Potrzeby człowieka wg Maslowa
Potrzeba - to stan osoby odczuwającej brak czegoś. A. Murray potrzeby lokalizuje w mózgu i widzi w nich główne źródło organizacji procesów psychicznych, decydujące o postępowaniu człowieka. Pojęcie potrzeb nie ogranicza się tylko do sfery biologicznej, lecz obejmuje również życie psychiczne.
Zdaniem A. Maslowa potrzeby tworzą hierarchię, składającą się z pięciu kategorii. Najniżej znajdują się potrzeby fizjologiczne, a następnie - kolejno - potrzeby bezpieczeństwa, przynależenia i miłości, godności i szacunku oraz samoaktualizacji. Zaspokojenie potrzeb niższego rzędu jest warunkiem zaspokajania potrzeb wyższego rzędu. Maslow dzieli potrzeby na dwie jakościowo różne kategorie. Obie wyrastają z natury człowieka, ale spełniają odmienne funkcje. Pierwszą kategorię nazywa potrzebami niższego rzędu, albo potrzebami homeostatycznymi. Ich zaspokojenie prowadzi do redukcji napięcia motywacyjnego. Druga kategoria potrzeb (metapotrzeby) służy doskonaleniu i rozwojowi człowieka. Ich niezaspokojenie powoduje depresję i nerwice egzystencjalne. Zaspokajanie tych potrzeb prowadzi do wzrostu bogactwa osobowości, ale nie redukuje napięcia, lecz dodatkowo je wzmacnia.
Potrzeba popycha człowieka do działania skierowanego na jej zaspokojenie. Przez potrzebę rozumie się więc taką właściwość osobnika X, która sprawia, że nie może on bez przedmiotu Y normalnie funkcjonować, czyli uzyskiwać optymalnej sprawności w zachowaniu siebie i gatunku oraz w zapewnieniu własnego rozwoju.
Nie ma wśród psychologów zgodności co do liczby i kategoryzacji potrzeb człowieka. K. Obuchowski dzieli potrzeby na powszechne i indywidualne. Pierwsze dotyczą wszystkich ludzi, drugie natomiast są specyficzne dla określonej jednostki. W psychologii społecznej podkreśla się znaczący wpływ potrzeb na proces tworzenia się postaw.
Pojęcie potrzeby bywa czasem używane zamiennie z terminami pragnienie i wartość. Wydaje się jednak, że ich zakresy znaczeniowe są różne. I tak, o ile potrzeba dotyczy tego co jest człowiekowi niezbędne, aby istniał jako organizm i rozwijał się jako osoba, to pragnienie może również odpowiadać temu, co jest dla niego szkodliwe. Potrzeba tkwi wewnątrz natury człowieka i popycha go do działania, zaś wartość jest czymś w stosunku do niego zewnętrznym, pociągającym go i egzystencjalnie ukierunkowującym. Z pojęciem wartości bardziej wiążą się metapotrzeby niż potrzeby homeostatyczne.
Hierarchia potrzeb
Potrzeby fizjologiczne - to przede wszystkim spełnienia wymogów niezbędnych do utrzymania organizmu przy życiu, np.:
· - pragnienie,
· - głód
· - sen
· - przedłużenie gatunku.
Potrzeby bezpieczeństwa - chyli chęć zapewnienia bezpieczeństwa socjalnego i osobistego, m.in.:
· - potrzeba dachu nad głową,
· - potrzeba ochrony przed krzywda fizyczna i emocjonalną,
· - potrzeba dbania o zdrowie.
Potrzeba przynależności do grupy - człowiek jest zwierzęciem stadnym, chcę żyć w otoczeniu innych ludzi, kontaktować się z nimi. Do tego rodzaju potrzeb zaliczamy:
· - potrzebę miłości,
· - potrzebę akceptacji ze strony innych osób,
· - potrzeba przyjaźni,
· - potrzeba porozumiewania się.
Potrzeby uznania - a więc szacunku, sukcesu i uznania tak przez samego siebie, jak i przez innych.
· - potrzeba niezależności,
· - potrzeba szacunku dla samego siebie,
· - potrzeba szacunku ze strony innych.
Potrzeba samorealizacji - znajduje się na samym szczycie hierarchii. Nie można jej zaspokoić. Człowiek wyznacza cele, ale najważniejsze jest nie osiągnięcie ich, a samo dążenie.
· - potrzeba rozwoju osobistego,
· - potrzeba odnoszenia sukcesów,
· - potrzeba awansu w pracy.
Zachowania człowieka
Zachowanie pożądane + wzmocnienie ( nagroda ) = więcej zachowań pożądanych
Zachowanie pożądane + brak wzmocnienia ( wygaszanie ) = mniej zachowań pożądanych
Zachowanie niepożądane + brak wzmocnienia ( wygaszanie) = mniej zachowań niepożądanych
Zachowania niepożądane + wzmocnienie ( nagroda ) = więcej zachowań niepożądanych