Ocena siły mięśniowej
Izotoniczna - koncentryczna i ekscentryczna - izometryczna praca mięśni
Obiektywny pomiar dynamometryczny
Test Lovetta
Ocena siły mięśni mimicznych
Kliniczna ocena siły mięśniowej wg Zembatego
Prawidłowa czynność mięśnia opiera się na trzech jego właściwościach:
zdolność kurczenia się - która jest czynnikiem reakcji na bodziec nerwowy i jest źródłem jego siły,
zdolność rozkurczania się i rozciągania się - która jest podstawą jego elastyczności,
zdolność współdziałania z innymi mięśniami - we właściwym czasie i odpowiedniej sile, co nazywamy koordynacją działania,
Mięsień, który się działa:
wykonuje pracę, a jego siła pokonuje jakiś opór
wynikiem tej pracy jest:
ruch określonego odcinka ciała,
stabilizacja utrzymanie właściwego napięcia,
zachowanie właściwej postawy ciała.
Mięsień, który się działa:
mięsień nie działa w izolacji lecz w zespole innych mięśni agonistycznych,
praca mięśnia w pozycji stojącej bez ruchu jest znaczna, pojawia się zmęczenie choć mięśnie nie wykonują żadnego ruchu.
Mięsień, który wykonuje widoczną pracę:
kurczy się nie jak coś elastycznego, przypomina to raczej ruch jaki wykonuje dżdżownica, która teleskopuje różne fragmenty swego ciała,
w ten sposób mięsień staje się krótszy i szerszy,
zachodzi to pod wpływem impulsu motorycznego, który przechodząc przez nerw dochodzi do szeregu włókien mięśniowych - jednostek motorycznych, które reagują skurczem
Mięsień do swojej pracy potrzebuje:
materiałów energetycznych,
Tlenu,
sprawnego przepływu krwi, nośnika tych materiałów.
Zawsze zwiększonej kurczliwości mięśni, czyli większej pracy, musi towarzyszyć zwiększony przepływ krwi.
Perrot wyróżnia cztery odmiany pracy mięśniowej:
tonus,
praca koncentryczna,
praca ekscentryczna,
praca statyczna.
Tonus:
dowolny mięsień poprzecznie prążkowany cały czas wykonuje pewną pracę,
mięśnie te nigdy nie wiotczeją (chyba że zastosujemy środki zwiotczające, działając na płytkę motoryczną),
nawet w czasie najgłębszego naturalnego snu mięśnie te nieznacznie wykazują pewne skurcze.
Tonus:
rozumiany jest jako skłonność do nieustannej pracy, które tłumaczy się jako napięcie czy naprężenie mięśni, jak ciągły skurcz włókien mięśniowych bez wywoływania ruchu,
wynika ze stałego przepływu impulsów przez nerwy do mięśnia,
w sytuacji uszkodzenia wszystkich nerwów ruchowych danego mięśnia traci on swój tonus,
Tonus:
tonus mięśniowy jest różny w różnych mięśniach i w różnych stanach zdrowia fizycznego i psychicznego,
np. duży jest tonus tzw. mięśni postawy - grzbietu i ud, w mięśniach stopy, w mm MOS, m czworobocznym,
tonus mięśni brzucha jest różny, jeśli jest słaby (u ludzi starszych i u kobiet wieloródek, to może dojść do przepukliny, opadania lub nawet wypadania narządów wewnętrznych),
Tonus:
tonus uzależniony jest także od temperatury otoczenia
w chłodnej temperaturze wzrasta tonus, mogą wystąpić dreszcze, spazmatyczne skurcze przygotowanych do ruchu mięśni,
w temperaturze wysokiej występuje odczucie rozluźnienia, mięśnie są bardziej wiotkie i miękkie, nie wykazują skłonności do pracy
Praca koncentryczna - pozytywna:
jest najczęstszą formą pracy wyrażającą się w ruchu części ciała,
zbliża ona przyczepy kurczących się mięśni do siebie,
w większości przypadków przyczep początkowy jest ustabilizowany porusza się natomiast przyczep końcowy,
z punktu widzenia fizycznego jest to jedyny rodzaj pracy odpowiadający formule - praca równa się sile pomnożonej przez odległość,
Praca ekscentryczna - negatywna:
mięsień wykonuje pracę ekscentryczną, kiedy jego przyczepy oddalają się od siebie,
włókna mięśniowe wydłużają się kontrolując ruch kończyny przeciw grawitacji,
jeśli mięśnie kurczą się, a mimo to utrzymywany przez nie ciężar opada i zwiększa długość mięśni, to nie wykonują one żadnej pracy zgodnie z formułą praca równa się siła razy odległość
Przykładem pracy ekscentrycznej jest :
powolne przywodzenie kończyny górnej z pozycji 90° odwiedzenia - mm naramienny,
powolne i pełne zgięcie kolan przy utrzymywaniu tułowia w wyproście- m czworogłowy,
podczas leżenia tyłem i powolnego obniżania kończyn z 45° ich uniesienia w stosunku do podłoża - m brzucha i zginacze biodra,
Powszechnie panuje przekonanie, że:
praca koncentryczna jest bardziej męcząca niż praca ekscentryczna,
praca koncentryczna wymaga większego nakładu energetycznego,
Praca statyczna :
grupa mięśni wykonuje pracę statyczną, gdy nie ma widocznego ruchu, kończyna jest jednak utrzymywana w określonej pozycji,
w sytuacji takiej nie ma pracy według formuły praca równa się siłą razy odległość, a praca równa się siła razy czas,
pracę statyczną od tonusu odróżnia, że znajduje się pod kontrolą świadomości,
zarówno praca statyczna i tonus mięśniowy nie wywołują ruchu, ale znoszą działanie sił.
