S. Bruner „Poza dostarczone informacje”
r.9 – STRATEGIE ODBIORU W PROCESIE TWORZENIA POJĘĆ
STANOWISKO LOKALIZACYJNE – szukanie pewnego specyficznego obszaru, pewnego systemu ograniczonej liczby cech definiujących, dodając nowe cechy tylko wtedy, gdy zmusza ich do tego ciężar licznych dowodów
STANOWISKO CAŁOŚCIOWE – uwzględnienie w swych wyjaśnieniach wszystkich właściwości, z najwyższą niechęcią godzenie się na pomijanie jakichś cech jako nieistotnych
Hipotezę należy weryfikować i zmieniać. Dobra strategia odbioru polega na umiejętności dokonania odpowiedniej zmiany hipotezy przy zetknięciu się z każdą z tych możliwych sytuacji.
Cztery warunki, aby można było odtworzyć zadanie:
1) skonstruowanie szeregu przypadków podobnych do siebie pod pewnymi względami i różniącymi się pod innymi tak, aby przypadki należące do tego zbioru można było klasyfikować na wiele różnych sposobów
2) badany nie może mieć wpływu na porządek, w jakim napotyka na kolejne przypadki
3) musi on wiedzieć, czy dany przypadek jest pozytywny, czy negatywny – w tym sensie, że jest lub nie jest przykładem danego pojęcia
4) badany musi mieć swobodę formowania, przeformułowania hipotezy przy każdym zetknięciu się z przypadkiem
STRATEGIE:
OGNISKOWA (CAŁOŚCIOWA) – użyteczna zarówno dla maksymalizacji przyrostu informacji, jak też dla redukcji obciążenia procesów wnioskowania oraz pamięci – hipoteza zmieniana jedynie, gdy wystąpi przeczący przypadek pozytywny (np. człowiek z afazją, ale brak naruszonych obszarów w korze mózgowej)
Rodzaj przypadku |
Przypadek pozytywny |
Przypadek negatywny |
---|---|---|
Przypadek potwierdzający |
Ta sama hipoteza |
Ta sama hipoteza |
Przypadek przeczący |
Następna, nowa hipoteza |
niemożliwe |
Badany dojdzie do prawidłowego pojęcia po zetknięciu się z minimalną liczbą przypadków. Przypadek pozytywny przyjmuje się w całości jako hipotezę wyjściową.
Dwie reguły:
- zastanówmy się, co wspólnego mają twoja hipoteza i dowolny napotkany przypadek przeczący pozytywny
- zignoruj wszystko poza tym [nie obciążanie pamięci]
Zalety tej strategii: badani mogą manipulować wszystkimi cechami równocześnie, materiał jest abstrakcyjny, brak preferencji do poszczególnych cech. Stosowana jest częściej (62%), obejmuje wszystkie cechy przypadku.
Zasada skrzyżowania – weź to, co stara hipoteza i nowe pozytywne przypadki przeczące mają wspólnego
Niepełne krzyżowanie – nowa hipoteza badanego dotyczy niektórych tylko cech wspólnych starej hipotezy i nowych, pozytywnych przypadków przeczących
Reagowanie na pozytywne przypadki przeczące zgodnie z regułą krzyżowania stanowi sedno strategii całościowej, ponieważ ta właśnie reguła umożliwia badanemu zmianę hipotez w sposób podsumowujący na bieżąco wszelkie informacje z jakimi się zetknął dotychczas.
PRZEGLĄDOWA (CZĘŚCIOWA) – uwzględnia się wszystkie możliwe hipotezy, występują dwie postacie tej strategii:
a) badanie równoczesne – równoczesne rozważanie wszystkich możliwych hipotez alternatywnych, człowiek usiłuje na podstawie każdego napotkanego przypadku sformułować wszystkie możliwe wnioski do prawidłowego pojęcia
b) leniwa strategia badania kolejnego – formułowanie za każdym razem jedne tylko hipotezy i utrzymywanie jej tak długo, jak długo spotyka się przypadki potwierdzające, dopiero wtedy kiedy pojawi się przypadek przeczący, zmienia się ją na hipotezę jeszcze nie sprawdzoną, brak ciągłości
Rodzaj przypadku |
Przypadek pozytywny |
Przypadek negatywny |
---|---|---|
Przypadek potwierdzający |
Ta sama hipoteza |
Ta sama hipoteza |
Przypadek przeczący |
Nowa hipoteza |
Nowa hipoteza |
Istotą strategii jest sposób postępowania z pozytywnymi przypadkami przeczącymi (zmiana hipotezy musi być zgodna z zapamiętanym uprzednimi przypadkami), stanowią one podstawę do utworzenia nowej hipotezy oraz zapisu, z którym można porównać to, co się pamięta o poprzednich przypadkach.
