CZŁONKOSTWO W UE;
Sposób uzyskania członkostwa w UE reguluje art. 49 TUE. Zgodnie z tym art. o członkostwo może ubiegać się każde państwo europejskie, które szanuje wartości Unii określone w art. 2 TUE, tj. poszanowanie godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, praw człowieka, itp.
Poza tym państwo kandydujące musi spełnić trzy podstawowe warunki:
1). Geograficzne - musi leżeć w Europie, chociaż teraz ten czynnik zostaje zaburzony (Turcja),
2). Polityczne - wartości zawarte w art.2 TUE,
3). Ekonomiczne - kryteria Kopenhaskie, ustalone w 1993 roku.
Istotne jest także, aby po stronie Unii zaistniała zdolność do przyjęcia nowych członków.
Procedura akcesyjna;
ETAP I:
Państwo zainteresowane wstąpieniem do Unii składa wniosek o przyjęcie do rady UE. O wniosku tym informuje się PE i parlamenty narodowe (wymóg taki wprowadza Traktat Lizboński, co wzmacnia rolę PE i parlamentów narodowych;
ETAP II:
Rada zwraca się do KE o opinie wstępną (z fr. avis) dot. Spełnienia przez zainteresowane państwo warunków członkostwa w UE.
ETAP III:
Po uzyskaniu opinii od KE, Rada podejmuje decyzję o nadaniu statusu kandydata.
ETAP IV:
Toczą się negocjacje akcesyjne, które dzieła się na dwie części: screening, czyli przegląd ustawodawstwa państwa kandydującego pod kątem jego zgodności z prawem UE, oraz negocjacje merytoryczne prowadzone w różnych obszarach (np. rolnictwo, energetyka, ochrona środowiska, itp.). dla każdego kraju ilość tych dziedzin może być inna.
Negocjacje toczą się w ramach Międzyrządowej Konferencji Akcesyjnej, czyli osobno z każdym państwem członkowskim (zasada dyferencjacji). W czasie negocjacji państwo kandydujące może uzyskać tzw. Okresy przejściowe, czyli czasowe zwolnienia z niektórych regulacji prawa unijnego.
Struktura negocjacji jest elastyczna, obowiązuje zasada, że „nic nie jest ostatecznie zamknięte, dopóki wszystko nie jest zamknięte”. Zawsze można wrócić do kwestii wcześniej omawianych i jak się wydaje już zamkniętych. Negocjacje kończą się przedstawieniem projektu traktatu akcesyjnego.
ETAP V:
Projekt traktatu akcesyjnego zostaje przedstawiony Radzi UE, która zwraca się do PE o wyrażenie zgody na traktat. PE musi przyjąć traktat większością głosów, jest to warunek niezbędny do przyjęcia dokumentu. Również KE wyraża swoją opinie, jednak jest ona niewiążąca. Brane są pod uwagę kryteria kwalifikacji uzgodnione przez Radę Europejską. Następnie Rada UE podejmuje jednogłośną decyzję o akceptacji traktatu, który składa się z 3 części: aktu o przystąpieniu, aktu o warunkach przystąpienia i aktu końcowego do traktatu o przystąpieniu.
ETAP VI:
Następuje podpisanie traktatu przez przedstawicieli państw członkowskich i przedstawicieli państwa kandydującego.
ETAP VII:
Trwa proces ratyfikacji w państwach członkowskich (każde z nich musi się zgodzić na rozszerzenie struktur) i w państwie kandydującym.
ETAP VIII:
Po zakończeniu procesu ratyfikacji we wszystkich państwach, traktat wchodzi w życie i państwo kandydujące staje się członkiem UE.
Wnioski o członkostwo złożyło już kilka kolejnych krajów, z niektórymi już rozpoczął się proces negocjacji. Ciekawym przypadkiem jest Turcja. Od bardzo dawna stara się o przyjęcie do struktur, jednak droga do przystąpienia do UE będzie jeszcze długa.
