TKANKA OKRYWAJĄCA/EPIDERMA/SKÓRKA jej funkcja jest izolacja i ochrona wnętrza roślin przed niekorzystnym wpływem środowiska zewnętrznego, przy jednoczesnym utrzymaniu kontaktu z tym środowiskiem. Tkankę okrywającą dzielimy na pierwotną tkankę okrywającą czyli epidermie (skórkę) i wtórną tkankę okrywającą czyli korek. Skórka korzenia(zwana też ryzodermą) zbudowana jest z cienkościennych, silnie zwakuolizowanych komórek, których funkcją jest pobieranie wody i soli mineralnych z gleb. Liczne komórki ryzodermy wytwarzają w stronę podłoża długie wypustki zwane włośnikami, co znacznie zwiększa powierzchnię wchłaniania. Skórka pędu- zbudowana z komórek jednostronnie zgrubiałych od strony zewnętrznej. W miejscu zgrubień występuje kutyna(tłuszczowa substancja), która tworzy cienką warstwę kutikulę zapobiega to nadmiernemu parowaniu wody. Korek - powstaje w wyniku działalności merystemu wtórnego- fellogenu, Okrywa organy roślinne w strefie ich budowy wtórnej, a więc tam, gdzie są grube i silnie zdrewniałe. Korek zbudowany jest z wielu warstw ściśle przylegających do siebie komórek, których ściany ulegają adkrustacj suberyną czyli korkowaceniu, a protoplasty zanikają. Dzięki wielowarstwowej budowie chroni roślinę przed uszkodzeniami mechanicznym Poza tym powleczone suberyną ściany komórkowe tej tkanki zapobiegają utracie wody, zaś uwięzione w martwych komórkach powietrze, jako doskonały termoizolator, chroni wnętrze organów roślinnych przed wahaniami temperatury otoczenia.W korku znajdują się niewielkie przerwy tzn. przetchlinki, umożliwiają one kontakt wnętrza rośliny ze środowiskiem zewnętrznym oraz wymianę gazową w strefie budowy wtórnej. tkanka mechaniczna - tkanka roślinna stanowiąca szkielet rośliny, który chroni jej wnętrze przed uszkodzeniami mechanicznymi. Jest ona umiejscowiona w łodydze tuż pod skórką. Tkanka wzmacniająca jest przystosowana do obciążeń mechanicznych występujących w środowisku lądowym. Jej komórki mają zgrubiałe ściany, a ich odpowiednie rozmieszczenie w roślinie gwarantuje wytrzymałość na czynniki dynamiczne (np. wiatr), a także statyczne (np. masa liści czy owoców.) Tkankę wzmacniającą dzielimy na twardzicę (sklerenchymę) i zwarcicę (kolenchymę). Kolenchyma (zwarcica) - tkanka roślinna wzmacniająca złożona z komórek żywych, elastycznych i wydłużonych, zawierających chloroplasty, otoczonych niezdrewniałą celulozowo-pektynową ścianą mającą charakterystyczne zgrubienia. Najczęściej występuje w postaci pasów wzdłuż kątów komórki, w miejscach gdzie trzy lub więcej komórek graniczy ze sobą. Tkanka ta występuje przede wszystkim w ogonkach liściowych i młodych partiach łodyg, którym nadaje niezbędna odporność mechaniczną. Jej ściany choć zgrubiałe są jednak elastyczne - możliwy jest wzrost rośliny na długość.Wyróżniamy kolenchymę kątową, mającą wzmocnienia celulozowo-pektynowe w narożnikach, oraz kolenchymę płatową, mającą wzmocnienia na stycznych powierzchniach kolejnych warstw komórek. Sklerenchyma (twardzica) - tkanka wzmacniająca roślin. Zbudowana z grubościennych przeważnie podłużnych komórek. Dojrzałe komórki sklerenchymatyczne mają mocno zgrubiałe i na ogół silnie zdrewniałe ściany wtórne, inkrustowane wielocukrem - ligniną, z licznymi jamkami. W czasie rozwoju tych komórek ich protoplasty najczęściej zamierają i zanikają - są to więc komórki martwe. W rozwoju powstają z merystemów pierwotnych lub wtórnych. Twardzica występuje u dorosłych roślin i tworzy struktury takie jak łupiny nasion roślin (orzechy, pestki).Funkcją sklerenchymy jest przede wszystkim