NAUKA O PAŃSTWIE I PRAWIE 01/12/2015
Trybunał stanu został wprowadzony w 1982 r. Jego kompetencje są następujące:
pociągał do odpowiedzialności prawno-karno-materialnej wyższych urzędników państwowych, w tym parlamentarzystów
pierwszym prezesem trybunału stanu został automatycznie pierwszy prezes sądu najwyższego
trybunał stanu w połowie składa się z osób, które dysponują wiedzą prawniczą i ekspercką, a drugiej połowie mogą to być osoby bez wykształcenia wyższego
skuteczność trybunału stanu w osądzaniu osób podejrzanych o czyny zabronione jest dość ograniczona - od 1989 r. skazano dwie osób.
Trybunał konstytucyjny z kolei składa się wyłącznie z osób posiadających kwalifikacje eksperckie prawnicze. Jego kompetencje są następujące:
bada zgodność aktów prawnych z rzędu niższego z aktami rzędu wyższego (na podstawie rozdziału 3 - źródła prawa - ustawy zasadniczej z dnia 2 kwietnia 1997r. systematyka źródeł prawa w RP jest następująca: najważniejszym źródłem prawa jest konstytucja, następnie są to ratyfikowane umowy międzynarodowe, ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego. Każdy akt niższego rzędu musi być zgodny z aktem rzędu wyższego; zarządzenia nie są aktami prawa powszechnie obowiązującego (obowiązują jedynie wewnątrz instytucji, która je wydaje).
zgodność rozwiązań normatywnych wydawana przez naczelne, centralne, rządowe zdecentralizowane (wojewoda) i samorządowe zdecentralizowane organy władzy publicznej, czyli zgodność z całym systemem normatywnym i społecznym RP.
Trybunał konstytucyjny rozpatruje skargi konstytucyjne, obywatele są uprawnieni do składania skarg konstytucyjnych na działalność organów administracji publicznych, które są niezgodne z prawem.
bada zgodność czy legalność funkcjonowania partii politycznych w związku z aspektami ideologicznymi przede wszystkim w perspektywie ideologii czy potencjalnych odniesień się do ideologii nazistowskiej bądź komunistycznej, które w Polsce są nielegalne.
Istota 1989r. Do systemu instytucjonalno-normatywnego RP wprowadzono instytucję prezydenta. System ustrojowy RP z systemu unikameralnego stał się bikameralnym, zatem do systemu konstytucyjnego wprowadzono instytucję senatu dookreślając jednocześnie jaką większością sejm będzie odrzucał potencjalne weto z senatu. Wprowadzono nową ustawę ordynacja wyborcza do sejmu i senatu.
AD1. Prezydent wybierany miał być przez połączenie sejmu i senatu, czyli przez zgromadzenie narodowe, więc w sposób pośredni. Co do zasady prezydent wybierany w wyborach pośrednich przynajmniej w systemach o charakterze demokratycznym posiada dość ograniczone kompetencje - w tym przypadku mimo wyboru pośredniego uprawnienia władcze prezydenta czyli prerogatywy były dość rozbudowane. Miał nadzór nad KOK. Posiadał prawo veta ustawodawczego. W 3 przypadkach mógł rozwiązać parlament. Po 1 wtedy
AD2. Strona partyjno-rządowa dążyła do wprowadzenia do systemu instytucjonalno-normatywnego państwa większości 3/5 jaką sejm będzie odrzucał veto z senatu. Natomiast strona solidarnościowo-opozycyjna żądała większości 2/3 w analizowanej kwestii. Biorąc pod uwagę, iż kształt ordynacji wyborczej dookreślał 65% osób w sejmie było nijako zarezerwowane dla większości partyjno-rządowej, natomiast postulowane 3/5 przez przedstawicieli PZPR i koalicjantów stanowiło 60% to przy utrzymaniu takich większości i proporcji nie nastąpiłaby żadna istotna zmiana systemu czy normatywnego, czy instytucjonalnego czy politycznego państwa - czyli przebieg tzw. transformacji miałby charakter czasowy, bez wątpienia fikcyjny. Przy wprowadzeniu systemu większości 2/3 co stanowiło 66/7% osób w sejmie, przekracza to o jeden 1,7% większość 65% zagwarantowanych dla PZPR i koalicjantów. W takim przypadku możliwa byłaby wymiana instytucjonalna-normatywna czy polityczna systemu. Ostatecznie "nijako za oddanie" instytucji prezydenta dla PZPR utrzymano 2/3 jaką sejm będzie odrzucał veto senatu.