Turcja - od 1963 roku członek stowarzyszony EWG; 14.04 1987 - złożenie wniosku o członkostwo, 1999 - uznanie za państwo kandydujące, 2005 - rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych,
Wnioski o członkostwo złożone przez niektóre kraje:
Islandia - 16.07.2005
Czarnogóra - 15.12.2008
Albania - 28.04.2009
Serbia - 22.12.2009
STOWARZYSZENIE Z UE:
TFUE przewiduje dwa rodzaje stowarzyszeń z UE:
a). art. 217 TFUE - międzynarodowe umowy stowarzyszeniowe między UE, a jednym lub większą ilością państw lub organizacji międzynarodowych. Umowy te mają charakter stowarzyszeń traktatowych. Różnią się one w zależności od podmiotu, z którym są zawierane i mogą mieć charakter:
- stowarzyszeń ograniczonych do państw europejskich,
- stowarzyszeń z państwami pozaeuropejskimi,
b). art. 198 - 203 TFUE - stowarzyszenia konstytucyjne dot. Stowarzyszeń krajów i terenów zamorskich, utrzymujących szczególne stosunki z Danią, Francją, Niderlandami, Wlk. Brytanią.
Stowarzyszenia traktatowe z państwami - opierają się na umowie międzynarodowej. Umowa taka musi charakteryzować się wzajemnością praw i obowiązków, wspólnymi działaniami i szczególnymi procedurami. Celem takiego stowarzyszenia jest stworzenie strefy wolnego handlu lub unii celnej między stronami. Jeśli umowa dotyczy państwa europejskiego, ma je przygotować do członkostwa w UE, stąd tez niekiedy jest określana mianem „dynamicznego stowarzyszenia”. Nie zawsze jednak zawarcie takiej umowy gwarantuje wstąpienie do struktur unijnych. Umowy stowarzyszeniowe nazywa się także Układami Europejskimi, które stanowią integralną część prawodawstwa unijnego.
W ramach stowarzyszenia powoływano do życia pewne instytucje: Radę Stowarzyszenia, Komitet Stowarzyszenia i Parlamentarny Komitet Stowarzyszenia.
Stowarzyszenia traktatowe z państwami pozaeuropejskimi - mają na celu popieranie gospodarczego i społecznego rozwoju tych państw, również przez programy pomocowe o charakterze finansowym, ekonomicznym i technicznym. W przeszłości Wspólnota Europejska zawarła takie umowy z, min.: Egiptem, Algierią, Jordanią, Izraelem czy krajami AKP, czyli Afryki, Karaibów i Pacyfiku.
Stowarzyszenia z organizacjami międzynarodowymi - to najczęściej układy o współpracy. Można tu wymienić układy zawierane przez EWG z : ASEAN (Stowarzyszenie Narodów Azji Północno-Wschodniej) z 1980 roku, Wspólnym Rynkiem Ameryki Środkowej z 1985 roku czy paktem Andyjskim z 1983 roku.
Stowarzyszenia konstytucyjne - są zawierane z krajami i terytoriami zamorskimi państw członkowskich UE, które zostały wymienione w zał. II do TFUE. Celem takiego rodzaju stowarzyszenia jest promowanie rozwoju gospodarczego i społecznego krajów i terytoriów zamorskich oraz ustanowienie ścisłych stosunków gospodarczych między nimi i UE. Osiąga się to przez ustanowienie strefy wolnego handlu oraz zniesienie ceł.
MOŻLIWOŚĆ WYKLUCZENIA Z UE:
Zarówno TUE jak i TFUE nie zawierają postanowień dotyczących możliwości wykluczenia, należy więc stwierdzić, że jest ono NIEMOŻLIWE na kanwie tych dwóch traktatów. Jednakże art. 60 konwencji wiedeńskiej przewiduje możliwość wygaśnięcia lub zawieszenia działania traktatu w stosunku do danego państwa, w wypadku gdy dopuściło się ono istotnego naruszenia postanowień tego traktatu. Możliwość zastosowania art. 60 konwencji wiedeńskiej na gruncie prawa UE wydaj się być ograniczone ze względu na specyficzny charakter prawa unijnego, i zawarta w nim, wynikającą z art. 4 ust. 3 TUE, zasadę lojalnej współpracy.
W przeciwieństwie do wykluczenia, TUE w art. 7 przewiduje sankcję organizacyjną w postaci zawieszenia praw członkowskich danego państwa.
WYSTĄPIENIE Z UE:
Po raz pierwszy w historii UE, Traktat Lizboński wprowadził do TUE przepis przewidujący możliwość dobrowolnego wystąpienia państwa ze struktur UE (art. 50). Ze względu na daleko zaawansowany charakter integracji, państwo opuszczające UE będzie musiało wynegocjować warunki wystąpienia. Procedura będzie wyglądać następująco:
ETAP I:
Państwo zamierzające opuść UE informuje o swoim zamiarze Rade UE,
ETAP II:
UE poprzez Radę Europejską prowadzi negocjacje i zawiera z tym państwem umowę określającą warunki jego wystąpienia, uwzględniając także przyszłe kontakty tego państwa z UE. Członkowie Rady UE i Rady Europejskiej tego kraju nie biorą udziału w głosowaniu.
