Podstawy diagnozy działalności matematycznej
22. Co to jest diagnoza?
Diagnoza wg S. Ziemskiego to rozpoznanie jakiegoś stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości; określa się podmiot diagnozy, jej cele ogólne i szczegółowe. Podaje się informacje o wykorzystywanych metodach i warunkach, w jakich była stosowana.
23. Kiedy przeprowadza się diagnozę matematyczną?
Jeżeli występują nadmierne trudności lub niepowodzenia w uczeniu się matematyki, diagnozę trzeba przeprowadzić dla precyzyjnego określenia działań naprawczych.
W przypadku ponadprzeciętnych osiągnięć w matematyce należy określić poziom uzdolnień specjalnych, a potem dobrać bardziej intensywne metody kształcenia bez szkody dla harmonijnego rozwoju dziecka.
24. Jakie wskaźniki dojrzałości do uczenia się matematyki uwzględnia się podczas badań diagnostycznych?
W obecnym zakresie badań uwzględnia się tylko 2 wskaźniki dojrzałości do ucznia się matematyki:
Zdolność do syntezowania oraz integrowania funkcji percepcyjno-motorycznych; bada się głównie poziom rozwoju sprawności manualnej i percepcji wzrokowej
Umiejętność liczenia przedmiotów, doliczanie i odliczanie, a także ustala, czy w porównywanych zbiorach jest tyle samo przedmiotów.
25. Czego nie uwzględniają badania dojrzałości szkolnej?
odporności emocjonalnej dziecka na sytuacje trudne intelektualnie,
dojrzałości psychicznej koniecznej dla uczenia się matematyki.
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, ustalenia terminologiczne i ogólna charakterystyka.
26. Podaj najczęściej stosowane określenia dla działań naprawczych stosowanych w przypadku niepowodzeń w uczeniu się matematyki.
Reedukacja,
Praca reedukacyjno-wyrównawcza,
Praca dydaktyczno-wyrównawcza,
Zajęcia korekcyjno-wyrównawcze.
27. Co to są zajęcia korekcyjno-kompensacyjne?
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne to działania interwencyjne o charakterze naprawczym podejmowane w ramach systemu wychowawczego.
28. Jakie dzieci obejmuje się zajęciami o charakterze naprawczym?
Dzieci, które muszą niebawem rozpocząć naukę w szkole, a nie osiągnęły jeszcze właściwej dojrzałości szkolnej, które nie mają szans, aby sprostać wymaganiom stawianym na lekcjach, także matematyki;
Dzieci z klas początkowych, które mimo czynionych starań i wysiłków nie potrafią podołać wymaganiom stawianym im w szkole, a również na lekcjach matematyki.
29. Podaj, w jakim zakresie występują różnice między lekcjami a zajęciami korekcyjno-kompensacyjnymi.
PROGRAMU, jest to pierwsza i najważniejsza różnica. W procesie wychowania cele, a więc także program wychowania, mają ścisły związek z przyjętym ideałem, a sens wychowania to maksymalne zbliżanie wychowanka do idealnej wizji człowieka. Inaczej jest w wypadku zajęć korekcyjno-wyrównawczych. Tu nie obowiązują gotowe programy i nie dziecko musi się dostosować do programu. Tutaj program opracowuje się wg potrzeb dziecka, jego możliwości rozwojowych.
METOD, nauczyciel dobiera je tak, aby przekazywane na lekcjach treści były dostępne dzieciom w klasie. Ma więc na uwadze nie tylko możliwości poznawcze Kasi czy Jurka, lecz wyobrażenie o tym, jaki jest poziom przeciętnego ucznia w jego klasie. W wypadku zajęć korekcyjno-wyrównawczych terapeuta dostosowuje metody do możliwości poznawczych konkretnego dziecka. Dba o to aby zadania i wymagania mieściły się w strefie najbliższego rozwoju.
ZASAD, są to prawidłowości, które rządzą procesem nauczania – uczenia się, a przestrzeganie ich ma zapewnić dobre efekty. Zasady te dotyczą zawsze systemu klasowo-lekcyjnego. Dlatego dla zajęć korekcyjno-wyrównawczych formułuje się inne zasady. Występuje tutaj duża dowolność. Z. Sękowska proponuje takie zasady: indywidualizacji, celowości, wszechstronności, życzliwości i optymizmu pedagogicznego.
ORGANIZACJI, zajęcia korekcyjne to nie lekcje, które powinny być przeprowadzane wg wcześniej opracowanego konspektu, gdzie przewidziano dokładne czynności dzieci i nauczyciela. Zajęcia korekcyjno-wyrównawcze mają charakter spotkań dorosłego z dzieckiem. To, co się dzieje na takich zajęciach, uwzględnia aktualne możliwości dziecka. Dlatego zamiast opracowania konspektów zajęć zaleca się gruntowne poznanie prawidłowości rozwojowych, aby można było skutecznie wspomagać dziecko w mozolnym rozwiązywaniu zadań, które stanowią o realizacji.
