1PODSTAWOWE POJECIA EKONOMI
EKONOMIA-jest nauka badająca, w jaki sposób ludzie pojedynczo lub w zorganizowanych zespołach wykorzystują zasoby będące w ich dyspozycji w celu zaspokojenia różnorodnych potrzeb materialnych i niematerialnych. Zasoby, którymi ludzie dysponują są przekształcane w trakcie procesów produkcyjnych w dobra i usługi zaspokajające określone potrzeby.
Ekonomia pełni szereg funkcji, z których najważniejsze to:
-funkcja poznawcza- w ekonomi polega na tym, ze dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych o rządzących nimi prawidłowościami oraz o ich przyczynach i skutkach
-funkcja aplikacyjna- w ekonomi polega głównie na tym ze jej ustalenia i wynikające z nich wnioski dostarczają wskazówek przydatnych w działalności gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, państw
Główne działy ekonomi:
-mikroekonomia- bada przede wszystkim poszczególne elementy tworzące gospodarkę takie jak: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie gospodarki, rynki określonych produktów i usług. Analizuje ona sposób działania oraz zachowania się na rynku poszczególnych producentów i konsumentów, sprzedawców i nabywców. Bada czynniki wpływające na kształtowanie się wielkości produkcji i usług, rozmiaru popytu na nie, oraz wielkości ich cen.
-makroekonomia- zajmuje się analiza gospodarki jako całości. Bada miedzi innymi czynniki wpływające na zmianę i poziom takich wielkości ekonomicznych jak: globalna produkcja i konsumpcja, globalny popyt na nie, ogólny poziom cen, globalne zatrudnienie i inwestycje, dochody i wydatki budżetu państwa. Ogólnie biorąc makroekonomia zajmuje się przede wszystkim badaniem wielkości agregatycznych, czyli wielkości dotyczących całej gospodarki.
Działalność ludzka polegająca na wytworzeniu rożnych środków niezbędnych do zaspokojenia potrzeb ludzkich nazywamy PRODUKCJA a otrzymane dobra na skutek takiej działalności nazywamy PRODUKTAMI.
Oprócz produktów istnieją w przyrodzie zasoby w postaci nadającej się do zaspokojenia określonej potrzeby ludzkiej.
Produkcja jest możliwa dzięki wykorzystaniu czynników produkcji.
ZASOBY dzielimy na:
-zasoby ludzkie- ludzie wraz z ich umiejętnościami
-zasoby naturalne- dobra dane przez naturę nie wytworzone przez człowieka
-zasoby kapitałowe- kapitał rzeczowy i finansowy
Zasoby ludzkie- to najważniejszy składnik procesów produkcyjnych. Posiada niezwykle istotna cechę, jest to zdolność do uczenia się.
Zasoby naturalne - nie są wytworem pracy ludzi. Są one darem natury np. ziemia, surowce naturalne, roślinne, woda. Dzielą się na zasoby odnawialne - światło, woda, powietrze; i nieodnawialne - gaz, ropa
Zasoby kapitałowe- rozumie się przez nie rzeczowe składniki procesów wytwórczych będące wytworem pracy człowieka.
Do rzeczowych zasobów kapitałowych należą: środki pracy i przedmioty pracy. Środki pracy są to wszystkie maszyny, narzędzia, instalacje, uradzenia przy pomocy, których człowiek wytwarza produkty i usługi. Przedmiotami pracy są natomiast surowce i półfabrykaty, które służą do wyprodukowania danego dobra. Do zasobów kapitałowych zalicza się również kapitał finansowy, czyli środki pieniężne występujące w rożnych postaciach (gotówka, papiery wartościowe).
Dążeniem ludzi jest zaspokojenie wszystkich potrzeb o maksymalnym.... Niestety nie jest to możliwe z racji ograniczonych zasobów. O ile potrzeb może być nieskończenie wiele. O tyle zasoby umożliwiające zaspokojenie tych potrzeb są najczęściej, a praktycznie prawie zawsze ograniczone.
