WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII BIOLOGICZNEJ - ZAGADNIENIA NA EGZAMIN- 2010/2011
Molekularna organizacja życia
cechy materii ożywionej
zasady molekularnej logiki życia
cząsteczki biologiczne: podstawowe pierwiastki, komplikacja budowy, wielorakość funkcji, zestawy supramolekularne
typy wiązań chemicznych - wiązania silne i wiązania słabe, ich rola w budowie cząsteczek i znaczenie dla oddziaływań między cząsteczkami, przykłady oddziaływań opartych na strukturalnym dopasowaniu cząsteczek
podstawy chemicznej użyteczności węgla
woda - właściwości cząsteczki i ich znaczenie dla organizacji i funkcjonowania komórki; pojęcie hydrofobowy i hydrofilowy
komórka a prawa termodynamiki: dostępne, użyteczne i nieużyteczne postaci energii, stan uporządkowania i stan nieuporządkowania (entropia)
metabolizm - poziomy regulacji, zasada działania i znaczenie enzymów, koordynacja działania enzymów, katabolizm i anabolizm, białka allosteryczne
podstawy odtwarzania komórek, droga od genu do białka
powstanie komórek i różnych form organizmów w wymiarze ewolucyjnym
Energetyczne podstawy życia
znaczenie błon biologicznych, zasada organizacji błon, składniki błon
transport cząsteczek przez blony
podstawowe zasady zdobywania energii przez komórki, cząsteczek pożywienia
„nośniki” energii
budowa mitochondrium
utlenianie biologiczne i jego etapy
łańcuch oddechowy w mitochondriach - zasada organizacji i działania
fosforylacja oksydacyjna jako wynik funkcjonalnego sprzężenia między łańcuchem oddechowym i syntazą ATP, kontrola oddechowa jako miara sprzężenia między łańcuchem oddechowym i syntazą ATP
wartość energetyczna pożywienia
„choroby mitochondrialne”
Powstawanie cech fenotypowych pod kontrolą genów:
gen, pseudogen, genom, genotyp, chromosom, fenotyp, fenotyp rozszerzony - definicje
organizacja genomu człowieka
budowa i funkcja DNA, upakowanie DNA w komórkach
replikacja DNA - definicja, mechanizm, błędy - częstość i przyczyny pojawiania się, sposoby korekty oraz skutki dla funkcjonowania i ewolucji organizmów
budowa i funkcje RNA,
transkrypcja - definicja, mechanizm, produkty, rola mechanizmów epigenetycznych
DNA i RNA; podobieństwa i różnice
kod genetyczny - definicja, cechy, odstępstwa, możliwość korekty błędów
organizacja ludzkich genów kodujących białka - znaczenie eksonów i intronów
translacja - definicja, mechanizm, losy produktów translacji (białek) - aktywacja, funkcje, degradacja
struktura przestrzenna białek, charakterystyka struktury pierwszo-, drugo-, trzecio- i czwartorzędowej, czynniki wpływające na odpowiednie zwijanie się łańcuchów polipeptydowych czyli konformację białka
kontrola ekspresji genów - regulacja transkrypcji i translacji, ogólne zasady
praktyczne aspekty wiedzy na temat genów: nutrigenomika, medycyna spersonalizowana.
Kontrola cech fenotypowych przez środowisko
typy sygnałów działających na komórki
zasada działania sygnałów chemicznych (cząsteczek sygnałowych) oraz zakres ich oddziaływania na komórki
typy receptorów cząsteczek sygnałowych i sposoby ich działania, wewnątrzkomórkowe cząsteczki sygnałowe, związek receptorów z regulacją ekspresji genów, przykłady procesów biologicznych, w których uczestniczą różne typy receptorów
białko CREB jako kluczowy element tworzenia trwałych śladów pamięciowych, zasada organizacji synapsy i przykłady neuroprzekaźników
typy sygnalizacji biologicznej
układ hormonalny jako podstawowe narzędzie utrzymania homeostazy w obrębie organizmu wielokomórkowego - organizacja układu hormonalnego człowieka i jego związek z układem nerwowym, sprzężenie zwrotne, klasyfikacja hormonów, funkcje hormonów, choroby hormonalne
miłość = neuroprzekaźniki + hormony?
