Odleżyny – krótka charakterystyka

1. Odleżyna – rodzaj uszkodzenia skóry oraz głębiej położonych tkanek – niekiedy aż do kości. Rany te powstają na skutek niedokrwienia komórek, a co za tym idzie także ich niedotlenienia oraz – w konsekwencji – śmierci.

2. Przyczyny - za jedną z głównych przyczyn powstawania można uznać ciągły lub periodyczny ucisk czy tarcie. Czynników sprawczych jest jednak o wiele więcej. Ich mnogość pozwala wręcz na podział na czynniki zewnętrzne i wewnętrzne.

CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE	CZYNNIKI WEWNĘTRZNE
stan skóry – uszkodzenia przez nietrzymanie moczu i/lub kału	stan ogólny i odżywienie
ruchomość – ograniczenie ruchomości, niedowłady	typ budowy – np. otyłość, wyniszczenie(katecheksja)
tarcie	ruchomość – ograniczenie ruchomości, niedowłady
brak regularnych zmian bielizny i pościeli	nietrzymanie moczu i/lub stolca
pielęgnacja	czynniki neurologiczne – brak czucia bólu, ucisku, rozciągania, itp.
zmiany pozycji	czynniki naczyniowe – cukrzyca, miażdżyca, niewydolność krążenia
ciśnienie działające na skórę – czas trwania i wielkość	leki (w określonych przypadkach)

1. Miejsca występowania odleżyn – Panie Zarzycka, Ślusarska, Zahradniczek (2008) w swojej książce piszą: „mogą wystąpić wszędzie tam, gdzie zewnętrzny ucisk na skórę zmniejsza przepływ krwi. U osób długotrwale leżących i unieruchomionych, nieprzytomnych i niedożywionych(…)”. (s.453)

http://www.szpital-tomaszow.pl/graf/odlezyny.gif

1. boczny brzeg stopy

2. kostka boczna stopy

3. nasada kości strzałkowej

4. kość udowa boczna

5. krętarz większy

6. kość biodrowa

7. żebro

8.kość ramienna

9. ucho

10. łokieć

11. pięta

12. pośladek

13. kość ogonowa

14. kręgosłup

15. łopatka

16. tył głowy

17. palce stopy

18. rzepka

19. krocze-moszna

20. żebro przyśrodkowe

21. mostek

22. kość policzkowa

1. Fazy rozwoju wg skali Torrance'a.

Współcześnie znamy wiele metod klasyfikacji rozwoju odleżyn. Biorą one pod uwagę rozmaite czynniki warunkujące powstawanie tego rodzaju ran. Jednakże najpowszechniejszym i najczęściej stosowanym jest 5-stopniowy podział wg Torrance’a.

Stopień I

Blednące zaczerwienienie. Lekki ucisk palcem powoduje

zblednięcie zaczerwienienia, co oznacza brak uszkodzenia

mikrokrążenia.

http://www.stopacukrzycowa.com/zdjecie_odlezyna_I_stopnia.jpg

Stopień II

Nieblednące zaczerwienienie. Po zwolnieniu ucisku zaczerwienienie wciąż się utrzymuje. Świadczy to o uszkodzeniu tkanek.

http://www.stopacukrzycowa.com/zdjecie_odlezyna_II_stopnia.jpg

Stopień III

Uszkodzenie naskórka i skóry właściwej. Brzegi rany otoczone ropniem.

http://www.stopacukrzycowa.com/zdjecie_odlezyna_III_stopnia.jpg

Stopień IV

Zmiany martwicze obejmują tkankę tłuszczową, naczynia, powięzi.

http://www.stopacukrzycowa.com/zdjecie_odlezyna_IV_stopnia.jpg

Stopień V

Zaawansowana martwica może obejmować także stawy i kości.

http://www.stopacukrzycowa.com/zdjecie_odlezyna_V_stopnia.jpg

1. Profilaktyka i leczenie

Jako profilaktykę można stosować:

1. specjalistyczne podkłady:

- materac przeciwodleżynowy;

- kostkowy materac przeciwodleżynowy;

- skóra owcza;

- syntetyczne futra przeciwodleżynowe;

- poduszki przeciwodleżynowe wypełnione żelem;

- poduszki z silikonu;

- materace z polistyrenu;

- poduszka wodna;

B) zapobiegawcza pielęgnacja skóry:

- staranne osuszanie wszystkich fałd skórnych;

- w razie nietrzymania moczu i/lub stolca, podczas każdej zmiany bielizny, należy oczyścić i zabezpieczyć okolice stref intymnych;

- stosowanie mydeł niealkaicznych(kwaśnych);

- stosowanie odpowiednich kremów ochronnych;

C) Zmiany pozycji złożeniowych.

Leczenie opiera się stosowaniu szeroko pojętych zabiegów pielęgnacyjnych oraz specjalistycznych opatrunków. Elementem tego procesu jest również zadbanie o prawidłowe odżywianie pacjenta – dieta wysokokaloryczna, bogata w niezbędne witaminy i minerały.

Bibliografia:

- Sopata, M., Łuczak J. (2001). Odleżyny - profilaktyka i leczenie. Przewodnik lekarza, 120-126.

- Krasowski, G. W., Kruk, M. S. (2008). Odleżyny. W: Kołodziejczak K. (red.), Leczenie odleżyn i ran przewlekłych(24). Warszawa: Wydawnicwo lekarskie PZWL.

- Walczak A., Kozłowski A., Ślusarska B. (2008). Pielęgnowanie pacjentów ze zmianami na skórze i błonach śluzowych. Podstawy pielęgniarstwa(454). W: (red.) Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K. Czelej. Lublin: Wydawnictwo Czelej.

- Motzing G., Schwartz S., Galus K. (2005). Odleżyna. W: K. Galus(red.), Pielęgniarstwo geriatryczne. Wrocław: Urban & Partner.