PROMIEN RZADKOSCI
Zapotrzebowanie jest to ilość dóbr, która ludzie chcieliby posiadać w ciągu roku > Zdolność jest to ilość dóbr, która ludzie są zdolni wytworzyć w ciągu roku.
W konsekwencji człowiek musi gospodarować, tzn. dokonywać wyborów ekonomicznych, czyli decydować, na co przeznaczyć stosunkowo rzadkie zasoby, które są do jego dyspozycji i jakie potrzeby zaspokoić....
Decyzja gospodarcza posiada zawsze dwa aspekty- pozytywny i negatywny:
-Aspekt pozytywny- oznacza dokonanie wyboru, jakie cele będziemy realizować oraz jakie zasoby przeznaczymy na osiągnięcie tych celów.
-Aspekt negatywny- oznacza konieczność rezygnacji z innych celów na osiągnięcie, których moglibyśmy przeznaczyć posiadane zasoby.
Formy własności
Własność- to zbiór efektywnie wykorzystywanych uprawnień inaczej praw własności, jakimi dany podmiot, czyli właściciel dysponuje w odniesieniu do określonego obiektu, czyli przedmiotu własności. Wyróżnia się dwa rodzaje własności - własność prywatna i publiczna.
-własność prywatna- to tego rodzaju zbiory uprawnień własnościowych do określonych obiektów, w którym prawa własności poszczególnych jednostek są wyłącznie i dobrowolnie przekazywalne.
-własność publiczna- to zbiór, w którym prawa własności nie są wyłącznie i dobrowolnie przekazywalne. Odrębnym w pewnym sensie pośrednim rodzajem własności nie dającym się jednoznacznie zakwalifikować ani do własności prywatnej ani do publicznej jest własność spółdzielcza.
Z punktu widzenia odpowiedzialności majątkowej wspólników można wyróżnić: - spółki z nieograniczona odpowiedzialnością i spółki z ograniczona odpowiedzialnością i spółki komandytowe.
Posługując się nieco innymi kryteriami można podzielić spółki m.in. na: cywilne i prawa handlowego.
Spółki prawa handlowego można podzielić na: osobowe i kapitałowe.
Spółki kapitałowe można podzielić na: SZOO- gdzie kapitał jest w formie udziałów i S.A.- gdzie kapitał jest w formie akcji.
Ze względu na kryteria społeczno ekonomiczne do głównych typów własności prywatnej współcześnie można zaliczyć:
-własność kapitalistyczna- to prywatna własność kapitału wykorzystywanego do prowadzenia działalności gospodarczej opartej na regularnym zatrudnieniu pracowników najemnych i nastawionej na osiągniecie największego dochodu pieniężnego.
-własność drobnotowarowa- to własność rodzin lub osób prowadzących samodzielnie działalność gospodarcza nie zatrudniających regularnie pracowników najemnych
-własność pracownicza- występuje wtedy, gdy skupione w danym przedsiębiorstwie zasób kapitału należy do zatrudnionych w nim pracowników. Chodzi tu o pracownicza własność akcji inaczej akcjonariat pracowniczy.
Granica możliwości produkcyjnych - wskazuje na alternatywne kombinacje dwóch grup produktów, które społeczeństwo jest zdolne wytworzyć w ciągu danego okresu czasu wykorzystując do tego w całości i jak najlepszy sposób posiadane zasoby i technologie.
2 WSPOLCZESNE SYSTEMY SPOLECZNO GOSPODARCZE.
Gospodarka rynkowa charakteryzuje się dwoma zasadniczymi cechami:
-dominacja prywatnej własności czynników produkcji
-rynkowa alokacja zasobów gospodarczych..
