PODYPLOMOWE CENTRUM
KSZTALCENIA USTAWICZNEGO
SZKÓŁ WYŻSZYCH W OPOLU
Praca egzaminacyjna
STUDIUM PRZYPADKU
Jana Kowalskiego
napisana przez: ......
Pedagogika korekcyjno-kompensacyjna
wieku dziecięcego
STUDIUM PRZYPADKU
JANA KOWALSKIEGO
IDENTYFIKACJA PROBLEMU.
Jan Kowalski ur. 21.10.2001 w Kluczborku, został przyjęty do przedszkola integracyjnego w Kluczborku w roku szkolnym 2008/2009. Zgodnie z orzeczenie Nr............................... o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka jest dzieckiem ze znacznie opóźnionym i zaburzonym rozwojem psychomotorycznym, potrzebującym wzmożonej całościowej indywidualnej i grupowej stymulacji rozwoju. U Janka stwierdza się opóźnienie i zaburzenie rozwoju komunikacji językowej (wymawia kilka pojedynczych słów i nie rozumie złożonych poleceń), oraz czterokończynowe porażenie spastyczne w zakresie motoryki zarówno dużej jak i małej, ma obniżoną koncentrację na przedmiocie i czynnościach, przeważa u niego koncentracja mimowolna. U dziecka zdiagnozowano: wnętrostwo, spodziectwo, niedorozwój ciała modzelowatego, wrodzoną wadę serca oraz padaczkę. Od urodzenia dziecko często choruje głównie na zapalenie krtani i oskrzela, miało usunięte elementy milerowskie.
GENEZA I DYNAMIKA ZJAWISKA.
Janek jest wychowywany w pełnej rodzinie. Ma starszego brata z którym dzieli pokój, chłopcy są w dobrych relacjach. Rodzice mają do niego bardzo opiekuńczy i serdeczny stosunek. Chłopiec jest akceptowany i kochany przez rodziców i dziadków z obu stron. Rodzina wykazuje wobec niego dużo cierpliwości i tolerancji. Karą stosowaną wobec dziecka jest głośny i stanowczy ton głosu, nagradzany jest bardzo często, nawet za najdrobniejsze czynności. Rodzice starając się zorganizować dziecku czas wolny wyjeżdżają z nim na wycieczki rowerowe oraz do rodziny, z którą utrzymują częste kontakty. Ich wzajemne relacje są poprawne, można powiedzieć partnerskie. Warunki materialne są przeciętne. Miłosz posiada wiele zabawek, klocki, książki, kredki i flamastry. Niestety z książek nie korzysta zbyt często, a jeśli już jakąś się zainteresuje to na bardzo króciutką chwilę, rysowanie natomiast go zupełnie nie interesuje.
Na podstawie wywiadu z matką dowiedziałam się, że syn urodził się siłami natury po prawidłowo przebiegającej ciąży (w 39 tygodniu). W skali Apgar otrzymał 10 punktów.
Profil rozwoju określono na podstawie „Profilu osiągnięć dziecka” sporządzony na podstawie skal obserwacyjnych J. Kielina z „Przewodnika dla nauczycieli i terapeutów placówek specjalnych”, oraz „Oceny postępu
w rozwoju społecznym diagram PPAC wg H.C. Gunzburga”
Analizując dane uzyskane z przeprowadzonych obserwacji i narzędzi do diagnozy stwierdzono, iż rozwój poszczególnych funkcji percepcyjno-motorycznych jest bardzo zróżnicowany, co jest widoczne na nakreślonym profilu rozwoju.
