18 kwietnia 2013
UNIA EUROPEJSKA
Przyczyny, które legły u podstaw UE - okoliczności powstania.
1. Przyczyny gospodarcze - chęć nawiązania współpracy gospodarczej
między państwami w celu rozwinięcia gospodarki państwa, w celu
podniesienia poziomu życia, odbudowania po zniszczeniach wojennych, chęć stworzenia konkurencji dla Stanów Zjednoczonych.
Współpraca gospodarcza miała umożliwić spłatę pomocy udzielanej przez Stany Zjednoczone (Plan Marshalla).
2. Przyczyny polityczne - stworzenie przeciwwagi dla Związku Radzieckiego i państw satelickich. Stworzenie alternatywy dla ruchów socjalistycznych i komunistycznych rodzących się w państwach zachodnich.
Droga integracji:
1947 r. - Unia Celna (Benelux)
1949 r. - Podpisanie NATO (Paktu Północnoatlantyckiego)
Pozostawał do rozwiązania problem Niemiec. Szukano sposobu aby
sprawować kontrolę nad tym co się dzieje w tym kraju a zarazem aby nie pozbawić ich rozwoju.
1951 r. - Europejska Wspólnota Węgla i Stali (podpisana w Paryżu, zwana Traktatem Paryskim, TEWWiS)
Koncepcją EWWiS było to, aby wszystkie państwa posiadały równy dostęp do złóż węgla i stali na terenie Niemiec i posiadały uprawnienia kontrolne. Do tej wspólnoty przystąpiły: Francja, Niemcy, Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy. Traktat został podpisany na 50 lat.
1957 r.
Podpisanie traktatu o Europejskiej Wspólnocie Energii
Atomowej (EURATOM) na czas nieokreślony (koncepcją był równy dostęp do energii atomowej),
Podpisanie traktatu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) na czas nieokreślony.
Używany termin "wspólnoty europejskie" obejmuje EWWiS, EWEA, EWG. Początkowo miały one odrębne instytucje. W talach 60. powołano wspólne instytucje.
16 maja 2013r.
EWWiS
EURATOM (EWEA) traktaty założycielskie
EWG
'86 rok - JAE (Jednolity Akt Europejski) to dokument, który obowiązuje państwa członkowskie do podjęcia działalności w celu utworzenia w przyszłości UE.
'92 rok - Maastricht - podpisanie Traktatu o Unii Europejskiej. Oprócz tego traktatu w tym roku podpisano traktat, który przekształcił EWG we Wspólnotę Europejską(TWE).
UE na tym etapie nie miała osobowości prawnej.
'97 rok - AMSTERDAM - modyfikacja traktatu o Wspólnocie Europejskiej (TWE).
2001 rok - NICEA
TUE modyfikacja tych
TWE traktatów
W międzyczasie rodzi się idea stworzenia Konstytucji Europejskiej, ale nie wchodzi ona w życie.
2007 rok - LIZBONA (wszedł w życie w grudniu 2009) - akt ujednolicający prawo europejskie. Na podstawie traktatu w Lizbonie powstały Traktat o Unii Europejskiej i Traktat o Funkcjonowaniu UE.
WE to podmiot występujący na arenie międzynarodowej, negocjujący traktaty.
Instytucje powołane do realizacji zadań WE - Rada UE, Trybunał Sprawiedliwości, Komisje Europejskie.
System prawny uporządkowany zbiór zasad funkcjonowania instytucji.
Wydawanie aktów prawnych - rozporządzeń, dyrektyw, decyzji (zaleceń i opinii).
UE nabyła osobowość prawną od 2009 roku.
Po 2009 roku struktura UE wygląda tak:
Zachowano jednak pewną odrębność. Przewidziano 5-cio letni okres przejściowy na stworzenie zwykłych aktów prawnych. Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa - w tym zakresie nie można tworzyć zwykłych aktów prawodawczych (dyrektyw, decyzji, rozporządzeń). Polityka zagraniczna jest domeną państw członkowskich.
