Część I WARZYWA
Składniki pożywienia mają wpływ na zdrowie człowieka – choroby układu pokarmowego, układu krążenia (miażdżyca, zawał serca), nowotwory i inne choroby cywilizacyjne np. cukrzyca i osteoporoza. Wg. WHO ok 200 chorób powstaje w wyniku nieodpowiedniego żywienia.
Warzywa:
Walory smakowe,
Znaczenie dla utrzymania zdrowia
Źródło substancji odżywczych
Źródło naturalnych substancji nie odżywczych np. alkoloidy, flawonoidy, zw. Fenolowe
WARTOŚĆ SENSORYCZNA- substancje nadające smak:
Cukry proste i dwucukry
Kwasy organiczne (jabłkowy, cytrynowy, szczawiowy, mlekowy)
Olejki eteryczne + zapach (seler, pietruszka, koper)
Zw. Siarkowe+ zapach (izosiarkowy- kapusta, brokuły, jarmuż, chrzan; allicyna, siarczki allilowe- czosnek, cebula, szczypiorek, por.
Gorycze ( iaktucyna- cykoria, sałata)
Garbniki (bakłażan)
Alkaloidy (tumaryna- zielone pomidory; salasodyna- bakłażan; kapsaicyna- ostre odm papryki,
Saponiny- soja
SUBSTANCJE ODŻYWCZE otrzymywane z pożywieniem:
Węglowodany
Podstawowy składnik suchej masy warzyw
Cukry proste (glukoza, fruktoza), dwucukry (sacharoza) dają słodki smak iektórym warzywom
Oligosacharydy (rafinoza, stachioza) w nasionach roślin strączkowych
Nie są trawione przez układ enzymatyczny człowieka
Są przyczyną wzdęć (rozkładane przez bakterie jelitowe- gazy)
Oligofruktany?? lub Digofruktany (czosnek, cebula, por, szparagi), inulina (skorzonera i salsefia)
Są odporne na działanie enzymów trawiennych pobudzają wzrost i aktywnośc niektórych bakterii jelitowych np. kwasu mlekowego -> obniżeniu pH treści jelitowej, wytwarzanie substancji antybiotycznych -> hamowanie rozwoju drobnoustrojów patogennych
Nie podwyższają poziomu glukozy we krwi
Zwiększają biodostępność Ca, Mg, Zn, Fe,
Wpływają na mineralizację kości
Błonnik m.in. celuloza, hemiceluloza, pektyny
Pobudza wydzielanie śliny,
Wiąże nadmiar kwasu solnego w żołądku
Pobudza perystaltykę, poprawia ukrwienie jelit,
Składniki nierozpuszczalne w wodzie przyspieszają przesuwanie treści pokarmowej w jelitach, zwiększają masę stolca, przeciwdziałają długotrwałemu zaleganiu treści pokarmowej w jelicie- profilaktyka i leczenie zaburzeń czynnościowych jelita grubego (zaparcia, hemoroidy)
Sprzyja rozwojowi pożądanej flory bakteryjnej w jelicie grubym,
Korzystnie wpływa na metabolizm węglowodanów i lipidów w org (spowalnia wchłanianie cukru- obniżenie poziomu glukozy we krwi)
Składniki rozpuszczalne w wodzie:
Tworzą żele w jelitach- wpływ na konsystencję treści pokarmowej
Wiążąc cholesterol i kwasy żółciowe ograniczają ich wchłanianie, zapobiegają przekształceniu w związki o działaniu kancerogennym i mutagennym,
Wysoki poziom błonnika obniża biodostępność witamin i składników mineralnych- biegunki,
Zalecane dzienne spożycie 27-40 g (16-24 g nie skrobiowych wielocukrów)
Warzywa nie stanowią źródła białka z wyjątkiem roślin strączkowych. Nie jest to jednak białko w pełni wartościowe gdyż nie zawiera wszystkich aminokwasów.
Białko
Niepełnowartościowe- nie zawiera wszystkich aminokwasów egzogennych
Najczęściej zbyt mało metoniny, izoleucyny, tryptofanu, waliny
Białka złożone np. chlorofil ( znaczenie chlorofilu: wpływa na odporność organizmu, ma działanie antykancerogenne i antymutagenne) – kalarepa, brukselka, brokuły, szpinak, jarmuż.