Poziom kompetencji społecznych w oparciu o wyniki badań metodą PPAC H.C. Gunzburga
Obsługiwanie siebie
Jedzenie - Janek nie ma problemów z jedzeniem stałego pokarmu, dobrze żuje i składa usta na przyjęcie pokarmu, wymaga jednak karmienia, pije z kubka z dziubkiem,
Poruszanie - porusza się sprawnie, bieg go nie męczy, choć obserwując go można by tak myśleć gdyż robi to niezręcznie, nie przewraca się przy bieganiu, jeśli przedmiot interesujący go jest w zasięgu jego rąk, potrafi go zdobyć w innej sytuacji pokazuje, co chce (łapie osobę dorosłą za rękę, prowadzi w odpowiednim kierunku i wskazuje rączką),
Toaleta i mycie - jest to obszar najmniej rozwinięty, gdyż dziecko wymaga pomocy przy myciu rączek, potrzeby fizjologiczne załatwia w pampersy, zdarza mu się sygnalizować, że należy go przebrać,
Ubieranie - współpracuje biernie, gdy jest ubierane nie wyciąga rączek, aby włożyć je w rękaw,
Komunikowanie się
od - głuży, krzyczy, czasami udaje mu się wymówić dwie sylaby lub bardzo proste słowo np. mama
do - reaguje na muzykę, czasami kieruje wzrok w kierunku dźwięku, śledzi poruszający się przedmiot,
Uspołecznienie - jest dzieckiem, które prawie cały czas jest uśmiechnięte, reaguje głosem, kręci się, wierci, odpowiada na ekspresje twarzy uśmiechem, lubi bawić się w „aku ku”,
Zajęcia
Sprawność manualna - potrafi spontanicznie bazgrać po arkuszu robi to jednak przez bardzo krótką chwilę, interesuje się rzeczami i osobami znajdującymi się w sali, ręce są zdolne do wzięcia danego przedmiotu, jednak ze względu na duży przykurcz rączek, głównie prawej nie jest w stanie przełożyć czegokolwiek z jednej do drugiej ręki,
Zręczność - Janek potrafi kopnąć piłkę nie przewracając się, obserwuje przedmiot który spadł i patrzy, dokąd się potoczy, potrafi rzucić przedmiot na podłogę i do osoby z którą się bawi,
Wykres profilu osiągnięć Miłosza sporządzony na podstawie skali obserwacyjnej J. Kielina.
percepcja wzrokowa - jest dobrze rozwinięta, Janek reaguje na ostre światło cofnięciem głowy, potrafi na kilka sekund zatrzymać wzrok na bodźcach świetlnych oraz podążać za nimi wzrokiem, obserwuje z zainteresowaniem bawiące się dzieci, potrafi odróżnić zabawkę od chleba po który sięga gdy jest głodny,
percepcja słuchowa - na podstawie skali obserwacyjnej która, obejmuje tylko pierwszy rok życia zbadano iż percepcja ta rozwinęła się maksymalnie. Dziecko rozróżnia tonację głosu i reaguje na bodźce dźwiękowe, jeśli są dla niego zbyt głośne zastyga w bezruchu i obserwuje skąd dochodzą,
duża motoryka - utrzymuje się na poziomie prawie 2 letniego dziecka i jest najbardziej rozwinięta funkcją, potrafi jeden raz podskoczyć na obu nóżkach, kopnąć piłkę nie przewracając się przy tym, chodzi samodzielnie jednak ruchom brakuje synekinezy, podczas schylania po dany przedmiot nie przewraca się. Skala ta nie opisuje ruchów ręki, Janek ma ręce w lekkim przykurczu (są bardzo napięte szczególnie prawa),
mała motoryka - około 12 miesiąc życia, potrafi bawić się piłką odrzucając ją we właściwym momencie otwiera dłoń, oglądając książkę potrafi nieudolnie przewracać kartki po kilka na raz,
koordynacja wzrokowo - ruchowa - jest rozwinięta na poziomie 7 miesięcznego dziecka i jest to funkcja najsłabiej rozwinięta. Potrafi zbudować wierzę z maksymalnie dwóch klocków (klocki musza jednak być dość duże), rysuje ruchem wahadłowym kreski na dużym arkuszu papieru, potrafi sięgnąć do pojemników po zabawki oraz dotknąć świadomie osobę dorosłą,
rozwój społeczny - określono na około 19 miesiąc życia. Jeśli poprosimy o danie buziaka czy podanie ręki zrobi to ale tylko wobec osób mu znajomych, potrafi pokazać, że nie będzie jadł, pił, trzeba go przebrać, zauważa nieobecność osób dorosłych, potrafi gestami pokazać że coś chce (np. ciągnie za rękę w kierunku interesującego go przedmiotu),
mowa bierna - około 17 miesiąc życia. Jeśli ma na to ochotę potrafi poprawnie reagować na proste polecenia i rozumie proste zwroty. Kojarzy najbliższe sobie osoby z imieniem.
mowa czynna - rozwinięta na poziomie 12 miesięcznego dziecka. Potrafi twierdząco odpowiedzieć „tak” jeśli zapytamy czy czegoś chce. Dziecka porozumiewa się głównie w sposób niewerbalny, potrafi połączyć dwie proste sylaby i wypowiadać ciąg sylabowy typu: ma-ma-ma-ma.