Teoretyczne podstawy zajęć korekcyjno-kompensacyjnych
30. Co to jest strefa najbliższego rozwoju i jak ją można określić?
Strefa najbliższego rozwoju jest konstruktem teoretycznym i określa się ją poprzez wyznaczenie co najmniej dwóch poziomów. Poziom aktualnego rozwoju to stan funkcji psychicznych, który jest rezultatem przejścia przez zakończone cykle rozwojowe. Dziecko może przekroczyć ten poziom jeśli będzie stymulowane, kierowane i wspomagane przez dorosłego.
Różnica pomiędzy poziomem rozwiązania zadać dostępnych pod kierunkiem i przy pomocy dorosłego, a poziomem rozwiązywania zadań w samodzielnym działaniu określa strefę najbliższego rozwoju.
31. Wyjaśnij pojęcie interioryzacja.
Interioryzacja jest to pojęcie określające mechanizm przechodzenia od działań zewnętrznych wykonywanych w świecie materialnym, od działań wewnętrznych, np. realizowanych w formie procesów intelektualnych. Interioryzacją nazywa się także przechodzenie z zewnętrznego planu działania na wewnętrzny plan czynności psychicznych.
W teorii Piageta interioryzacja rozumiana jest jako warunek konieczny do uzyskania zmian rozwojowych.
32. Wymień mechanizmy interioryzacji.
Asymilacja: włączenie doświadczeń w struktury wewnętrzne już funkcjonujące;
Akomodacja: zmiany przystosowawcze tych struktur zachodzą pod wpływem zasymilowanych doświadczeń;
Adaptacja: stopniowe osiąganie równowagi pomiędzy asymilacją i akomodacją.
33. Podaj 6 etapów przyswajania czynności umysłowych.
Kształtowanie motywacji
Wstępne kształtowanie schematu czynności na tle warunków, w jakich ma być wykonana
Formowanie czynności materialnych
Kształtowanie czynności za pomocą mowy
Przekształcanie mowy głośnej w mowę wewnętrzną
Końcowa faza uwewnętrzniania
34. Co wykorzystujemy do uzyskania zmian w zachowaniu dziecka?
Dla uzyskania korzystnych zmian w zachowaniu dziecka należy oprócz interioryzacji, wykorzystać modelowanie i naśladownictwo. Jest to także mechanizm uczenia się przez obserwację, przez naśladownictwo, kopiowanie wzorów zachowania, społeczne „zarażanie”.
35. Od czego zależą efekty uczenia się?
Od tego, jakimi cechami charakteryzuje się zachowanie, które zamierza się ukształtować;
Od siły oddziaływania modela, osoby demonstrującej tę czynność;
Od właściwości obserwującego – czy i w jaki sposób może tę czynność sobie przyswoić.
Zasady prowadzenia zajęć z dziećmi
36. Wymień i omów 3 zasady prowadzenia zajęć korekcyjno-kompensacyjnych z dziećmi wg Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej.
ZASADA STAWIANIA ZADAŃ I WYMAGAŃ NA MIARĘ STREFY NAJBLIŻSZEGO ROZWOJU
Wyznaczanie strefy najbliższego rozwoju jest zadaniem niezwykle skomplikowanym.
Strefa najbliższego rozwoju to pewien umowny obszar wyznaczony dwiema granicami. Dolna granica to aktualne możliwości dziecka – to, co można uchwycić w klasycznym badaniu testowym. Górna granica to kres możliwości dziecka w danym momencie. Pomiędzy nimi mieszczą się zachowania np. intelektualne, które można wywołać, które dziecko jest już gotowe realizować, rozwiązując zadania „przy pomocy dorosłego”. Nie oznacza to jednak, że poniżej dolnej granicy tej strefy uczenie się jest mało efektywne.
ZASADA PEŁNEJ OPIEKI WYCHOWAWCZEJ I WSPÓŁPRACA Z DOROSŁYMI ZAJMUJĄCYMI SIĘ DZIECKIEM NA CO DZIEŃ
Prowadząc zajęcia korekcyjno – wyrównawcze mamy do czynienia ze swoistą konkurencją celów i wpływów wychowawczych.