Tłuszcze- zawierają NNKT np. kwas lindowy, alfa-lindenowy
Witaminy:
Wit C- pietruszka, papryka, chrzan, kapustne
Prowitamina A – marchew, pietruszka liść, jarmuż, szpinak, papryka, dynia
Wit K- szpinak, sałata, brukselka, kalafior, kapusta
Kwas foliowy- szpinak, brukselka, kalafior, brokuły, szparagi, bób, groch
Wit gr B- nasiona roślin strączkowych
Wit E- pietruszka, papryka, szpinak, szparagi, jarmuż, kap biała, brokuły
Składniki mineralne
0,5-2,5%
Makroelementy (K, P, Ca, Mg), mikroelementy ( Fe, Zn, Cu, Mn i inne)
Przyswajalność składników mineralnych ograniczona przez obecność błonnika, fityny i kwasu szczawiowego
Wpływ na równowagę kwasowo- zasadową dzięki zawartości pierwiastków zasadowych (K, Ca, Mg) zdolność do neutralizacji zakwaszającego działania pokarmów węglowodanowych (pieczywo, kasze) i białkowych (mięso) zawierających pierwiastki kwasotwórcze (S, Cl, P)
Aby zachowana została równowaga kwasowo- zasadowa w org należy spożywać 3 krotnie więcej produktów alkaicznych niż zakwaszających.
Źródło naturalnych substancji NIEODŻYWCZYCH:
Fitaminy
Substancje roślinne wpływające na poprawę zdrowia, potrzebne organizmowi tak jak witaminy
Związki fenolowe- flawonoidy, antocyjany
Zw siarkowe- izotiocyjaminy, sulfidy, tiole
Karotenoidy
Fitosterole, kumaryny, saponiny
Flawonoidy wysoka zawartość flawonoli i flawonów > 90mg/kg: brokuły , endywia, kapusta włoska, fasola, seler, cebula np. kwercytyna w cebuli
Izoflawony- genisteina, doizdeina w nasionach soi
Antocyjany- kapusta czerwona, rzodkiewka, cebula czerwona
Fenolokurazy- jurmuż oberżyna, endywia, karczoch, slata
Lignany?? – w nasionach soi i innych bobowatych, brokułach , marchwii i czosnku
Glukozydany- w roślinach z rodziny kapustowatych np. synigryna->izosiarkocyjanian alkilu (chrzan, kapusta)
Karotenoidy- likopin- pomidory arbuzy; luteina- jarmuż, liście pietruszki, szpinak, brokuły
PROFILAKTYKA CHORÓB
Substancje występujące w warzywach mają znaczenie w chemoprezencji. Uczestniczą w różnorodnych procesach metabolicznych, odtruwających i adaptacyjnych ustroju, wpływając pośrednio na ogólny stan zdrowia zapobiegając stanom patogenicznym np. nowotworom. Poprzez wychwytywanie wolnych rodników powodujących uszkodzenia komórek i ich zrakowacenie i pobudzanie enzymów uczestniczących w neutralizacji substancji kancerogennych dostających się do organizmu z wodą, żywnością i powietrzem.
Profilaktyka nowotworów gł. Okrężnicy, żołądka, płuc i piersi
Glukozynolany??- pobudzają enzymy układu odtruwającego, zwiększają ______ w tkankach cząsteczek glutationu, niektóre wpływają na metabolizm estrogenów
Związki allilowe (czosnek, cebula)- zapobiegają przemianom azotanów w azotyny, i powstaniu rakotwórczych nitrozamin
Kwasy polifenolowe- chronią komórki wątroby przed silnie kancerogennym metabolitami substancji rakotwórczych, antyoksydanty
Kumaryny- saponiny, sterole- antyoksydanty
Błonnik- wiąże kwasy żółciowe, metale ciężkie
Wit C,E, karotenoidy- antyoksydanty
PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA:
Substancje o właściwościach antyoksydacyjnych (wit C, E, karotenoidy, związki fenolowe, Zn, Se)- chronią cholesterol LDL przed utlenianiem
Flawonoidy, allicyna- produkty jej rozpadu działają przeciwagregacyjnie
Saponiny, fitosterole- obniżają cholesterol we krwi
Wit B 6 – obniżenie poziomu hemocyskiny we krwi
Błonnik (frakcje rozp w wodzie)- obniżenie cholesterolu we krwi
Piramida zdrowego żywienia- dieta śródziemnomorska (mniam) – nagle takie hasło z dupy się pojawia :D Powinnam tu załączyć jakiś Śródziemnomorski przepis ale przykro mi nie chce mi się
ZASTOSOWANIE WARZYW W SUPLEMENTACH DIETY
Suplement diety- środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety, będące skoncentrowanym źródlem witamin lub składników mineralnych oraz innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny. Mogą wyst w postaci: kapsułek, tabletek, drażetek, płynów i proszków do spozywania w małych, określonych ilościach.
