X. dr hab. prof. nadzw. Marian Nowak, Instytut Pedagogiki PSW im Papieża Jana Pawła II

WPROWADZENIE DO PEDAGOGIKI– wykład w r. ak. 2011/2012

(THE INTRODUCTION TO PEDAGOGY)

/wykład  dla I roku Pedagogiki – studia stacjonarne I-go stopnia w PSW

1. Cel i zadania dydaktyczno-wychowawcze przedmiotu:

             Wprowadzenie do pedagogiki (wykład) zapoznaje z historycznym procesem kształtowania wiedzy o wychowaniu, podstawowymi kategoriami pedagogicznymi oraz w ramach wprowadzenia do pedagogiki, dokonuje analizy podstawowych problemów wychowania i pedagogiki współczesnej w całokształcie współczesnego życia ludzkiego indywidualnego, kulturalnego i społecznego. 

               Wykład stawia sobie jako cele: dostarczenie podstawowej wiedzy z zakresu pedagogiki, rozbudzenie wrażliwości na problemy wychowania i pedagogiki; wprowadza w mapę sytuacyjną współczesnych nurtów wskazując na ich zaplecze językowe, filozoficzne i teoretyczne. Te cele i treści przekładają się w oczekiwaniach konkretnych umiejętności: operacyjnych i nieoperacyjnych.

                W zakresie umiejętności operacyjnych, student powinien potrafić nazywać, kategoryzować i definiować podstawowe zjawiska edukacyjne i zauważać ich konteksty teoretyczne i praktyczne, a także diagnozować je i ewaluować oraz odnosić do własnej refleksji i działalności edukacyjnej.

W zakresie umiejętności nieoperacyjnych powinien nabyć zdolności interpretowania i analizowania zjawisk edukacyjnych, rozumienia aktualnej rzeczywistości wychowania i nauczania w całej jej złożoności. W swoim podejściu do problemów edukacyjnych powinien charakteryzować się krytyczną świadomością zwłaszcza wobec potocznych, ideologicznych i uproszczonych ujęć rzeczywistości wychowania, doceniając rolę wiedzy teoretycznej w praktycznej działalności edukacyjnej.

Warunki zaliczenia: wykładu – egzamin dla studentów Instytutu Pedagogiki – wcześniej uzyskanie zaliczenia z ćwiczeń przed przystapieniem do egzaminu w I sem. zimowym.  

PROBLEMATYKA I PODSTAWOWE ZAGADNIENIA WYKŁADU:

CZĘŚĆ I. PEDAGOGIKA JAKO NAUKA:

- geneza i rozwój pedagogiki jako nauki

- działy pedagogiki i kryteria ich wyróżniania

- charakterystyka poznania i wiedzy w pedagogice: pedagogika nauką filozoficzną, empiryczną, humanistyczną, praktyczną.

- wiedza pedagogiczna między umiejętnością działania a celowością

- pedagogika jako nauka w kontekście rozumienia nauki i naukowości

- określenie przedmiotu badań pedagogiki, jej źródeł oraz metod, technik i narzędzi badań     

- struktura pedagogiki jako nauki i jako zespołu (kompleksu) nauk o wychowania ze zróżnicowanymi sferami przynależności: a) dyscypliny pedagogiczne (ogólne i szczegółowe); b) nauki pedagogiczne; c) nauki współpracujące z pedagogiką (kwestia dialogu interdyscyplinarnego)

- niektóre propozycje uporządkowania dyscyplin tworzących pedagogikę

CZĘŚĆ II. PODSTAWOWE KATEGORIE PEDAGOGIKI

1. Kategorie antropologiczne: konieczność wychowania człowieka, wychowawlność/wyuczalność/wykształcalność,

2. Kategorie ontologiczne: wychowanie (tzw. szero­kie i wąskie rozumienie wychowania) oraz główne pojęcia pedagogiczne, kategorie i definicje wychowania, wychowanie a nauczanie (wychowanie/edukacja/formacja/nauczanie/kształcenie), idealistyczne i realistyczne ujęcia wychowania – personalistyczna i otwarta teoria rzeczywistości wychowania.