ETAP III:
Traktaty przestają mieć zastosowanie do tego państwa od dnia wejścia w życie umowy o wystąpieniu lub w przypadku jej braku, 2 lata po notyfikacji o zamiarze wystąpienia.
Powyższa procedura daje możliwość wystąpienia państwu członkowskiemu nawet w sytuacji, kiedy nie udałoby się wynegocjować umowy o wystąpieniu. Taką możliwość daje dwuletni okres przeznaczony na negocjacje. Po jego upływie następuje automatyczne rozwiązanie dotychczasowego węzła prawnego.
ZMIANA TRAKTATÓW TWORZĄCYCH UE:
Traktat lizboński przewiduje dwie procedury zmiany traktatów unijnych: zwykłą i uproszczoną.
Procedura zwykła, zwana także ogólną klauzulą rewizyjną:
- wniesienie do Rady Europejskiej propozycji zmiany traktatów. Mogą je przedłożyć PE, KE lub parlamenty państw członkowskich,
- Rada Europejska, po konsultacji z PE i KE może opowiedzieć się za rozpatrzeniem proponowanych zmian. Przewodniczący Rady Europejskiej może (ale nie musi, w zależności od wagi proponowanych zmian) powołać konwent złożony z przedstawicieli parlamentów krajów członkowskich, PE i KE.
- przewodniczący Rady zwołuje Konferencję przedstawicieli parlamentów państw członkowskich, w celu uchwalenia zmian. Oznacza to, że propozycje zmian musza zostać zaakceptowane przez wszystkie kraje członkowskie. Następnie są one kierowane do służb prawnych KE i PE, które przygotowują projekt traktatu rewizyjnego.
- traktat zostaje podpisany, a następnie ratyfikowany przez wszystkie kraje członkowskie,
- zmiany zostają wprowadzone w życie po ratyfikacji, zgodnie z wymogami konstytucyjnymi,
Procedura uproszczona, zwana także szczególną klauzulą rewizyjną:
- tak jak w procedurze zwykłej, PE, KE i parlamenty krajów członkowskich mogą przedłożyć do Rady Europejskiej projekt zmian w traktatach,
- Rada Europejska po konsultacji z KE i PE może przyjąć decyzję o zmianach w traktatach. W procedurze uproszczonej zmiany mogą dotyczyć jedynie kilku kwestii, ważniejsze z nich ( jak np..: zmiana kompetencji przyznawanych UE, kwestie bezpieczeństwa i obronności) wymagają przejścia przez procedurę zwykłą.
- zmiany wchodzą w życie po ich zatwierdzeniu przez państwa członkowskie, zgodnie z wymogami konstytucyjnymi.
Uproszczone procedury zmiany różnią się od zwykłej procedury nie tylko zakresem tematycznym zmian. Dotyczy on wyłącznie wyodrębnionego obszaru integracji, jakim są polityki i działania wewnętrzne uregulowane w TFUE. Uproszczone procedury nie znajdą zastosowania do zmian w TUE, a także regulowanych w TFUE: zasad UE (kompetencje UE), obywatelstwa UE, działań zewnętrznych UE, kwestii instytucjonalnych i finansowych. W tych przypadkach konieczne jest zastosowanie zwykłej procedury zmian. Różnica jest także to, że w procedurze uproszczonej zrezygnowano z powoływania konwentu, co nie wątpliwie usprawnia proces wprowadzania zmian. Zamiast tego większą silę kontrolną ma PE oraz w niektórych wypadkach parlamenty narodowe, aby nie budzić zastrzeżeń co do zachowania kontroli demokratycznej.
Oprócz rewizji traktatów wyróżnia się także ich modyfikację, czyli zmianę regulacji traktatowych na podstawie decyzji samych instytucji europejskich. Działania takie, , bez długotrwałych procedur umożliwia art. 48 TUE. Dzięki temu procedury te SA nazywane klauzulami dynamizującymi, a ich realizacja - procedurą kładki lub pomostu. Przykładem takiej klauzuli dominującej jest art. 252 TFUE, przewidujący, że w skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi 8 rzeczników generalnych, jednak rada na żądanie Trybunału, może zwiększyć ich liczbę.
1