naśladownictwo - w tym zakresie Janek jest na poziomie dziecka 12 miesięcznego. Jeśli chce współpracować potrafi w pozycji siedzącej naśladować podnoszenie rąk. Patrząc na dorosłego potrafi wykonać za nim ruchy ręką „pap a”,
funkcje poznawcze - podobnie jak większość obszarów jest bardzo zaburzony (około 14 miesiąc życia). Chłopiec osiągnął V stadium inteligencji sensoryczno - motorycznej wg. J.Piageta, dowodem tego jest np.: umiejętność znalezienia ukrytego przedmiotu wydającego dźwięk.
samodzielność - jest na poziomie dziecka 16 miesięcznego. Potrafi żuć pokarm i samodzielnie pije z kubka z dziubkiem. Nie pokazuje, że chce usiąść na nocnik bądź sedes, ale potrafi zasygnalizować, że ma mokry pampers.
Znaczenie problemu.
Brak kontaktu werbalnego z dzieckiem uniemożliwia przeprowadzenie dokładniejszych badań pedagogicznych. Janek jest dzieckiem o miłej aparycji. Przeważnie jest uśmiechnięty i dopisuje mu dobry nastrój i samopoczucie. Dziecko rozwija się z wyraźnym, ogólnym opóźnieniem w stosunku do wieku życia, słabo porozumiewa się niewerbalnie (zaburzony kontakt wzrokowy), zatrzymanie wzroku na przedmiocie jest krótkie. Komunikacja werbalna jest bardzo ograniczona gdyż używa tylko pojedynczych wyrazów i sylab. Kolejnym problemem rozwojowym jest chaos w działaniach, wysokie pobudzenie, słabe „osaczenie”. Posiada słabo rozwiniętą zdolność koncentracji uwagi, słabą pamięć, szybką męczliwość, brak czynnego udziału w zajęciach prowadzonych z grupą, niską sprawność manualną. Występują bardzo częste chwile wyłączenia przeplatające się z intensywną koncentracją uwagi na pewnych wybranych sytuacjach (zabawy grupowe bardzo aktywnie obserwuje). Dziecko niezwykle rzadko samodzielnie podejmuje jakąkolwiek aktywność. Przejawia zaburzenia sensoryczne (zapotrzebowanie na bodźce z ciał, intensywną stymulację przedsionkową, wyraźnie niedostateczna praca oczu w koncentracji wzrokowej).
2. Prognoza
negatywna:
Z uwagi na już wcześniej opisane zaburzenia dziecka, konieczna jest terapia jej brak tylko pogłębi zaburzenia rozwojowe. Dziecko nie potrafi funkcjonować bez pomocy innych, jeśli nie poddamy go odpowiedniej terapii, nawt jeśli już osiągnie wiek starszy nie da sobie w życiu rady, zawsze będzie potrzebował pomocy ze strony innych.
pozytywna:
Niezwykle trudno przewidzieć efekty pracy przy tak dużych dysfunkcjach rozwojowych. Długotrwała i intensywna praca z dzieckiem, powinna je choć trochę usamodzielnić, ułatwić kontakt z otoczeniem, złagodzić napięcia mięśniowe co przyczynić się powinno do ułatwienia poruszania się oraz w czynnościach samoobsługowych.
3. Propozycje rozwiązania.
W związku z wysuniętymi wnioskami z obserwacji zaistniała konieczność terapii, która winna obejmować stymulację i kształtowanie wszystkich zaburzonych funkcji w różnych formach pracy, z włączeniem w to rodziny oraz specjalistów.
Postawiono zasadnicze cele:
Kształtować umiejętność porozumiewania się z otoczeniem,
Zwiększyć poczucie świadomości i schematu własnego ciała i jego możliwości
Usprawnić na miarę możliwości dziecka uwagę i percepcję słuchową.
