WYBRANE ZAGADNIENIA Z EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ
Dr Bolesława Jaworska
WYKŁAD I 4.10.2008 r.
Koncepcja Celestyna Freineta.
H. Semenowicz
Celestyn Freinet ,francuski pedagog - praktyk, twórca nowej, oryginalnej ciągle żywej koncepcji pedagogicznej zwanej Nowoczesną Szkołą Francuską Technik Freineta. Główną ideą, która reprezentuje koncepcje szkoły freinetowskiej stanowi swobodne wychowanie poprzez aktywną szkołę - swobodną twórczość dziecka. Koncepcja pedagogiczna C. Freineta ma za zadanie rozbudzać twórczą aktywność dziecka przez kontakt ze środowiskiem, wychować przez pracę dobrze zorganizowaną, włączać w proces dydaktyczny form swobodnej ekspresji. Śam założyciel eliminował tradycyjne sposoby nauczania dzieci, prowadzenia zajęć lekcyjnych wyłącznie w murach szkolnych, sprzeciwiał się wykorzystaniu w pracy pedagogicznej metod podających, a kładł duży nacisk na samodzielne zdobywanie wiedzy i umiejętności oraz nie był za stosowaniem ocen cyfrowych w edukacji dzieci. Pisał: Nikt nie lubi kontroli i kary, zawsze odczuwa się jako ujmę dla swej godności osobistej, szczególnie gdy odbywa się publicznie. To sprawia, że dziecko świadomie pragnie i dąży do prawidłowego wykonania zadania.
Trzy założenia Freineta:
Rozbudzanie twórczej aktywności dzieci poprzez kontakt ze środowiskiem - proponuje, że nie może być tak, że wszystko realizujemy w szkole, ale także przez bezpośredni kontakt ze środowiskiem, np. wycieczka - rozbudzenie zainteresowania, ciekawości ucznia: „Jestem ciekaw, co zauważycie na wycieczce?”. Po powrocie dzieci układają zdania o tym, co widziały i zapisują je. W ten sposób powstają proste opowiadania, które są czytane potem przez poszczególnych uczniów. W rezultacie wszystkie dzieci są zaangażowane i zainteresowane tematem. Wycieczka można opracowywać w różnych formach, nie tylko pisząc opowiadania, ale także poprzez rysowanie, gromadzenie i segregowanie materiału przyrodniczego, zasuszanie liści, itp.
Wychowanie przez pracę (dobrze zorganizowaną) - podstawy programowe; informujemy dzieci o tym, co będziemy robić w danym tygodniu, a one mogą same zgłaszać to, czym chciałyby się zajmować w ciągu kolejnych dni. Najpierw ma miejsce wspólna praca, a potem praca indywidualna. Pod koniec tygodnia uczniowie są rozliczani z wykonanych zadań.
Włączenie w pracę dydaktycznych metod, technik dla rozwijania ekspresji ucznia - podstawowymi formami ekspresji są: ekspresja słowna i artystyczna.
Ekspresja słowna opiera się o takie techniki, jak:
swobodny tekst,
gazetka szkolna,
korespondencja szkolna,
żywy teatr,
poezja.
Ekspresja plastyczna:
malarstwo,
rzeźba,
ceramika,
grafika,
tkanina artystyczna.
Poprzez tego rodzaju twórczość uczy się ucznia współdziałania. Daje ona również możliwość osiągania sukcesu.
Metoda naturalna to najlepsza metoda dla dziecka.
Do podstawowych technik C. Freineta należą:
swobodny tekst
gazetka szkolna
korespondencja międzyszkolna
kartoteki ćwiczeń samokontrolnych (fiszek autokorektywnych)
doświadczenia poszukujące
swobodna ekspresja plastyczna
gazetka wychowawcza
Fiszki autokorektywne ( inaczej samokontrolne ), to zestawy poleceń oraz prawidłowych odpowiedzi. est to zestaw kartek, złożony z dwóch części - pierwsza zawiera zadania do samodzielnego wykonania przez ucznia, natomiast druga - poprawne odpowiedzi.