EWENTUALNE NEGATYWNE SKUTKI SPOŻYWANIA WARZYW
Aflatoksyny- mykotoksyny wytwarzane przez Aspergillus spp o działaniu genotoksycznym i kancerogennym
Metale ciężkie
Ołów- ogranicza rozwój zdolności percepcyjnych i intelektualnych u dzieci, wzrost ciśnienia krwi i choroby sercowo- naczyniowe u dorosłych
Najwyższy dopuszczalny poziom (mg/kg):
Nasiona roślin strączkowych – 0,2
Warzywa kapustne i liściaste- 0,3
Inne- 0,1
Kadm- zaburzenia pracy nerek, uszkodzenia kośćca, osłabienie zdolności rozrodczych, działanie rakotwórcze
Dopuszczalny poziom (mg/kg):
Warzywa liściaste, świeże zioła, seler korzeniowy- 0,2
Warzywa łodygowe, korzeniowe i ziemniory- 0,1
Inne- 0,05
Azotany- bakterie Coli występujące w przewodzie pokarmowym oraz w żywności wytwarzają enzym nitratazę
AZOTANY AZOTYNY
Azotyny- utleniają Fe 2+ hemoglobiny do Fe 3+ -methemoglobina (nie wiąże tlenu)- duszności, sinica, zawroty głowy, spadek ciśnienia, przyspieszenie pracy serca, zmiany w układzie nerwowym w skutek niedotlenienia
We krwi dorosłego człowieka występuje enzym – reduktaza methemoglobiny- przywraca zdolności przenoszenia tlenu
U niemowląt reduktaza jest nieaktywna, a żelazo hemoglobiny płodowej łatwiej się utlenia.
U osób starszych- niedokrwistość- więcej bakterii, intensywne przekształcanie azotanów w azotyny
Azotyny c.d.
Działają kancerogennie- ingerencja w procesy ekspresji genów
Zaburzają metabolizm tłuszczów i bialek
Działają niekorzystnie na tarczycę i układ nerwowy
Prekursory N-nitrozoamin ( w reakcji z drugo- i trzeciorzędowymi aminami) działających szkodliwie na układ oddechowy, wątrobę i nerki
Dopuszczalne codzienne spożycie azotanów 5mg/kg masy ciała
Azotynów 0,2 mg/kg masy ciała
Warzywa dostarczają do 87% tych związków. Szczególnie kumulują je: sałata, szpinak, rzodkiewka, burak ćwikłowy.
Czynniki wpływające na ich obecność w warzywach
Genetyczne (odm wczesne)
Faza rozwojowa
Warunki uprawy
War klimatyczne (niska intensywność światła, susza)
War glebowe (gleby ciężkie, pH < 6,5
Nawożenie azotowe (dawka, forma)
Obróbka wstępna (grube obieranie, usuwanie zewnętrznych liści) i gotowanie
SUBSTANCJE ANTYODŻYWCZE
Glikozydy cyjanogenne
Pod wpływem enzymów ulegają w org człowieka hydrolizie z wydzieleniem cyjanowodoru- zaburzenia w oddychaniu (zablokowanie enzymatycznegoukładu cytochromow)
Wicjamina- u niektórych gat fasoli
Linomaryna- w niektórych gat fasoli w wyniku hydrolizy oprócz cyjanowodoru uwalnia się aceton, mogą wystąpić zatrucia gdy fasola gotowana pod przykryciem
Substancje goitrogenne ??
Pochodne progaityny- nadmierne spożycie kapusty >1kg/dzień (kto tyle zjada??!!) może powodować zwłaszcza przy niedoborze jodu wystąpienie wola endemicznego na tle niedoczynności tarczycy
Saponiny sojowe
Przykłady częstych alergii krzyżowych z udziałem warzyw:
Pyłki brzozy- seler, marchew, ziemniak, pomidor, melon
Pyłki traw- pomidor, soja, melon, arbuz, fasola, zielony groszek
Pyłki bylicy- seler, pietruszka, szczypiorek, melon
Pyłki ambrozji- arbuz, melon, cukinia, ogórek
Substancje alergenne: profiliny (białka), poliacetyleny, …??
ZWIĄZKI BIOLOGICZNIE AKTYWNE
Fitoekdysony- analogi hormonów owadzich, odgrywające ważną rolę w rozwoju (przepoczwarzeniu). Poznano ponad 250 fitoekdysteroidów. Najczęściej występuje 20- hydroksyekdyson
W roślinach mają wpływ na wzrost( syntezę kwasow nukleinowych, protein, cukrów), chronią przed owadami szkodliwymi. Gromadzą się głównie w rozwijających się tkankach, liściach, kwiatach, nasionach m.in. liściach i nasionach szpinaku, asparagus officinalis.