nadawanie sztywności poszczególnym częściom rośliny. Występuje w dwóch postaciach: steroidy (włókna sklerenchymatyczne) - forma podłużna, sklereidy (komórki sklerenchymatyczne, komórki kamienne) - forma kulista. Ksylem (In. Drewno) tkanka niejednorodna, w jej skład wchodzi kilka elementów: -cewki- komórki wydłużone, na końcach zwężone lub o ukośnych ścianach poprzecznych. Ich ściany są zdrewniałe, a nierównomierne odkładanie się ścian wtórnych doprowadza do powstania różnego rodzaju zgrubień (pierścieniowatych, spiralnych, siatkowych) lub jamek. Dojrzałe cewki są komórkami martwymi, pozbawionymi protoplastów. Cewki zachodzą zwężonymi końcami i przylegają do siebie bocznymi ścianami, tak że roztwór wodny łatwo przechodzi z cewki do cewki poprzez jamki -naczynia- to długie rury utworzone ze specjalnych komórek, które przekształciły się w człony naczyniowe. Człony te podobne są do cewek, ale są lepiej przystosowane do transportu wody ze względu na częściowy lub całkowity zanik ścian poprzecznych. Poszczególne człony ustawione są w pionowe szeregi, tworzą rury ciągnące się bez przerwy na znacznych odcinkach. Nierównomierne odkładanie ścian wtórnych doprowadziło do powstania jamek lejkowatych lub różnego rodzaju zgrubień. -włókna drzewne- rozmieszczone są w drewnie pojedynczo lub grupami pomiędzy innymi komórkami tkanki. W ścianach ich wystepują zredukowane jamki lejkowate. Typowe włókna stanowią martwy i wyłącznie mechaniczny element drewna. -miekisz drzewny- występuje w postaci pasm komórek miękiszowych pomiędzy innymi elementami drewna. Jest jedynym żywym elementem drewna. Zapewnia łączność z innymi tkankami organu oroaz pełni rolę tkanki spichrzowej. Floem- (In. Łyko) tkanka niejednorodna, w jej skład wchodzą: -rurki sitowe- pionowe szeregi specjalnych komórek. Są to komórki żywe, o wydłużonym kształcie celulozowej ścianie. Wnetrze ich wypelnia duza wodniczka, otoczona cienkim cytoplazmatycznym płaszczem. W dojrzałych członach rurki sitowej jądro przeważnie zanika. Na poprzecznych płaszczyznach ścian komórkowych występuja charakterystyczne perforacje, zwane sitami. Poprzez pory sit przechodzą pasma cytoplazmy grubsze od plazmodesm, łączące ze soba poszczególne człony rurki sitowej. Pory wyścielone są pochewka z kalozy(wielocukier o śluzowatej, klestej konsystencji) -komórki towarzyszące, In. Przyrurkowe. Komórki żywe, wydłużone, mniejsze od sitowych i ściśle do nich przylegające - mają wspólne pochodzenie. -miękisz łykowy- Sklada się z komórek mniej lub bardziej wydłużonych, występujący w postaci pasm wśród innych elementów łyka. Może występować duze miękiszu, pełni funkce tkanki spichrzowej(np.U marchwi) -włókna łykowe- zwykle dłuższe od drzewnych, różnią się od nich jamkami prostymi. Funkcje: - rozprowadza po roślinie wode i sole mineralne pobrane z gleby przez przez korzenie (ksylem) -przewodzi na dlasze odległości organiczne substancje pokarmowe, przede wszystkim cukry (floem) - nadaje organom roślinnym sztywność i mechaniczną wytrzymałość (ksylem) -element wzmacniający rośliny ( włókna drzewn i łykowe) - może pełnić rolę tkanki spichrzowej (miękisz drzewny i łykowy) Kambium odpowiedzialne jest za przyrost boczny roślin dwuliściennych (w większości jednoliściennych taki przyrost nie występuje). Kambium w budowie pierwotnej występuje pomiędzy łykiem i drewnem tworząc kształt "gwiazdki". W budowie wtórnej powstaje walec drewna wtórnego wewnątrz cylindra kambium oraz pierścień łyka wtórnego na zewnątrz cylindra kambium. W dalszym rozwoju wytworzony zostaje również fellogen