Uczeń samodzielnie, na podstawie oceny własnych możliwości, ustala dzienny lub tygodniowy plan zadań do wykonania, wpisując w specjalną tabelę numery fiszek z zadaniami. Uczeń wykonuje dane polecenie, a następnie sprawdza je z fiszką prawidłowej odpowiedzi. Jeśli zrobił poprawnie, sięga po kolejną fiszkę z poleceniem, jeśli nie - wraca do poprzedniej. Przy pracy z fiszkami uczeń nigdy nie jest oceniany przez nauczyciela, dlatego nie ciąży nad nim lęk przed złą oceną. To sprawia, że dziecko świadomie pragnie i dąży do poprawnego wykonywania zadań.
Fiszki - polecenia (5 zadań do wykonania).
Fiszki - wykonanie (te same zadania tylko rozwinięte).
Fiszki są numerowane od 1 i dalej. Uczeń przy wykonaniu każdego zadania stawia sobie 1 punkt. Jeżeli osiągnie 5 lub 4 punkty, to bardzo dobrze, jeżeli 3 punkty to powinien wrócić do poprzedniej fiszki.
WYKŁAD II 18. 10.2008 r.
WYKŁAD III 8.11.2008 r.
Człowiek składa się z:
ciała - ciało jest niedoskonałe,
umysłu - umysł jest zawodny,
wyobraźni.
Drama jako jedna z metod aktywizujących jest bardzo ważna dla rozwoju wyobraźni dziecka. Jest to sposób pracy z dzieckiem sięgający idei nowego wychowania (O. Declory, C. Freinet).
Pojawiła się w Anglii. Do Polski dotarła ok. lat 80-tych za sprawą Haliny Machulskiej. Machulska rozpoczęła promocję dramy organizując warsztaty dla aktorów, później także dla osób zainteresowanych w tym nauczycieli.
Literatura: H. Machulska. K. Pankowska. Podstawy teoretyczne i praktyczne dramy.
W Warszawie powstało czasopismo „Drama”. W 1986 r. powstał polski ośrodek Międzynarodowego Stowarzyszenia Dramy.
W Polsce drama przez wiele lat stosowana była przez psychiatrów jako forma terapii.
Drama sięga idei nowego wychowania, które głosi, że każde dziecko ma prawo do indywidualności, możliwości swobodnego rozwoju.
Drama została rozwijana na przełomie XIX i XX wieku.
Cold Well Cook:
podstawą wiedzy nie jest pisanie i czytanie lecz działanie, doświadczenie,
wysokie efekty dydaktyczne są wynikiem spontanicznego wysiłku, którego podstawą są autentyczne zainteresowania, nie zaś przymus uczenia się,
spontaniczna gra stanowi naturalny środek nauki w dzieciństwie i młodości.
Nauczyciel musi się przekonać, że nie można ucznia nauczyć niczego, czego on sam nie zechce się nauczyć.
Peter Slade wyróżnił dwie formy dramowe:
grę osobistą (własną) - jej istotą jest ruch, przebiega zgodnie z motoryką dziecka,
grę zaprojektowaną - większa rolę niż ciało odgrywa umysł; pomocne w tej formie jest uprawianie muzyki, czytanie i pisanie.
John Way - uważał, że drama powinna być oparta na podstawowych zmysłach człowieka. Proponuje ćwiczenia, w których………
Wprowadza różnego rodzaju dźwięki od prostych improwizacji na bębenku, po wspólne słuchanie utworów muzycznych.
W czasie początkowych spotkań dzieci tworzą muzyczne ilustracje do krótkich opowiadań nauczyciela, wzbogacone gestem, ruchem.