Rośliny: Szczodrak urokonowy ??, Polypodium vulgare, Ajuga reptans, …
Możliwość zastosowania:
Zwiększenie plonu jedwabiu w hodowli jedwabników
Ochrona roślin- modyfikacja poziomu ekdysteroidów w roślinach, opracowanie nowych pestycydów.
Biotechnologia- wpływ na ekspresje genów
W medycynie- działanie anaboliczne, hepatoprotekcyjne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne, immunomodelujace, antyoksydacyjne
Prewencja niektórych nowotworów??
Profilaktyka cukrzycy
Poliacetyleny
Połączenia alifatyczne z kilkoma potrójnymi wiązaniami typu acetylenu –C(potrójne wiązanie)C- lub związki powstałe poprzez ich cyklizację. Mogą także występować układy aromatyczne i heterocykliczne zawierające siarkę i tlen
Liczba atomów C: C8-C18
Ze względu na liczbę wiązań: triiny (3), tetrasainy (4), pentainy (5) itd.
Powstają z wyższych kwasów tłuszczowych (gł olejowego) przez stopniowe odwodnienie, dekarboksylację i ew. cyklizację
Wyst zazwyczaj w tłustych olejach i olejkach eterycznych
Właściwości antybiotyczne, fungistatyczne, niektóre toksyczne
Rzodzina: asteraceae, apiaceaea, araliaceaea zazwyczaj w korzeniach
Szalej jadowity- działanie neurotoksyczne
W korzeniu selera: falkarynd, falkaryndid, falkarynon, falkarynolon
W korzeniu pietruszki: farkarynolon w ziel: falkarynol
W korzeniu marchwi: Falkarynol, fa…
Wpływają na gorzki smak
Zapobiegają rozwojowi chorób grzybowych w czasie przechowywania
Falkarynolid- działanie hepatoprotekcyjne, antyagregacyjne
Falkarynol- w in vitro aktywność cytotoksyczna przeciwko niektórym komórkom nowotworowym np. Raka żołądka, działanie antyagregacyjne, neurotoksyczne w wysokich dawkach (u myszy- 100mg/ kg m.c.), alergenne.
INTEGROWANA PRODUKCJA
Co to jest?
IP jest to taki system gospodarowania, który w sposób harmonijny wykorzystuje postęp techniczny i biologiczny w uprawie, nawożeniu i ochronie roślin
Celem tego sposobu produkcji jest uzyskanie stabilnej wydajności i odpowiedniego dochodu rolniczego w sposób niezagrażający konsumentom i środowisku przyrodniczemu
Wykorzystuje się naturalne mechanizmy biologiczne wspierane poprzez racjonalne wykorzystanie ŚOR
Wybrane ŚOR stosuje się, gdy dany agrofag, przekroczył próg ekonomicznej szkodliwości. Pierwszeństwo daje się metodom mechanicznym (biologiczne, fizyczne agrotechniczne) a stosowanie nawozów mineralnych oparte jest na wymaganiach pokarmowych roślin z uwzględnieniem aktualnej zasobności gleby
IP tworzy podstawę rolnictwa zrównoważonego, które wchodzi w skład rozwoju zrównoważonego w kraju
Wszystkie zasady IP mieszczą się w Kodeksie Dobrej Praktyki Rolniczej (DPR)
Za całokształt działań w zakresie ochrony roślin w IP (wprowadzenie systemu i kontrole) odpowiada Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Przepisy dot IP w następujących dokumentach:
Rozporządzenie Ministra i Rozwoju Wsi
Zarządzenie Głównego Inspektora Ochrony Rośl i Nasiennictwa
W przepisach tych określono zasady uzyskania certyfikaty IP, sposób przeprowadzenia szkoleń i kontroli upraw np. przeglądy plantacji, maszyn, urządzeń, pomieszczeń, pobieranie prób roślin, mat siewnego, oraz środków ochrony do analiz, sprawdzanie prawidłowości dokumentacji i obserwacji
Producent musi dokumentować na bieżąco swoją działalność w Notatniku Integrowanej Produkcji (wszystkie zabiegi agrotechniczne+ ochrona roślin)
Producent, który uzyskal urzędową certyfikację ma prawo oznaczać produkt zastrzeżonym znakiem (logo) takie produkty są konkurencyjne na rynku, cieszą się popytem i osiągają wyższe ceny. Niektórzy odbiorcy np. zagraniczni wymagają od swoich dostawców certyfikatów, bo jest on dowodem produkcji z zasadami IP
Certyfikat EUREPGAP stanowi swego rodzaju paszport niezbędny do obecności znacznej części płodów rolnych w obrocie handlowym w krajach UE i wielu pozaeuropejskich
Ważność 12 miesięcy
Przyrodnicze podstawy IP warzyw
Fizjologiczne
Poziom kultury rolnej obejmującej wszystkie zabiegi agrotechniczne w danym czasie i efekty gospodarowania z lat poprzednich
Czynniki klimatyczne
| Odziaływanie poszczególnych czynników środowiska na wzrost roślin | Udział oddziaływania [%] |
|---|---|
| Promieniowanie elektromagnetyczne | 12,84 |
| Zawartość w glebie wody dostępnej dla roślin | 12,16 |
| Zawartość CO 2 w powietrzu | 10,14 |
| Zasobność gleby w składniki pokarmowe | 10,14 |
| Zanieczyszczenie powietrza | 7,66 |
| Gatunki i odmiany | 7,40 |
| Rodzaj gleby | 6,76 |
| Ilość i rozkład opadów | 5,74 |
| Organizmy glebowe | 5,41 |
| Odczyn gleby | 4,28 |
| Temperatura | 4,28 |
| Nawodnienie i odwodnienie gleby | 3,72 |
| Nawożenie | 3,72 |
| Wilg powietrza | 2,03 |
| Poziom wody gruntowej | 2,03 |
| Uprawa gleby | 1,69 |
FOTOSYNTEZA
W czasie fotosyntezy dokonuje się przemian energii promieniowania fotosyntetycznie czynnego (PAR), emitowanego przez słońce w energię chemiczną magazynowaną w roślinach w postaci związków zapasowych bądź przetworzone w elementy strukturalne organizmu roślinnego.
