Wczesna interwencja - to wielodyscyplinarne usługi oferowane dzieciom w celu poprawy ich stanu zdrowia i samopoczucia, zwrócenie uwagi na ich kompetencje oraz pomoc rodzinie. Pomoc powinna być udzielona dziecku oraz rodzicom.
Etapy profilaktyki:
a) Pierwszorzędowa - eliminacja czynnika patogennego
b) Drugorzędowa - czynnik patogenny już wystąpił, profilaktyka polega na zapobieganiu odchylenia od normy.
c) Trzeciorzędowa - działania zmierzające do zmniejszenia odchylenia.
Program WWKSC - Program dotyczący wczesnego wspomagania rozwoju. Dotyczy on opieki Wczesnej Wielospecjalistycznej, Kompleksowej, Skoordynowanej, Ciągłej.
W ramach resortu ydrowia funkcjonuje wczesna interwencja medyczno-rehabilitacyjno-terapeutyczna, która dotyczy obszarów opieki zdrowotnej nad dzieckiem i rodziną.
Osoby wybitnie uzdolnione są to osoby przejawiające wysoki poziom inteligencji lub posiadające zdolności specjalne w sferze umysłowej.
Charakteryzują takie dziecko dwie cechy:
ponadprzeciętne osiągnięcia
potencjalne zdolności do danych osiągnięć
Wartości wysokości IQ nakładają się zgodnie z KRZYWĄ NORMALNĄ
69 i poniżej -> upośledzenie umysłowe 2,1%
70-85 -> inteligencja niższa niż przeciętna
85-115 -> inteligencja przeciętna 68%
115-130 -> inteligencja wyższa niż przeciętna
130 i powyżej-> inteligencja bardzo wysoka 2,1%
Najwięcej ludzi jest z inteligencją przeciętną )68%), zaś po tyle samo ludzi ypośledzonych co nieprzeciętnie utalentowanych.
Geniusz i obłąkanie - Lombroso
Koncepcja dotycząca większej częstotliwości występowania zaburzeń psychicznych u osób genialnych.
Cechy ludzi genialnych według ELLIS:
wrażliwy układ nerwowy
róznego rodzaju anomalie
posiadanie innych cech-defektów
Ważne jest wspieranie dziecka zdolnego, zajęcia dodatkowej niż promocja z klasy do klasy.
Talent jako wyraz wybitnych zdolności. Musi to być zjawisko mierzalne.
Kreatywne wspieranie od początku
Według Domana noworodek jest maszyną do uczenia się.
Należy dostarczać dziecku możliwości rozwoju.
Geny najwyżej decydują w 50% o naszej inteligencji.
Wspomaganie nie jest przyspieszaniem rozwoju, lecz wykorzystywanie wrodzonego potencjału.
Do 3r.ż. U dziecka dominuje prawa półkula, półkula emocjonalna. Stąd są problemy z logicznym myśleniem, czytaniem, czy matematyką
najlepszym czasem na kształcenie prawej półkuli jest dzieciństwo, czas gdy nie została ona zdominowana przez lewą.
Rozwój zmysłów:
Wzrok - zależy od czynników zewnętrznych. Dobrą stymulacją są kolory kontrastowe (żadnych pastell!)
Prototypy twarzy - noworodki reagują na twarze. Rysunek pobudza wszystkie ośrodki w mózgu.
Słuch - dziecko rozpoznaje głos swojej matki. Muzyka bardzo dobrze oddziaływuje na dziecko. Efekt Mozarta - muzyka bardzo dokładna itp. sprzyja koncentracji uwagi, rozwija zdolności analityczne i językowe.
Dotyk - Dla niemowlaka najważniejszy ze zmysłów. Dotyk obniżą poziom stresu, podwyższa odporność.
Głośne czytanie dla niemowlęcia to stymulacja mózgu. Metoda Domana- czytanie globalne/całościowe.
Naukę rozpoczyna się nawet w wieku 6 miesięcy.
Metody terapeutyczne Pedagogiki Specjalnej.
Metody niedyrektywne - całkowita akceptacja dziecka, atmosfera swobody, szacunek wobec dziecka, dziecko samodzielnie kieruje zabawą.
Ta metoda pozwala na rozwijanie aktywności dziecka, mobilizuje ona do samodzielnego podejmowania decyzji, rozwój emocjonalny dziecka przebiega harmonijnie.
Metody dyrektywne - likwidacja nieporządanych zachowań i wyuczenie określonych zasad. Stosowane są wzmocnienia. Jest to inaczej terapia BEHAWIORALNA.
Metoda ta ma na celu redukcję zachowań nieporządanych.
Snoezelen - Sala doświadczalna świata.
Wykorzystywane u osób upośledzonych umysłowo.