Zajęcia takie najczęściej odbywają się 2 lub 3 razy w tygodniu dlatego siła oddziaływań terapeuty w stosunku do niekorzystnych wpływów, jakim dziecko podlega w szkole, domu będzie znikoma. W związku z tym terapeuta musi nawiązywać współpracę z osobami dorosłymi z najbliższego otoczenia dziecka. Tylko w ten sposób może przedłużyć trening prowadzony na zajęciach. Jest to także szansa na poprawienie sytuacji wychowawczej dziecka i osłabienie destrukcyjnych skutków popełnianych błędów wychowawczych.
ZASADA AKCEPTACJI DZIECKA I DOBREGO Z NIM KONTAKTU
Zajęcia korekcyjno – wyrównawcze są realizowane w parze: dorosły – dziecko.
Jest to asymetryczny układ interpersonalny.
Dziecko znajduje się na niższej pozycji:
skromniejszy poziom wiedzy o świecie,
skromniejszy poziom wiedzy o samym sobie,
ubogi zasób doświadczeń w zakresie funkcjonowania społecznego oraz intelektualnego. Dzięki tej asymetrii dziecko musi czuć się bezpieczne.
Warunkiem koniecznym jest pełna akceptacja i respektowanie odrębności dziecka.
Ważna jest także wiara w nieprawdopodobnie duże możliwości rozwojowe dziecka oraz świadomość możliwości dokonywania korekt w przebiegu rozwoju
Nie jest to proste, gdyż dziecko najczęściej nie potrafi współpracować. Dlatego, szczególnie na początku wspólnych zajęć, tak trudno o potwierdzenie, że wysiłek ma jakiś sens.
Mimo to, a także dlatego tak ważna jest akceptacja, życzliwość i stała gotowość do niesienia pomocy. Potrzeba akceptacji i troska o dobry kontakt z dzieckiem są podkreślone we wszystkich koncepcjach terapii.
Jak mówi Axline akceptacja nie może jednak oznaczać zgody i aprobaty tego, co dziecko robi. Akceptacja dotyczy osoby dziecka i zakłada dążenie do zmiany na lepsze dziecięcych zachowań. Zbędna jest tutaj czułostkowość i potakiwanie dziecku.
Dzieci bardzo szybko wyczuwają fałsz i pozorność okazywanych uczuć. Aby jednak zrodził się autentyczny związek emocjonalny potrzeba czasu. Trzeba więc w początkowym etapie zajęć wystrzegać się deklaracji, kokietowania i innych form pozyskiwania „na siłę” dziecięcej sympatii.
Sposoby konstruowania programów do zajęć korekcyjno-kompensacyjnych.
37. Co jest podstawą opracowania dobrego programu zajęć korekcyjno-kompensacyjnych.
Wyniki diagnozy prowadzonej przed rozpoczęciem zajęć z dzieckiem, a więc to wszystko, co ono reprezentuje. To źródło informacji – TAK JEST.
Uświadomienie sobie tego, co dziecko powinno sobą reprezentować po zakończeniu zajęć aby mogło sprostać wymaganiom szkolnym. Ten poziom nazywa się TAK MA BYĆ.
38. Podaj etapy realizacji zajęć korekcyjno-kompensacyjnych.
Etap 1 – nastawiony jest na rozwinięcie i korygowanie rozwoju psychomotorycznego, aż do momentu osiągnięcia przez dziecko pełnej dojrzałości do uczenia się matematyki. Praca z dzieckiem jest tu mocno nasycona psychoterapią. Efektem jest uzyskanie dojrzałości do uczenia się matematyki.
Etap 2 – poświęcony jest rekonstrukcji systemu wiadomości i umiejętności matematycznych. Nie oznacza to jednak, że rezygnuje się z celów realizowanych w pierwszym etapie, znajdują się one jednak na drugim planie.
Metody prowadzenia zajęć korekcyjno-kompensacyjnych
39. Wymień metody prowadzenia zajęć korekcyjno-kompensacyjnych.
Naprzemienne układanie i rozwiązanie zadań
Zastosowanie metod czynnościowych w rekonstruowaniu systemu wiadomości i umiejętności matematycznych dzieci
40. Przedstaw zarys postępowania w metodzie naprzemiennego układania i rozwiązywania zadań.
Przygotowanie zajęć- w tej metodzie nie sposób przewidzieć co będzie potrzebne do zajęć. Należy tak zorganizować miejsce pracy, aby o ręką znalazło się wszystko to, co może się przydać do pokazania zależności.
Naprzemienne układanie i rozwiązywanie zadań- pierwsze zadania z każdej serii pełnią funkcję diagnostyczną. Dorosły układa pierwsze zadanie. Jeżeli dziecko jeżeli dziecko wstrzymuje się od rozwiązywania, trzeba samemu rozwiązać zadanie na zasadzie „ głośnego myślenia”. Później dorosły zwraca się do dziecka : Ułóż dla mnie zadanie.