3. Kategorie aksjologiczne: podmiotowość, osoba i jej wolność, odpowiedzialność, osoba jako podstawowa wartość w pedagogice i w wychowaniu, wartości a wychowanie, cele wychowania, autorytet, ideał wychowawczy, wzór wychowania, taksonomie i technologie wychowania;

CZĘŚĆ III. UWARUNKOWANIA PROCESU WYCHOWANIA I  REFLEKSJI NAD NIM:

1. Uwarunkowania historyczne: rozwój myśli pedagogicznej, w tym główne etapy rozwoju pedagogiki;

2. Uwarunkowania rozwojowe: wychowanie w poszczególnych fazach rozwoju człowieka, wychowanie a niepełnosprawność, wychowanie i nauczanie integracyjne;

3. Okoliczności i instytucje wychowania: efekty i skuteczność wychowania, zagrożenia dla wychowania i rozwoju dzieci i młodzieży a oddziaływania profilaktyczne i prewencyjne oraz naprawcze; 

4. Wychowawca, nauczyciel  i pedagog: wymagane kompetencje, jego osobowość, kształcenie.

8. LITERATURA:

A: LITERATURA OBOWIĄZUJĄCA (do wyboru przynajmniej jedna pozycja)

• HEJNICKA-BEZWIŃSKA T. (red.), Pedagogika ogólna: Tradycja-Teraźniejszość-Przyszłość, Bydgoszcz,WSP, 1995.

• HEJNICKA-BEZWIŃSKA T., W poszukiwaniu tożsamości pedagogiki. Świadomość teoretyczno-metodologiczna współczesnej peda­gogiki polskiej, Bydgoszcz, WSP, 1989.

• KUNOWSKI S., Podstawy współczesnej pedagogiki, Łódź, Wyd. Salezjańskie, 1981.

• KWIECIŃSKI Z. – B. ŚLIWERSKI (red.), Pedagogika, t. 1 (cz. I – s. 11-71), t. II (cz. II – s. 96-323), Warszawa, WN PWN, 2003.

• NOWAK M., Podstawy pedagogiki otwartej. Ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej, Lublin, RW KUL, 1999,  s. 17-177 oraz 230-294.

• NOWAK M., Teorie i koncepcje wychowania, Warszawa, WAiP, 2008, rozdziały: I, III, IV, VIII, IX.

• ŚLIWERSKI B., Pedagogika. T. 1: Podstawy nauk o wychowaniu, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne, 2006, rozdział 2, 3 i 6 (s. 79-194, 391-415).

• Śliwerski B., Podstawowe prawidłowości pedagogiki, Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2011.

B. LITERATURA ZALECANA I UZUPEŁNIAJĄCA 

• CIECHANIEWICZ W. (red.), Pedagogika, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000.

• DYMEK-BALCEREK Krystyna (red. n.), Podstawy pedagogiki, Radom, 1999.

• KAMIŃSKI S., Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk, Lublin, TN KUL,1992, s. 293-305.

• HESSEN S., Podstawy pedagogiki, Warszawa, Wydawnictwo „Żak”, 1997.

• NOWAK M., Główne nurty współczesnej filozofii wychowania, „Kultura i Edukacja”. Toruń, 2(4)1992, s.7-27.

• NOWAK M., Kompetencje i kształcenie nauczycieli i wychowawców w kontekście wielokulturowości, W: T. LEWOWICKI – J. URBAN (red.), Edukacja międzykulturowa na pograniczach w pierwszych latach rozszerzonej Unii Europejskiej – teoria i praktyka, Katowice, Wydawnictwo Gnome, 2007, s. 43-55.

• NOWAK M., Metodologia pedagogiki między „naukowością/teoretycznością” a „praktycznością”, W: D. KUBINOWSKI – M. NOWAK (red. n.), Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2006, s. 145-170.

• NOWAK M., Modele uprawiania filozofii wychowania. Filozofia stosowana a filozofia wychowania, W: A. SZUDRA – K. UZAR (red.), Personalistyczny wymiar filozofii wychowania, Lublin, Wydawnictwo KUL, 2009, s. 77-97. NOWAK M., Pedagogika jako nauka praktyczna – konsekwencje metodologiczne, W: B. ŚLIWERSKI (red.n.), Pedagogika alternatywna. Postulaty, projekty i kontynuacje, T. I: Teoretyczne konteksty alternatyw edukacyjnych i wychowawczych, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2007, s. 43-67.

• NOWAK M., Przedmiot pedagogiki w kontekście jej wyzwań i założeń, W: K. RUBACHA (red.n.), Konceptualizacje przedmiotu badań pedagogiki, W serii: „Seminaria Metodologii Pedagogiki”, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2008, s. 73-90.

• ŚLIWERSKI B. (red.n.), Pedagogika alternatywna. Postulaty, projekty i kontynuacje, T. I: Teoretyczne konteksty alternatyw edukacyjnych i wychowawczych , Kraków, Impuls, 2007.