ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM oznacza zarządzanie użytkowaniem, ochronę i kształtowanie środowiska, czyli zarządzanie ochroną środowiska w szerokim tego słowa znaczeniu - co sposób bezpośredni i pośredni na „końcu rury”, w procesach produkcyjnych oraz w czasie pozaprodukcyjnej aktywności społeczeństwa i pojedynczych osób.

Zarządzanie środowiskiem zintegrowane z ogólnym systemem zarządzania np. w przedsiębiorstwie lub gminie nazywa się zarządzaniem środowiskowym lub ekologicznym. Ten system zarządzania jest zaliczany do kategorii systemów szczególnie złożonych i niejednorodnych.

W badaniach dotyczących problemów ochrony środowiska mamy do czynienia głównie z systemami otwartymi, złożonymi oraz szczególnie złożonymi. Systemy złożone mogą mieć charakter jednorodny lub niejednorodny. W systemie jednorodnym wszystkie podsystemy są tego samego typu, chociaż nie są takie same. W systemie niejednorodnym każdy z wydzielonych podsystemów ma własną charakterystykę. Strukturę wewnętrzną systemu złożonego niejednorodnego stanowi zbiór wyróżnionych przez obserwatora części i zachodzących między nimi relacji.

Według Słownika Języka Polskiego PWN-system to:

1) "Skoordynowany układ elementów, zbiór tworzący pewną całość", uwarunkowaną stałym logicznym uporządkowaniem jego części składowych"

2) „Zasady organizacji czegoś, ogół przepisów, reguł obowiązujących, stosowanych w jakiejś dziedzinie, według których coś jest wykonywane

Według - B. Poskrobko: "Zarządzanie środowiskiem", PWE, Warszawa, 1998.

Wyodrębniona i odpowiednio uporządkowana część rzeczywistości, która jest związana z zarządzaniem użytkowaniem, ochroną i kształtowaniem środowiska przyrodniczego nazywamy systemem zarządzania (sterowania) środowiskiem

Systemy zarządzania tworzą obiekt zarządzania (sterowania) i system zarządzający (sterujący) z zachodzącymi między nimi relacjami, którymi najczęściej są sygnały sterowania.

Wg ISO 14000 SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO to część ogólnego systemu zarządzania, która obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy i środki potrzebne do opracowywania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania polityki środowiskowej.

Według EMAS SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO to część systemu zarządzania, który zawiera strukturę organizacyjną, praktyki, zakres odpowiedzialności, procedury, procesy i zasoby dla określenia i wdrożenia polityki środowiskowej.

Schemat funkcjonowania systemu zarządzania środowiskowego ukierunkowanego na ciągłe ulepszanie

System zarządzania środowiskiem posiada trzy obszary działania różniące się sposobem organizacji i podatnością (czułością) na te same normy sterujące:

•zarządzanie środowiskiem w skali państwa,

•zarządzanie środowiskiem w skali lokalnej przez samorządy terytorialne,

•zarządzanie środowiskiem (ekologiczny) w przedsiębiorstwie.

We wszystkich tych obszarach muszą być stosowane regulacje ogólnoprawne oraz regulacje (instrumenty) specyficzne dla danego obszaru.

System zarządzania środowiskiem tworzą cztery podsystemy:

•regulacji ogólnoprawnych o charakterze ustrojowym,

•polityki ekologicznej,

•środków i instytucji ochrony środowiska,

•narzędzi (instrumentów) sterowania ochroną środowiska.

Zarządzanie ekologiczne jest kompleksowym, wielowymiarowym i wieloaspektowym procesem. Jego istotną cechą jest rozwiązywanie problemów, których podmiot nie może rozwiązać za pomocą aktualnego posiadanego zasobu wiedzy. Wymaga stosowania wyprzedzającego sprzężenia zwrotnego, myślenia produktywnego, twórczego, przeprowadzenia procedury projektowania działań, projektowania pożądanych struktur oraz sytuacji systemowych.

Zakłócenia

Normy

sterujące

Wyjście

(efekt zarządzania)

Wejście

(regulacje zewnętrzne)

SYSTEM ZARZĄDZANIA

OBIEKT ZARZĄDZANIA (STEROWANIA)

SYSTEM ZARZĄDZAJĄCY (STERUJĄCY)

s t a r t

zbieranie danych

stan

środowiska

proponowana

innowacja

monitoring

analiza

wdrożenie rozwiązań

---