PORÓWNANIE OBU STRATEGII – CAŁOŚCIOWEJ (1) ICZĘŚCIOWEJ (2)
2 – większe obciążenie pamięci i wnioskowania
1 – strategia całościowa za każdym razem modyfikuje hipotezę tak, aby uwzględniała informacje uzyskane z kolejno napotkanych przypadków
1 – bieżące podsumowanie wszystkich poprzednich hipotez to obecna hipoteza
2 – człowiek musi polegać na pamięci lub korzystać z notatek za każdym razem, gdy napotyka przypadek przeczący hipotezie
1 – nie wymaga od człowieka ani takiego stopnia czujności, ani takiego zakresu uwagi, zajmowanie się wyłącznie hipotezą
2 – trzeba ciągle interesować się naturą przypadków
EFEKTYWNOŚĆ OBU STRATEGII
Pełne przestrzeganie reguł idealnej strategii prowadzi do niechybnego sukcesu. Jeśli zwiększy się stres czy presję czasową, można oczekiwać, że w większym stopniu ucierpi strategia znacznie obciążająca procesy pamięci i wnioskowania [str. częściowa].
r.13 – WYCHODZENIE POZA DOSTARCZONE INFORMACJE
Triada zasad neogenetycznych (Spearman)
1) organizmy są zdolne do zrozumienia świata, w którym żyją
2) „uczenie się relacji” – myślowe przedstawienie sobie dwóch lub więcej przedmiotów natychmiast wywołuje poczucie relacji
3) „uczenie się korelacji” – wobec jakiegoś przedmiotu, jakiejś relacji człowiekowi natychmiast przychodzi myśl o innym przedmiocie.
Poza dostarczone dane
a) wnioskowanie – określenie przynależności spostrzeganego obiektu do danej klasy
(uczenie się cech definicyjnych jakiejś klasy przedmiotów i posługiwanie się niemi jako podstawą do wnioskowania o tym czy nowo napotkany przedmiot należy do danej klasy czy nie.)
Mając kilka cech definicyjnych czy wskazówek wykraczamy poza nie i dochodzimy do wniosku o tożsamości, klasyfikujemy przypadek do danej kategorii.
Kategorie lub pojęcia utworzone na zasadzie równoważności są podstawą wychodzenia poza dane zmysłowe. Są pierwszym krokiem do ujęcia otoczenia w kategorie ogólne.b) uczenie się redundancji otoczenia – poznanie struktury probabilistycznej otoczenia, wyjście poza to, co jest dane, przewidując prawdopodobne elementy towarzyszące
c) Budowanie teorii- ostatni przykład procesów kodowania. Teoria jeśli jest dobra powinna umożliwić nam wykroczenie poza aktualne dane
SYSTEM KODUJĄCY – układ wzajemnie powiązanych kategorii niespecyficznych, jest to właściwy danej osobie sposób grupowania informacji o świecie oraz ustalania zależności między nimi, podlegający nieustającym zmianom i reorganizacji (sposób w jaki osoba postrzega rzeczywistość, systemu kodujące są subiektywne, zależą od doświadczenia)
WNIOSKOWANIE PROBABILISTYCZNE – odpowiedź może być prawdziwa tylko w określonym zakresie prawdopodobieństwa
A B1 C1 lub C2 …
B2 C3 lub C4 …
PROCES DEDUKCYJNY – od prawdziwych przesłanek do prawdziwych wniosków (100%-owa odpowiedź) – sztywno określone kroki: A B C …
TRANSFERY UCZENIA SIĘ – stosowanie wyuczonych systemów kodujących do nowych zdarzeń
transfer pozytywny – jeśli zrobimy proste zadanie i odkryjemy pewien system kodujący, to łatwiej przenieść go na zadanie trudniejsze
transfer negatywny – jeśli zrobimy zadanie trudniejsze, odkryjemy kod, to trudno jest przenieść go na zadanie łatwiejsze [?]
Stopień wyuczenia i jego związek z kodowaniem kategorialnym –
I teza: przeuczenie i dobre opanowanie zadania zwiększa efektywność kodowania kategorialnego pod warunkiem, że poziom motywacji nie jest wysoki.
II teza: często niezbędne jest nabycie pewnej wprawy na prostszym poziomie kodowania, zanim możliwe będzie wystąpienie przekodowania uczenia się na wyższy poziom kategorialny