Wykorzystanie gier i zabaw na zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych- metoda naprzemiennego układania i rozwiązywania zadań preferuje gry i zabawy. Są to sytuacje, w których i dorosły, i dziecko rozwiązuje zadania według wcześniej przyjętych zasad, a emocje dodatnie skłaniają w naturalny sposób do wysiłku.
41. Wymień części jednostki zajęciowej zajęć korekcyjno-kompensacyjnych.
Część pierwsza - rozgrzewka i czas potrzebny na wspólne, dziecka i dorosłego, dopasowanie się. Dorosły musi dostosować się do poziomu funkcjonowania dziecka, a ono powinno oswoić się z sytuacją, oderwać się od tego wszystkiego, co było poprzednio.
Część druga - część zasadnicza. Dziecko musi tu pracować na wysokich obrotach. Dlatego, kończąc część pierwszą, trzeba wyraźnie zaznaczyć, że teraz pracujemy. Dzieci doskonale wiedzą, że jest czas poświęcony na zabawę i czas potrzebny na pracę.
Część trzecia - ma charakter nagradzający i powinna trwać od 6 do 10 min. Tutaj nagradzamy dziecko za wysiłek. Prof. Edycie Gruszczyk-Kolczyńskiej zależy, aby zajęcia kończyły się radośnie i dziecko wstawało z krzesła usatysfakcjonowane i aby z niecierpliwością czekało na następne zajęcia.
42. Jak długo i jak często powinny być prowadzone zajęcia korekcyjno-kompensacyjne z dzieckiem?
Z dzieckiem, które jeszcze nie doznało frustracji szkolnej zajęcia prowadzi się przez 6 lub 7 miesięcy.
W przypadku dzieci z klasy I, które doznały już goryczy porażki, trzeba już około 10 miesięcy wspólnej pracy, aby osiągnąć sukces.
Im młodsze jest dziecko, tym częściej. Jednak nie rzadziej niż dwa razy w tygodniu. Jeżeli przerwy są długie i wynoszą 5 lub 7 dni, wówczas trzeba borykać się z efektem zapominania.
Najkorzystniejsze ramy czasowe zajęć – na zajęciach nie trzeba z góry określać, ile minut będzie się pracować z dzieckiem. Sygnałem do zakończenia zajęć jest jego zmęczenie. W pierwszych tygodniach zajęcia mogą trwać około 20 lub 30 min. Bywają dni, kiedy dziecko nie jest w stanie intensywnie pracować przez dłuższy czas.
43. Ile osób powinno być na zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych wg Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej?
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne powinny być prowadzone indywidualne w układzie dorosły – dziecko. Jeśli terapeuta potrafi skłonić dzieci do współpracy, można je prowadzić w układzie dorosły – dwoje dzieci.
Metodyka konstruowania gier
44. Kiedy i w jakich warunkach można uczyć dzieci sztuki konstruowania gier.
w domu – jeżeli rodzice chcą zadbać o intensywny rozwój umysłowy i emocjonalny dziecka;
w przedszkolu – zajęcia mogą być prowadzone z całą grupą lub w grupkach;
w klasach zerowych i na niektórych formach zajęć w klasie I i II;
w trakcie zajęć korekcyjno – wyrównawczych lub rewalidacyjnych;
w szkołach specjalnych, na lekcjach lub w świetlicach i internacie;
w sanatoriach, na koloniach, zimowiskach; wszędzie tam gdzie dzieci przebywają przez dłuższy czas i gdy dorosłemu zależy na tym, aby rozwiną ich myślenie, poprawić ich odporność emocjonalną i usprawnić technikę rachowania.
45. Wymień 3 etapy w czynności konstruowania gier.
Przybliżenie dziecku sensu gry planszowej – ściganki (Wtajemniczenie zaczyna się od sytuacji, w której dziecko uchwyci sens gry. Ważne jest, aby zrozumiało, że w trakcie ścigania obowiązują określone reguły i trzeba ich przestrzegać niezależnie od tego, czy to się komuś podoba, czy nie).
Konstruowanie gier opowiadań. Ukazywanie, w jaki sposób konstruuje się gry – opowiadania. Każda gra – to inne opowiadanie. Po wytyczonej trasie ścigają się zwierzęta, osoby, pojazdy itp. Wykonuje się polecenia do opowiadania, są premie i pułapki.
Konstruowanie gier o rozbudowanym wątku matematycznym – przedstawia, jak uczyć konstruowania gier z rozbudowanym wątkiem matematycznym. Jest w nich mniej opowiadań, a przygody mają wartość liczbową. Zwiększa się zakres czynności matematycznych. Wszelkie pułapki i premie wymagają wykonywania działań matematycznych.