Ma za zadanie pobudzić zmysły przy pomocy bodźców(które stymulują ludzkie zmysły).
Dzięki temu tworzy się łatwiejsze do zrozumienia środowisko
Metody oparte o kontakt z ciałem
Pozwalają na zdobywanie informacji na temat swojego ciała - ułatwiają rozwój poznawczy.
Są to np:
Programy aktywności
Program dotyk i komunikacja
Metoda ruchu rozwijającego
Program aktywności - stworzone przez małżeństwo Knill'ów.
Podstawowym celem jest rozbudzenie aktywności osoby niepełnosprawnej.
Zachęca się do działania i własnej inicjatywy.
Muzyka stanowi ważny element tego programu.
Metoda ruchu rozwijającego
Rozwój ruchowy jest podstawą do rozwoju poznawczego.
Podstawowy środek tej terapii to ruch - możliwość realizacji potrzeb psychicznych.
Muzykoterapia:
- Muzykoterapia receptywna - wykorzystanie wpływu muzyki na psychofizyczny rozwój człowieka.
- Muzykoterapia aktywna - dobieranie bodźców dźwiękowych z aktywnością ruchową.
Metoda Domana
Terapia dla dzieci z uszkodzeniami mózgu i pomaga w stymulacji rozwoju umysłowego, społecznego i fizycznego dzieci zdrowych.
Celem jest usprawnienie pracy układu nerwowego, nie należy zwalczać objawów, ale stymulować uszkodzony mózg.
Ta metoda wymusza określone reakcje ze strony dziecka.
Biofeedback
- Pozwala kontrolować procesy zachodzące w organizmie, uczy panowania nad własnymi reakcjami.
- Udowadania, że w różnych stanach świadomości zmieniają się fale mózgowe.
- Historia Eeg biofeedback'u sięgi lat '60. Najważniejsze dla tej metody okazały się badania prof. Stermana.
- Dobry trening poprawia jakościowo pracę mózgu.
- Metoda stwarza możliwość korygowania dysfunkcji mózgu. Jest ona wielkim krokiem ludzkości w kierunku poznania możliwości naszego umysłu.
Metoda integracji sensorycznej - J. Ayres.
Integracja sensoryczna - jest organizacją odbieranych przez nasze ciało informacji do celowego wykorzystania.
- Jest to metoda stymulująca jednych narządów zmysłu.
- Zjawisko syntezji - łączenie doznań zmysłowych, w zakresie 2,3 zmysłów np. muzyka widoczna w barwach.
Deprywacja sensoryczna - najcięższa forma ograniczenia dopływu doświadczeń sensorycznych niezbędnych do prawidłowego rozwoju dziecka.
RODZINA DZIECKA Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIA:
- rodzina taka ma mniej lub bardziej głębokie zmiany we wzajemnych stosunkach
- jest to silny stres dla członków rodziny
- efektem prowadzonych projektów badawczych jest określenie wielu zmiennych kształtujących położenie rodziców dziecka z zaburzeniami
- wg Harrisa rodzice muszą doskonale poznać chorobę dziecka i dopiero zreorganizować rodzinę
MEDIATORY STRESU RODZICIELSKIEGO:
Tworzą 3 grupy czynników związanych z :
1. charakterystyka niepełnosprawnego dziecka
2. charakterystyka rodziców
3. charakterystyka środowiska
* `family centered approach'- podejście skoncentrowane na rodzinie
- Dla osób pracujących z rodzicami osób niepełnosprawnych ważne jest określenie czynników modelujących poziom stresu by chronić przed jego dużym natężeniem
- Autyzm w rodzinie stwarza sytuacje nieznane w przypadku innych zaburzeń
- Czynniki stresogenne wywierają pływ na wszystkie aspekty życia codziennego
- Problemy w rodzinie dziecka z autyzmem:
* późna lub nietrafna diagnoza
* poczucie braku więzi emocjonalnej z dzieckiem
* nieprzewidywalny przebieg rozwoju dziecka
* nieharmonijny, nierównomierny rozwój
* normalny wygląd
* niezrozumiałe dla otoczenia zachowania
AUTYZM
- Leo Konner- wyodrębnił grupy dzieci z autyzmem wczesnodziecięcym z grupy dzieci upośledzonych umysłowo
- Autyzm to zaburzenie łączone z objawami schizofrenii oraz postrzeganie go jako psychozy
- TEORIA PUSTEJ FORTECY
Autyzm powstaje w wyniku relacji z oziębłą emocjonalnie emocjonalną matką
- w 1980r pojawił się termin wyjaśniający autyzm jako Całościowe zaburzenie rozwojowe.
Przestaje być traktowany jako zaburzenie z grupy psychoz dziecięcych.
ZAMĘT TERMINOLOGICZNY- stosowanie przez diagnostów przymiotnikowych pojęć i nie tylko.
