Fiskalizm to sposób prowadzenia polityki skarbowej przez rząd, mająca na celu osiągnięcie dochodów na realizację zadań, poprzez pobieranie podatków i opłat.

Podatek jest pieniężnym, przymusowym, powszechnym, nieodpłatnym i bezzwrotnym świadczeniem podatnika ( podmiotu zobowiazanego), na rzecz Skarbu Państwa lub innych związków publicznoprawnych ( podmiótów uprawnionych).

Opłata - to jednostronne, określone, bezwzrotne, odpłatne świadczenie pieniężne pobierane przez państwo lub inną instytucję świadczącą usługi na podstawie aktu normatywnego. Opłaty stosujemy, gdy państwo uznało iż kosztami usług należy obciążyć w części lub w całości podmiot korzystający z tej usługi.

Polski system podatkowy składa się dziś z 11 tytułów podatkowych ( rodzajów podatkowych).Dochody gmin stanowią także 4 rodzaje opłat. Do elementów polskiego systemu podatkowego należy zaliczyć quasipodatki ( tak zwane składki, przede wszystkim składka na ubezpieczenie społeczne [ZUS]).

W polskim systemie podatkowym wyróżnia się dwa rodzaje podatków:

- bezpośrednie ( płacone przez podatnika z określonego tytułu np. dochodów):

* podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT);

* podatek dochodowy od osób prawnych (CIT);

* podatek rolny;

* podatek leśny;

* podatek od nieruchomości;

*podatek od spadków i darowizn;

*podatek od posiadania psów;

- pośrednie ( płacone w cenie kupowanego towaru):

* podatek od towarów i usług (VAT);

*akcyza;

*podatek od gier.

Polityka finansowa państwa - jest to działalność państwa polegająca na wykorzystaniu narządzi pieniężncyh (monetarnych) do osiągania określonych celów. Podmiotem tej polityki jest państwo. Państwo jest złożonym podmiotem, mającym władze monetarne i fiskalne.

Polityka finansowa ma dwa obszary: fiskalny i monetarny.

Rząd stosując polityke fiskalną musi manipulować poziomem dochodów i wydatków, by móc realizować wytyczone zadania ( osiągnięcia wysokiego i stabilnego poziomu zatrudnienia, produkcji, stabilność cen i wzrost gospodarczy). Polityke fiskalną realizuje budżet państwa i obejmuje ona wszystkie posunięcia rządu w sferze wpływów i wydatków budżetowych w celu uzyskania kontroli i wywarcia wpływu na ogólny poziom efektywności gospodarczej kraju. Sfera, w której głównie oddziaływuje polityka fiskalna to popyt.

Instrumenty polityki fiskalnej:

- stopy podatkowe;

- wydatki budżetu państwa łącznie z transferami.

Istnienie pewnych uniwersalnych cech “dobrej” polityki fiskalnej i ich przestrzeganie przyczynia się do minimalizowania skutków arbitralności, do tych cech należy zaliczyć:

1. Racjonalny fiskalizm - nakładane podatki nie odniżają skłonności do oszczędzania ( nie wywołując spadku podaży kapitału pieniężnego).

2. Umiejętność łączenia celów fiskalnych z celami pozafiskalnymi.

3. Stabilność polityki fiskalnej.

Niezmiernie trudno jest ustalić czy nadmierny fiskalizm ma miejsce, więc można posługiwać się tylko miernikami fiskalizmu:

• zakres ingerencji systemu finanasów publicznych w PKB,

• stopień pokrycia wydatków publicznych z dochodów,

• progresywne skale podatkowe,

• różnica między nominalną a efektywna stopą opodatkowania;

• zakres występowania tzw. Szarej strefy w gospodarce.

Praktyka fiskalna wskazuje na wyższość podatków pośrednich, w zasadzie powiązanych z konsumpcją, nad bezpośrednimi, obciążającymi dochody i majątek podatnika. Podatki pośrednie są łatwiejsze do wyegzekwowania; ograniczają pole do nadużyć, manipulacji i interpretacji, nie osłabiają motywacji do powiększania dochodów i kapitału, a więc są bardziej prorozwojowe. W Polsce rośnie systematycznie acz powoli udział podatków pośrednich w dochodach podatkowych ogółem . Obecnie ich udział w ogólnych dochodach podatkowych wynosi 51,2%, a w dochodach podatkowych budżetu państwa już 59,1%.