wytwarzający korę, tkanki pierwotne okrywające ulegają zniszczeniu. Proces tworzenia nowych warstw tkanek wtórnych polega na podziałach peryklinalnych, czyli powstająca ściana podziałowa jest równoległa do powierzchni stycznej organu. Epiderma - skórka łodygi - tkanka roślinna okrywająca, stanowiąca powierzchniową jednowarstwową tkankę w organizmach o budowie pierwotnej. Może być wzmacniana w procesie inkrustacji lub adkrustacji. Jest wysycona kutyną, pokryta nieprzepuszczalną warstwą kutykuli. Warstwa kutykuli nie przepuszcza powietrza i wody, aby roślina mogła przeprowadzać wymianę gazową i poprawnie fotosyntetyzować, w epidermie znajdują się aparaty szparkowe. Epiderma chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz zapobiega nadmiernej utracie wody. Epiderma może być gładka, wtedy zazwyczaj posiada grube warstwy kutykuli lub może wytwarzać na swojej powierzchni rozmaite twory, takie jak: włoski i kolce (nie mylić z cierniami), w korzeniu zaś włośniki. Tkanki twórcze pierwotne, czyli merystemy pierwotne, zbudowane są z drobnych komórek zdolnych do podziałów. Komórki te charakteryzują się cienką ścianę komórkową, dużym jądrem i słabo rozwiniętym systemem wakuolarnym. Komórki potomne powstałe w wyniku działalności merystemów pierwotnych, tracą zdolność do podziału i różnicują się w komórki tkanek stałych. Wzrost organizmu tkankowego może odbywać się na dwa sposoby. Pierwszy typ wzrostu, który nosi miano ograniczonego, polega na tym, że podziały komórek przebiegają w całym ciele (organie), a po osiągnięciu odpowiedniego kształtu i wielkości, wzrost ustaje a komórki ulegają zróżnicowaniu. Ten typ wzrostu jest charakterystyczny dla większości zwierząt, a także dla niektórych organów roślinnych, np. liści lub kwiatów. Drugi typ wzrostu, zwany zlokalizowany i nieograniczonym, cechuje rośliny. Zachodzi on w ściśle określonych częściach ciała, np. w stożkach wzrostu korzenia i łodygi. Ten typ wzrostu trwa przez całe życie rośliny. merystemy pierwotne, zwane też wierzchołkowymi lub stożkami wzrostu, występują na szczycie łodygi i czubku korzenia powodując wzrost rośliny na długość merystemy wtórne, zwane też bocznymi, do których należy miazga (kambium waskularne)i fellogen (kambium korkotwórcze) powodują przyrost rośliny na grubość. Komórki miazgi dzieląc się stycznie do obwodu korzenia i łodygi odkłada komórki drewna wtórnego do środka, zaś komórki wtórnego łyka na zewnątrz. Fellogen odkłada na zewnątrz komórki korka, do środka zaś komórki miękiszu korkowego. W wyniku jego działalności powstaje wtórna tkanka okrywająca. Tkanka okrywająca Oddziela wnętrze ciała rośliny od środowiska zewnętrznego i spełnia funkcje ochronne. Tkanka okrywająca dzieli się na: pierwotną - występuje od początku życia rośliny, epiderma okrywa łodygę i liście, epiblemazaś korzeń wtórną - występuje u roślin wykazujących wzrost wtórny. Jest to peryderma, która powstaje w wyniku działania fellogenu Komórki epidermy wykazują bardzo zwarty układ, chroniąc ciało rośliny przed urazami mechanicznymi oraz wnikaniem czynników chorobotwórczych, takich jak wirusy, bakterie i grzyby. W celu umożliwienia wymiany gazowej, w epidermie znajdują się aparaty szparkowe. Stopień rozwarcia szparki, co przekłada się na tempo parowania wody (transpiracja), regulowany jest przez komórki aparatu szparkowego. Jeśli ich wakuole zawierają dużo wody, (w stanie turgoru), aparat szparkowy ulega otwarciu. Jeżeli są słabo uwodnione, aparat szparkowy zamyka się, co powoduje ograniczenie parowania. Epiderma wytwarza woskową substancję