Aktualnie obowiązujące akty:
TUE,
ToFUE,
EWEA (EURATOM),
Karta Praw Podstawowych UE (w 2000 r. ale wszedł w życie(ma moc obowiązującą) od 2009.
ŹRÓDŁA PRAWA UE
AQUIS COMMUNAUTAIRE - stały dorobek prawny UE
| I - Prawo pierwotne |
|
|---|---|
| II - Prawo wtórne (pochodne) |
Prawo pierwotne
Do prawa pierwotnego zaliczamy traktaty założycielskie, czyli EWiS, WURATOM, EWG oraz traktaty modyfikacyjne traktaty założycielskie (JAE, Maastricht, Nicea, Lizbona).
Oprócz tego - traktaty akcesoryjne, czyli traktaty na podstawie których nowe państwa przystępują do UE. Traktaty akcesoryjne powodują zmiany w traktatach modyfikacyjnych - zmiana składu liczby członków Unii.
Oprócz tych traktatów, do traktatów pierwotnych zaliczamy również ogólne zasady prawa. Można je podzielić na kilka grup (jest to źródło niepisane):
Ogólne Zasady Prawa przyjęte w państwach demokratycznych:
zasada równości,
zasada pluralizmu,
zasada państwa prawa,
zasada poszanowania wolności jednostki
OZP dotyczące ochrony praw człowieka:
poszanowanie praw człowieka,
równość wobec prawa,
poszanowanie godności osoby ludzkiej
zakaz dyskryminacji ze względu na rasę, płeć, itp.
OZP wynikające z prawa cywilnego, reguły typu:
prawo nie działa wstecz,
prawo późniejsze znosi prawo wcześniejsze,
nikt nie może być sędzią w swojej sprawie.
OZP wyprowadzone przez Trybunał Sprawiedliwości (interpretacja prawa unijnego):
zasada autonomii porządku prawnego,
zasada pierwszeństwa stosowania prawa unijnego,
zasada bezpośredniego stosowania prawa unijnego.
Wartości wspólne zostały wymienione w art. 2 TUE.
Prawo wtórne (pochodne)
Prawo pochodne zewnętrzne to inaczej umowy międzynarodowe zawierane przez UE. Umowy międzynarodowe zawierane przez państwa członkowskie UE. Chodzi tutaj o umowy dotyczące zawsze spraw które zostały powierzone UE, np. Schengen. Nie należą do źródeł prawa unii umowy zawierane przez państwa członkowskie z podmiotami trzecimi.
Unia Europejska może zawierać umowy z innymi państwami. Umowy stowarzyszeniowe to umowy zawierane z państwami, które pretendują do wstąpienia do UE.
Prawo pochodne wewnętrzne - zwykłe akty prawodawcze: rozporządzenia, decyzje, dyrektywy.
Rozporządzenie:
ma charakter ogólny (abstrakcyjny, ma znaczenie do nieograniczonej liczby przypadków),
ma najszerszy zasięg obowiązywania - jest skierowane erga omnes (do wszystkich) czyli do państw członkowskich, instytucji unijnych, instytucji krajowych, osób prawnych. Skierowane jest do niezliczonej liczby adresatów.
obowiązuje bezpośrednio - nie powtarza się treści rozporządzenia w akcie prawa krajowego aby mogło ono obowiązywać (wręcz nie wolno tego robić! no no!)
obowiązuje w całości - państwo członkowskie nie może wybierać sobie zakresu spraw, w których będzie obowiązywało rozporządzenie - musi ono obowiązywać w całości.
służy unifikacji prawa UE - pełni funkcję unifikacyjną.
najgłębiej ingeruje w sferę państw członkowskich.
Dyrektywa: jest zobowiązaniem państw członkowskich do osiągnięcia określonego w dyrektywie rezultatu, w określonym czasie.
Czym się różni dyrektywa od rozporządzenia?
adresatem - dyrektyw skierowana jest do państw członkowskich,
materią - dyrektywa obowiązuje tylko co do celu ( w dyrektywie państwo zobowiązuje się do osiągnięcia określonego rezultatu).