Przyczyny zmienności organizmów
zmienność epigenetyczna - definicja, imprinting (piętnowanie) genów jako przykład zjawiska epigenetycznego, epimutacje, przykłady schorzeń.
zmienność genetyczna - definicja,
mutacje - typy (genowe, chromosomowe, genomowe) i ich definicje, przyczyny mutacji (spontaniczne i indukowane), mutageny: klasyfikacja i sposoby działania, skutki mutacji na poziomie genomu i fenotypu, choroby genetyczne: podział (jednogenowe, chromosomowe, wieloczynnikowe), sposoby dziedziczenia chorób jednogenowych, przykłady chorób jednogenowych i chromosomowych.
rekombinacja - definicja i rola w mejozie, znaczenie mejozy, skutki rekombinacji.
ruchome elementy genetyczne (np. transpozony) - definicja i skutki przemieszczania się ruchomych elementów genetycznych.
wirusy - definicja, typy genomów, skutki obecności wirusów w komórkach człowieka: przykłady schorzeń, w tym transformacja nowotworowa (pojęcie protoonkogen i onkogen), udział w tworzeniu zmienności
Zachowanie człowieka jako przedmiot zainteresowania biologii i psychologii - psychologia ewolucyjna
zachowanie jako fenotyp
podstawy psychologii ewolucyjnej: adaptacyjność i przystosowawczość zachowań człowieka, działanie doboru naturalnego w populacjach Homo sapiens
pochodzenie i przydatność ludzkiej inteligencji
nieświadoma kontrola działania, automatyczne odruchy, emocje, zmysł moralny, empatia
LITERATURA:
Podstawa
Alberts, B., Bray, D., Johnson, A., Lewis, J., Raff, M., Roberts, K., Walter, P. (2005). Podstawy biologii komórki. Warszawa: PWN.
Buss DM (2001) Psychologia ewolucyjna. Jak wytłumaczyć społeczne zachowania człowieka. Najnowsze koncepcje.” Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
Duszyński J., Grykiel K., Hryniewiecka L., Jarmołowski A. (2003) Biologia, Tom1, wydawnictwo Szkolne PWN
Przydatne:
Bekoff M. „O zakochanych psach i zazdrosnych małpach. Emocjonalne życie zwierząt.”
Biedrzycki M „Genetyka kultury.”
Campbell A. „Jej niezależny umysł. Psychologia ewolucyjna kobiet”
Dawkins R „Samolubny gen.”
„Fenotyp rozszerzony.”
Etcoff N „Przetrwają najpiękniejsi. Wszystko co nauka mówi o ludzkim pięknie.”
Fisher H „Dlaczego kochamy.”
Hamer D, Copeland P „Geny a charakter. Jak sobie poradzić z genetycznym dziedzictwem.”
Ingram J „Płonący dom.”
Miller G „Umysł w zalotach. Jak wybory seksualne kształtowały naturę człowieka.”
Parry V. „Cała prawda o hormonach. Chemia emocji”
Pisula W (red) „Psychologia porównawcza”
Poppel E „Granice świadomości.”
Ridley M „Genom.”
„O pochodzeniu cnoty.”
„Czerwona królowa.”
Wilson E „O naturze ludzkiej.”
Wrangham R, Peterson D „Demoniczne samce”
oraz
Baker R. „Wojny plemników.”
Damasio AR. „Tajemnica świadomości. Jak ciało i emocje współtworzą świadomość.
Eibl-Eibesfeldt I. „Miłość i nienawiść”
Ghiglieri MP. „Ciemna strona człowieka. O poszukiwaniu źródeł męskiej agresji.”
Medina JJ. „Zegar życia. Dlaczego się starzejemy? Czy można cofnąć czas?”
Moir A, Jessel D. „Płeć mózgu.”
Watson JD. „Podwójna helisa.”
Weiner J. „Czas, miłość, pamięć.
Williams GC. „Światełko mydliczki.”
Wills Ch. „Żółta febra, czarna bogini. Koewolucja ludzi i mikrobów.”
Wright R. „Moralne zwierze. Dlaczego jesteśmy tacy, a nie inni: psychologia ewolucyjna a życie codzienne.”