W gospodarce rynkowej czynniki produkcji w zdecydowanej większości są przedmiotem własności prywatnej. W tym sensie mówimy o dominacji a nie wyłączności własności prywatnej. Gospodarka rynkowa zawdzięcza swoja nazwę przede wszystkim temu ze podstawowym regulatorem i koordynatorem procesów gospodarczych jest jej rynek, który jest samoczynnie działającym mechanizmem wpływającym na zachowanie podmiotów gospodarczych. Te zachowania przesądzają o alokacji zasobów gospodarczych. Własność prywatna wiąże się ze swoboda prowadzenia działalności gospodarczej przez poszczególne jednostki i grupy ludzi, którzy podejmują ja na własną odpowiedzialność angażując w tym celu własny majątek i ponosząc związane z tym ryzyko. Własność prywatna skłania tez do efektywnej konkurencji miedzy przedsiębiorstwami. Silnym bodźcem to optymalizacja produkcji i racjonalne wykorzystanie czynników produkcji. Darząc do jak największego zysku przedsiębiorcy starają się produkować więcej i lepiej niż ich konkurenci oraz możliwie najtaniej. Wymaga to poszukiwań najtańszych kombinacji czynników produkcji oraz wprowadzenia obniżających koszty innowacji technicznych i organizacyjnych.
Podstawowe podmioty gospodarcze tj. przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe działają w gospodarce rynkowej samodzielnie i kierują się zasada samofinansowania tzn. pokrywają wydatki z własnych przychodów.
Podstawowe podmioty gospodarcze występują na rynku zarówno w roli sprzedawców jak i w roli nabywców. Dobrowolne umowy są miedzy nimi zawierane przy użyciu pieniądza według cen kształtujących się na ogol swobodnie na rynku.
Gospodarstwa domowe sprzedają czynniki produkcji i za uzyskane w ten sposób dochody kupują dobra konsumpcyjne. Przedsiębiorstwa natomiast sprzedają dobra konsumpcyjne lub inwestycyjne a kupują czynniki produkcji.
Ceny dóbr konsumpcyjnych oraz ceny czynników produkcji ustala się na poziomie równoważącym popyt z podażom.
Zalety gospodarki rynkowej:
-tendencja do regularnego wykorzystania zasobów gospodarczych
-efektywny system motywacyjny
-duża innowacyjność gospodarki
-dyscyplina finansowa przedsiębiorstw
-tendencja do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej
-duża elastyczność gospodarki
-dobre zaopatrzenie sklepów
Gospodarka rynkowa zapewnia swoim obywatelom dużo swobód obywatelskich jak również zapewnia najwyższy, przeciętny poziom dobrobytu.
Wady gospodarki rynkowej:
-czynniki ograniczające działalność rynku w praktyce
-monopolizacja rynku
-bariery wejścia i wyjścia na rynek
-ograniczona przenośność czynników produkcji
-występowanie negatywnych efektów zewnętrznych
-występowanie zjawisk destabilizujących gospodarkę (bezrobocie, inflacja, niepełne wykorzystanie mocy wytwórczej)
-tendencje do powstawania dużych nie zawsze akceptowalnych społecznie różnic w dochodach i majątkach
Gospodarka centralnie planowana(nakazowo-rozdzielcza) charakteryzowała się dwiema zasadniczymi cechami;
-dominacja państwowej własności czynników produkcji
-nierynkowa alokacja zasobów gospodarczych
Państwowa własność czynników produkcji odnosiła się przede wszystkim do dóbr kapitałowych w mniejszym stopniu do ziemi a w najmniejszym do pracy. W przypadku pracy stosowane były rozliczne administracyjne regulacje i reglamentacje. W stosunku do ziemi to zazwyczaj panowała własność spółdzielcza a w Polsce mamy prywatna.