Kiedy można powołać się wprost na dyrektywę?
Gdy implementacja dyrektywy została wykonana w sposób niewłaściwy lub w ogóle państwo jej nie wykonało. Dyrektywa ma wskazany czas realizacji, w zależności od wagi sprawy, od 1 roku do 5 lat. Dyrektywa służy harmonizacji, koordynacji.
Decyzje - decyzje wiążą adresatów, obowiązują zgodnie z treścią w całości. Na treść decyzji mogą powoływać się inne podmioty jeśli wpływa to na ich prawa i obowiązki.
Powyższe akty to akty wiążące. Oprócz nich można wyróżnić akty o charakterze niewiążącym. Są to zalecenia i opinie.
Zalecenia i opinie dają wyraz stanowiska danego podmiotu (autora) w określonej sprawie, np. komisja wydaje opinię, że jakiś akt narusza prawo.
Oprócz tego wyróżniamy również akty sui generis (akty nienazwane, akty swojego rodzaju). Mają one moc wiążącą. Mogą to być różnego rodzaju: rezolucje, porozumienia, programy, komunikaty, sprawozdania, plany, uchwały, itp. Zalicza się je do źródeł prawa UE. Niektóre będą wiążące, np. uchwały Parlamentu UE dotyczące jego struktury wewnętrznej. Niektóre będą niewiążące, np. soft law.
23 maja 2013 r.
Są 2 rodzaje aktów nieustrojowych:
akty delegowane,
akty wykonawcze.
Akty delegowane - są to akty wydawane przez Komisję Europejską na podstawie kompetencji delegowanych jej przez Radę (na mocy aktu ustawodawczego). Akty delegowane mogą uzupełniać bądź zmieniać inne niż istotne elementy aktu ustawodawczego. Akty delegowane podlegają kontroli przez Radę Europejską i Parlament.
Akt delegowany wchodzi w życie jeżeli nie było sprzeciwu Rady i Parlamentu w terminie wyznaczonym w akcie prawodawczym.
Kompetencje do wydawania aktów delegowanych mogą być odwołane przez Radę i Parlament.
Akty wykonawcze wydaje Komisja w ramach swoich kompetencji wykonawczych. Wydawane są gdy istnieje konieczność zapewnienia jednolitych warunków wykonywania aktów prawodawczych.
TWORZENIE PRAWA W UE
Procedura zmiany traktatu
W zależności od rodzaju proponowanych zmian można wyróżnić procedurę:
zwykłą,
uproszczoną.
Zwykła procedura zmiany traktatu - stosuje się ją wtedy, kiedy proponowane zmiany dotyczą rozszerzenia lub zawężenia kompetencji UE.
Jak wygląda procedura?
Propozycję zmian traktatu mogą zgłaszać rządy państw członkowskich, Parlament UE, Komisja europejska.
Propozycje spływają do Rady.
Rada kieruje tą propozycję do Rady Europejskiej i parlamentów narodowych.
Konsultacje z Parlamentem europejskim i Komisją europejską.
Na tym poziomie zapada decyzja o dalszym rozpatrywaniu tych zmian.
Zwoływanie konwentu - ciało przedstawicielskie składające się z przedstawicieli:
parlamentów narodowych,
szefów rządów i głów państw,
przedstawicieli Parlamentu europejskiego,
przedstawicieli Komisji europejskiej,
(jeżeli rozpatrywane są sprawy finansowe) przedstawicieli Europejskiego Banku Centralnego.
Ten konwent przygotowuje projekt zmian pod obrady na Konferencji Międzynarodowej.
Konwentu nie zwołuje się za zgodą Parlamentu Europejskiego. Rada Europy sama określa zalecenia dla Konferencji Międzynarodowej.
Konferencja Międzynarodowa
Składa się z przedstawicieli rządów państw członkowskich. Opracowywane są konkretne zmiany w traktacie. Efektem jest umowa międzynarodowa. Przyjmowana jest na zasadzie wspólnego porozumienia. Ta umowa międzynarodowa (traktat) podlega dalej procedurze ratyfikacyjnej z wszystkimi państwami członkowskimi.