Wpływy z tytułu podatku VAT i akcyzy stanowią znaczącą częśc dochodów państwa ( około 70%), a z podatków bezpośrednich są dużo mniejsze, bo każdy robi co w jego mocy by ich uniknąć ( gdyż uważajamy, że są za wysokie stawki). Wszelkie próby zwiększania stawek podatków bezpośresdnich spotykają się z ostrą krytyką społeczeństwa. “ Bez produkcji nie ma zysku, z kolei bez opłacalności produkcji nie ma miejsc pracy. Bez pracy, ludzie nie mają dochodów, co powoduje niemoc nabywczą całej gospodarki.” Aby kapitał nie został zmarnowany i mógł pracować dalej w gospodarce stawki podatku dochodowego nie mogą być za wysokie (może to nawet doprowadzić do większego bezrobocia). Tego właśnie powodu wielu polityków i publicystów opowiada sie za koncepcja niskiego podatku liniowego, gdyż będzie łatwiejsze oszacowanie wpływów do budżetu. A jako najprostszy mechanizm poboru podatków uważają system ryczałtowy, gdyż każdy płaci tyle samo bez żaadnych ulg i nie ma pola do nadużyć. W Polsce ten rodzaj podatku ma sens, gdy zostałby wprowadzony w granicach 10-13 %, co zmniejszy obciążenia najuboższych i uaktywni znaczne zasoby kapitału osób wysoko zarabiających, co stworzy nowe miejsca pracy. Skutkiem tego będzie: proporcjonalny wzrost dochodów, zmniejszenie bezrobocia, dynamiczny rozwój przedsiębiorczości.

Akcyza jest specyficznym rodzjem podatku pośredniego, gdyż obciąża w sposób jednokrotny konsumpcje specyficznych i ściśle określonychwyrobów nazywanych towarami akcyzowymi. Pierwszy raz pojawiła się w systemie podatkowym w Polsce w 1993r. jako danina o charakterze uzupełniającym w stosunku do podatku od towarów i usług ( Ustawa z dnia 8 stycznia 1998r.). Tworząc tą ustawę chciano zastąpić dwa podatki pośrednie, by nie przekroczyć obciążeń podatkowych i stanowić one miały zasadniczą część wpływów budżetowych. Podatek od towarów i usług ma duże znaczenie, gdyż ma powszechny i fazowy charakter. Akcyza mimo swej selektywności i ograniczonego przedmiotu opodatkowania przynosi ona wysokie dochody, a jej znaczenie jako źródła zasilenia budżetu rośnie.

Tabela 1: Dochody z podatku akcyzowego w latach 1997 - 2002

Wyszczegól- nienie	1997	1998	1999	2000	2001	2002
Akcyza ogółem w mld zł	17,88	21,1	25,2	27,3	28,8	31,57
Udział akcyzy w dochodach podatkowych ogółem	15,80%	16,70%	20,00%	20,10%	20,50%	22,00%
Udział akcyzy w PKB	3,80%	3,80%	4,00%	3,80%	3,80%	4,08%

Opracowanie własne

Ocena Fiskalizmu

“ Nadmierne odciążenie podatkami powoduje zjawisko przerzucania podatku na inne podmioty, niepodejmowania, ograniczania lub likwidacji prowadzonej działalności; ogranicza rozwój gospodarczy kraju, sprzyjąc przejściu do tzw. szarej strefy (shadow economy).”

Szara strefa to wszelkie formy świadomego i celowego uchylania się od płacenia należnych podatków oraz wypełniania formalnych obowiązków podatkowych przez podatników, płatników, inkasentów oraz osoby trzecie.

Te działania prowadzą do zmniejszenia wpływów podatkowych i tym samym do ograniczenia finansowego zasilenia gospodarki budżetowej. Jednak wysokie obciążenia podatkowe powodują zwiększoną redystrybucję środków budżetowych, bo wpływy z podatków pokrywają też wydatki o charakterze biurokratycznym.