Cechy gospodarki centralnie zarządzanej:
-centralizacja zarządzania gospodarka i planowaniem
-nakazowo-rozdzielczy charakter systemu ( narzucanie przez administracje centralna ogólnych celów i szczegółowych żądań planowych, i administracyjne przydzielanie czynników produkcji w tym środków finansowych)
-administracyjne kształtowanie cen produktów i czynników produkcji
-centralizacja uprawnień do tworzenia i reorganizacji jednostek gospodarczych
-niemal całkowity brak konkurencji miedzy jednostkami gospodarczymi
-brak działających na zasadach komercyjnych instytucji finansowych
-duży stopień izolacji gospodarki i przedsiębiorstw od procesów i zjawisk dominujących w gospodarce światowej
Z wyżej wymienionych cech systemu funkcjonowania gospodarki centralnie planowanej wynikała nierynkowa alokacja zasobów gospodarczych. Najważniejsze decyzje typu:, co, jak i dla kogo produkować podejmowane były w tej gospodarce przez centralna biurokracje partyjno - państwową. Głównym regulatorem gospodarki nie był rynek, lecz plan centralny. Dominującym podmiotem w gospodarce centralnie planowanej było państwo. W trybie administracyjnym określało ono zakres działalności i samodzielności pozostałych podmiotów, ustalało ceny i inne parametry rynkowe. Działające w tych warunkach przedsiębiorstwa pozbawione były ekonomicznej samodzielności. Realizowały one zadania wyznaczone im każdorazowo przez jednostki nadrzędne. Również pozycja gospodarstw domowych była inna niż w gospodarce rynkowej. Istniejący system funkcjonowania gospodarki w znacznym stopniu ograniczał racjonalność ich zachowań zarówno jako konsumentów jak i jako pracowników. Miały one bardzo ograniczona swobodę wybory i skazane były na nieustanne „polowanie” na deficytowe dobra. Proponowane przez nich wybory ekonomiczne bardzo często wpływały na zachowania przedsiębiorstw.
Wady gospodarki centralno - planowej:
-nieracjonalna alokacja zasobów gospodarczych
-nieefektywny system motywacji
-niska innowacyjność gospodarki
-brak dyscypliny finansowej w przedsiębiorstwach
-brak tendencji do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej
-mała elastyczność gospodarki
-permanentny niedobór dóbr
-zanik przedsiębiorczości i rozmycie odpowiedzialności
-niekontrolowany wzrost administracji państwowej i biurokracji partyjno - państwowej
3 RYNEK,POPYT.PODAŻ
Rynkiem nazywamy całokształt transakcji kupna i sprzedaży, oraz warunków, w jakim one przebiegają. Rynek pełni role regulatora procesów gospodarczych. Poprzez oddziaływanie popytu i podaży dokonuje obiektywnej wyceny poszczególnych towarów, czyli po prostu ustala ceny. Cena dla poszczególnych podmiotów gospodarujących jest informacja o przebiegu procesów gospodarczych, jest dla nich swoistym parametrem, który umożliwia przeprowadzenie poprawnego rachunku ekonomicznego. Przeprowadzenie poprawnego rachunku ekonomicznego służące podejmowaniu ekonomicznie uzasadnionych decyzji warunkuje racjonalne rozdysponowanie zasobów miedzy poszczególne dziedziny wytwarzania oraz dopasowania struktury produkcji do struktury społecznego zapotrzebowania.
Mechanizm rynkowy w gospodarce rynkowej jest podstawowym mechanizmem alokacji zasobów do poszczególnych dziedzin wytwarzania.
W zależności od stopnia wyrównania się cen wyróżniamy:
-rynek doskonały - charakteryzuje się spełnieniem w następujących warunkach
-rozproszenie po stronie popytu i podaży - oznacza ze każdy podmiot dysponuje jednakowa siła ekonomiczna i jest ich bardzo dużo. W rezultacie żaden podmiot nie może dyktować cen.
-brak barier wejścia na rynek - oznacza ze wszystkie zasoby są w pełni mobilne. Istnieje, zatem możliwość wejścia na dany rynek i wyjścia z niego
-przejrzystość oraz jednorodność dóbr - oznacza ze sprzedający oraz kupujący dysponują pełnymi informacjami o towarach i warunkach zawierania transakcji w tym zwłaszcza o cenach. Jednorodność dóbr oznacza ze dobra o tym samym przeznaczeniu maja jednakowe cechy fizyczne i są postrzegane przez nabywców jako jednakowe niezależnie od tego, jaki producent je wytworzy.