Jeżeli po upływie 2 lat od podpisania traktatu zmieniającego traktat został ratyfikowany przez $\frac{4}{5}$ państw członkowskich, wówczas sprawę kieruje się do Rady Europy.
Procedura uproszczona uruchamiana jest gdy propozycje zmian dotycz ą innych spraw niż zmiana kompetencji UE. Są to sprawy dotyczące wewnętrznych spraw, działania UE (np. potrzeba powołania nowych instytucji).
Procedura uproszczona różni się od procedury zwykłej tym, że:
nie zwołuje się konferencji międzynarodowej,
nie zwołuje się konwentu.
Procedura składa się z konsultacji z Parlamentem i Komisją oraz zmiany wprowadzane są przez Radę Europy. Rada Europy działa tu na zasadzie jednomyślności.
Procedura przyjmowania nowych członków do UE
Art. 49 Traktatu o Unii Europejskiej stawia następujące warunki:
musi to być państwo europejskie,
musi to państwo przestrzegać wartości wymienionych w art. 2 tego traktatu.
Procedura:
Zainteresowane państwo kieruje wniosek do Rady.
Rada informuje o tym Parlament Europejski i parlamenty narodowe państw członkowskich.
Przed podjęciem decyzji Rada prowadzi konsultacje z Komisją Europejską.
Zgoda Parlamentu Europejskiego.
Rada podejmuje decyzję jednomyślnie.
Ratyfikacja przez wszystkie państwa.
Procedura występowania z UE
Art. 50 TUE odnosi się do tej procedury.
Państwo członkowskie zainteresowane wystąpieniem notyfikuje (oficjalnie ogłasza) ten zamiar Radzie Europy.
Rada europy negocjuje z państwem warunki wystąpienia i ustala przyszłe zasady ewentualnej współpracy.
Za zgodą Parlamentu decyzję podejmuje Rada Europy.
Traktat określa reguły postępowania w przypadku decyzji o wystąpieniu. Jeżeli nie ma zastosowania tych reguł to po 2 latach od momentu wystąpienia wykonuje się te postępowania.
Zwykła procedura prawodawcza
Procedura:
Komisja kieruje swój wniosek do Parlamentu i do Rady. Rada i Parlament muszą ze sobą stale współpracować. Projekt kierowany jest do Parlamentu i Rady.
W Parlamencie odbywa się pierwsze czytanie. na tym poziomie Parlament może zgłosić do Rady swoje stanowisko.
Rada może przyjąć propozycje Parlamentu i dochodzi wtedy do uchwalenia traktatu.
Rada może nie zatwierdzić propozycji Parlamentu i przeprowadzić konsultacje z Komisją.
Przeanalizowane stanowisko Rada kieruje do Parlamentu. W Parlamencie następuje drugie czytanie.
Parlament przyjmuje stanowisko Rady o dochodzi do uchwalenia traktatu.
Parlament może odrzucić w całości stanowisko Rady i projekt upada.
Parlament może zgłosić propozycję zmian.
W przypadku zgłoszenia zmian przez Parlament, przeprowadza się ponowne konsultacje z Komisją.
Rada może przyjąć stanowisko w całości i zakończyć procedurę, odrzucić lub wprowadzić propozycje zmian.
Jeżeli wprowadzone są propozycje zmian wówczas zwołuje się Komitet Pojednawczy składający się z przedstawicieli Rady i Parlamentu.
Prace Komitetu Pojednawczego prowadzi Komisja Europejska.
Propozycje zmian muszą być przegłosowane przez Parlament i Radę i następuje trzecie czytanie.
Terminy:
w związku z komitetem pojednawczym - 6 tygodni (można skrócić do 3 tygodni).
w związku z początkową procedurą - 3 miesiące (można skrócić do 1 miesiąca).
6 czerwca 2013
Zasady systemu instytucjonalnego
Zasady te tworzą uporządkowany, spójny układ.