Intensywność fotosyntezy jest modyfikowana przez wiele czynnikow zewnętrznych (środowiskowych) i wewnętrznych związanych ze specyfiką samej rośliny. Do czynników zewnętrznych zalicza się: co2, światło, temperaturę, wiatr, składniki mineralne, pestycydy, herbicydy oraz zanieczyszczenia powietrza. Posród czynników wewnętrznych można wyróżnić: budowę anatomiczną liścia, budowę i liczbę aparatów szparkowych oraz zawartość barwników fotosyntetycznych (tabelki nie przepisuję)…
ŚWIATŁO
Promieniowanie fotosyntetyczne czynne (PAR) to źródło energii dla reakcji fazy fotochemicznej, które mieści się w granicach 400-700 nm długości fali. Promieniowanie niezaobsorwane przez barwniki fotosyntetyczne zostaje wykorzystane jako ciepło parowania w procesie transpiracji. Częś promieniowania zostaje przepuszczona przez blaszkę liściową lub odbita od jej powierzchni (refleksja). Ilość energii świetlnej bezpośrednio wykorzystywanej do procesu fotosyntezy jest niewielka i wynosi 0,3-0,5% u roślin typu C3.
TEMPERATURA
Zależność intensywności fotosyntezy od temp dla niektórych gat roślin- tu też tabela więc nie przepisuję
WODA
Jest jedynym źródłem elektronów i protonów wodoru, niezbędnych do redukcji pobranego CO2 przez rośliny. Wpływa pośrednio na asymilację CO2 powodując zamykanie aparatów szparkowych i odcięciu tym samym dostępu CO2 do liści
INNE ZEWNĘTRZNE CZYNNIKI FOTOSYNTEZY
Wiatr- usuwa z sąsiedztwa roślin zubożoną warstwę powietrza w CO2 i zastępuje go powietzrem o normalnej zaw CO2. Silny wiatr ogranicza fotosyntezę, powodując zamykanie aparatów szparkowych.
Składniki mineralne
Niedobór azotu- powoduje spadek intensywność fotosyntezy obniza zaw cukru w roślinach. Nadmiar też wpływa negatywnie.
Potas- spełnia w fotosyntezie rolę aktywatora enzymów uczestniczących w fazie jasnej. Uczestniczy również w odprowadzaniu produktów foto z chloroplastów oraz w regulacji stopnia rozwarci aparatów szparkowych
Fosfor- niedobory zaburzają proces fosforylacji i wywołują deformację gran w chloroplastach
Żelazo- aktywator enzymów odpowiedzialnych za syntezę chlorofilu
Magnez- wchodzi w skład chlorofilu, jego niedobór wywołuje spadek zaw barwników fotosyntetycznych, szczególnie w starych roślinach
Rozpatrując wpływ poszczególnych czynników zew na fotosyntezę należy pamiętać że czynniki te działają niezależnie od siebie, lecz w sposób kompleksowy. Niedobór jednego z nich nie może być kompensowany innym. Z problemem tym wiąże się prawo Blackmana, które mówi, że natężenie fotosyntezy kontrolowane przez wiele czynników zewnętrznych będzie jednak limitowane przez ten czynnik, którego wartość najbardziej odbiega od optimum.