Przeciwieństwem rynku doskonałego jest rynek monopolistyczny. Przy największym stopniu monopolizacji oznacza to sytuacje, w której występuje jedno przedsiębiorstwo mające wyłączność produkcji i zbytu jakiegoś towaru. Przedsiębiorstwo monopolistyczne kontroluje wiec w pełni sytuacje rynkowa, ma możliwość ustalania podaży i cen. W tej sytuacji cena nie jest dla niego parametrem branym z rynku, to ono jest dawcom ceny.
-rynek niedoskonały
Popyt - popyt na dane dobro jest to ilość tego dobra, jaka nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie. Popyt dzielimy na:
-popyt efektywny- to znaczy taki, przy którym chęć nabycia towaru jest poparta posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu pieniężnego.
-popyt potencjalny- oznacza pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi
Prawo popytu rynkowego- wraz ze wzrostem ceny produktu zmniejsza się popyt na ten produkt, natomiast ze spadkiem ceny wzrasta popyt.
Wykres
Zmiana ceny dobra powoduje zmianę wielkości popytu. Krzywa popytu rynkowego przesuwa się tylko w rezultacie zmian czynników niecelowych.
Wykres
Nietypowe krzywe popytu- wykresy
popyt nie reaguje na zmianę ceny. Mówimy ze jest wtedy doskonale nieelastyczny albo sztywny. Dotyczy to dóbr, które zaspokajają niezbędne potrzeby i nie maja substytutów (np. sól, niektóre leki)
popyt reaguje na zmianę ceny krańcowo - elastycznie, czyli jest doskonale elastyczny. Przy cenie C1 wyznaczonej przez rynek przedsiębiorstwo realizuje sprzedaż swojej produkcji. Przy cenie wyższej przedsiębiorstwo nie realizuje żadnej jednostki.
Zmiana popytu i zmiana ceny mogą być jednokierunkowe ( wzrost ceny powoduje wzrost popytu)
Podaż - podażą nazywamy ilość oferowanych dóbr przez producentów.
Prawo podaży - wzrost ceny rynkowej produktu prowadzi do wzrostu oferowanych ilości tego produktu. Przy wyższej cenie produkcja staje się bardziej korzystna, co skłania producentów do zwiększania ilości produktów oferowanych na rynku. Spadek ceny produktu powoduje zmniejszanie oferowanych ilości produktu.
Typowe krzywe podaży:
a,b wykres
czynniki wpływające na podaż -ceny czynników produkcji, -technologia, -podatki, -ilość przedsiębiorstw gałęzi, -przewidywania cenowe
zmiana kosztów produkcji powoduje przesuniecie krzywej podaży w lewo lub prawo. Przesuniecie krzywej podaży z pozycji p1 do p2 czyli spadek podaży z q1 do q2 odpowiada wzrostowi kosztów produkcji, gdyż wzrost kosztów produkcji oznacza spadek rentowności. Przesuniecie z p1 do p3 oznacza wzrost rozmiarów podaży z q1 do q3 i odpowiada spadkowi kosztów produkcji
cena równowagi rynkowej - wykres
punkt przesunięcia się krzywej popytu z krzywa podaży wyznacza cenę równowagi rynkowej, przy której wielkość popytu jest równa wielkości podaży. Cena wyższa od ceny równowagi oznacza przewagę podaży nad popytem, czyli mamy nadwyżkę. Cena niższa od ceny równowagi oznacza przewagę popytu nad podażą, czyli następuje niedobór dóbr.
4 KONSUMENT JAKO PODMIOT GOSPODARUJACY.
Konsumpcja - polega na jednorazowym zużyciu określonych dóbr w celu zaspokojenia potrzeb np. żywności czy lęków, lub tez używanie danego dobra przez dłuższy czas np. auto, odzież. Konsumowane dobra dzieli się na:
-dobra jednorazowego użytku
-dobra trwałego użytku
W teorii konsumenta zakłada się ze jest on podmiotem racjonalnym. Dokonując wyboru konsument dąży do osiągnięcia maksymalnej korzyści, jaka w danych warunkach może uzyskać w konsumpcji dóbr. Konsument racjonalny opiera proces podejmowania decyzji na zasadzie optymalizacji. Każdy konsument dokonując zakupu posiada swoje preferencje.
