Komórka
10 do 12 ilosc kom w organizmie, są paliomorfizm- rózinią się wilekości i kształtem
Błonma komórkowa
2 wartstwowa od wew biłak, fosfolipidy, na zew glikoproteidy- przepuszczalność
transport bierny- roznica stęzęń
traznsport aktywny- potrzebana energia
Fogocytoza- przekształcanie ciał stałych prze błone kom
Pinocytoza-pochłanianie cieczy
Siateczka sródplazmatyczna
Złozony układ kanlików
Gładka-nie zawiera rybosomów-ziarenka z rRNA) -rozbudowana kom która transportują elektrolity, produkują hormony steryalowe, intensywny metabolizm lipidów
Szorstka- zawiera eybosomy- produkcja białka
Aparat Golgiego
Słuzy do transportu, wyprodukowanego białka, tam dojrzewa i dalej ejst transportowane
Mitochądria
Pałaczkowate twory, otoczony dwu-wartswowwą błoną.. Duże enzymow komórkowych (65%).Zachodza procesy utleniania kom (oddychanie kom)- procesy aksydoredukcyjne , powstanie ATP
Lizosomy
Zawieraja eznymy trawienne ( to co z fogocytozy i pinocytozy). Moize być trawioy od wew
Centrum komórkowe
Ograniczone zagęszczenie cytoplazmy w oblizy jadra kom. Znajdują się tu centriole-mają wpływ na rozpoczęcie podiząłu kom. Nie dizleą się
Mikrotubule-elementy usztywniające kom elementy szkieletowe
Mikrofilamenty- elemnety kurczliwe
Wtrety cytoplazmatyczne-ziarenka wydzielin hemoglobine i ….
Jądro kom
Stały skladnik kom z wyjątkiem erytrocytów. Kształt dostosowany dow ielkosci kom (inaczje z kom nerwowymi) Sklada się z błony jadrowej. Wew jest jądro które produkuję rybosomy
Chromatyna- kwas DNA+białko. Forma istnienia chromosomów w okresie między podzilami komórki
Skład chemiczny kom:
- woda 75-85%
-białko 10-20%
-tłuszcze 2-3%
-cukry 1%
-inneskladniki mineralne 1%
Podziła komórkowy
Chromozomy ujawniaja się w kom w okresie poadizłu i najbnardziej widoczne w metafazie. Małe walcowate twory od 1-10 mikrometrów dł. I średnicy 0,5-1 mikrometra. Składaja się z dwóch spiralnie zwinietch chromatyd nici DNA
Posiadają przewężęnia -centromery.
Garnitur-zespół chromosomalny- wszystkie chromosomy które ujawniają się w czasie podziału. Stały dla danego gatunku, Najczescieuj jest iuch parzysta liczba
Chrom. Homologiczne- ch o podobnej budowie
Zespół diploidalny- podwojona ilosci chromosómów (46, 23 pary)
Zespoł haploidalny-(pojednynczy zespół (23 chromosów.
Kariotyp-zespol cech które wyrózniaja dany garnitur chromosomalny
** podizła komórkowy
Złozony podizła w którym nastepuje podziła kom na dziwe inne.
Zapoćztakowany przez podziła chromatyny. Niżbedny do zapoczatkowania kw.pary aminobeznzoesowy (DABA)
Mitoza
Proces ciagły (profaza, metafaza, anafaza, telofaza)
Profaza- w cytoplazmie pojawia się centriole i wędruja na bieguny. Powstaje wrzeciono podziłaowe (leci do równika) Pojawiają się chromosomy- cienkie i splata a potem grubePod koniec profazu znijają jadra i otoczka jadrowa a pary cenytrioli rozchodza się do przeciwległych biegunów komórki
Metafaza- pracy centrioli docierają do przeciwległuych biegunów a pomiedzy nimi ostatecznie formuje się wrzeciono podziłowe, chromosomy ustawja się w płaszczyznie równikowej kom a do centrioli przyczepiaj się po 2 mikrotubule
Anafaza-połowkoi chrom, wedrują do biegunów Porost jądro kom jaderkow
Telofaza-podział cytoplazmatyczny,
Interfaza- czas międzypodziałami, gropmadzenie energi, namnazanie centrili i DNA
Okres postkinezy-okres podizłaowy i się daljenie nie dzielą osteocyty, nerwowe, kom jajawa niezapłodniona
Amitoza-kom embrionalnych (pantofelek)
Mejoza
Podziałk redukcyjny , kom rozrodcza w wyniku tego podziału powstaja gamety (gametogeneza)