AUTYZM jest całościowym zaburzeniem rozwojowym, obejmującym zaburzenia w zakresie funkcjonowania TRIADY ZABURZEŃ:
1.interakcji społecznej
2. porozumiewania się
3. ograniczonego powtarzającego się, repertuaru zainteresowań i aktywności rozpoznawalnym przed 3r. ż.
AUTYZM nazywany jest również ślepota społeczną
- Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego
- brak odwzajemnienia społeczno- emocjonalnego
CHARAKTERYSTYKA AUTYZMU:
*Sfera interakcji społecznych
-brak spontanicznej potrzeby dzielenia się z innymi radością itd.
-niedostateczny rozwój związków rówieśniczych
-nie pokazuje palcem i nie stara się zrozumieć
*Sfera komunikacji- zabawa
-opóźnienie lub całkowity brak języka mówionego
-brak zdolności inicjowania i podtrzymywania konwersacji
-używanie języka w sposób stereotypowy
-brak zróżnicowanej, spontanicznej zabawy z użyciem wyobraźni
*Ograniczony repertuar zachowań i zainteresowań
-pochłonięcie stereotypowymi zainteresowaniami
-przywiązanie do czynności rytualnych
*Autyzm- umysł nazbyt ścisły
- S.Baron-Cohen uważa, że genetyczne podłoże autyzmu jest związane z dziedziczeniem uzdolnień technicznych
-osoby z uzdolnieniami ścisłymi mogą być nosicielami genów autyzmu. Potomstwo może otrzymać dawkę genów autystycznych.
*Fenomen doliny krzemowej:
-Ta choroba występuję w środowiskach, gdzie jest więcej osób z umysłami ścisłymi.
-W tej krainie występowanie autyzmu jest 10krotnie większe.
KIERUNKI ZMIAN W DIAGNOSTYCE AUTYZMU:
Zmiany terminologiczne
Diagnoza funkcjonalna- praktyczne ujęcie diagnostyczne.
Odchodzenie od orzecznictwa statycznego na rzecz dynamicznego.
Nadzieja na wczesne wykrywanie autyzmu- skale screeningowe.
Wykrywają to techniki przesiewowe- np. CHAT i M- CHAT
Doskonalenie narzędzi diagnostycznych.
Brak standaryzacji w warunkach polskich polskich arkuszach wywiadów.
Obecnie trwa rewitalizacja narzędzi ADOS i ADTR.
Nowy kierunek- diagnostyka biomedyczna.
-Przełom w terapii autyzmu poprzez pojawienie się doniesień dot. Powiązania autyzmu z alergiami pokarmowymi, szczepieniami, zanieczyszczeniami metalami.
-Postępowanie diagnostyczne poprzedzone jest badaniami medycznymi, w tym metabolicznymi.
-Jednym z kierunków badań jest występowanie u osób autystycznych nietolerancji do substancji białkowych- kazeiny i glutenu.- odrzucenie ich w diecie powoduje polepszenie.
DYSLEKSJA- PARCJALNE ZABURZENIA ROZWOJOWE:
Występuje przy co najmniej przeciętnej inteligencji, sprawnych narządach ruchu oraz zmysłach wzroku i słuchu.
Dysleksja rozwojowa występuje, gdy trudności w nauce mają charakter wybiórczy i przejawiają się niepowodzeniami w uczeniu się czytania, pisania. Trwa ona od urodzenia i nie jest nabyta w późniejszych etapach życia.
Termin ten został zaproponowanych w latach '60.
W ramach tego syndromu wyróżniano terminy:
Dysleksja- trudności w czytaniu, której towarzyszą trudności w pisaniu
Dysortografia- trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (błędy ortograficzne)
Dysgrafia- trudności z opanowaniem graficznego pisma.
Dyskalkulia- trudności w uczeniu się matematyki.
Dysleksja rozwojowa występuje u dzieci z zaburzeniami percepcyjno-motorycznymi.
DYSLEKSJA- brak czegoś, trudność, niemożność itp.
-Dziecko z dysleksją jest inteligentne, lecz nie potrafi opanować sztuki pisania i czytania.
-Popełnia błędy jakby nie widziało, lecz wzrok ma w porządku. Taka sama jest sytuacja z pismem ze słuchu.
-Zna zasady ortografii.
-Ma absolutny słuch muzyczny, ale nie umie czytać nut.
-Dyslektykom towarzyszą wybitne uzdolnienia.
-Rozpoznaje się ją tylko w przypadku stwierdzonego prawidłowego poziomu rozwoju umysłowego.
TYPY DYSLEKSJI:
Wzrokowo-przestrzenna - zaburzenia percepcji i pamięci wzrokowej powiązane są z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej i wzrokowo-przestrzennej.