Są to zasady określające relacje między instytucjami UE oraz relacje między instytucjami a państwami członkowskimi.
Zasada pomocniczości
Została określona w traktacie w art. 5 ust. 3 TUE.
W zakresie kompetencji niewyłącznych Unia Europejska podejmuje działania tylko wtedy i tylko w takim zakresie w jakim działania te nie mogą zostać wykonane w sposób wystarczający przez państwa członkowskie jeśli ze względu na rozmiary albo skutki proponowanego działania możliwe jest lepsze osiągnięcie na poziomie Unii.
Kompetencje:
- wyłączne
- niewyłączne (dzielone między UE a państwa członkowskie).
Zasada ta określona została w protokole o stosowaniu zasady pomocniczości i proporcjonalności, dołączonym do TUE.
Traktat Lizboński wprowadza mechanizm kontroli przestrzegania zasady pomocniczości.
Za projekty odpowiada Komisja Europejska. To komisja przysyła projekt do parlamentów narodowych a parlamenty narodowe badają projekt pod względem przestrzegania zasady pomocniczości. Komisja Europejska ma obowiązek dołączyć do tego projektu uzasadnienie. Każdy parlament narodowy dysponuje 2 głowami. Parlamenty narodowe przygotowują uzasadnioną opinię co do zgodności projektu z zasadą pomocniczości. Mają na to 8 tygodni. Opinie są zliczane. Jeżeli liczba tych opinii uzasadniających naruszenie tej zasady stanowi co najmniej 1/3 opinii, wówczas projekt jeszcze raz trafia do Komisji Europejskiej.
Jeżeli liczba uzasadnionych opinii stwierdzających naruszenie zasady pomocniczości stanowi 1/2 opinii to następuje cofnięcie projektu do Komisji Europejskiej , która poddaje projekt ponownej analizie. Jeśli Komisja zdecyduje się podtrzymać projekt to:
sporządza uzasadniającą opinię i kieruje sprawę do Parlamentu Europejskiego i Rady Europy.
Parlament i Rada otrzymuje opinię Komisji i parlamentów narodowych.
Parlament i Rada muszą przyjąć zgodne stanowisko
jeśli zgodzą się to projekt idzie dalej
jeśli się nie zgodzą to projekt upada.
Zasada proporcjonalności
Również jest zasadą traktatową, zawartą w art. 5 ust. 4 TUE.
Zgodnie z tą zasadą zakres i forma działania Unii nie wykraczają poza to co jest konieczne dla realizacji celów Unii Europejskiej.
Zasadę tą również zawiera Protokół o stosowaniu zasady pomocniczości i proporcjonalności dołączony do traktatu.
Zgodnie z tą zasadą Unia działa tylko w takim zakresie i formie jaka jest konieczna dla realizacji celów Unii.
Zasada oparcia UE na wspólnych wartościach
Wartości te zawarte są w art. 2 TUE.
Państwa członkowskie zobowiązują się do:
poszanowania godności istoty ludzkiej,
wolności demokracji,
równości państwa prawnego,
poszanowania praw człowieka w tym również praw mniejszości,
pluralizmu,
niedyskryminacji,
tolerancji,
sprawiedliwości,
solidarności,
równości kobiet i mężczyzn.
Zasada równowagi instytucjonalnej
Zasada ta została odczytana na podstawie traktatów przez Trybunał Sprawiedliwości. Została wymieniona w orzecznictwie tego trybunału.
Chodzi o to, żeby nie skupiać w jednej instytucji szerokiej władzy. Nie chodzi również o to, żeby równo dzielić kompetencje. Chodzi o to, żeby instytucje Unijne wzajemnie się kontrolowały przy wykonywaniu swoich kompetencji.
Przykład: Procedura tworzenia prawa. Jest to proces, który dotyka kilku instytucji. Przejawia się to współpracą przy tworzeniu prawa a z drugiej strony każda z tych instytucji ma praw złożenia skargi na nieważność aktu prawnego.