Użyteczność miara zadowolenia z konsumpcji
Dobra, które są dla konsumenta bardziej użyteczne dostarczają mu więcej zadowolenia aniżeli te, które konsument ocenia jako mniej użyteczne. użyteczność jest suma zadowolenia, jaka osiąga indywidualny konsument z konsumowania lub posiadania danego dobra.
całkowita - jest suma użyteczności konsumowanej ilości produktu lub usługi.
marginalna - wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia lub zmniejszenia konsumpcji danego dobra a kolejna dodatkowa jednostka.
Wykresy
Miedzy ilością konsumowanego dobra a użytecznością występują następujące zależności:
użyteczność całkowita konsumpcji danego dobra rośnie lub spada wraz ze wzrostem lub spadkiem ilości konsumowanego dobra.
Użyteczność marginalna zmniejsza się lub rośnie wraz ze wzrostem lub spadkiem ilości konsumowanego dobra.
Prawo malejącej użyteczności marginalnej
Mówi ze zadowolenie z pierwszej konsumowanej jednostki dobra jest znacznie większe aniżeli z kolejnej drugiej jednostki. W rezultacie przyrosty zadowolenia z konsumpcji mierzone jako użyteczność marginalna zmniejszają się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra.
System preferencji konsumenta
konsument dokonuje równoczesnych wyborów wielu dóbr dążąc do osiągnięcia takiej kombinacji konsumowanych dóbr, które spełniają w największym stopniu dane preferencje konsumenta. Podstawa wyborów konsumenta jest uporządkowany system preferencji odnośnie kombinacji konsumowanych dóbr.
Wykresy
krzywa obojętności- przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które są dla konsumenta dostępne. Każda z tych kombinacji daje konsumentowi takie samo zadowolenie, oznacza to ze dana krzywa obojętności czuje się stałym poziomem zadowolenia
wykres
krzywa obojętności wskazuje wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które dają konsumentowi takie samo zadowolenie. Negatywne nachylenie krzywej obojętności oznacza ze zwiększenie jednego dobra wymaga rezygnacji z drugiego. Miedzy dwoma dobrami istnieje stosunek substytucyjnosci
Analiza krzywej obojętności pozwala określić rozmiary substytucji jednego dobra przez drugie. Miernikiem efektu substytucji dobra x/y jest marginalna stopa substytucji. Marginalna stopa substytucji Mss określa, jaka ilość dobra y należy poświęcić w celu zwiększenia dobra x o jedna jednostkę, w sytuacji, kiedy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności, czyli nie zmienia poziomu zadowolenia z konsumpcji.
Ograniczoność budżetu
Konsument podejmując decyzje dotycząca zakupu rożnych dóbr musi uwzględnić wielkość budżetu, który ma do swojej dyspozycji. Głównym elementem tego budżetu są dochody konsumenta.
Ograniczenie budżetu konsumenta
DP=qx*px+qy*py
qx,qy - oznaczają ilość dobra x i y
px, py - ceny dobra x i y
założenie : -cena rynkowa kg jabłek 5 pln
- cena rynkowa kg pomidorów 3 pln
- miesięczny dochód konsumenta 1500 pln
wykres
linia budżetowa oddziela kombinacje osiągalne od nieosiągalnych. W przestrzeni trójkątnej poniżej linii buhietowej znajdują się wszystkie kombinacje miesięcznej konsumpcji jabłek i pomidorów osiągalne dla konsumenta przy danym dochodzie oraz przy danych cenach produktów.
Optimum konsumenta
Punkt, w którym konsument maksymalizuje zadowolenie z konsumpcji. znajduje się na najwyższej krzywej obojętności możliwej do osiągnięcia przy danych ograniczeniach. Jest to punkt styczności linii buhietowej z krzywa obojętności.