Słuchowo-językowa- zaburzenia percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy z zaburzeniami funkcji językowych.
Integracyjna- zaburzona jest koordynacja, czyli integracja percepcyjno-motoryczna.
Typu mieszanego- zaburzenia w percepcji słuchowej, pamięci sekwencyjnej, percepcji wzrokowej wyrazów itd.
Dzieci te stanowią 10-15% uczniów (4% bardzo nasilone).
W Polsce 9-10%.
Przedwczesne urodzenie bywa często przyczyną.
FENOMEN SOPOCKI- ponad 40% populacji.
STYMULOWANIE ROZWOJU INTELEKTUALNEGO:
Pamięć dzielimy na:
Krótkoteminową- przechowuje niewielkie ilości informacji przez krótki czas.
Długoterminową- stanowi stały magazyn śladów pamięciowych teoretycznie nieograniczonej pojemności czasu przechowywania.
Rzeczy zapamiętane natychmiastowo są szybko zapominane.
-Jeśli odebrana informacja jest uznana za źródło potencjalnego zagrożenia, mózg uruchamia mechanizm przekazujący odpowiednie bodźce do reszty ciała.
-Jeśli mózg uznał sytuację za kryzysową, zdarzenie zostanie przechowane w pamięci, a inne zadania zostają automatycznie zapomniane.
Aby mózg coś zapamiętał należy powtarzać.
W czasie uczenia się mózg uwalnia CREB(białko) w dwóch postaciach:
1. Stymulująca
2. Tłumiąca- zapobiega zapamiętywaniu zbędnych szczegółów.
WYOBRAŻENIA:
Wizualizacja- notatki Leonarda da Vinci
Zapamiętywanie słów i liczb kojarząc je dźwiękami- Hans Eberstark
Kojarzenie nowych informacji z tymi przechowywanymi w pamięci- Aleksander Aithers
Stresujące zdarzenie silniej zapada w pamięci, lecz stres uwalnia hormon glukokortikoid. Wtedy gdy jego stężenie jest zwiększone następuje hamowanie procesów pamięciowych.
STARSI LUDZIE: mają słabszą pamięć, gdyż nakładają się im coraz to nowe informacje. Mają fizjologicznie upośledzoną pamięć krótkoterminową.
Ćwiczenia fizyczne poprawiają zdolności umysłowe i koncentracje- John Ratey.
Mnemozyna ku czci umiejętności pamięci
PAMIĘCIĄ RZĄDZĄ 2 CZYNNIKI:
Wyobraźnia
Skojarzenia
Zapamiętujemy dzięki: pozytywne obrazy, kolory, wrażenie zmysłowe, słowa klucze itd.
Eksperymenty prof. Rosensweiga- w każdej komórce znajduje się dokładny zapis wszystkiego.
BETA- od 15-25 cykli na sekundę -> stan zupełnego rozbudzenia
ALFA- od 8-12 cykli/s -> stan jednoczesnej gotowości i odprężenia. Idealny do przyswajania wiedzy
THETA- od 4-7c/s -> wczesne fazy snu, przetwarzanie inf. Z całego dnia
DEKTA- OD 0,5-3 c/s -> głęboki sen
Fale codziennego funkcjonowania utrudniają dostęp do głębszych poziomów umysłu i trwałego zapamiętywania.
Lewa półkula- słowa, logika, liczby, hierarchia, analiza.
Prawa półkula- postrzeganie przestrzeni, wyobraźnia, marzenia, kolor.
Podstawowa metodą pamięciową są skojarzenia. Łatwiej zapamiętać poprzez obrazki które wyglądają jak cyfry= haki.
- zapamiętywanie poprzez tzw. zakładki mieszkaniowe.
Metoda łazanowa- muzyka to czynnik odprężający i wprowadzający w odpowiednie fale, ale jako nośnik dzięki któremu informacje wpływają do pamięci
Uczymy się
- 10% z tego co czytamy
- 20% z tego co słyszymy
-30% z tego co widzimy
-50% z tego co widzimy i słyszymy
-70% z tego co mówimy
-90% z tego co mówimy i robimy
Uczymy się poprzez to co(zmysły):
- widzimy
- słyszymy
- smakujemy
-dotykamy
- wąchamy
- robimy
3 Style uczenia się:
- kinestetyczno-dotykowy 37%
- wzrokowy 29%
Słuchowy 34%
Słowa klucze: Słowa zawierające w sobie szeroki wachlarz wyobrażeń, dzięki czemu mogą w każdej chwili zostać pobrane ze świadomości
Słowa kreatywne- szczególnie mocno działające na gotowość i trwałość pamięci. Ma moc wywołania z pamięci obrazów i wyobrażeń. Jest zakresowo pojemniejsze.