WEWNĘTRZNE CZYNNIKI FOTOSYNTEZY:
Budowa anatomiczna liścia
Zawartość chlorofilu- barwniki fotosyntetyczne wykorzystane są przeciętnie w 30-35%
Wiek liści- intensywność fotosyntezy zmienia się wraz z wiekiem liścia tak samo jak jego aktywność metaboliczna
Możliwość regulowania natężenia fotosyntezy i tym samym plonowania przy uprawie roślin w warunkach polowych są ograniczone i sprowadzają się do:
Dobór odpowiednich odmian, charakteryzujących się wysoką produktywnością fotosyntetyczną
Stosowanie zrównoważonego nawożenia min i org
Odpowiednia gęstość siewu, rozstawa roślin, max dostęp światła
Przykrywanie miedzyrzędzi ściółką- zapobieganie rozwojowi chwastów, hamuje ewaporację wody z gleby
Zapewnienie stałej wilgotności gleby- deszczowanie
Odpowiedni termin wykonywania zabiegów agrotechnicznych
Uprawa gleby pozwalająca na dobry rozwój korzeni i mikroflory glebowej
Najważniejsze zabiegi poprawiające żyzność gleby oraz jej dobra kondycję
Staranna uprawa roli
Wielostronny płodozmian
Odpowiednie nawożenie
Zabiegi powinny spełniać następujące zadania:
Poprawienie struktury gleby
Usunięcie zagęszczenia rożnych warstw gleby
Wprowadzenie do gleby resztek pożniwnych i nawozów
Ograniczenie rozwoju chwastów
TECHNOLOGIE POZBIORCZE W IPO
Straty produkcji roślinnej sięgają w skali światowej 15-40% masy. Optymalna jakość produktu właściwości:
Fizyczne
Sensoryczne
Trwałość przechowalnicza
Wartość odżywcza
Wynika to z odpowiednich metod produkcji, właściwej techniki zbioru, traktowania pozbiorczego i przechowywania.
Marketing produktu już przed zbiorem. Odpowiedni materiał siewny, zróżnicowanie właściwości odmian. Dobrane według rynku lokalnego, nie sa one czasem dobre do transportu. Czynniki środowiskowe mogą wpływać na trwałośc przechowalniczą, jakośc i przydatrnośc do transportu. Zabiegi pielęgnacyjne pełnia ważną rolę. Należy zapewnić bezpieczeństwo żywności Dobra Praktyka Produkcyjna- minimalizacja skażeń
Chemicznych (metale ciężkie)
Fizycznych (piasek)
Biologicznych (szkodnik)
Negatywny wpływ na jakość:
Zwierzęta
Przemieszczanie?? Się pracowników między czynnościami
Higiena osobista
Stosowanie nawozów
Wykorzystanie sąsiednich pól
Poprzednie wykorzystanie pola
Konserwacja wyposazenia
DPR może być wprowadzona do IPO. Korzystnie wpływa na jakość pozbiorczą. Konieczność doskonalenia technologii zbioru i traktowania pozbiorczego- poprawa jakości i bezpieczeństwa prod
TECHNOLOGIA ZBIORU
Zasady- najkorzystniejsza pora dnia (min transpiracja i oddychanie) unikamy zranień, obić i otarć. Ograniczenie słońca i utrzymanie niskiej temperatury produktu. Okrywanie opakowań materiałami odbijającymi światło i szybkie przeniesienie towaru do chłodni/ komory. Nie łączenie produktów wysokiej jakości z uszkodzonymi, chorymi- czyste zdezynfekowane opakowania.
Jakość po zbiorze może się już tylko pogorszyć.
Shelf live- okres charakterystyczny dla produktu, ważna jest jego znajomość
Temperatura istotny czynnik, szybkie obniżenie- transpiracja i oddychanie aby zachować wartiość sensoryczną i odżywczą.