Główny zarzut jaki jest kierowany w strone polskiego systemu prawa podatkowego to nadmierny fiskalizm, gdyż zakres obciążen w relacji do PKB jest wysoki. Według danych OECD w 1995 r. udział podatków w PKB wyniośł w Polsce 42,7%, jest to jedna z najwyższych relacji w Europie. “Obciążenie podatkowe, określane jako zdolnośc do zapłacenia podatku, jest w Polsce wyższe niż w wielu krajach rozwiniętych.” Jak również wysokość maksymalnych stawek podatków dochodowych i przychodowych, niedawno na tle innych krajów były wysokie, obecnie są one na przeciętnym poziomie, ale pod względem zamożności obywateli - nalezy je uznać za ostre.

W Polsce jest trudnośc ze zrozumieniem systemu podatkowego ponieważ istnieje podstawowy problem: “pazerny fiskalizm”, podatki w naszym kraju są skomplikowane i za wysokie. Jest to skutek choroby, na ktorą cierpi państwo: “ rozdętej strony wydatkowej budżetu”.

“ W sektorze publicznym nie ma żadnego poczucia odpowiedzialności za racjonalność i celowośc gospodarki finansowej. I dopóki to się nie zmieni, mówienie o reformie systemu podatkowego - która powinna być elementem reformy systemu finansów publicznych - w ogóle nie ma sensu.”

Fiskalizm w Polsce nadal wzrasta, podnosi się nadal składkę na ubezpieczenie zdrowotne: w 2003r. Wyniesiosła 8% przychodu ubezpieczonego, a w latach 2004 - 2007 będzie co rok wzrastać o 0,25% podstawy wymiaru składki. Z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wynika, że jedynie składka w wysokości do 7,75% przychodu ubezpieczonego jest wydzielana z podatku, więc każdy wzrost składki będzie pokrywany z kieszeni podatnika. Zwiększa się ilość różnych form opodatkowania, co nie sprzyja wzrostowi aktywności gospodarczej i możliwość wzrostu konsumpcji krajowej maleje.

W Polsce pół roku pracujemy dla fiskusa, a pół dla siebie. “ Podatki są obywatelską powinnością, fiskalizm jest haraczem.” W wyniku protestu podatników Unia Europejska podjęła próbe spłaszczania podatków, ale Polska nadal kroczy drogą fiskalizmu nie zważając na okoliczności: zamróżenie progów PIT, zniesienie ulg mieszkaniowych, opodatkowanie oszczędności, podwyżki VAT i akcyzy ( z wyjątkiem alkoholi), zatrzymanie obniżek CIT, podwyższenie składek zdrowotnych i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych ( to w sumie 6 mld. zł.dodatkowych obciążeń w 2003r.). Biurokracja w Polsce co roku wydaje więcej pieniędzy, niż zbiera zadłużając w ten sposób przyszłe pokolenia.

Jednakże oceniając polski fiskalizm zwracać trzeba uwagę na fakt, że inne kraje mają wyszży poziom obciążeń podatkowych (np. W Szwecji). W Polsce często mylne jest rozpowszechnianie poglądu, że nasz system podatkowy charakteryzuje się niespotykanym w świecie stopniem fiskalizmem. “ Na tle innych krajów polski system podatkowy charakteryzuje się co najwyżej fiskalizmem umiarkowanym.”

Polski Fiskalizm a Unia Europejska

Unia Europejska ustalanie stawek podatków dochodowych pozostawia w gestii członków, natomiast stawki podatku VAT, który bezpośrednio wpływa na funkcjonowanie jednolitego rynku, podlegaja regulacjom wspólnotowym i “zgodnie z tzw. Dyrektywą Szóstą, minimalna stawka standardowa nie może być niższa niż 15%, a zredukowana - niż 5%.” Obecnie o ujednoliceniu stawek podatku VAT nie ma mowy, ale Komisja Europejska ma zamiar opracować listę towarów i usług, na które będzie można stosować zredukowane stawki ( np. na usługi budowlane).

