PEDAGOGIKA OGÓLNA - WYKŁAD 1(05.10.2010) - dr Marcin Wasilewski

• „Pedagogika ogólna” - Teresa Hejnicka - Bezwińska

• „Pedagogika podręcznik akademicki” - Zbigniew Kwieciński, Bogusław Śliwerski

• Międzynarodowy podręcznik pedagogiki, „Pedagogika” - Bogusław Śliwerski (I tom-wprowadzenie do pedagogiki, frag. Książki „Pedagogika ogólna” Benner, IV tom- Lech Witkowski „Pedagogika filozoficzna”

• Janusz Gnitecki - „Wprowadzenie do pedagogiki ogólnej”

PRZEDMIOT I ZADANIA PEDAGOGIKI OGÓLNEJ

Etymologia terminów „pedagogika” i „pedagog”

Termin pedagogika pochodzi od greckich wyrazów: pais - chłopiec, i ago-prowadzę. Wyrazem paidagogos w starożytnej Grecji posługiwano się dla określenia człowieka (był nim najczęściej niewolnik), pod którego opieką pozostawał chłopiec w drodze do szkoły, w szkole oraz w drodze powrotnej do domu. Z czasem pedagogami nazywano osoby pełniące jakieś funkcje edukacyjne. Współcześnie pedagogami określa się osoby zajmujące się pedagogiką jako dyscypliną naukową i szeroko pojętą edukacją.

Ewolucja przedmiotu pedagogiki

Pedagogika w swoich zainteresowaniach badawczych zajmowała się początkowo działalnością wychowawczą świadomie organizowaną specjalnie do tego celu powołanych instytucjach. Stopniowo jednak ulegał rozszerzeniu zakres czynników uwzględnianych w dociekaniach naukowych. Obok czynników instytucjonalnych zaczęto coraz bardziej uwzględniać czynniki pozainstytucjonalne, np. środowisko rodzinne, rówieśnicze, geograficzne, społeczne, kulturalne, środowisko pracy, a ponadto środki masowego przekazu - radio, prasę, telewizję, teatr. Dążono przy tym do określenia na ile ww. czynniki przeszkadzają, a na ile pomagają w działalności instytucji wychowawczych. Powstała koncepcja pedagogiki środowiska szkolnego.

Pedagogika najpierw zajmowała się badaniem wychowywania dzieci i młodzieży szkolnej. Później jednak rozszerzyła przedmiot swoich badań na okres życia dorosłego (tzw. wiek poszkolny). Wyłoniła się w związku z tym nowa subdyscyplina pedagogiczna zwana andragogiką, czyli pedagogiką człowieka dorosłego.

Dyferencjacja pedagogiki

Wyodrębnienie się różnych subdyscyplin i specjalizacji w obrębie pedagogiki związane jest m.in. z faktem przekształcenia się i rozszerzenia przedmiotu jej badań. Zmiana przedmiotu badań pedagogicznych następowała w związku z postępem wiedzy o człowieku i o świecie, w którym on bytuje.

Problematyka pedagogiki

Pierwotnie pedagogika zajmowała się odpowiedzią na pytanie: kim jest człowiek w świecie, w którym on żyje „tu i teraz” i w związku z tym podstawowym przesłaniem pedagogiki było dostosowanie człowieka do świata aktualnie istniejącego. To w czasie późniejszym stopniowo pojawiły się w jej obrębie pytania: kim ma być człowiek, w perspektywie odległej i w związku z tym, do jakich wartości należy go wdrażać w prospektywnym(skierowanym na przyszłość) programie rozwoju.

Za sprawą optymistycznie formułowanych założeń filozofii materialistycznej(marksistowskiej, pragmatycznej) i idealistycznej (egzystencjalnej, personalistycznej) zaczęto coraz częściej stawiać pytanie typu: kim się człowiek staje pod wpływem działania i w związku z tym, jakie działania i w jakich warunkach ma on podejmować, aby skutecznie realizować założone cele. W tych trzech ujęciach badawczych rozpatrywany był niejako oddzielnie w:

• Perspektywie empirycznej

• Perspektywie aksjologiczno-światopoglądowej

• Perspektywie prakseologicznej(nauka o skutecznym działaniu)

Pedagogika rzadko starała się rozpatrywać te 3 perspektywiczne spojrzenia na człowieka. Tymczasem człowiek w rzeczywistości edukacyjnej przebywa równocześnie w:

1)sferze faktów „tu i teraz”

2) sferze wartości

Brak równoczesnego ujmowania tych trzech sfer, w których przebywa człowiek w rzeczywistości edukacyjnej, doprowadził do licznych antynomii oraz rozbieżnych i przeciwstawnych stanowisk. Antynomie te wzrosły na sile w warunkach załamania się dotychczas głoszonych prawd o człowieku i świecie, w którym on bytuje. Zwłaszcza prawdy zapośredniczone w perspektywie aksjologiczno - światopoglądowej - ze względu na swoją z góry ustaloną, utrwaloną i narzuconą intencjalność - są niebezpieczne dla rozwoju indywidualności ludzkiej.

Współcześnie możliwości naukowego rozwoju pedagogiki upatruje się m.in. w neutralizacji światopoglądowej refleksji pedagogicznej, w jej względnej niezależności od aktualnej sytuacji aksjologiczno - światopoglądowej i tzw. przesądzeń ideologicznych.

ZADANIA PEDAGOGIKI JAKO NAUKI

Pedagogika zajmuje się jednocześnie empirycznym wyjaśnianiem fenomenologiczno-hermeneutyczną interpretacją i prakseologiczną skutecznością dokonywania zmian w jednostce jako indywidualności ludzkiej w perspektywie całożyciowej edukacji z punktu widzenia źródeł i warunków ich zaistnienia oraz wartości nadających sens.

DZIEDZINY PEDAGOGIKI

• Dziedzina pedagogiki zajmująca się wyjaśnianiem zmian w jednostce w rzeczywistości edukacyjnej to pedagogika empiryczna

• Dziedzina pedagogiki zajmująca się interpretacją zmian w jednostce z punktu widzenia wartości nadającym im sens to pedagogika hermeneutyczna

• Dziedzina pedagogiki zajmująca się skutecznością dokonywania zmian w jednostce to pedagogika prakseologiczna

• Dziedzina pedagogiki zajmująca się równocześnie wyjaśnianiem, interpretacją i skutecznością dokonywania zmian w jednostce z perspektywy całożyciowej edukacji to pedagogika ogólna.

---