KoM wyjściowymi sa spermatocyty I rzędu, oocyty I rzedu. Zmniejszenie o połowe DNA
I podział
Profaza I-okres stosunkowo długi, łaczenie chromosów i wymienianie materialu genetycznego
a) leptaten (leptos-cienkie)- chromosomy cienie wiotkie
b) zygoten- ch homologiczne skrecaja się wokół osi i powstaje gruby chrom. Kiwalent. Podizął chrom. Na 4 chromatydy
d) diploten- chromatydy krzyzują się ze sobą [powstaja procec crosing-over
e) diakineza- zanik błony jadrowa i chrom przechodza w kolejną fazę (ustawiaja się równikowo -metafza i po 2 chromatydy do biegunów- anafaza
W jądrze u mężczyzn powstja 2 spermatocyty II rzedu occyt II rzedu i cialko kierunkowe
Miedzy podizłąme interfaza bez namnazania
II podział
Profaza II- chromosomy podzielone na chromatydy
Metafaza II-ust się w pł rónikowje
Anafaza- do biegunów
Telofaza- rekonstrukcja
Oocyt opuszcza jajnik w metafazie do jajawodu a możliwosci:
-ginie gdny nie ma zapłodnienia
-zapł dalje leci podział powstjae 2 occyty potem dochodzi do zapłodnienia
Śmierć kom- warunkuje zachowania rónowafgi (homoestazy)
Obumieranie:
a) nekroza-śmierć kom w wyniku masywnie działących czyników uszkadzających -zaburzenie równowagi osmotycznej
b) apoptoza-programowana śmierć kom przebiega w wyniku ekspresji odpowiedniego genu (w wyniku reakcji biochemicznej) np. odrzucenie przeszczepu
Różnice:
- w nekrozie dochocdzi do bezwładnej degradacji DNA
- w apoptozie degradacja DNA jest zaprogramowana
- w N. objętośc kom zwiększa się a w A> objetosci komzmniejsza się
- N- organella są uszkodzoane
A nieuszkodzoane
-N- komorka wraz z organellą ulega lizie (rozpadowi
A organella nie rozpadasię
-N- fagocytoza (pochlanieniae) resztek kom przez kom ukł immunologicznego wokół tego wytwarza się stan zaplany
A resztki po kom jest tagozytoza przez kom które sąsiadują z tą wchłanianią
Czynniki hamujące apoptozę:
-czy wzrostu i hotmony estrogeny i antrogeny
-fenolarbitol
przyspiesza:
- brak cz wzrostu
- glikokortykoidy
-wolne rodniki
-infekcje wirusowe
-cytostatyki
-promieniowanie gama i UV
-szok cieplny
choroby związane z hamowaniem apoptozy:
- choroby nowotworowe
-choroby autoimunologiczne (kłębkowe zaplenie nerek, toczeń rumieniowaty)
-infekcje wirusowe
z przyspieszania apoptozy:
-aids (mało lifocytów T-4)
-Alzhaimera, Pakinsona
-zawł mięsnia sercowego
-udar mózgu
-osteoporoza, zmiany zwyrodnieniowe stawów
GENETYKA
Kw. Nukleinowe- nosniki informacji
- łańcuchy fosforanowe DNA lub rNA
-zasady
nukleotyd- 1 cz. Kw fosforowego i 1 zasada (4 rodzaje: A, G, C, T (U))
Za pomoca kodu gentycznego zapisana jest inf do syntezy białkek
Triplet- 1 cz kodujaca 1 aminokwas
Cechy kody gentycznego:
- tripletowy, trójkowy
-niezachodzący
-zdegradowany (nie wsyztkie triplety wrunkują kodowanie aminokwaśów
-wieloznaczny (dany aminokwas może być kodowany przez kilka tripletów)
-kolinearny ( kolejnosci kodujacyhc tripletów odpowiada kolejnosci odpowiednich im aminokwasów w łancuchu białkowym)
-bezprzecinkowy
-uniwersalny
-ma zdolnosci do replikacji
Gen- odcinke łańcucha DNA o odmieniownym zapisie znajdujacycm się w chromosomie
Aktywność (ekspresja) genu- wytwarzanie okreslonego biłaka. Mogą przejmować aktywnośc we wszytkie kom ciła lub niektórych. Saktywność powoduje odmiennosc jest ona regulowana żeby utrzymac homeostazę
Transkrypca translacja
DNA---- m RNA----- białko
Transkrypcja- zachodziw w jądrze kom
mRNA +białko informosam (forma przwetrwalnikowa)- wędruje od rybosomów w cytoplazmie i tam tramslacja na białko- 5%
tRNA-transportuje aminokwasy z kom do rybosomów
rRNA-80%
Mutacje ???