Kolejne fazy pracy to tworzenie oraz ilustrowanie ruchem własnych historyjek opowiadanych przez dzieci.
celem …….ćwiczeń……
Istota dramy wiąże się z takimi pojęciami, jak wyobraźnia, ekspresja twórcza i zabawa.
Ekspresja twórcza jest bezpośrednio związana z wyobraźnią.
Jakie elementy składają się na postawę twórczą?
Wrażliwość na problemy (na rzeczy i zjawiska).
Stała gotowość wyrażająca się otwartością i płynnością myśli, np. liczba możliwych reakcji na dany bodziec jest oznaką twórczego umysłu.
Mobilność - możliwość szybkiego przystosowania się do nowej sytuacji, trafnego reagowania na zmiany.
Oryginalność - zdolność widzenia rozwiązań niekonwencjonalnych.
Zdolność do przeobrażania - zdolność zmiany funkcji przedmiotu.
Analiza - zdolność spostrzegania szczegółów.
Synteza - zdolność widzenia wielu elementów, które tworzą nową całość.
Organizacja koherentna - dzięki niej człowiek jest zdolny do harmonizowania swych myśli, wrażliwości i zdolności postrzegania własną osobowością.
WYKŁAD V 6.12.2008 r.
Poglądy Rudolfa Steinera
Pogląd idealnego społeczeństwa - Steiner wskazuje na trzy obszary:
gospodarkę,
życie prawne,
życie duchowe.
Te obszary, zdaniem Steinera, mają stanowić odrębne formy działania, ale i współistnieć ze sobą. Nauka, która umożliwia działanie tych trzech obszarów i ich współdziałanie Steiner nazwał antropozofią. Na tej podstawie zbudował całą swoją koncepcję pedagogiczną.
Żeby podejmować dobre wychowanie, trzeba je oprzeć na prawdziwym poznaniu człowieka, rozumieniu poszczególnych faz jego rozwoju. Steiner wyodrębnił trzy takie fazy rozwoju człowieka. Mówił, że człowiek rodzi się trzy razy:
pierwszy raz, gdy rodzi się faktycznie, wówczas wyodrębnia się jego ciało fizyczne, które po śmierci ulega rozkładowi,
drugi raz w 7 r. ż. wyodrębnia się ciało eteryczne, które umożliwia odżywianie, wzrost, jest ośrodkiem pamięci i nawyków,
trzeci raz w 14 r. ż., wyzwala się wówczas ciało astralne, które jest nosicielem bólu, rozkoszy, popędów, pożądań i namiętności.
Czwarta faza, właściwa tylko człowiekowi, to tzw. ciało „ja”, które wyzwala samoświadomość, indywidualność i moralność. Steiner dzieli to ciało dodatkowo na:
„ja” uniwersalne,
„ja” indywidualne - oznacza, że człowiek jest zdolny do stworzenia samego siebie. Właśnie wychowanie powinno sprzyjać temu, aby „ja” indywidualne mogło się w pełni rozwijać, mamy zatem robić wszystko, aby stwarzać warunki do tworzenia samego siebie.
W pierwszej fazie dziecko ma jedynie jeść i rosnąć. Do 7 r. ż. ma dominować zabawa, polegająca najczęściej na naśladownictwie dorosłych. Środowisko wychowawcze ma być doskonałe, aby mogło zapewnić wzorce do naśladowania. W tym okresie dominują dwa rodzaje środowisk wychowawczych, a mianowicie rodzinne i przedszkolne. W tym okresie rządzi mądrość ciała, w związku z tym dziecko ma zdobywać takie doświadczenia, które w dorosłym życiu pozwolą stwierdzić mu, że świat jest dobry. Steiner podkreśla, że w tym wieku dzieci powinny mieć zapewnione takie czynniki, które umożliwią mu odpowiedni rozwój:
zdrowe żywienie,
wygodny strój, aby nie krępował ruchów podczas zabawy,
zabawki drewniane, z materiałów naturalnych jak np. skóra,
mieć kontakt z rytmicznymi piosenkami,
nauczyciel mieć pogodną twarz,
Obowiązkiem nauczyciela jest poznać temperament każdego dziecka (dokonywać obserwacji), gdyż temperament warunkuje wszystkie cechy fizyczne i psychiczne człowieka. Zadaniem przedszkola jest zharmonizować temperament dziecka poprzez różnorodne oddziaływania wychowawcze. Jeden ze sposobów harmonizowania temperamentu dziecka ma polegać na tym, że dzieci o podobnym temperamencie powinny siedzieć razem, w określonym porządku, od lewej ku prawej: najpierw flegmatycy, potem melancholicy, sangwinicy i na końcu cholerycy. Uwarunkowane jest to tym, że podobieństwo osób siedzących obok siebie pozwala zauważyć wzajemne zachowania.