5 PRZEDSIEBIORSTWO, JEGO DZIALALNOSC I KOSZTY PRODUKCJI
Przedsiębiorstwo - jest wyodrębnioną pod względem ekonomicznym jednostka prowadząca działalność produkcyjna, handlowa lub usługowa. Odrębność ekonomiczna przedsiębiorstwa oznacza wydzielenie określonego majątku , pokrywanie wydatków z własnych przychodów, posiadanie w banku odrębnego rachunku rozliczeniowego. Formalnym wyrazem odrębności ekonomicznej jest zazwyczaj osobowość prawna przedsiębiorstwa tj., zdolność do zawierania umów i wstępowania w stosunki cywilno - prawne z innymi podmiotami. Przedsiębiorstwo posiada określony majątek umożliwiający prowadzenie działalności produkcyjnej, usługowej lub handlowej. Majątek ten składa się z wielu składników ( maszyny, materiały, budynki, ) które w trakcie prowadzenia działalności są wykorzystywane i ulęgają zmianie. Wszystkie zmiany majątku są ewidencjonowane w rachunkowości przedsiębiorstwa. Majątek przedsiębiorstwa można podzielić na dwie podstawowe grupy:
majątek trwały, - czyli środki trwale, czyli aktywa
majątek obrotowy, - czyli środki obrotowe, czyli aktywa obrotowe
Maszyny, urządzenia produkcyjne, budynki, środki transportu, zalicza się do środków trwałych. Charakteryzują się one tym ze:
wykorzystywane są w długim okresie i służą do produkcji wielu wyrobów
zużywają się stopniowo i powoli trąca swoje wartości użytkowe
przedstawiają określona wartość pieniężna , której odpowiednie części są przenoszone na wytworzone za ich pomocą produkty.
Składniki majątkowe, które zastosowano w procesie produkcji zużywają się całkowicie lub podlegają przeobrażeniom zmieniając swoja naturalna postać zalicza się do środków obrotowych. Do tej grupy należą: materiały, paliwo, energia, produkcja w toku, wyroby gotowe, środki pieniężne. W księgowości cały majątek trwały i obrotowy będący do dyspozycji przedsiębiorstwa określa się jako aktywa ze względu na to , ze trwale i obrotowe środki majątkowe biorą udział aktywny w realizacji zadań gospodarczych przedsiębiorstwa.
Finansowanie
Majątek przedsiębiorstwa może być finansowany w różny sposób. Najogólniej można wyróżnić dwie grupy finansowania :
fundusze własne przedsiębiorstwa - będące równowartością wkładu właściciela w przypadku przedsiębiorstw prywatnych i tak zwanego wyposazenia majatkowego otrzymywanego z budzetu panstwa w przypadku przedsiębiorstw panstwowych.
Fundusze obce - w sklad, których wchodza: kredyty bankowe, pozyczki, zobowiazania wobec dostawcow budzetu panstwa oraz innych instytucji.
Fundusze własne i obce określane są jako pasywa, gdyż w przeciwieństwie do środków trwałych i obrotowych nie odgrywają aktywnej roli w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Usystematyzowane zestawienie wszystkich elementów majątku przedsiębiorstwa i źródeł ich finansowania sporządzone na określony dzień i w określonej formie nazywamy bilansem przedsiębiorstwa.
Czynniki wykorzystywane do produkcji (praca, kapitał, ziemia) są dla producenta kosztami. Wielkość kosztów wynika z pomnożenia ilości kupowanych czynników przez ich cenę wyrażona w pieniądzach. Rozumiane koszty produkcji zapisywane są w rachunkowości przedsiębiorstwa jako koszty rachunkowe.
Koszty działalności gospodarczej
Koszty stale- do tej grupy zaliczamy takie koszty, których wielkość w zasadzie nie zmienia się przy zmianie rozmiarów produkcji ( koszty utrzymania administracji przedsiębiorstwa tzw. Amortyzacja)
Koszty zmienne - są to takie koszty, które zmieniają się wraz ze zmianami produkcji( place pracowników, surowce)
Do celów analitycznych wykorzystujemy następujące kategorie kosztów:
koszty całkowite - składają się z kosztów stałych i zmiennych. Jeżeli koszty całkowite podzielimy przez ilość wyprodukowanych wyrobów to otrzymamy koszt jednostkowy lub inaczej koszt przeciętny.
koszt krańcowy - informuje o tym jak wzrastają koszty całkowite przy wzroście produkcji o jedna jednostkę wyrobu.