Rozwijać twórczą aktywność w dziedzinie muzyki ze względu na jej znaczące wartości terapeutyczne
Zrozumienie nazw czynności w poleceniach wykonywanych przez dziecko
Wzmacniać siłę wydechu,
Kształtować: obserwowanie swojej twarzy w lustrze, oraz naśladowanie min
Zadania profilaktyczne:
Zbieranie: danych o dziecku, wywiadów z rodzicami, opini PPP, opini innych specjalistów
Prowadzenie obserwacji podczas zajęć i gromadzenie dokumentacji
o przebiegu reedukacji dziecka
Wszelkie działania - czynności zmierzające do wyrównywania zaburzeń systemu nerwowego oraz kształtowania korzystnych postaw osobowościowych
Wyrabianie gotowości do podjęcia działań w sytuacjach zadaniowych trudnych i stosowanie właściwych wzorców zachowań wobec różnych sytuacji trudnych i problemowych,
Stosowanie wzmocnień pozytywnych i wrażeń stymulujących,
Zwiększać stopień aktywności i zaangażowania dziecka,
Wykorzystywać gry i zabawy relaksacyjne w celu rozładowania napięć,
Przedłużać stany koncentracji uwagi poprzez odpowiedni dobór zadań, zabaw i ćwiczeń oraz metod i form pracy z dzieckiem,
Dawać dziecku możliwość wyboru sposobu działania i prezentowania wyników swojej pracy,
Mieć na uwadze indywidualne predyspozycje i możliwości rozwojowe dziecka, a tym samym dostarczać mu takich zadań, aby mógł im sprostać
Zadania naprawcze:
Pełna indywidualizacja pracy z dzieckiem
Stawianie zadań dostosowanych do możliwości dziecka i zapewnienie warunków do poprawnego wykonywania ćwiczeń
Kompensowanie i korygowanie odchyleń oraz w miarę możliwości eliminowanie przyczyn lub przejawów zaburzeń uniemożliwiających prawidłowy rozwój i uczenie się
Łagodzenie napięć
Powolne, systematyczne przechodzenie od zadań łatwiejszych do trudniejszych, od prostych do bardziej złożonych
Dostosowanie czasu trwania poszczególnych ćwiczeń do wydolności dziecka
Usprawnianie najmniej zaburzonych funkcji psychofizycznych
Mobilizowanie dziecka do wykonywania zadań poprzez stosowanie różnorodnych form ćwiczeń.
Plan oddziaływań
Główne założenia indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego Janka:
Nawiązanie pozytywnego kontaktu emocjonalnego z dzieckiem jest podstawowym warunkiem efektywnej pracy
Janek posiada własne tempo i rytm rozwoju. Nieodzowna jest więc znajomość postępowania terapeutycznego
Wczesne podjęcie oddziaływań rehabilitacyjnych daje szansę na optymalizację rozwoju
Sprawność ruchowa, rozwój umysłowy i dojrzałość społeczna może ulegać poprawie w wyniku oddziaływań uwzględniających czynniki indywidualne i społeczne
Nawet niewielkie postępy Janka powinny być wzmacniane pozytywnie
Brak postępów nie podlega wartościowaniu negatywnemu
Istotne jest wspieranie rodziców w ich pracy z dzieckiem
Metody pracy:
Wśród metod, które pomogą w realizacji wyznaczonych celów
w założeniach programu, można wyróżnić:
wspierające rozwój dziecka
stymulujące rozwój dziecka
usprawniające
kompensacyjne
aktywizujące
korygujące
Realizując program korzystamy z wielu metod psychologicznych i pedagogicznych, które wzbogacamy własnymi przemyśleniami i pomysłami. Są to między innymi:
elementy metody Ruchu Rozwijającego W. Sherborne
elementy metody Knill`a
elementy metody pozawerbalne - piktogramy
chromoterapia
elementy stymulacji polisensorycznej wg „Pór roku”
elementy metody „Terapia zabawą”
Pedagogikę Zabawy
4. Wdrażanie oddziaływań.
1. Stymulacja ciała
2. Budowanie wspólnego pola uwagi
3. Ćwiczenia pobudzające zmysły (zmysł dotyku, zmysł węch, zmysł smaku, zmysł słuchu, zmysł wzroku)
4. Ćwiczenia wrażeń słuchowych, percepcja słuchowa
5. Motoryka duża i mała - ćwiczenia uelastyczniające palce
6. Naśladownictwo
7. Koordynacja wzrokowa i wzrokowo - ruchowa
8. Czynności poznawcze
9. Ćwiczenia oddechowe
10. Mowa bierna
5. Efekty oddziaływań.
Dziecko wymaga wielostronnych oddziaływań edukacyjno-terpeutyczbych, należy jednak pamiętać, aby ćwiczenia zawsze dopasowywać do zastanego stanu emocjonalnego Janka oraz jego zdrowia.
Przy tak dużych brakach w edukacji dziecka niezwykle trudno, przewidzieć efekty pracy. Należy pamiętać, aby w każdej sytuacji dotyczącej Janka, służyć jego rodzinie pomocą, radą i wsparciem psychicznym tak, aby jego rodzice nie czuli się osamotnieni i bezradni w rozwiązywaniu problemów dotyczących niepełnosprawnego dziecka.