Nauka czytania:
Powinna odbywać się ona mimo woli. Zaczynać powinno się od nauki alfabetu - na podstawie coraz bardziej stylizowanych obrazków, np.: król baśniowy i seria tematycznie związanych obrazków prowadząca do wyłonienia litery „k”.
Nauka liczb:
Powinna być poprzedzona informacją, że najważniejsza jest „1”, a pozostałe są jedynie jej odłamami, bo najważniejszy jest człowiek, jest jednością, nosi w sobie inne liczby. Człowiek nosi w sobie: liczbę 2 - dwoje oczu, uszu, rąk, nóg; liczbę 3 - głowa, tułów i nogi, ramię, przedramię i dłoń; liczbę 4 - kończyny; liczbę 5 -palce; itd.
Zajęcia artystyczne:
Powinny opierać się na rysowaniu, malowaniu, śpiewie, na muzykowaniu instrumentalnemu. Powinno być dużo zajęć z eurytmii, która uczy wyrażania stosunku do świata, pozasłownego przekazu informacji. poprzez gesty i ruch ma prowadzić do rozwoju ekspresji, stanowić pewna mistyfikację i czynnik terapeutyczny poprzez wyrażanie siebie.
Zajęcia praktyczne, typu: praca w ogrodzie, prace ręczne w sali, itp.:
Ważne jest odpowiednie otoczenie: zieleń wokół budynku, ściany w sali fragmentami okrągłe (wyrażanie harmonii, względy bezpieczeństwa), oświetlenie, odpowiedni dobór barw, wyposażenie w zależności od pór roku. Ważny jest również odpowiedni nauczyciel, jego osobowość. W sali powinno być wydzielone tzw. miejsce tajemne, do czytania baśni, bajek (tak często, jak dzieci tego sobie życzą).
W fazie drugiej ( pomiędzy 7 - 14 r. ż.) nauczyciel jest autorytetem dla właściwego postępowania i wartościowania. W tym wieku dziecko potrzebuje pomocy wobec złożoności świata. Nie umie podejmować samodzielnie ocen. Potrzebuje kogoś, kto mu odpowie na pytania, wyjaśni, co się wokół niego dzieje. Szuka kogoś, kto mu w tym pomoże, do kogo może mieć zaufanie. Dobrze jest, jeżeli jest to nauczyciel, który ma autorytet.
Zajęcia mają charakter jednolity. Każdy dzień zaczyna się od 2 godz. nauki podstawowej. Są to przedmioty główne (język ojczysty, matematyka, historia, geografia). Dzieci maja każdy dany przedmiot przez dwa tygodnie. Ma miejsce silny akcent na zajęcia praktyczne. Nie ma drugoroczności ani promowania.
W kolejnej fazie człowiek nie potrzebuje autorytetu, szuka partnera, chce być wysłuchany. Chce wyrażać swoje opinie, racje.
W Niemczech istnieją szkoły waldorfskie, a w Austrii steinerowskie. Nie ma w nich dyrektora. Jest jedynie osoba koordynująca. Wiele szkół utrzymuje się z czesnego.
7