Podatki pośrednie wydają się bardziej sprawiedliwe, bo płaci się je w cenie kupowanyxch towarów i płacą je Ci, których na nie stać i lepiej byłoby, gdyby wypierały one podatki bezpośrednie.

Podatek VAT pełni rolę rozwojową, np. obniżony VAT na usługi budowlane tworzy dodatkowy popyt w sektorze budowlanym, a także w jego otoczeniu, co oczywiście przekłada się na nowe miejsca pracy. Dla Polski była by to duża szansa, gdy budownictwo znalazło się na liście dziedzin, w których można by korzystać z preferncyjnej i zredukowanej stawki. Ponieważ polską gospodarke ciągnie eksport i wzrost wydanych zezwoleń zwiększy popyt na kredyty mieszkaniowe. Głód mieszkaniowy w Polsce jest nadal dotkliwy i liczba inwestycji powinna wzrosnąć.

Próby zmiany systemu podatkowego w Polsce

Obecnie o zmianach systemu podatkowego i zmniejszeniu obciążeń podatkowych mówi się głównie na łamach gazet i w programach wyborczych, ale być może przyniesie to jakiś skutek.

“ --> [Author:(null)] Dążenie do racjonalności systemu podatkowego oznaczać musi pełniejsze uwzględnianie w nim pewnych zasad. Mówiąc w skrócie, systemowa reforma przynieść powinna: obniżenie fiskalizmu i kosztów poboru podatków, minimalizację niestabilności prawa podatkowego oraz ujednolicenie zasad opodatkowania działalności gospodarczej.”

W efekcie działań pierwszego rodzaju podatki bezpośrednie powinny przede wszystkim spełniać kryteria: prostoty, ekonomiczności i sprawiedliwości. Inicjatywa ustawodawcza w tym zakresie powinna zostać podjęta jak najszybciej, aby wyeliminować opisywane już na łamach "Rz" bardzo kosztowne wady PIT i CIT. Rozwiązaniem optymalnym byłoby ścisłe skorelowanie reformy podatków bezpośrednich z harmonizacją podatków pośrednich. Pojawiłaby się wówczas szansa na zbudowanie racjonalnego systemu podatkowego jeszcze przed uzyskaniem członkostwa w UE oraz zneutralizowania skutków podwyżek VAT i akcyzy poprzez ukształtowanie wysokości podatków bezpośrednich na odpowiednio niskim poziomie. W ten sposób wstrzymany byłby wzrost stopy fiskalizmu - a to właśnie stanowi "cel minimum" tej części zmian.”

“Uznając za słuszne dążenie do zmniejszenia wysokości stawek podatków, przestrzec jednak należy, w kilkuletniej perspektywie obniżenie ich może być negatywnie ocenione przez organy Unii Europejskiej, jako niezgodne z jej polityką, a w szczególności z aktualnymi żądaniami Francji dotyczącymi likwidacji w Europie "rajów podatkowych". Przy wysokości stawek podatkowych proponowanych w przedłożeniach rządowych do 2003 r. (czyli w momencie, kiedy Polska będzie musiała zaakceptować regulacje europejskie), stanie się ona krajem o systemie podatkowym, który może być określony tym właśnie mianem. Nie jest więc wykluczone, że system stawek w perspektywie następnych kilku lat zostanie ponownie zaostrzony, co z kolei spotkać się może ze społeczną dezaprobatą.”

S. Owsiak, “ Podstawy nauki finansów”, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002r., str. 73)

Opracowanie własne.

Źródło: internet.

S. Owsiak, “Finanse publiczne”, PWN, Warszawa 2002r., str.287

Ibidem, str. 288

Internet: “Biała księga podatkowa”

www.myslpolska.iceter.pl

www.taxepage.doradcypodatkowi.pl

www.masterpage.com.pl

Www.rzeczpospolita.pl Nr. 289

www.skandia.pl

www.januszlewandowski.pl

www.gazetaprawna.pl

Www.cox.pl art. M. Pokojskiej “ Nad polityką rozwojową w Polsce bierze górę fiskalizm”

www.rzeczpospolita.pl wydanie z 14.01.03 Nr.11

Www.masterpage.com.pl

<!--StartFragment-->

---