W staniu występuje:
kombinacja skurczu tonicznego i pracy statycznej,
mięśnie antygrawitacyjne maja wysoki tonus mięśniowy,
każdy działający mięsień działa także przeciw sile ciężkości, ale tylko mięśnie postawy, które zapewniają równowagę ciała nazywamy mięśniami antygrawitacyjnymi
Mięśnie w ruchu czynnym możemy podzielić na:
mm odpowiadające za ruch - mm agonistyczne,
mm przeciwdziałające - mm antagonistyczne,
mm współdziałające przy ruchu - mm synergistyczne,
mm stabilizujące.
Siła mięśniowa uwarunkowana jest czynnikami:
morfologicznymi:
- skład włókien mięśniowych,
- ich ilość w danym mięśniu,
- przekrój poprzeczny mięśnia,
- długość ścięgien i mięśni,
- miejsce przyczepu mięśnia
Siła mięśniowa uwarunkowana jest czynnikami:
nerwowo-mięśniowymi :
- koordynacja śródmięśniowa
- koordynacja międzymięśniowa
energetycznymi
Celem oceny siły mięśni jest:
umożliwienie oceny sprawności fizycznej jednostki,
dobór odpowiednich ćwiczeń leczniczych,
ocena wyników usprawniania
podstawowa czynność diagnostyki
zasadniczym czynnikiem przy określaniu prognozy i sposobu postępowania w zaburzeniach układu nerwowego i mięśniowego
Metody oceny siły mięśniowej:
siła mięśni może być mierzona jako skurcz izotoniczny - podczas którego następuje skrócenie włókien mięśniowych bez zmiany napięcia,
podczas skurczu izotonicznego mierzona jest siła w czasie pełnego lub częściowego zakresu ruchu.
Metody oceny siły mięśniowej:
na podstawie izotonicznego skurczu mięśnia trudno jest określić maksymalną siłę - ze względu na czynniki takie jak szybkość wykonywania ruchu i masa, która jest poruszana,
siła mięśni może być mierzona podczas skurczu izometrycznego,
Metody oceny siły mięśniowej:
W tym przypadku stosowane są różne techniki pomiarowe:
ręczna,
sprężynowa,
hydrauliczno-rtęciowa,
pneumatyczna,
metoda pomiaru naprężenia.
Testowanie metodą Lovetta:
test Lovetta został opublikowany w 1932 roku,
jest obecnie najbardziej rozpowszechnioną metodą subiektywnej oceny siły mięśniowej,
opiera się na badaniu ręcznym poszczególnych mięśni w określonych pozycjach i przy określonym ruchu,
w każdym ruchu jest jeden mięsień, który głównie za tę czynność odpowiada,
poprzez odpowiednią pozycję izoluje się go od innych mięśni synergistycznych.
Lovett rozróżnia następujące stopnie siły mięśnia:
0ş - to brak czynnego skurczu mięśnia,
1ş - ślad czynnego skurczu mięśnia,
2ş - wyraźny skurcz mięśnia i zdolność wykonania ruchu przy pomocy i odciążenia odcinka ruchomego,
3ş - zdolność do wykonywania ruchu czynnego samodzielnego z pokonaniem ciężkości danego odcina,
4ş - zdolność do wykonania czynnego ruchu z pewnym oporem,
5ş - prawidłowa siła, tj. zdolność wykonywania czynnego ruchu z pełnym oporem.
Skala ta może być wyrażona w procentach i wtedy:
0ş = 0%
1ş = 10%
2ş = 25%
3ş = 50%
4ş = 75%
5ş = 100%
Wyniki badania siły mięśni notuje się na specyficznym formularzu:
Mz/Szp. 35
PDN 771-XI/58) ;
Dla dokładniejszej oceny siły mięsni stosuje się stopnie pośrednie 2+, wówczas gdy siłę oceniamy jako wyższą od 2ş a mniejszą od 3ş.