kutikulę, która odkładana jest na powierzchni jej komórek. Stanowi ona barierę ochronną przed nadmierną utratą wody przez organizm roślinny. Zdolność wytwarzania kutikuli umożliwiła roślinom opanowanie środowiska lądowego. Epiderma wytwarza zazwyczaj różnego rodzaju włoski, które pełnią różnorakie funkcje, np. chronią roślinę przed nasłonecznieniem lub chłodem, pełnią rolę obronną - kolce u róży. Skórka korzenia, zwana epiblemą lub ryzodermą, nie jest pokryta kutykulą, bowiem jej zadaniem jest wchłanianie wody wraz z solami mineralnymi z gleby. Epiblema wytwarza boczne wyrostki, zwanewłośnikami, które znacznie zwiększają powierzchnię chłonną. U roślin nagonasiennych i niektórych okrytonasiennych, skórka występuje tylko na młodych łodygach i korzeniach. W miarę wzrostu rośliny zostaje ona zastąpiona przez wtórną tkankę okrywającą, czyli perydermę. Powstaje ona w wyniku działalności fellogenu (kambium korkotwórczego), który odkłada na zewnątrz komórki korka, a do środka komórki miękiszu korkowego. Peryderma jest wielowarstwowa. Komórki korka pnia i gałęzi ulegają suberynizacji, czyli odłożeniu się pomiędzy komórkami korka związku tłuszczowego suberyny, która jest wodoodporna. Komórki miękiszu korkowego gromadzą materiały zapasowe. Pomiędzy komórkami miękiszu korkowego występują wolne przestrzenie, zwane przetchlinkami, przez które odbywa się wymiana gazowa. Tkanka miękiszowa (parenchyma) Jej komórki są żywe, stosunkowo duże, często zaokrąglone. Komórki miękiszu występują we wszystkich częściach rośliny. Komórki miękiszu wykazują największe skłonności do odróżnicowania i odzyskania zdolności podziałów. W zależności od pełnionej roli wyróżnia się kilka jego typów: miękisz zasadniczy - wypełnia przestrzenie międzytkankowe miękisz asymilacyjny - występuje w liściach. Zawiera liczne chloroplasty, w których zachodzi proces fotosyntezy. Czasami występuje w łodygach miękisz spichrzowy - zawiera leukoplasty, w których odkładane są materiały zapasowe. Występuje w bulwach, kłączach, korzeniach, łodydze miękisz wodonośny - występuje u roślin sucholubnych, np., w łodygach kaktusów miękisz powietrzny - występuje u roślin żyjących na terenach podmokłych i u roślin wodnych. Zawiera duże przestrzenie, w których gromadzone jest powietrze miękisz wydzielniczy - produkuje substancje o różnorakim działaniu, np. sok mleczny, żywica Tkanka wzmacniająca Ma ona na celu wzmocnienie miękkich części roślin oraz ochronę przed urazami mechanicznymi, np. złamaniem. Wyróżnia się dwa jej typy: kolenchyma (zwarcica) - ma silnie wydłużone, wrzecionowate komórki, które ułożone są w postaci pasm leżących pod epidermą łodygi i w liściach. Ściany komórkowe są nierównomiernie zgrubiałe. Komórki kolenchymy są żywe. Kolenchyma zapewnia elastyczność sklerenchyma (twardzica) - jej komórki w stanie dojrzałym są martwe, o grubych, zdrewniałych ścianach komórkowych. Występują dwa rodzaje komórek sklerenchymatycznych:komórki kamienne są różnokształtne, występują twardych łupinach nasiennych, pestkach i miąższu gruszki. Włókna są silnie wydłużonymi komórkami, które stanowią mechaniczną podporę Tkanka przewodząca (waskularna) Obecność tkanek przewodzących jest cechą charakterystyczną dla paprotników i roślin nasiennych, które nazywane są roślinami naczyniowymi. Funkcja tej tkanki polega na przewodzeniu wody wraz z solami mineralnymi oraz przewodzeniu substancji odżywczych. Jest ona zbudowana z różnego typu komórek, stąd określa się ją mianem tkanki złożonej. Występują dwa rodzaje tkanki przewodzącej: drewno (ksylem) łyko (floem)