Zasada autonomii instytucjonalnej
Jest przypisywana tylko tym instytucjom, które zostały wymienione w TUE. Każda z tych instytucji cieszy się niezależnością niezbędną dla wykonywania przez nią zadań. Przejawia się w tym, że podmiot cieszący się autonomią może określić swoją strukturę wewnętrzną, może uchwalać swój regulamin wewnętrzny. Ta zasada ma przeniesienie na relacje między instytucją a państwami członkowskimi. Chodzi tu o zakaz ingerencji w sfery państw członkowskich (niezależnych instytucji krajowych tych państw, np. autonomii sądów).
Zasada lojalnej współpracy
Nazywana czasami zasadą solidarności.
Określa ją art. 4 ust. 3 TUE.
Zgodnie z zasadą lojalności współpracy Unia i Państwa członkowskie wzajemnie się szanują i udzielają sobie wzajemnego wsparcia w wykonywaniu zadań wynikających z Traktatów.
Państwa Członkowskie podejmują wszelkie środki ogólne lub szczególne właściwe dla zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z Traktatów lub aktów instytucji Unii.
Państwa Członkowskie ułatwiają wypełnianie przez Unię jej zadań i powstrzymują się od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby zagrażać urzeczywistnieniu celów Unii.
Wynika z niej:
- obowiązek stosowania się do traktatów,
- zasada lojalnej współpracy rodzi konsekwencje finansowe - obowiązek ponoszenia kosztów funkcjonowania UE,
- przestrzeganie parametrów gospodarczych,
- udzielanie różnego rodzaju informacji.
Zasada kompetencji powierzonych.
Inaczej nazywana zasadą równowagi kompetencji.
Zawiera ją art. 4 i 5 TUE - odnosi się do kwestii podzielenia kompetencji oraz Traktat o Funkcjonowaniu UE - art. 2-6.
Art. 2 - granice kompetencji Unii wyznacza zasada przyznania. Unia działa wyłącznie w granicach kompetencji przyznanych przez Państwa Członkowskie w Traktatach. W UE nie ma domniemania kompetencji. Traktaty przyznają Unii wyłączną kompetencje.
Art. 3 określa wyłączne kompetencje Unii.
Unia ma wyłączne kompetencje w następujących dziedzinach:
unia celna,
ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego,
polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których walutą jest euro,
zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa,
wspólna polityka handlowa,
zawieranie umów międzynarodowych jeśli ich zawarcie zostało przewidziane w akcie prawodawczym Unii,
Art. 4 - Unia dzieli kompetencje z Państwami Członkowskimi, stosujące się do następujących dziedzin życia:
rynek wewnętrzny,
polityka społeczna w odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym Traktacie,
spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna,
rolnictwo i rybołówstwo z wyłączeniem zachowania morskich zasobów biologicznych,
środowisko naturalne,
ochrona konsumentów,
transport,
sieci transeuropejskie,
energia,
przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości,
ochrona zdrowia publicznego.
W dziedzinach badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej Unia ma kompetencje do prowadzenia działań, w szczególności do określenia i realizacji programów, jednakże wykonywanie tych kompetencji nie może doprowadzić do uniemożliwienia Państwom Członkowskim wykonywania ich kompetencji.
Na takich samych zasadach Unia prowadzi politykę w zakresie rozwoju i pomocy humanitarnej.
Art. 5 Unia koordynuje polityki gospodarcze państw członkowskich w tym także politykę zatrudnienia i politykę społeczną.
Art. 6 - Unia wspiera, koordynuje lub uzupełnia:
ochronę i poprawę zdrowia ludzkiego,
przemysł,
kultura,
turystyka,
edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport,
ochrona ludności,
współpraca administracyjna.
Wszystkie państwa członkowskie powinny być traktowane na równi wobec traktatów tak więc wszystkie kompetencje powinny być na równi wykonywane i pozostają w równych relacjach z UE.
Niezastrzeżone dziedziny dla UE mogą być wykonywane przez Państwa Członkowskie.