W trakcie testowania należy uwzględnić:
pozycje pacjenta,
stabilizację odcinka ciała,
wykonanie testu - objaśnienie ruchu,
zastosowanie oporu - dobrane do wieku i ogólnej sprawności pacjenta.
Formularz testu mięśniowego
Test na 3 - m czworogłowy i stawowy kolana
Pozycja po zakończeniu ruchu
Test na 4 i 5
Test na 2
Po wykonaniu ruchu na 2
Test na 1-badanie napięcia mm przez obserwację rzepki
Dynamometr ściskowy - pomiar ściskania palców
Dynamometr gruszka - pojedyncza
Dynamometr naciągowo-dociskowy od 0-115 kg
Ręczny tester siły mięśniowej
Dynamometr ręczny - pomiar siły ściskania ręki - skurcz izometryczny 0-100 kg
Hydrauliczny dynamometr do pomiaru ścisku ręki 0-90 kg
Dynamometr z gruszką wymienną
Hydrauliczny pomiar ściskania kciuka i wskaziciela
Manometr pomiar siły docisku
Miernik siły zginania i prostowania palców ręki
Naciągowo-dociskowy dynamometr
Dynamometr naciągowy do pomiaru siły mięśni grzbietu 0-272 kg
Dynamometr ręczny, 5 pozycji pomiarowych, 0-90 kg
Nowoczesne mierniki siły mięśniowej
Pomiar siły, test i trening izokinetyczny i izometryczny
Dynamometryczny pomiar siły
pozwala na określenie maksymalnych wartości siły dla wybranych zespołów mięśniowych,
stosuje się go najczęściej w pomiarach kontrolnych przygotowania sportowców i kontroli postępów usprawniania.
Metodyka pomiarów:
zapewnienie stałych warunków pomiarowych,
stałe pozycje do pomiarów,
ten sam sprzęt,
identyczny stan fizjologiczny organizmu (np. rozgrzewka),
ta sama pora dnia kolejnych badań,
te same warunki pomieszczenia,
stała motywacja badanego.
Metodyka pomiarów:
biomechanicy opracowali standardowe położenia pomiarowe, które pozwalają na porównanie wyników badań
konieczne jest określenie kąta stawowego - 90°; 180°; 45°,
ustabilizowanie odcinka proksymalnego,
ustalenie sposobu przyłożenia oporu tj. prostopadle do długiej osi dalszego elementu stawu w ustawieniu pomiarowym
wyznaczenie sposobu pomiaru długości ramienia siły.
Metodyka pomiarów:
wykonuje się trzy próby izometrycznych napięć badanych grup z maksymalną siłą przeciwko oporowi przyrządu pomiarowego lewą i prawą kończyną,
kolejne próby po 10 s przerwie,
próby powinny być wykonywane w godzinach 9-10; 18-20, ze względu na dobowe wahania możliwości siłowych człowieka.
Testowanie mięśni mimicznych - wyrazowych twarzy
Testowanie:
3 - wyraźne i sprawne wykonywanie ruchu,
2 - ruch wykonany z trudnością,
1 - minimalnie zaznaczony skurcz mięśnia,
0 - brak skurczu mięśnia,
przy ocenie mięśni twarzy nie stosujemy oporu - wyjątek stanowią mm żuchwy.
m. Frontalis i corrugator superficilii- czołowy i marszczący brwi - unoszenie brwi ku górze i marszczenie czoła w fałdy.
Pociąganie brwi ku górze
Marszczenie skóry na czole w kierunku pionowym
m. Orbicularis oculi - okrężny oka - mocne zamykanie oka, zakrycie gałki ocznej powiekami
Mocne zamykanie oka, zakrycie gałki ocznej powiekami.
M. orbicularis oris - okrężny ust
Zwieranie ust i wysuwanie ku przodowi np. gwizdanie.
M. levator labii superioris alaeque nasi - dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa
Unoszenie skrzydełka nosa i wargi górnej: działa przy odczuwaniu przykrego zapachu
m. Levator anguli oris - dźwigacz kąta ust.
Unoszenie kąta ust ku górze
M. Zygomaticus - jarzmowy
Pociąganie ust ku górze i w stronę boczną, działa przy silnym śmiechu lub przy robieniu grymasów
M. risorius- śmiechowy
Pociąganie ust w stronę boczną, wywołuje lekki uśmiech lub śmiech
M. buccinator - policzkowy
Usuwanie powietrza lub płynu z przedsionka ust
M. depressor anguli oris - obniżający kąt ust
Obniża kąt ust, działa np. przy płaczu
M. depressor labii inferioris - obniżający wargę dolną
Obniża wargę dolną, działa np. przy oglądaniu zębów dolnych
M. masseter - żwacz
Zbliżanie żuchwy do szczęki, zwarcie szczęki