Tendencje te powodują, że banki zmuszone są do poszukiwania zewnętrznych możliwości wzrostu, ponieważ wzrost wewnętrzny, polegający na dokonywaniu inwestycji bezpośrednich (rzeczowych), nie jest wystarczający. Szczególnie w warunkach dojrzałości, stabilizacji i dużego nasycenia rynku usługami bankowymi najszybszą metodą wzrostu, przyczyniającą się do zwiększenia wartości banku i jego udziału w rynku, staje się właśnie wzrost zewnętrzny, realizowany przez fuzje i przejęcia.
Fuzja ma miejsce wtedy, gdy dwa lub więcej przedsiębiorstw, w wyniku umowy, łączą się, tworząc nową spółkę. Jest ona formalnym następcą prawnym połączonych firm. Działanie dobrowolne, podmioty mają zazwyczaj zbliżoną wielkość.
Przejęcie może nastąpić przez zakup akcji, aktywów, prywatyzację spółki państwowej lub wspólne przedsięwzięcie.
UWAGA: podział na fuzje i przejęcia jest umowny ze względu na liczbę i różnorodność tych transakcji. Zdarza się, że połączenie ma początkowo charakter przejęcia, a kończy się fuzją.
Formy połączeń
Rozszerzenie skali i zakresu działania, obniżka kosztów, umocnienie swej pozycji wobec konkurentów. Powstaje nowa jednostka, dysponująca całym majątkiem łączonych jednostek, przejmująca wszelkie zobowiązania i należności oraz sieć oddziałów i obsługiwaną klientelę.
Gdy słabszy bank znalazł się w złej sytuacji finansowej, a bank silniejszy jest gotów przejąć jego aktywa i pasywa. Inicjującym może być bank przejmowany (uniknięcie konieczności ogłoszenia niewypłacalności), bank przejmujący lub nadzór bankowy.
Zwykle z inicjatywy nabywcy, często jest to forma wchodzenia na nowe rynki finansowe i poszerzenia sieci placówek. Obecnie tendencję taką daje się zauważyć w przypadku tzw. banków globalnych (duża rola nadzoru bankowego- protekcjonizm lub pobudzenie napływu kapitału obcego).
W tym przypadku istnieje wspólna strategia, a decyzje w sprawie polityki kadrowej oraz stanowisk kierowniczych są podejmowane centralnie. Banki wchodzące w skład grupy zachowują prawną samodzielność, ogłaszają własne bilanse, ale też bilanse skonsolidowane. Występuje współodpowiedzialność wszystkich członków za zobowiązania każdego z nich i współpraca w rozwiązywaniu problemów.
Podmioty należące do konglomeratu oferują klientom pełną gamę produktów finansowych.
Zrzeszone banki stają się akcjonariuszami banków o zasięgu regionalnym oraz banku o zasięgu ogólnokrajowym, które pełnią w stosunku do banków zrzeszonych funkcję banku banków, co gwarantuje małym bankom zaplecze finansowe i umacnia ich pozycję rynkową.
Dwa motywy mają fundamentalne znaczenie: wzrost i zysk.
techniczne i operacyjne- zwiększenie efektywności zarządzania, pozyskanie bardziej efektywnego kierownictwa, synergia operacyjna, korzyści skali, komplementarność zasobów i umiejętności, ograniczenie kosztów transakcyjnych, korzyści integracji technicznej.
rynkowe i marketingowe- zwiększenie udziału w rynku, zwiększenie wartości dodanej, wyeliminowanie konkurencji, komplementarność produktów (rynków), dywersyfikacja ryzyka działalności, wejście w nowe obszary działalności.
finansowe- wykorzystanie funduszy nadwyżkowych, zwiększenie zdolności zadłużenia, obniżenie kosztu kapitału, korzyści podatkowe.
menadżerskie- wzrost wynagrodzeń kierownictwa, wzrost prestiżu i władzy, zmniejszenie ryzyka zarządzania, zwiększenie swobody działania.
Konsolidacji mogą ponadto towarzyszyć niekorzystne zjawiska w postaci powstawania dodatkowych jednostek organizacyjnych, ułatwiających zarządzanie reorganizującą się instytucją, co może powodować przejściowy wzrost kosztów administracyjnych, a w ostateczności zmniejszenie sprawności działania na szczeblu zarządzania połączoną instytucją na skutek wydłużania się procesu decyzyjnego oraz istnienia zbiurokratyzowanych reguł.