Zmienność- dziedzicznych i międzydziedzicznych cech róznce pomiędzy kom danego org
Osadnicza- roznica miedzy osadnikami nalezacymi do tej samej populacji
Miedzypopulacyjna (grupowa)-
Zmiennosć ciagła (fluktuacyjna)- w zakresie wzrostu, masy ciła 10, liczby czerwonych lub bialych krwinek
Zmiennośc skokowa (alternatywna)- zmiennosc w obrębie Rh
Rekonkluacja- proces wymiany fragmentów DNA przyczynia się do powstawania nowych gamotypów (crossing over)
Mutcaj w obrebie genu chromosomu
Genowa-zmina sekwencji nukleotydów w obrebie genu
Chromosomalna (aberracja)- może być strukturalna i liczbowa
Czynniki mutagenne (indukujace powstawanie mutacji znacznie ponad m spontaniczne)
-śmiuerć kom
-transformacja nowotworowa (kancerogeneza)
-wady rozwjowe (teratogeneza- powstawanie wad)
z fizyczne:
- promieniowae L B gama
- UVA i UVB
Biologiczne
- wirusy
Chemiczne:
- kw azotowe
-weglowodany aromatyczne
regulacja hormonalna-wielostrone reakcje integracyjne wywołane przez subst. Wytwarzane w wyspecjalizowanych gruczołach i tkankach i wydzialne do krwi
Cechy charkterystyczne gruczołow wew:
-nie mją przewodów wyprowadzających i łączących je z jamami ciła
-bardzo bogate ukrwienie
-wydzieliny gruczołów prznika bezpośrednio do krązenia
-powstają z 3 lisktów zarodowych
ektoderma- przysada, czesc redzenia nadnerczy
enzoderma- cz korowa nadnerczy, gonady
endoderma- trczyca, przytarczyce, czesc trzustki zwane wysepkami langehalsa
-porzadkowanie OUN
Punktem stycznym UN i hormonalnego jest podwzgorze. Przysadka wydzila 4 tropowe…
Reakcja zwrotna-…
Budowa hormonów:
- bialka (przysadka mozgowa, trzustka, przyttarczyce)
-sterydowa (tluszczowa)- jajniki, jadra, kora nadnerczy
-aminokwasy ( rdzen nadnerczy i tarcyca)
Hormozny krąża w polaczneiu z białka . Słuzy to regulacji do przednikania do narzasfow jest usuwane z narzadu nie inicuje w zadnej reakcji w org wplywa na natezanie reakcji i ich szybkosc.
Podwzgorze
*-wasopresyna ( hormon antydiuretyczny zmnijsza wydzielanie moaczu po przez wplywanie na resorpcje w kalaikach nerwowych)
* oksytocyna (skurcz miesni macicy)
Przysadka mózgowa:
*STH- somatotropina (hormon wzrostU)
*ACTH-Hormon kortykotropowy (pobudza kore nadnerczy do wydzialania hormownów)
*TSH Hormon tyreotropowy ( dzila na tarczyce)
Gonadotropiny:
*FSH falikulina -pobudza spermatogneze wzrost pęcherzyka Graffa
*LH hormon luteinizujący -owulacja, który u kobiet pobudza jajeczkowanie
*prolaktyna -rozwouj kom gruczołu mlecznego
Tarczyca:
*tyroksyna-przyspiszania metabolizm, trojjodotyronina
Przytarczyce* paratkorman-zwieksza resorpcje wapnia i fosforu
Trzustka:
*kalcytonina- hamuje resorpcje wapnia z kosci i fosforan
*insulina -obnizka odkladanie glikogenu w wattrobie
*glukagon-podwyzasz pobudza glikolize w watrobie
Nadnercza:
Rdzeń- adrealina i noradrenalina- miesien serca m naczyn tetnicznych, podnosza cicsninie krwi i wieksza liczbe skurczów
Kora- glikokortykoidy (kortyzol, kortykosterol) przemina bialkowa i cukrowa
Mineralokotykoidy (aldosteran)- metabolizm elektroloidow i wody
Jądro:
*testosteron -wplywa na zachodznie dojrzewania narzadow rozwoj II rzedowy cech płciowych
Janik:
*entrogen- plciowa regulacja cyklu plcioweco rozwoj gr mlecznego
* progesteron- wspoldzila z estrogebanu warunjkuje utrzymanie ciazy przgoptowuje blone sluzwa mamicy do zagniezdzenia się zapdonienoej kom jajowej
