśli wszystkie inne sposoby zostały wykorzystane

• Ideałem usuwania skutków jest ograniczenie zrzutów

zanieczyszczeń do środowiska poniżej dopuszczalnych norm

• Ideałem CP jest produkcja bez odpadów

• CP jest procesem zarządzania i sterowania produkcji

zmierzającym do zapobiegania i ograniczenia powstania marnotrawstwa zasobów pracy ludzkiej, materiałów i energii.

ECO–skuteczność – wywodzi się z problematyki ekonomicznej skuteczności, która równocześnie ma pozytywny wpływ na środowisko, podczas gdy CZYSTSZA PRODUKCJA bierze swój początek od środowiskowej skuteczności, która jednocześnie powoduje korzystnie efekty ekonomiczne.

• EKOEFEKTYWNOŚĆ

EKOEFEKTYWNOŚĆ osiąga się ją przez dostarczanie produktów i usług po konkurencyjnych cenach, które zaspokajają ludzkie potrzeby i podwyższają jakość życia przez ciągłe zmniejszanie negatywnego wpływu na środowisko i zmniejszenie zużycia zasobów w całym cyklu życia, do poziomu przynajmniej opowiadającego oszacowanej wydolności naszej planety.

1. Zarządzanie środowiskowe

ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM oznacza: zarządzanie użytkowaniem, ochronę i kształtowanie środowiska, czyli zarządzanie ochroną środowiska w szerokim tego słowa znaczeniu. Odbywa się to w sposób bezpośredni i pośredni na „końcu rury”, w procesach produkcyjnych oraz w czasie pozaprodukcyjnej aktywności społeczeństwa i pojedynczych osób. Zarządzanie środowiskiem zintegrowane z ogólnym systemem zarządzania np. w przedsiębiorstwie lub gminie nazywa się ZARZĄDZANIEM ŚRODOWISKOWYM lub EKLOGICZNYM.

1. ISO i EMAS

NORMA ISO 14001 wymaga, aby w polityce znalazły się trzy konkretne zobowiązania, które stanowią trzy filary polityki a jednocześnie i systemu zarządzania środowiskowego:

• zobowiązanie I - do ciągłego doskonalenia systemu zarządzania środowiskowego - rozumiane jako zobowiązanie do ciągłej poprawy w zakresie oddziaływania na środowisko;

• zobowiązanie II - do zapobiegania zanieczyszczeniom;

• zobowiązanie III - do utrzymywania zgodności z prawem ochrony środowiska i innymi uregulowaniami środowiskowymi, które odnoszą się do danego przedsiębiorstwa

W rozumieniu normy ISO 14001 ciągłe doskonalenie jest to proces, w którym system zarządzania środowiskowego ulega usprawnieniu prowadzącemu do osiągania poprawy w działaniach na rzecz ochrony środowiska.

EMAS (Environmental Management and Audity Scheme) – Ustawa Rady UE Nr 1836/93 z 29 czerwca 1993 r. „o dobrowolnym uczestnictwie przedsiębiorstw przemysłowych w systemie UE dotyczącym zarządzania i jego auditowania znana również jako Program Przeglądów i Zarządzania Ochroną Środowiska.

EMAS został wydany jako instrument oddziaływania ekologicznego który stosowany jest „dobrowolnie”. Oznacza to, że o zastosowaniu systemów zarządzania środowiskiem zgodnych z EMAS mogą zdecydować same przedsiębiorstwa. Nie istnieje wobec tego przymus zastosowania. Ponadto nie istnieją w związku z tym także inne przepisy ekologiczne na szczeblu UE, które by zobowiązywały do zastosowania EMAS. System EMAS stawia bardziej surowe wymagania w stosunku do systemów zarządzania środowiskowego niż norma.

• Celem EMAS jest promowanie poprawy działalności przedsiębiorstw w zakresie ochrony środowiska w krajach Unii Europejskiej przez wdrażanie Systemów Zarządzania Środowiskowego

1. LCA – etapy życia produktu

To proces oceny wpływu na środowisko produktu w całym okresie jego życia (przebywaniem na rynku)

Technika LCA różni się od innych narzędzi ochrony środowiska i ma kilka ważnych cech:

• może być użyta jako studium wpływu na środowisko produktu i jego funkcji wynikającej z projektu.

• dostarcza obiektywnych danych niezależnych od ideologii

• jest bardziej kompleksowa niż narzędzia ochrony środowiska

LCA realizuje się w 3 etapach:

• identyfikacja i kwantyfikacja obciążeń środowiskowych (zużycie energii, materiałów wsadowych, strumienie odpadów)

• ocena i obliczenie potencjalnych kosztów wpływu na środowisko wynikających z obciążeń

• ocena wykonania dostępnych ulepszeń środowiskowych.

1. Zintegrowane zarządzanie środowiskiem

ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM ZINTEGROWANE z ogólnym systemem zarządzania np. w przedsiębiorstwie lub gminie nazywa się zarządzaniem środowiskowym lub ekologicznym. Ten system zarządzania jest zaliczany do kategorii systemów szczególnie złożonych i niejednorodnych.

AGENDA 21

• Dokument o charakterze aktu dobrej woli

• Plan aplikacji na 20 i 21 wiek

Dokument zawiera:

• Strategie

• Zintegrowane działania

• Sposoby i środki realizacji

Podstawowe cele:

• Zatrzymanie i odwrócenie degradacji środowiska

• Wsparcie i wzmocnienie rozwoju:

  1. Życzliwego dla środowiska

  2. zrównoważonego

Wg ISO 14000 SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO to część ogólnego systemu zarządzania, która obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy i środki potrzebne do opracowywania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania polityki środowiskowej.

Według EMAS SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO to część systemu zarządzania, który zawiera strukturę organizacyjną, praktyki, zakres odpowiedzialności, procedury, procesy i zasoby dla określenia i wdrożenia polityki środowiskowej.

1. Zrównoważony rozwój

TRWAŁY I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ uznaje się taki rozwój społeczny i gospodarczy, który zapewni zaspokojenie potrzeb współczesnego społeczeństwa bez narażenia możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń.

Zrównoważony rozwój ma zapewnić zachowanie zasobów naturalnych, a tym samym powstrzymać dalszą degenerację środowiska przyrodniczego.

Gospodarowanie zasobami przyrody w warunkach gospodarki rynkowej wymaga zupełnie nowych rozwiązań i instrumentów. Są to:

• opłaty za korzystanie ze środowiska,

• ulgi podatkowe,

• subwencje,

• kredyty preferencyjne, bezpośrednie dotacje,

• systemy depozytowe - stosowane przy obrocie

towarami degradującymi środowisko

• rynki uprawnień

1. Zarządzanie cyklem życia produktu

1. Równowaga ekologiczna (niepewna definicja)

Równowaga ekologiczna to stan środowiska, w którym występuje taka zgodność w relacjach człowiek-środowisko, że intensywna działalność człowieka służąca do realizacji jego celów nie powoduje degradacji środowiska przyrodniczego i zaburzeń w jego funkcjonowaniu.
Warunkiem istnienia trwałej równowagi ekologicznej jest dopasowanie szybkości przemian antropogenicznych do tempa dostosowania się do nich środowiska. Długotrwałe zaburzenie równowagi ekologicznej może doprowadzić do stanu klęski ekologicznej, czyli stanu nieodwracalnej degradacji środowiska.