METODY SCHŁADZANIA
Roomcooling- w komorze chłodniczej powietrzem. Tania uniwersalna metoda można długo… przechowywać (chyba) ;)
Forced air cooling- komora chłodnicza ciśnieniowa. Bardzo wydajne, szybko
Hydrocooling- spryskanie lodowata wodą
Top or liquide ice- posypywanie lodem lub wstrzykiwanie np. brokuły
Vacume cooling- próżniowo wykorzystanie ciepła parowania np. liściowe
USA- schładzanie wodne, wymaga przechowania produktu przez noc dzięki temu unika się użycia środków chemicznych przez noc
DEZYNFEKCJA WODY
Mikroorganizmy e.coli, salmonella, shigella, cryptosporandium, cyclospora
Rodzaj użytej wody do traktowania pozbiorczego ma b ważne znaczenie. Po umyciu odprowadzamy ją i dezynfekujemy:
Chlorem:
CaCl2O2-podchloryn Ca
Preparaty 65-68% podchlorynu w postaci tabletek lub granulatu
NaOCl- mniej wygodny bo w płynnej postaci 5-12%
Ważne pH- najlepsze 7, Cl2 na poziomie 200ppm w ilości 0,2%
Dawkowanie z normami dla wody pitnej (USA 4 mg/l, 4ppm Cl2)
Do 10ppm w wodzie odpływającej
100-150 ppm- brokuł, kalafior, marchew, ogórek, pieczarki
50-100 ppm- groch cukrowy
Wstępne mycie , usunięcie ziemi i resztek roślinnych. Nie używamy dzięki temu dalszych dawek dezynfektantów, usuwa się wydzieliny reagujące z Cl2. W kwaśnym pH poziom Cl2 może przekraczać zalecany poziom. Modyfikacja pH tylko środkami naturalnymi
O3 zamiast chloru- mineralogiczna czy mikrobiologoczna?? Reaktywny w stosunku do metali, gumy i tworzyw sztucznych od 0,5 do 5 ppm. Okres połowicznego rozpadu 15-20 min. Działa szybciej również na organizmy odporne na Cl2. Mniej substancji ubocznych ale wyższe koszty stosowania.
Nadtlenek wodoru 0,5-1%
Kwas peroksyochowy (PAA) dobre właściwości wysokie koszty
Środki dezynfekujące i czyszczące
Kwas octowy
Alkohol etylowy
Alkohol izopropylowy
Wybielacz
USZKODZENIA CHŁODOWE
Ujawniają się po pewnym czasie
Przykładowe przykłady na skutek działania chłodu
Plamistość, miejscowe ubytki wody
Brązowienie i uszkodzenia skórki
Przebarwienia wewnętrzne
Podwyższona wrażliwość na gnicie
Zaburzenia dojrzewania
Utrata aromatu
Powstawanie obcego smaku
Najwrażliwszym elementem są błony komórkowe
Ubytki wody
Negatywne na wygląd, konsystencję, smak i masę:
Więdnięcie, utrata turgoru
Transpiracja głowna przyczyna ubytku masy
Pobudzenie procesu hydrolizy i zaburzeń procesów enzymatycznych
Spadek odporności na patogeny
Wzrost etylenu i ABA
Ograniczamy poprzez
Woski
Folia z polimerów
Konieczność eliminacji oświetlenia na zapakowany w folie produkt (wzrost temp, kondensacja pary wodnej, procesy gnilne)
MA- folie do pakowania w zmodyfikowanej atmosferze. Zróżnicowanie produktów na MA w prod ekologicznej niedozwolone opakowania zaw syntetyczne fungicydy, srodki konserwujące lub fumiganty. Niedozwolone tez jest powtórne użycie opakowań kartonowych i z drewna po produkcji sposobami konwekcjonalnymi.
ROLA ETYLENU PO ZBIORZE
Stymuluje oddychanie komórkowe
Spadek auksyn i wzrost ABA
Przerwanie okresu spoczynku
Protopektyny- pektyny poprzez aktywację DNA
Stymulacja syntezy fitoauksyn
Traktowanie etylenem przyspiesza dojrzewanie a obniżenie temperatury obniża niekorzystne działanie etylenu
Pomidory –Ethrel (subst czynna Etefon)
Usuwamy nadmiar etylenu poprzez:
Obniżenie temperatury
KMnO4
Ultrafiolet
Wentylacja
Katalizatory z dwutlenkiem tytanu
MCP- blokuje etylen, skutecznie i bezpiecznie
INNE SPOSOBYPRZEDŁUŻANIA TRWAŁOŚCI:
CO2- opakowania MAP
Fumiganty- naturalne formy np. pary kwasu octowego lub alkoholu etylowego
Woski- nie mogą zaw niedozwolonych subst
Promieniowanie jonizujące- promienie x do detekcji metali w produktach minimalnie przetworzonych
Optymalny skład atmosfery od 0 do 5% CO2 + 1,5-3,0% O2 (reszta normalnie)
Podniesienie CO2 i obniżenie O2- ograniczenie tępa procesów fizjologicznych
KA, ULO- opakowania z modyfikowaną atmosferą