*relaksyna-umozliwi poród poprzez zwikszenie napiecia miesni szyjki macicny rozluznia polacznie k. lonowych
gasrulacja- 4-8 tydzien proces w którym blastomery o podbnych wlasciwosciach rozwojowych zajmuja okresolne miejsca i tworza listki zarodkowe
Zarodek zmienia ksztalt z okraglego na podluzny
Tworzenie narzadow pierwotnych (4-8 tydz) powstja w obrebie kazdego listka. W okresie zarodkowym zarodek ulega metameryzacji na czlony (somity)
Mezoderma w okresie zarodkowym
- zawiazek ukl krwionośnego
-powstaje mezenchyma- zwiazek wszykich tkanek lacznych u czlowieka. Roznicuje się w dwuch kierunkacj:
*czesc przeksztlca się w samity 9pojednynczy to skleraton-powst. Uklad szkieltowy miatans-miesniowy
alematom- skora tk podskorna
* 2 czesc spolna spja wszytkie narzad
Z mezenchymy powstją:
-tk laczna wlasciwa
-tk chrzstna kostna miensiowa
-naczynia krwionosne
-wezly i naczynia chlonne
-sledziona
-elementy morfotyczne krwi i szpik kostny
elektroderma-w okresie zarodkowym powstaje cewka nerwowa ( w przedniej czesci mozgoweia)
Uklad nerwowy;
-osrodkowy i obwodowy UN
-nablonek narzadow zmyslów
-naskorek
-czesc przysadki mozgowej
endoderma-w okresie zarodkowym powstaje:
- nablonek przewodu pokarmowego
-nablonek przecha moczowego cewki moczowej
-nablonek migdalow
-nablonek tarcycy i przytrczycyt
-nablonek watroby i trzustki
Blony plodowe i lozysko
Naturlna granica miedzy zarodkiem a sr w którym się rozwoja
Kosmowka-bl zew zapewnia bezposredni konkat z tk matki Powstaje z przeszkatcenia komrek trofiblastow
Owodnia- blona wew otacza zarodek i zapewania mu srodowisko wodne wypelniona plywnem owodniowym
Kosmowka + zrastajca się owodnia=worek płodowy- plyn owodniowy plod
Kosmowka uczestniczy w wyymianie substancji miedzy zardokiem a matka (uczestnicza wszytkie kom do 12 tyg)
Na pewnej pow kosmowki która styka się z blona sluzoawa maiccy wytwarzaja się wypuski (kosmki - wtedy powstakie łozysko
Warstwy łazyska:
- od wew jhest owodnia potem warstwa kosmowki z kosmkami naptepnie blona sluzowa macicy i miensikowa maicicy
kosmki rosna do 12 tyg zycia polodowego po 12 tyg pojawia się nacyznia krwionosne (odzywijace plod) gdy zrodzi się zator kosmki obumierją
Potem zamnijsza się grubosc bariery lozyskowej dla przyspieszenia odzywiania.
Kosmkiu zawrte we krwi matczynej (obieg otwry_ tetnice rozgaleziaja się
Przepuszcalanosc bariery łozyska:
- woda (przesikanie)
-elektrolity (czyny transport lub dyfuzja)
-witaminy
-weglowodany (dyfuzja)
-aminokwasy (dyfuzja)
-polipeptydy (bierny przeciek)
-przecwiciala ( pinocytoza kom tropoblastu, lub przez przenikaenie do plynu owodniowego)
Zwiazane z grupa krwi RH+ (ladtwiej o konflikt)
Gonadotropina kosmowkowa produkowana przez lozysko a wspoldzila przy syntezie estrogenow i progesteronow
W czesci centralnej lozyska schodza się 2 tetnice i 1 zyla - opdchodzi do zarodka krew utlenownan
Dane liczbowe lozyska:
- sredniza 15-20 cm
-grubosc 2 cm
-ceizkosc 0,5 kg
-dl pepowiny 60 cm
-pow kosmowki 15 m@
-szybkosc przeplywu 600 ml/ min
Ok. 3 miesica wyksztalca się jama owodniowa Plyn jest na poczatku izotoniczny potem mipatoniczny ( od 500-1000 ml)
Znacznie plynu:
-amortyzacaja
-ulatwai ruchy rozwijajacego się plodu i ulatwia zmiany pozycji plodu
-zapobiega zrostom miedzy blona owodniowa i plodme
odgrywa role w gospodarce wodnej