.......
Istnieje doskonała mobilność czynników produkcji oraz możliwość zakładania nowych przedsiębiorstw. nie ma, bowiem wyjścia na rynek.....
oferowane do sprzedaży towary maja jednakowe cechy użytkowe ( reklama i marka nie wpływają na zwiększenie ilości sprzedaży)
kupujący i sprzedający maja doskonała orientacje na rynko, czyli producenci maja pełne rozeznanie dotyczące cen, kosztów i możliwości sprzedaży na rynku, a konsumenci maja pełna informacje o cenach, jakości i dostępności produktu.
W warunkach konkurencji doskonalej przedsiębiorstwo jest jednym wielu podmiotów na rynku. Zwiększenie podaży przez przedsiębiorstwo nie wpływa na poziom cen
Utarg całkowity, - czyli przychód ze sprzedaży jest równy iloczynowi ilości sprzedanych produktów i ich cen
Utarg przeciętny - jest suma pieniędzy uzyskana za jednostkę sprzedanego towaru ( jest on równy cenie towaru).
Utarg krańcowy, - czyli przyrost utargu całkowitego związany ze wzrostem sprzedaży o jedna dodatkowa jednostkę, również jest równy cenie.
Podejmując decyzje o rozmiarze produkcji, przedsiębiorstwo kieruje się kryteria maksymalizacji zysku. Całkowity zysk przedsiębiorstwa jest to różnica miedzy utargiem całkowitym a kosztami całkowitymi. Na rynku doskonale konkurencyjnym cena jest wielkością niezależna od producenta. Jest ona ukształtowana przez rynek i poszczególni producenci nie maja na nią wpływu.
Przedsiębiorstwo monopolistyczne
Monopol pełny - występuje wówczas, gdy spełnione są następujące warunki:
na rynku działa jeden producent i wielu kupujących
nie ma możliwości wejścia na rynek opanowany przez jednego producenta- monopolistę
produkty są zróżnicowane i nie posiadają bliskich substytutów
uczestnicy rynku dysponują pełna informacja
przedsiębiorstwa zajmujące pozycje monopolistyczna maja wpływ na podaż cen. Kontrolują sytuacje na rynku mogą one ograniczać rozmiary podaży i sprzedawać towary o wyższych cenach.
Monopolista - jako jedyny producent na tynku nie bierze pod uwagę innych firm gdyż w tej sytuacja nie ma konkurentów.
Krzywa popytu na produkty wytworzone przez monopol jest równocześnie krzywa popytu rynkowego.
Konkurencja monopolistyczna i oligowa
Konkurencja monopolistyczna - występuje w gałęziach, które charakteryzują się następującymi cechami:
na rynku działa wielu producentów i wielu nabywców
istnieje nieograniczona swoboda wejścia na rynek danej gałęzi nowych firm
produkty wytwarzane przez rożne firmy nie są jednorodne, są zróżnicowane pod względem cech użytkowych i maja bliskie substytuty
producenci i konsumenci maja doskonale informacje o rynku
Firma działająca w warunkach konkurencji monopolistycznej ma do czynienia z opadająca krzywa popytu. Pojedyncze firmy wykorzystują niejednorodność oferowanych produktów dysponują pewnym stopniem siły monopolowej pozwalającej im często na utrzymanie istniejącego poziomu cen a w pewnych szczególnych warunkach na niewielkie podniesienie cen bez ryzyka utraty klienta.
Dążąc do utrzymania swej pozycji na rynku firmy stosują rożne formy walki konkurencyjnej. Mogą np. zaoferować niższa cenę od cen oferowanych przez konkurencje. Taka forma konkurencji to konkurencja cenowa. Konkurencja monopolistyczna charakteryzuje się konkurencja niecenowa zmierzającą do zróżnicowania produktów głównie pod względem jakościowym przez popularyzacje marki firmowej, formy sprzedaży.