Korzyści z KA:
Ograniczenie uszkodzeń chłodowych
Zachowanie zielonej barwy u warzyw liściowych
Ograniczanie strat cukrów, kw org i wit
Metoda termiczna : Gorąca woda
Cel: inhibicja rozwoju niektórych patogenów
Ograniczenie prod etylenu
Spadek wrażliwości warzyw ciepłolubnych na niska temp
Usunięcie lub dezaktywacja patogenów
Unikniecie strat wody
Mikroorganizmy antagonistyczne(biofungicydy)- wykorzystanie zjawisk
Konkurencji bakterii i drożdży z patogenami o pokarm i przestrzeń
Wydzielanie związków o działaniu fungistatuycznym przez mikroorg
Indukcja syntezy związków odpornościowych przez rośliny
Np. Aspire, BioSave 110(wady- mniejsza skuteczność niż fungicydy i wrażliwośc na czynniki zewnętrzne)
KOLEJNY TEMAT (Bla, Bla, Bla)
Uprawa współrzędna- jednoczesna uprawa wielu gat w różnym okresie wegetacji na jednym polu w tym samym czasie
Uprawa jednorodna (monokultura)- jeden gatunek na jednym polu
Przedplon-poplon-międzyplon-wsadki
Zmianowanie-następstwo po sobie roślin na jednym polu
Płodozmian- zmianowanie zaplanowane na kolejne lata i pola w danym gospodarstwie
Rotacja- pełen cykl zmianowania
Rola zmianowania:
Odnawianie naturalnej żyzności
Ograniczenie rozwoju patogenów i szkodników
Redukcja zachwaszczenia
Równomierne rozłożenie pracy w gospodarstwie oraz spadek ryzyka gospodarstwa
Podstawy zmianowania
Wymagania pokarmowe, nawozowe
Wykorzystanie obornika
Wyk resztek pożniwnych
Wrażliwość na zachwaszczenie (dyniowate sa okrywowe więc ograniczają ich rozwój)
Zasieg sys korzeniowego
Pora siewu
Długość okresu wegetacyjnego
Struktura gleby (czy szybko nadaje się do uprawy czy jest zwięzła, ścisła)
Zachwaszczenie
Zmeczenie gleby
Pozostałośc pestycydow
Zasady planowania płodozmianu:
Udział roślin motylkowych 25-33%
Włączenie międzyplonów
Motylkowate pastewne (lub zielony ugór) powinny być uprawiane przynajmniej 1 rok
Uwzględnienie roślin okopowych (ograniczenie zachwaszczenia, struktura gleby)
Przemienna uprawa zbóż ozimych i jarych
Gospodarstwo wielokierunkowe:
4 lata:
Por, seler
Pszenica jara
Mieszanka zbożowa + wsiewka z koniczyny białej z trawami
Koniczyna biała z trawami
5 lat:
Buraki pastewne
Pszenica
Mieszanka zbozowa
?
?
7 lat:
Kapustne, liściowe
Zboża jare, wysiew strukturotwórczych
Strukturotwórcze
Cebulowe
Korzeniowe
Motylkowate + zboża ozime
Zboża ozime
| 1 rok | 2 rok | 3 rok | 4 rok |
|---|---|---|---|
Kapusta biała Ziemniaki Brukselka Pomidor Ogórek |
Marchew Buraki ćwikłowe Pietruszka Cebula por |
Groch Fasola karłowa i tyczna bób |
Wysiew roślin na nawóz zielony |
Tabelki z obornikiem nie przepisuje- do wglądu w notatkach
Nawozy zielone- przyorujemy gdy kwitną, nie dopuszczamy do tworzenia nasion i owoców
Nawożenie mineralne
Zrównoważone, uwzglednia wysoka wartość biologiczną i dobra jakość
Wapnowanie- na gleby kwaśne
Nawozy azotowe zależą od:
Ilości N zabieranego z gleby z plonem
Ilośći N mineralnego pozostałego w glebie
Uwalnianego w sezonie wegetacyjnym poprzez mineralizację substancji organicznych
Ilość N wypłukanego
Plon 20 t brokułu zabiera z 1 ha 200 Kg azotu
Szacunkowe straty wyplukania (20% z 200 kg) 40 kg/ha
Łaczne potrzeby azotowe 200+40=240 kg N/ha
Analiza chemiczna: 20mg N-NO3 i 15mg N-Nh4 w 1 dm3
Zatem na 1 ha w glebie (20+15)x2= 70kg
Bor- kwas borowy, borax
Mangan- siarczan mangamowy
Miedź- siarczan miedzi
Molibden- molibden amonu
Nawozy MINERALNE pochodzenia naturalnego:
Popiół drzewny
Mączka bazaltowa
Kadimagnezja
Minerały ilaste
Miękkie fosforyty
Nawozy WAPNIOWE:
Wapno palone i gaszone
Ca z glonów morskich
Margiel
Węglan CaMg
Nawóz wapniowo-węglanowy kredowy i zwyczajny
To by było na tyle. Nie ma jak zauważyliście części sadowniczej i elementów ozdobnych. Za wszelkie literówki przepraszam I tak jestem z siebie dumna że ogarnęłam to w ciągu doby :D
Miłej nauki