AD3. Wprowadzono już 7 kwietnia 1989r. nową ustawę - ordynacja wyborcza, która przewidywała, że wybory do senatu będą w 100% wolne. Senat miał się składać ze 100 senatorów, które były większościowe. Odbywały się w 49 okręgach wyborczych, które terytorialnie były odpowiednikami byłych 49 województw. Z każdego okręgu wybierano po 2 senatorów, natomiast z okręgu katowickiego i warszawskiego po 3. Wybory do senatu odbywały się w dwóch turach: 4 czerwca i 18 czerwca 1989r. Natomiast wybory do sejmu miały charakter kontraktowy (dlatego współcześnie określa się terminu: sejm kontraktowy/wybory kontraktowe). Ten kontrakt czy określona umowa polegała na tym, że sejm składać się miał z 460 posłów przy czym, 35% składu sejmu a zatem 161 osób miało być wybieranych w sposób wolny w wielomandatowych okręgach wyborczych w dwóch turach. Natomiast 65% składu sejmu czyli 299 mandatów, ale z zastrzeżeniem że po 1) wszystkie mandaty były zarezerwowane dla koalicji rządowej (PZPR, ZSL - Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, SD - Stronnictwo Demokratyczne, PZKS - Polski Związek Katolicko-Społeczny, UCHS - Unia Chrześcijańsko-Społeczna, Stowarzyszenie PAX), 2) zastrzeżeniem odnoszącym się do dwóch tur głosowania było wyodrębnienie z puli 299 mandatów 35 mandatów i wprowadzenie jej na tzw. listę krajową, na której znajdować się mieli najwybitniejsi przedstawiciele PZPR i koalicjantów i przewidywana była jedynie 1 tura wyborów z listy krajowej. Ponadto aby uzyskać mandat z listy krajowej, należało uzyskać ponad 50% ważnie oddanych głosów. Z kolei spod puli 264 mandaty przewidywano przeprowadzenie wyborów w 2 turach w okręgach wielomandatowych przy utrzymaniu zarezerwowanych mandatów dla PZPR i koalicji. WYNIKI WYBORÓW:
I TURA
4 czerwiec senat: PZPR - 0, frekwencja 62,7%. Sejm: z puli 35% czyli 161 mandatów; opozycja 160, koalicja rządowa - 0. Pula 299 mandatów (65% podpula 35% (264 mandaty) - 3 mandaty (PZPR i koalicjanci).
II TURA
18 czerwiec senat: opozycja - 7, strona rządowa - 1. Reasumując 99 : 1 po dwóch turach w senacie. Frekwencja wyniosła 25,1%. W wyborach wolnych na 161 mandatów Solidarność bierze wszystkie, PZPR 0. Zatem pula 299 mandatów czyli 65% zarezerwowane, podpula 35%, w drugiej turze nikt się nie dostał, bo nie było drugiej tury. 33 mandaty przerzucono do podpuli 264, która stała się już podopulą 261, bo 3 mandaty zostały obsadzone w 1 turze.
Jedną z najważniejszych funkcji państwa w systemie demokratycznym jest jego decentralizacja. Charakterystyka jest następująca: jeżeli system jest niedemokratyczny to jest scentralizowany, natomiast jeśli jest demokratyczny to zazwyczaj jest zdecentralizowany. Czym bardziej system niedemokratyczny tym scentralizowany i odwrotnie. Decentralizacja państwa polega na zadawaniu przez centralne organy władzy państwowej uprawnień władczych do organów zdecentralizowanych najczęściej są to samorządu terytorialnego bądź organy terenowej administracji rządowej. W Polsce 8 marca 1990r. najpierw dokonano nowelizacji ustawy zasadniczej z 22 lipca 1952r. po tekście jednolitym z 10 lutego 1969r. znoszącą konstytucjonalność rad narodowych i umożliwiła wprowadzenie zrębu terytorialnego i umożliwiła decentralizacje państwa. Następnie również 8 marca 1990r. wprowadzano ustawę właściwą dotyczącą funkcjonowania JST (jednostek systemu terytorialnego) czyli ustawę o samorządzie gminnym, która określała kompetencje, zadania czy właściwości podstawowej jednostki czyli gminy. Następnie ustawę z 8 marca 90r. - ustawa ordynacja wyborcza do rad gmin przeprowadzono w kraju wyboru do organów wykonawczych oraz organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego a tym samym ukonstytuował się samorząd terytorialny w Polsce i mamy do czynienia z decentralizacją państwa. Około tych ustaw samorządowych pojawiło się wiele aktów dopełniających, np. ustawa o referendum lokalnym, o podatkach lokalnych etc. W konsekwencji 17 października 1992r. wprowadzono ustawę regulująca wzajemne stosunki między najwyższymi organami władzy państwowej oraz o samorządzie terytorialnym (mała konstytucja). Z punktu widzenia normatywnego wzmacniała ona pozycję władzy wykonawczej nad władzą ustawodawczą oraz porządkowała system, z punktu widzenia politycznego wprowadzała hybrydę semiprezydencjalizmu.